RSI

Ontstaan van RSI RSI is een afkorting van de engelse term: “repetitive strain injury”. RSI valt onder te verdelen in dynamische RSI (als gevolg van het maken van steeds dezelfde bewegingen) en statische RSI (door gebrek aan afwisseling van de houding). Door de sterke toename van het gebruik van computers treedt tegenwoordig steeds vaker de statische vorm van RSI op. Tijdens het werken met de computer worden vooral de nek- en schouderspieren statisch belast. Het probleem bij het werken met de computer is de lange duur dat sommige delen van het lichaam eenzijdig belast worden. Anders gezegd, sommige spieren krijgen onvoldoende gelegenheid zich te ontspannen.

Medische aspecten van RSI Gedurende een dag worden de spieren in het lichaam afwisselend belast. Na een periode van aanspannen, is er een moment van rust. Door te bewegen, wisselen spanning en ontspanning elkaar af. Tijdens het moment van aanspannen worden de spieren licht beschadigd. In de ontspanningsfase herstellen deze echter weer. Door eenzijdig belastende taken, zoals het werken met de computer, worden sommige spieren continu belast. Deze krijgen geen hersteltijd, wat de functie van dit deel van de spier nadelig kan beïnvloeden. Naast ontspanning van de spieren is een goede doorbloeding essentieel. Doordat er veel energie verbruikt wordt door de spieren, is een goede aanvoer van energiestoffen en een goede afvoer van afvalstoffen noodzakelijk Afwisseling van aan- en ontspannen van spieren bevordert de doorbloeding. Bij chronisch verhoogde spanning is er sprake van een slechte doorbloeding. Het gevolg is dat er te weinig energiestoffen worden aangevoerd en dat er teveel afvalstoffen achterblijven. Dit wordt ook wel verzuring genoemd. Door de verzuring worden pijnreceptoren geprikkeld en treedt als reactie extra spierspanning op. De spieren en zenuwen spannen nog meer aan om verdere beschadiging te voorkomen. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel; de doorbloeding wordt slechter, terwijl verhoogde spieractiviteit juist een betere doorbloeding nodig heeft. Kortom, langdurig verhoogde spierspanning is zeer nadelig voor de aanvoer van energiestoffen en de afvoer van afvalstoffen in de spieren. Door te weinig ontspanning van de spieren en door verzuring ontstaat RSI.

Klachten en fasen van RSI De symptomen van RSI hebben een progressief verloop, dat een tijdsbestek heeft van weken tot in sommige gevallen jaren. De eerste symptomen van RSI zijn een pijnlijk gevoel in handen en polsen of een verdoofd of tintelend gevoel in de vingers. De gevolgen van RSI kunnen verschillen van een miniem ongemak tot invaliditeit. De meeste gevallen van RSI verschijnen in milde vorm en herstellen vanzelf. Dit is afhankelijk van de oorzaak van de klachten en de individuele karaktertrekken, met name het doorzettingsvermogen, van de patiënt. Indien geen aandacht besteed wordt aan RSI, kan dit in sommige gevallen leiden tot verschrompelen van de duimspieren en de sensibiliteit in de hand kan voorgoed verdwijnen. Het verloop van RSI is te onderscheiden in drie pijnfasen: de beginnende, de gevorderde en de blijvende fase. Hieronder wordt per fase kort beschreven welke klachten er voorkomen, wat voor soort pijn ervaren wordt en of deze klachten continue aanwezig zijn.

Fase 1: beginnende fase Tintelende, gevoelige en vermoeide handen, polsen, armen, nek of schouders. De klachten treden op tijdens of vlak na het werken en verdwijnen vaak met normale avond- of weekendrust. De relatie met het werk wordt nog niet door iedereen gelegd. De klachten zijn meestal nog draaglijk.

Fase 2: gevorderde fase Er is geen relatie meer met bepaalde taken, de pijn treedt op bij allerlei activiteiten. Pijn kan variëren tussen licht tintelend gevoel of brandende pijn, soms is er sprake van krachtverlies. Nek, schouders, armen, polsen en handen zijn overgevoelig of juist gevoelloos. De vingers tintelen. Bovenstaande klachten verdwijnen niet meer door normale avond- of weekendrust.

Fase 3: blijvende fase Aanhoudende pijn die niet meer verdwijnt. In de laatste fase kunnen de klachten zo ernstig zijn dat de nek, schouders, armen of handen continu pijnlijk zijn en men deze niet meer kan gebruiken zonder pijn te voelen. Werken is (bijna) niet meer mogelijk. Het oppakken van een kopje is al pijnlijk. Bovenstaande fasen geven de suggestie dat er een geleidelijk verloop is. Het is echter ook mogelijk dat iemand in zeer korte tijd in fase 3 belandt.

Risicofactoren Het sterkst gerelateerd aan RSI blijken statische houdingsbelasting, weergegeven door langdurig in een zelfde of in een ongemakkelijke houding moeten werken, en het veelvuldig verrichten van repeterende bewegingen. Deze risicofactor hangt samen met de computerwerkopstelling. Daarnaast wordt de ontwikkeling van RSI bevorderd door de risicofactor “werkstress”. Dit houdt in; onvoldoende pauzes, korte onderbrekingen, een hoge werkdruk. Blootstelling aan meerdere risicofactoren tegelijk, gaat gepaard met een relatief hoog risico op RSI.

Computergebruik door kinderen Volgens de RSI-patiëntenvereniging dreigt het computergebruik van de Nederlandse kinderen een serieus probleem te worden. “Hoewel RSI nog niet gedefinieerd is voor kinderen lijken de RSI-slachtoffers steeds jonger te worden. De computer neemt in toenemende mate een belangrijke plaats in, in het onderwijs. Daarnaast zijn spelcomputers, zoals bijvoorbeeld Nintendo of Play Station ongekend populair onder de jeugd.

Kinderen zijn wel minder gevoelig voor RSI-klachten, omdat ze over het algemeen actiever zijn dan volwassenen. Ze hebben de neiging om hun taken meer te variëren en regelmatiger te bewegen. Daarnaast hebben kinderen een veel groter herstellend vermogen.” Ondanks het minder gevoelig zijn voor RSI-klachten is uit onderzoek op basisscholen gebleken dat kinderen na intensief gebruik van de computer wel aangeven kramp te voelen. De diagnose RSI kan bij kinderen echter niet met zekerheid gesteld worden. Er is nog geen wetenschappelijk onderzoek verricht naar het bestaan van RSI bij kinderen. Er zijn echter wel RSI-gerelateerde klachten geconstateerd bij kinderen. Om die reden zal niet gesproken worden over “RSI” maar over “RSI-klachten” bij kinderen.

Klachten die kinderen ervaren naar aanleiding van veelvuldig computergebruik. De klachten die kinderen ervaren komen overeen met de klachten die volwassenen ervaren in fase 1 en 2 van RSI. Deze klachten zijn: een pijnlijk, verdoofd, brandend of tintelend gevoel, verlies van gevoel van warmte/ kou en gehele sensibiliteit, spierpijn, krachtsverlies, verminderde coördinatie. Naast bovenstaande klachten ervaren kinderen andere senso-motorische klachten, psychosociale klachten en meer specifieke klachten als gevolg van computerspelletjes.

Sensomotorische klachten Onder sensomotorische klachten als gevolg van veelvuldig computergebruik, wordt verstaan vermoeidheid, vermindering van intensieve inspanning, vermindering van uithoudingsvermogen, vermindering van krachtsvermogen, oogaccomodatieproblemen, oogirritatie en oogspanningen. Langdurige activiteit zonder voldoende onderbreking kan oog-accommodatie-problemen en oogirritatie veroorzaken. Oog-accommodatieproblemen kunnen veroorzaakt worden door het vastzetten van het oog-focus-systeem op een bepaald doel en een bepaalde gezichtsafstand. Hierdoor zullen de ogen niet meer in staat zijn om te accommoderen op een bepaald object, zelfs tot lang na het computergebruik. Oogirritatie wordt veroorzaakt door slechte traan-aanmaak van het oog als gevolg van het verminderd knipperen van de ogen. Knipperen is vaak verminderd door hoge concentratie en het staren naar het beeldscherm. Het langdurig staren naar het beeldscherm kan leiden tot vermoeidheid en hoofdpijn. Daarnaast kunnen oog-spanningen ontstaan als gevolg van inadequate verlichting of het verblindende licht van een beeldscherm.

Sensomotorische klachten kunnen gevolgen hebben op de ontwikkeling van schoolse vaardigheden van kinderen. Bij schrijven en typen worden namelijk dezelfde spieren gebruikt. Wanneer een kind, als gevolg van veelvuldig computergebruik, RSI-klachten heeft ontwikkeld, zal dit kind ook problemen ervaren bij de schrijfontwikkeling.

Psychosociale klacht De klachten ten aanzien van de psychosociale ontwikkeling komen tot uiting wanneer het spelen met andere kinderen en persoonlijke interactie vervangen worden door interactie met de computer. Dit kan leiden tot sociale isolatie.

Specifieke klachten ten gevolge van computerspelletjes
De klachten die kinderen als gevolg van computerspelletjes ervaren zijn onder te verdelen in klachten door een niet-ergonomische houding, een beperkte grens van zelfbewustzijn en repeterende bewegingen. Kinderen die computerspelletjes spelen, zitten vaak op de grond of hangen onderuit op de bank. Dit kan rugpijn tot gevolg hebben. Er wordt door zowel het kind als de ouders geen aandacht geschonken aan het aannemen van een juiste ergonomische houding.

Kinderen hebben vaak een beperkte grens van zelfbewustzijn. Ze blijven een plezierige activiteit, zoals het spelen van computerspelletjes, uitvoeren met grote concentratie tot uitputting toe. Zij zullen niet stoppen om regelmatig pauze te nemen.

Kinderen die te lang achter elkaar computerspelletjes spelen, kunnen een ‘Nintendo-duim’ ontwikkelen. Deze kinderen hebben RSI-klachten in hun duimen ontwikkeld. Uit een onderzoek bij kinderen die regelmatig computerspelletjes spelen, is duidelijk geworden dat 15% van deze kinderen aandoeningen aan de duim heeft.

Computerspelletjes die in de hand vastgehouden moeten worden, vereisen een repeterend gebruik van de duim. De hieruit ontstane klachten uiten zich in pijn, tintelen en een brandend gevoel in de nek en armen. Deze klachten kunnen duiden op beschadiging van pezen, zenuwen en spieren. Wanneer het aannemen van een niet-ergonomische houding gecombineerd wordt met constant krachtig drukken op en vastgrijpen van de slecht ontworpen spelcomputer, is de kans groter dat het kind RSI-klachten ontwikkelt.

Waarschuwingssignalen voor RSI-klachten Ouders en leerkrachten dienen attent te zijn op waarschuwingssignalen die wijzen op RSI-klachten. Als een kind over zijn onderarm, elleboog, pols of nek wrijft, dan kan dat een signaal zijn van ontwikkeling van RSI-klachten. Ook als het kind plotseling de niet-dominante hand gaat gebruiken tijdens activiteiten waarbij over het algemeen de dominante hand gebruikt wordt. Andere signalen zijn problemen met het oppakken van voorwerpen, frequent dingen laat vallen, sportactiviteiten vermijden of klagen over een doof, pijnlijk gevoel en tintelingen. Naast ouders en leerkrachten dienen kinderen zelf attent te zijn op waarschuwingssignalen. RSI-klachten bij kinderen zijn te beschouwen als een waarschuwing voor het ontwikkelen van RSI op latere leeftijd. De preventie van RSI-klachten zal zich moeten richten op het aanleren van goede gewoonten bij kinderen en het aanpassen van de computerwerkopstellingen. Op deze manier krijgen kinderen informatie aangeboden over de juiste ergonomische principes ten aanzien van het werken met de computer.

Ergonomische houdingsaspecten Het corrigeren van een verkeerde houding op latere leeftijd is ontzettend moeilijk. Om deze reden moeten kínderen gestimuleerd worden om goede gewoonten op gebied van een ergonomische zithouding eigen te maken. Als kinderen voor de eerste keer achter de computer gaan werken, zullen ze een voorkeurshouding aannemen. Deze houding zal zelden een juiste ergonomische houding zijn. Het is dus essentieel dat kinderen door anderen constant gewezen worden op het aannemen van een ergonomische houding. Bij een ergonomische houding voor het werken achter de computer moet rekening gehouden worden met de volgende aandachtspunten -Het kind moet het hoofd rechtop houden met het gezicht naar het beeldscherm. -Het kind moet zijn schouders ontspannen naar beneden laten hangen en de ellebogen in een stand van 90 graden houden, zodat de onderarm horizontaal voor het toetsenbord kan bewegen. -Het kind moet met een rechte rug op de stoel zitten. -De onderrug van het kind moet volledig ondersteund worden door de rugleuning. -Het kind moet een voldoende ruimte (ter grootte van een vuist) hebben tussen de knieholte en de zitting van de stoel. -Het kind moet met de voeten plat op de grond kunnen steunen terwijl de knieën in 90 graden gebogen zijn.

Tips Als het kind speelt met de computer, dient men attent te zijn op de volgende aandachtspunten: -De tijdsduur dat een kind achter de computer aan het werken/spelen is. Bijvoorbeeld door een kookwekkertje te gebruiken, kan voorkomen worden dat een kind langer dan één uur achter de computer werkt. -De typtechniek van het kind. Kinderen hebben de neiging om ‘op het toetsenbord te slaan’. Stimuleer het kind om met een vloeiende beweging (als een vlinder) over de toetsen te bewegen. -Waarschuwingssignalen die wijzen op RSI-klachten. Als een kind over zijn onderarm, elleboog, pols of nek wrijft, dan kan dat een signaal zijn van ontwikkeling van RSI-klachten. Ook als het kind plotseling de niet dominante hand gaat gebruiken tijdens activiteiten waarbij over het algemeen de dominante hand gebruikt wordt. Andere signalen zijn problemen met het oppakken van voorwerpen, frequent dingen laat vallen, sportactiviteiten vermijden of klagen over een doof, pijnlijk gevoel en tintelingen. Naast de ouders en leerkrachten dienen kinderen zelf ook attent te zijn op waarschuwingssignalen.