Joodse cultuur

3 Joodse feesten! Voor de feesten volgen de joden een eigen kalender, die opgebouwd is naar het maanjaar. De drie belangrijkste feesten zijn: Pesach, Sjavoeot en Soekoth. 3.1 Pesach Pesach is het joodse Paasfeest. De joden herdenken bij Pesach de uittocht uit Egypte. Op Pasen eten de joden geen brood. Veel joden maken hun hele huis schoon zodat er geen kruimel brood meer te vinden is. Op de eerste avond van het Paasfeest is het huis meestal helemaal schoon. De tafel staat gedekt voor de seder, dat is het opnieuw vertellen van het dagverhaal. De familie gaat aan tafel. Op iedere plaats ligt een klein boekje, de haggada, en staat een drinkbeker. Het jongste kind opent de seder met vier vragen. Als hij al zijn vragen heeft gesteld, leest het hoofd van het gezin de antwoorden uit de haggada voor. Tijdens de seder drinkt iedereen vier bekers wijn. Zij eten bittere kruiden om zich te herinneren aan de bitterheid van de slavernij. Zij eten een speciale appel- en notenpasta, die charoset wordt genoemd, om zich te herinneren aan de stenen die gebruikt werden bij het bouwen van de piramiden. Zij dopen groenten in zout water om zich te herinneren aan de tranen tijdens de slavernij in Egypte. Veel van deze spijzen liggen op één bord, ernaast ligt een gebraden beentje, dat de mensen herinnert aan het lam dat in Egypte werd geslacht en waarvan het bloed op de deurpost werd gesmeerd. Op de tafel liggen ook drie matzot, dat zijn ongegiste platte broden die door de kinderen van Israël werden gebakken toen ze haastig uit Egypte vertrokken. Tijdens het voorlezen van de haggada, het paasverhaal, worden veel liederen gezongen en interessante verhalen verteld. Een speciale beker wijn wordt ingeschonken voor de profeet Elia, die, zo denken de joden, op deze avond elk joods huis komt bezoeken. Als de seder ten einde loopt eten ze het laatste stuk van de matza, dat afikoman genoemd wordt, op. En bedanken zij God voor zijn heel bijzondere gave van de vrijheid. 3.2 Sjawoeot Sjawoeot is een oogstfeest, en men herdenkt het ontvangen van de tien geboden uit de Sinaï-woestijn. Veel joden in Israël en overal in de wereld vieren Sjawoeot, Wekenfeest, door hun huizen met prachtige bloemen en bladeren te versieren. Dat doet hen denken aan de lenteoogst. Het is dan ook een gewoonte om maaltijden van zuivelproducten te eten, zoals kaas en eieren. Veel mensen eten speciale kaaspannenkoeken, die blintzes heten. Op Sjawoeot gaan de joden naar de synagoge en bedanken God voor de Tora die Hij hen heeft gegeven. Zij lezen ook het bijbelboek Ruth. Dit boek vertelt het verhaal van een jonge Moabitische vrouw die haar land en haar volk verliet om met haar joodse schoonmoeder naar het land van Israël te gaan. Het verhaal speelt in de oogsttijd van de lente en vertelt over Ruths sterke liefde en haar sterke geloof. Sjawoeot is ook de tijd waarin sommige joden een begin maken met de joodse opvoeding van hun kinderen. Door te beginnen hun kinderen te onderrichten aan de Tora, voelen ook zij zich staan aan de voet van de Sinaï, waar zij hun kinderen een helpende hand reiken om Gods Wet te ontvangen. 3.3 Rosj Hasjana Rosj Hasjana is het joodse nieuwjaar en valt in de herfst meestal in september of oktober. Het is voor de joden een begin voor een Nieuwjaar. Dertig dagen lang bereiden de joden zich voor op deze feestdagen. Dat doen ze in de Hebreeuwse maand Eloel. Iedere morgen denken ze dan in hun gebeden na over hun gedrag van het afgelopen jaar. Zij denken dan na over het kwaad wat ze hun vrienden en kennissen hebben aangedaan. Zij vragen vergeving aan iedereen die ze gekwetst hebben maar je kunt ook wel eens iemand onbewust gekwetst hebben dus vragen zij aan iedereen die ze kennen voor alle zekerheid vergeving. Ook sturen ze kaarten met goede wensen rond. Iedere morgen in deze bijzondere maand horen zij het geschal van de sjofar, dat is een ramshoorn, dan worden zij eraan herinnerd dat het een bijzondere tijd is en dat een heilige periode op het punt staat aan te breken. Als Eloel voorbij is begint de maand Tisjri. De eerste tien dagen van Tisjri zijn Hoogheilig Dagen. De Hoogheilig Dagen zijn de belangrijkste dagen van het hele joodse jaar. De eerste twee dagen van de Hoogheilig Dagen is het Rosj Hasjana, het joodse nieuwjaar. De laatste dag is het Jam Kippoer, dat is de grote verzoendag. De zeven dagen daar tussen worden de dagen van bekering genoemd. Rosj Hasjana is niet alleen het joodse Nieuwjaar, maar de joden noemen het ook wel Jom Hadin en dat is de oordeelsdag. Volgens de joden bestaat er in de hemel een symbolisch boek waarin alle daden van de mens staan beschreven. De joden geloven dat God op Rosj Hasjana het gedrag van alle mensen afzonderlijk gaat bestuderen. Hij heeft daar de volle tien Hoogheilig Dagen voor nodig. Als de zon dan op Jom Kippoer ondergaat dan schrijft God hij het lot voor iedereen op. Omdat Rosj Hasjana zo’n heilige tijd is, brengen de joden dan vele uren biddend in de synagoge door. Veel joden dragen dan witte kleren om zichzelf te herinneren aan de heiligheid en de zuiverheid van de tijd. De gebeden die zij tijdens de Rosj Hasjana gebruiken staan in een speciaal gebeden boek, ze zijn oud, mooi en als gedichten geschreven. Soms worden ze gezongen als liederen. Op Rosj Hasjana zijn er allerlei interessante gebruiken. Het speciale feestbrood, de challa, dat gewoonlijk de vorm van een vlecht heeft, wordt ter ere van deze feestdag rond gebakken, zoals het huisje van een slak. Dat herinnert de mensen eraan dat het jaar een kringloop is. Een ander gebruik is het eten van zoetigheid, zoals stukjes appel of challa gedoopt in honing. Dat is het symbool van een zacht jaar. Een ander gebruik is het eten van vers fruit van het seizoen en er een gebed over uit te spreken. In de namiddag van de eerste dag van de Rosj Hasjana wandelen sommige joden bij voorkeur langs stromend water en zeggen dan een speciaal gebed op, dat Tasjlich word genoemd. Als zij het gebed beëindigd hebben, werpen zij broodkruimels in het water in de hoop dat hun slechte daden net als de kruimels zullen wegdrijven. 3.4 Jom Kippoer Jom Kippoer, grote verzoendag, valt precies tien dagen na Rosj Hasjana. Van alle Hoogheilig Dagen is het de heiligste dag. Op deze dag, zo geloven de joden beslist God het levenslot van de mens in het komende jaar. Jom Kippoer is een vastendag. Een dag waarop door de joden vijfentwintig uur lang geen brood gegeten wordt en water gedronken. Zij brengen bijna alle tijd door in de synagoge. Het vasten is een hulpmiddel om hun geest helder te houden. Zij willen graag alle tijd van Jom Kippoer doorbrengen met bidden en boeten. De mensen komen naar de synagoge in hun beste kleren. Sommige mensen dragen een wit kleed, dat kittel word genoemd. De witte kleur helpt hen om zichzelf rein te voelen. Ook veel vrouwen dragen witte kleren. Het is een joods gebruik om de dag voor Jom Kippoer een kip te vangen en het driemaal boven je hoofd zwaaien onder het opzeggen van speciale gebeden. Dit gebruik met de naam Kapara is heel oud. Zoals alle andere bijzondere dagen bij de joden, begint ook Jom Kippoer de avond tevoren. De opening is in de synagoge met het zingen van een gebed door de voorganger, dat wordt Kol Nidrei genoemd. De joden bidden uit een Jom-Kippoer-gebedenboek en beginnen ook hun hart en in hun geest gebeden uit te spreken. Heel deze grote dag brengen zij door met nadenken over hun wegen, over de vraag hoe zij betere mensen kunnen worden. Dat doen ze met gebeden en dan vragen zij voor al het kwaad hebben gedaan vergeving. Veel gebeden worden hardop opgezegd, luid tezamen door alle mensen in de synagoge. In de namiddag wordt in de synagoge het bijbelverhaal van de profeet Jona voorgelezen. Het verhaal van Jona herinnert de joden aan het verlangen van God dat de mensen zich breken. Als de mensen zich goed breken, komt God terug op Zijn Besluit. Hij zal hen opschrijven in het boek van het Leven voor een goed jaar. Als de zon ondergaat op Jom Kippoer dan is het tijd om het slotgebed, Ne’iala, te beginnen, het heiligste gebed van de joden. En dan klinkt er een langgerekt bazuingeschal, één sjofartoon, een sjofar is gemaakt uit een ramshoorn. De heilige dag is teneinde. De mensen gaan naar huis om hun eerste maaltijd te nemen na het vasten en om zich voor te bereiden op het komende feest, Soekot, dat al over vier dagen begint. 3.5 Soekkot Korte uitleg over hoe het Soekkot, het loofhuttenfeest, is ontstaan. Na de ontsnapping uit Egypte zwierven de joden 40 jaar door de woestijn. De hutten waar zij toen in leefden noemden zij een Soekoth. Deze Soekoth konden makkelijk worden gebouwd en even makkelijk weer worden afgebroken. Toen joden in de Beloofde waren werden de meeste joden boer. En als de oogst tijd aanbrak gingen de boeren naar de velden om te oogsten en omdat die velden vaak ver van huis lagen sliepen ze in een Soekoth. Om zich te beschermen tegen de felle zon overdag en de kou en de wind ‘s nachts. De oogsttijd was een tijd om feest te vieren, een tijd om God te bedanken voor de goedheid van de aarde. Toen er in Jeruzalem een tempel was, brachten de mensen de eerste vruchten van hun oogst naar de priesters in de tempel. Zij brachten ze te voet langs de stijgende weg naar Jeruzalem. Dat was voor hen een pelgrimstocht. Het was een van de drie kruistochten. Tot op de dag van vandaag wordt nog ieder jaar in de herfst de oogst met het feest Soekoth, Loofhuttenfeest, gevierd. Op de Soekoth doen de joden precies hetzelfde wat hun voorouders lang geleden deden. Zij bouwen in de tuin een Soekoth en gaan daar acht dagen lang in wonen. Ze eten er in en soms slapen ze er ook in. Zij herdenken zo hoe hun voorouders door de woestijn zwierven en hoe zij later de oogst binnen haalden. Het Soekoth-feest valt precies vier dagen na Jom Kippoer en het is dan ook een gewoonte om op Jom Kippoer te beginnen met de bouw van de Soekoth. De Soekoth kan overal gebouwd worden in achtertuintjes, op terrassen, op daken. De Soekoth wordt meestal gemaakt van stukken hout en een doek en zij versieren dat dan met slingers en gezellige platen; er hangen ook vruchten, want dat herinnert hen aan de oogst. Het dak van de Soekoth is meestal van hooi of van twijgen van de bomen, zodat zij \'s nachts de sterren er doorheen kunnen zien. Op Soekoth zeggen de joden speciale gebeden over de loelav en de etrog. De loelav is een lange palm tak, waaromheen men mirte- en palmtakken schikt. De etrog is een muskuscitroen, die tot de familie van de citroenen behoort. Als de gebeden beëindigd zijn zwaaien ze met de loelav en de etrog in alle richtingen. De Wijze Mannen van Israël zeggen dat de loelav een beeld is van het joodse volk 3.7 Poerim Poerim, het Lotenfeest, herinnert aan het lot dat Haman wierp, om de dag te bepalen waarop hij de joden wilde uitroeien. Het is een populair bevrijdingsfeest dat heel uitbundig gevierd wordt. Men wisselt geschenken aan elkaar uit. Kinderen verkleden zich. Poerim is op die manier uitgegroeid tot het joodse carnaval.

3 Joodse feesten! Voor de feesten volgen de joden een eigen kalender, die opgebouwd is naar het maanjaar. De drie belangrijkste feesten zijn: Pesach, Sjavoeot en Soekoth. 3.1 Pesach Pesach is het joodse Paasfeest. De joden herdenken bij Pesach de uittocht uit Egypte. Op Pasen eten de joden geen brood. Veel joden maken hun hele huis schoon zodat er geen kruimel brood meer te vinden is. Op de eerste avond van het Paasfeest is het huis meestal helemaal schoon. De tafel staat gedekt voor de seder, dat is het opnieuw vertellen van het dagverhaal. De familie gaat aan tafel. Op iedere plaats ligt een klein boekje, de haggada, en staat een drinkbeker. Het jongste kind opent de seder met vier vragen. Als hij al zijn vragen heeft gesteld, leest het hoofd van het gezin de antwoorden uit de haggada voor. Tijdens de seder drinkt iedereen vier bekers wijn. Zij eten bittere kruiden om zich te herinneren aan de bitterheid van de slavernij. Zij eten een speciale appel- en notenpasta, die charoset wordt genoemd, om zich te herinneren aan de stenen die gebruikt werden bij het bouwen van de piramiden. Zij dopen groenten in zout water om zich te herinneren aan de tranen tijdens de slavernij in Egypte. Veel van deze spijzen liggen op één bord, ernaast ligt een gebraden beentje, dat de mensen herinnert aan het lam dat in Egypte werd geslacht en waarvan het bloed op de deurpost werd gesmeerd. Op de tafel liggen ook drie matzot, dat zijn ongegiste platte broden die door de kinderen van Israël werden gebakken toen ze haastig uit Egypte vertrokken. Tijdens het voorlezen van de haggada, het paasverhaal, worden veel liederen gezongen en interessante verhalen verteld. Een speciale beker wijn wordt ingeschonken voor de profeet Elia, die, zo denken de joden, op deze avond elk joods huis komt bezoeken. Als de seder ten einde loopt eten ze het laatste stuk van de matza, dat afikoman genoemd wordt, op. En bedanken zij God voor zijn heel bijzondere gave van de vrijheid. 3.2 Sjawoeot Sjawoeot is een oogstfeest, en men herdenkt het ontvangen van de tien geboden uit de Sinaï-woestijn. Veel joden in Israël en overal in de wereld vieren Sjawoeot, Wekenfeest, door hun huizen met prachtige bloemen en bladeren te versieren. Dat doet hen denken aan de lenteoogst. Het is dan ook een gewoonte om maaltijden van zuivelproducten te eten, zoals kaas en eieren. Veel mensen eten speciale kaaspannenkoeken, die blintzes heten. Op Sjawoeot gaan de joden naar de synagoge en bedanken God voor de Tora die Hij hen heeft gegeven. Zij lezen ook het bijbelboek Ruth. Dit boek vertelt het verhaal van een jonge Moabitische vrouw die haar land en haar volk verliet om met haar joodse schoonmoeder naar het land van Israël te gaan. Het verhaal speelt in de oogsttijd van de lente en vertelt over Ruths sterke liefde en haar sterke geloof. Sjawoeot is ook de tijd waarin sommige joden een begin maken met de joodse opvoeding van hun kinderen. Door te beginnen hun kinderen te onderrichten aan de Tora, voelen ook zij zich staan aan de voet van de Sinaï, waar zij hun kinderen een helpende hand reiken om Gods Wet te ontvangen. 3.3 Rosj Hasjana Rosj Hasjana is het joodse nieuwjaar en valt in de herfst meestal in september of oktober. Het is voor de joden een begin voor een Nieuwjaar. Dertig dagen lang bereiden de joden zich voor op deze feestdagen. Dat doen ze in de Hebreeuwse maand Eloel. Iedere morgen denken ze dan in hun gebeden na over hun gedrag van het afgelopen jaar. Zij denken dan na over het kwaad wat ze hun vrienden en kennissen hebben aangedaan. Zij vragen vergeving aan iedereen die ze gekwetst hebben maar je kunt ook wel eens iemand onbewust gekwetst hebben dus vragen zij aan iedereen die ze kennen voor alle zekerheid vergeving. Ook sturen ze kaarten met goede wensen rond. Iedere morgen in deze bijzondere maand horen zij het geschal van de sjofar, dat is een ramshoorn, dan worden zij eraan herinnerd dat het een bijzondere tijd is en dat een heilige periode op het punt staat aan te breken. Als Eloel voorbij is begint de maand Tisjri. De eerste tien dagen van Tisjri zijn Hoogheilig Dagen. De Hoogheilig Dagen zijn de belangrijkste dagen van het hele joodse jaar. De eerste twee dagen van de Hoogheilig Dagen is het Rosj Hasjana, het joodse nieuwjaar. De laatste dag is het Jam Kippoer, dat is de grote verzoendag. De zeven dagen daar tussen worden de dagen van bekering genoemd. Rosj Hasjana is niet alleen het joodse Nieuwjaar, maar de joden noemen het ook wel Jom Hadin en dat is de oordeelsdag. Volgens de joden bestaat er in de hemel een symbolisch boek waarin alle daden van de mens staan beschreven. De joden geloven dat God op Rosj Hasjana het gedrag van alle mensen afzonderlijk gaat bestuderen. Hij heeft daar de volle tien Hoogheilig Dagen voor nodig. Als de zon dan op Jom Kippoer ondergaat dan schrijft God hij het lot voor iedereen op. Omdat Rosj Hasjana zo’n heilige tijd is, brengen de joden dan vele uren biddend in de synagoge door. Veel joden dragen dan witte kleren om zichzelf te herinneren aan de heiligheid en de zuiverheid van de tijd. De gebeden die zij tijdens de Rosj Hasjana gebruiken staan in een speciaal gebeden boek, ze zijn oud, mooi en als gedichten geschreven. Soms worden ze gezongen als liederen. Op Rosj Hasjana zijn er allerlei interessante gebruiken. Het speciale feestbrood, de challa, dat gewoonlijk de vorm van een vlecht heeft, wordt ter ere van deze feestdag rond gebakken, zoals het huisje van een slak. Dat herinnert de mensen eraan dat het jaar een kringloop is. Een ander gebruik is het eten van zoetigheid, zoals stukjes appel of challa gedoopt in honing. Dat is het symbool van een zacht jaar. Een ander gebruik is het eten van vers fruit van het seizoen en er een gebed over uit te spreken. In de namiddag van de eerste dag van de Rosj Hasjana wandelen sommige joden bij voorkeur langs stromend water en zeggen dan een speciaal gebed op, dat Tasjlich word genoemd. Als zij het gebed beëindigd hebben, werpen zij broodkruimels in het water in de hoop dat hun slechte daden net als de kruimels zullen wegdrijven. 3.4 Jom Kippoer Jom Kippoer, grote verzoendag, valt precies tien dagen na Rosj Hasjana. Van alle Hoogheilig Dagen is het de heiligste dag. Op deze dag, zo geloven de joden beslist God het levenslot van de mens in het komende jaar. Jom Kippoer is een vastendag. Een dag waarop door de joden vijfentwintig uur lang geen brood gegeten wordt en water gedronken. Zij brengen bijna alle tijd door in de synagoge. Het vasten is een hulpmiddel om hun geest helder te houden. Zij willen graag alle tijd van Jom Kippoer doorbrengen met bidden en boeten. De mensen komen naar de synagoge in hun beste kleren. Sommige mensen dragen een wit kleed, dat kittel word genoemd. De witte kleur helpt hen om zichzelf rein te voelen. Ook veel vrouwen dragen witte kleren. Het is een joods gebruik om de dag voor Jom Kippoer een kip te vangen en het driemaal boven je hoofd zwaaien onder het opzeggen van speciale gebeden. Dit gebruik met de naam Kapara is heel oud. Zoals alle andere bijzondere dagen bij de joden, begint ook Jom Kippoer de avond tevoren. De opening is in de synagoge met het zingen van een gebed door de voorganger, dat wordt Kol Nidrei genoemd. De joden bidden uit een Jom-Kippoer-gebedenboek en beginnen ook hun hart en in hun geest gebeden uit te spreken. Heel deze grote dag brengen zij door met nadenken over hun wegen, over de vraag hoe zij betere mensen kunnen worden. Dat doen ze met gebeden en dan vragen zij voor al het kwaad hebben gedaan vergeving. Veel gebeden worden hardop opgezegd, luid tezamen door alle mensen in de synagoge. In de namiddag wordt in de synagoge het bijbelverhaal van de profeet Jona voorgelezen. Het verhaal van Jona herinnert de joden aan het verlangen van God dat de mensen zich breken. Als de mensen zich goed breken, komt God terug op Zijn Besluit. Hij zal hen opschrijven in het boek van het Leven voor een goed jaar. Als de zon ondergaat op Jom Kippoer dan is het tijd om het slotgebed, Ne’iala, te beginnen, het heiligste gebed van de joden. En dan klinkt er een langgerekt bazuingeschal, één sjofartoon, een sjofar is gemaakt uit een ramshoorn. De heilige dag is teneinde. De mensen gaan naar huis om hun eerste maaltijd te nemen na het vasten en om zich voor te bereiden op het komende feest, Soekot, dat al over vier dagen begint. 3.5 Soekkot Korte uitleg over hoe het Soekkot, het loofhuttenfeest, is ontstaan. Na de ontsnapping uit Egypte zwierven de joden 40 jaar door de woestijn. De hutten waar zij toen in leefden noemden zij een Soekoth. Deze Soekoth konden makkelijk worden gebouwd en even makkelijk weer worden afgebroken. Toen joden in de Beloofde waren werden de meeste joden boer. En als de oogst tijd aanbrak gingen de boeren naar de velden om te oogsten en omdat die velden vaak ver van huis lagen sliepen ze in een Soekoth. Om zich te beschermen tegen de felle zon overdag en de kou en de wind ‘s nachts. De oogsttijd was een tijd om feest te vieren, een tijd om God te bedanken voor de goedheid van de aarde. Toen er in Jeruzalem een tempel was, brachten de mensen de eerste vruchten van hun oogst naar de priesters in de tempel. Zij brachten ze te voet langs de stijgende weg naar Jeruzalem. Dat was voor hen een pelgrimstocht. Het was een van de drie kruistochten. Tot op de dag van vandaag wordt nog ieder jaar in de herfst de oogst met het feest Soekoth, Loofhuttenfeest, gevierd. Op de Soekoth doen de joden precies hetzelfde wat hun voorouders lang geleden deden. Zij bouwen in de tuin een Soekoth en gaan daar acht dagen lang in wonen. Ze eten er in en soms slapen ze er ook in. Zij herdenken zo hoe hun voorouders door de woestijn zwierven en hoe zij later de oogst binnen haalden. Het Soekoth-feest valt precies vier dagen na Jom Kippoer en het is dan ook een gewoonte om op Jom Kippoer te beginnen met de bouw van de Soekoth. De Soekoth kan overal gebouwd worden in achtertuintjes, op terrassen, op daken. De Soekoth wordt meestal gemaakt van stukken hout en een doek en zij versieren dat dan met slingers en gezellige platen; er hangen ook vruchten, want dat herinnert hen aan de oogst. Het dak van de Soekoth is meestal van hooi of van twijgen van de bomen, zodat zij \'s nachts de sterren er doorheen kunnen zien. Op Soekoth zeggen de joden speciale gebeden over de loelav en de etrog. De loelav is een lange palm tak, waaromheen men mirte- en palmtakken schikt. De etrog is een muskuscitroen, die tot de familie van de citroenen behoort. Als de gebeden beëindigd zijn zwaaien ze met de loelav en de etrog in alle richtingen. De Wijze Mannen van Israël zeggen dat de loelav een beeld is van het joodse volk 3.7 Poerim Poerim, het Lotenfeest, herinnert aan het lot dat Haman wierp, om de dag te bepalen waarop hij de joden wilde uitroeien. Het is een populair bevrijdingsfeest dat heel uitbundig gevierd wordt. Men wisselt geschenken aan elkaar uit. Kinderen verkleden zich. Poerim is op die manier uitgegroeid tot het joodse carnaval.