Geschiedenis van Egypte
De huidige grenzen van Egypte verschillen haast niks van de grenzen in de faraonische periode. Die periode duurde ongeveer 30 eeuwen van ongeveer het jaar 3000 tot het jaar 333 voor Christus. De ligging in de noordoostelijke hoek van Afrika op een kruispunt van drie continenten en culturen is bepalend geweest voor de geschiedenis van Egypte. In de loop der eeuwen heeft Egypte deel uitgemaakt van verschillende rijken.
Egypte werd veroverd door Alexander de Grote. Toen Egypte nog in de macht van Augustus was vormde Egypte het begin van de Romeinse tijd (van het jaar 30 voor Christus tot het jaar 300 na Christus. In 639 werd Egypte een provincie in de grote islamitische rijken van de Maaiden en vervolgens van de Baseden. In de elfde en de twaalfde eeuw vonden vanuit het christelijke Europa de kruistochten plaats. Tussen 1517 en 1882 werd Egypte overheerst door Turkse machthebbers, de Ottomanen. In die periode (1869) werd het Suezkanaal geopend. Van 1882 tot 1922 was Egypte in feite een kolonie van Groot-Brittannië. In 1922 werd Egypte onafhankelijk, onder een koning.
Na de revolutie van Gamal Abd Al-Nasser van 1952 werd Egypte een republiek. De periode 1956 - 1970 werd gekenmerkt door Arabisch nationalisme, socialisme en antikolonialisme. Tussen 1948 tot nu nam Egypte deel aan vier oorlogen tegen Israël, die oorlogen vonden plaats in de jaren 1948, 1956, 1967 en 1973, waaronder de Suez-crisis van 1956. Van 1970 - 1981 was Anwar Al-Sadat President. Vanaf 1973 zocht deze politiek en economisch toenadering tot het Westen, dat leidde tot een Vredesverdrag met Israël in 1979, de ‘Camp David akkoorden’. Op 6 oktober 1981 werd President Sadat vermoord in het hart van Caïro door islamfundamentalisten. De hoofddader was luitenant Khalid al-Islambuli. Sinds 1981 is Hosni Mubarak President. In 1990 speelde Egypte een belangrijke rol in de coalitie tegen Saddam Hoessein na aanleiding van de Golfcrisis. Egypte speelt een belangrijke en constructieve rol in het Midden-Oosten vredesproces dat in 1991 in Madrid begon.
Bevolking van Egypte
Egypte telt 52 miljoen inwoners. Het woestijngebied is bijna onbewoond. In Egypte woont het bevolking op een klein stukje gebied nog geen 6% van het hele grondgebied. Hierdoor is er sprake van overbevolking. De hoofdstad Caïro is dan ook zeer dichtbevolkt. In Caïro wonen er 16 miljoen mensen. In Alexandrie 5 miljoen mensen. 98% van de Egyptenaren woont langs de Nijl en 2% woont aan het land.
Hieronder ziet u een paar berekeningen van de bevolking van Egypte:
* Natuurlijke bevolkingsgroei 1,66% * Geboorten per 1000 inwoners 24,41 * Sterfte per 1000 inwoners 7,58 * Levensverwachting van de totale bevolking is 64 jaar. Vrouwen tot ongeveer 66 jaar en mannen tot ongeveer 61 jaar
In Egypte zijn er 2 gescheiden groepen in de eerste groep horen de Egyptenaren, Bedouïnen en de Berbers deze groep is ongeveer 99% van de hele bevolking. Je hebt dan nog de tweede groep en die ontstaat uit Nubiërs, Armeniërs, Grieken en andere oorspronkelijke Europeanen en deze groep is ongeveer 1% van de hele bevolking.
De natuurlijke omgeving
Egypte ligt in Noord-Afrika, aan de noordzijde grenst Egypte aan de Middellandse Zee. Landen die aan Egypte grenzen zijn de Gaza-strook, Israël, Libië en Soedan. Het landschap van Egypte is woestijnachtig met als bijzonderheid de Nijldelta, die uitkomt in de Middellandse Zee. Het grondoppervlak bedraagt ruim 1.000.000 vierkante kilometer. Egypte is bijna 25 keer zo groot als Nederland.
Woestijn Egypte bestaat voor ongeveer 96 procent uit woestijn en in het hele land heerst een uitgesproken woestijnklimaat. De Libische of Westelijke woestijn beslaat ongeveer tweederde deel van Egypte en is in feite de dooroosthoek van de Sahara. Hoewel reliëf zeker niet ontbreekt, is de Libische woestijn voor het grootste deel een onafzienbare plateau met een gemiddelde hoogte van driehonderd meter. Langs de kust ligt het Libisch plateau dat in het centrum iets boven de vijfhonderd meter uitkomt. Het is hier en daar begroeid met wat kleine doornachtige struiken (woestijnsteppe). Het plateau gaat in het zuiden via een steilrand over in de Qattara-depressie (diepste punt 133 meter) en Siwadepressie (18 meter). De Qattara-depressie behoort tot de heetste gebieden op aarde. Er zijn temperaturen gemeten van tegen de 60 graden Celsius. De depressie zijn over blijfselen van een oude zee en zijn waarschijnlijk verder uitgeschuurd door de werking van de wind. Er komen zoutmeren voor en artesische bronnen, die in Siwa zoet water en in de Qattara-laagte, een der heetste gebieden ter wereld, brak water geven. De Grote Zandzee en andere stukken zandduinen maken in totaal circa veertig procent van de Libische Woestijn uit, in de rest overheersen stenen en rotsblokken.
Oases De enige bewoonde plekken ten westen van de Nijl-vallei en de Delta vormen oases of ‘wahat’ in de Libische Woestijn. Op zeven plaatsen komt genoeg water naar boven om permanente bewoning mogelijk te maken. Deze waterbronnen liggen op plaatsen waar waterhoudende grondlagen aan de oppervlakte komen. Soms worden die waterbronnen gevoed door regenwater dat in de omringende bergen is gevallen en zich in de grondlagen verzameld heeft. Soms komt het water omhoog uit fossiele watervoorraden (25.000-50.000 jaar oud), gevormd in periodes dat het klimaat in de Sahara veel vochtiger was dan op dit moment. De grootste ‘oase’ is die van al-Fayyum, met bijna twee miljoen inwoners. Eigenlijk is het geen echte oase, omdat het zijn water betrekt van de Nijl via de gekanaliseerde Bahr Yusuf, die bij al-Lahun de depressie binnenstroomt en zich daar vertakt in een spinnenweb van kanaaltjes. Ook de 24 meter beneden zeepeil liggende oase Wadi al-Natrun raakt steeds meer verbonden met de ‘bewoonde‘ wereld, onder andere door de weg Caïro-Alexandrië die er vlak langs loopt. Wadi al-Natrun is ongeveer 40 km lang, tussen de 8 en 10 km breed. Door het hoogteverschil bereikt uit de Nijl afkomstig grondwater de vallei, waar het weer aan de oppervlakte komt. Daardoor, in combinatie met de sterke verdamping, hebben zich zoutmeren gevormd, die in de zomer helemaal opdrogen. Wat achterblijft is keukenzout en natriumhydroxide, een stof die in de tijd van de farao’s gebruikt werd als bestanddeel van balsem. Siwa is de meest afgelegen oase en ligt op het laagste punt van een depressie (-18 meter). De oase heeft honderden bronnen, 400.000 dadelpalmen en een overvloed aan olijven, sinaasappelen en druiven. Het is een on-Egyptische wereld, waarvan de inwoners geen Arabisch spreken, maar een Berbers dialect, het Siwi. Het gebied rond de oase was tot 1991 een verboden militaire zone, maar is nu opengesteld voor toeristen en buitenlandse investeerders. De oases Dakhla, El-Kharga en Bahariya zijn langgerekte linten van dorpen en plantages. De oase El-Kharga, op 1065 km van Caïro, is zeer lang en strekt zich uit over een lengte van bijna tweehonderd kilometer. In Bahariya bevindt zich een grote ijzerertsmijn, en vlak bij de Dakhla-oase is een fosfaatmijn geopend. De kleine oase Farafra ligt op een vlakte te midden van zandduinen. De terrasvormige landbouwgronden van de oases zijn beplant met groenten, fruit, granen, de klaversoort ‘bersim’, dadelpalmen en olijfbomen.
Economie
Vroeger in Egypte droegen de rijke goudlagen bij aan de economische stabiliteit. Door vele graanoverschotten zorgde het goud ervoor dat het land Egypte in een economische grootmacht was. Nadat de Romeinen Egypte hadden veroverd, had Egypte geen winsten meer het stroomde als het ware uit het land. Mohammed Ali was de eerste persoon die weer probeerde om Egypte een goede economie te geven op een goede manier. Hij was erin geslaagd om een katoenindustrie internationaal concurrerend te maken. Ook nu nog is 45% van de werkende bevolking betrokken bij de verbouw en verwerking van katoen. Daarnaast vormt in Egypte ook het toerisme en de olie-industrie belangrijke bronnen van inkomsten. Door de teruggave van de Sinaï in 1982 zorgde ook voor een aanzienlijk productieverhoging. Ruwe olie en aardolieproducten leveren meer dan 60% van de inkomsten uit de export van Egypte op.
Hieronder ziet u een kleine schema van de economie in Egypte.
Inkomen per hoofd van de bevolking: $1000 per jaar ongeveer
Werkloosheid: ongeveer 20%
Werkgelegenheid: landbouw ongeveer 35%, dienstverlening ongeveer 30% en industrie ongeveer 21%
Belangrijkste deviezenbronnen: aardolie, toerisme en de gastarbeiders in de Golfstaten.
Inflatie: ongeveer 6%
Industrie
De industrie wordt meer en meer geprivatiseerd; buitenlandse ondernemingen, zoals bvb, Naf-Naf, in de textielindustrie, gebruiken Egypte\'s langvezelig katoen om er hun kledij mee te maken. Ook de buitenlandse auto-industrie doet het goed. In Caïro vind je fabrieken van Poel, Fiat, Citroen,... De staalindustrie zorgt voor de onderdelen, de auto-industrie steekt ze in elkaar.
Maar het belangrijkste zijn wel de olieraffinaderijen aan de Golf van Suez. Bijna alle olie rond de Golf van Cues is gevonden, en wordt verwerkt in de raffinaderijen. Het Suezkanaal is belangrijk voor de uitvoer van aardolie. Het kanaal stelt de Rode Zee ( en dus de Golf van Cues), rechtstreeks in verbinding met de Middellandse Zee. Olietankers kunnen aanmeren in Cues en daar de olie opladen. Voor op het Suezkanaal te mogen varen moeten ze tol betalen. Olie wordt ook vervoerd via pijpleidingen. De belangrijkste oliepijpleiding is die van Cues naar Alexandrië.
Egypte heeft ook aardgasreserves, o.a. in de delta en de Sinai. Aardgas wordt grotendeels zelf verbruikt, o.a. om elektriciteit op te wekken. De fosfaatmijnen zorgen voor fosfaten, die in de chemische industrie ( o.a. in Aswan) worden gebruikt om kunstmest van te maken. Verder heb je nog conservenindustrie, cementindustrie en steenkoolmijnen.
Landbouw
De Nijl voorziet de Egyptenaren van voedsel. Dankzij het Nijlwater kan er in Egypte aan landbouw gedaan worden. Dit verklaart meteen waarom alle landbouwbedrijven rond de Nijl liggen.
Vroeger overstroomde de Nijl slechts 1 keer per jaar en liet een vruchtbaar slib achter waarin de boeren, fellahs, konden zaaien. Tegenwoordig blijft dit slib achter de Aswandam zitten. Door de bouw van stuwdammen, de verbetering van irrigatie- en drainagetechnieken en het gebruik van kunstmest wordt dit kostbare slib vervangen. De landbouw is een van de belangrijkste economische sectoren van Egypte, zowel wat betreft werkgelegenheid als uitvoer.
In heel het Nijldal teelt men granen, katoen en groenten. Het Egyptische, langvezelige katoen, dat bekend staat om zijn uitmuntende kwaliteit, wordt voor een groot deel geëxporteerd. Egypte is de 6e katoenproducent ter wereld. In de delta teelt men ook nog citrusvruchten, rijst, bersim (een soort klaver), en dadels. Voor de productie van rijst heerst in de delta een ideaal klimaat, het is er immers nat en warm. Verderop in Egypte wordt het te droog om rijst te verbouwen. Toch heeft Egypte de grootste rijstproductie van Afrika. Bersim, een soort klaver, wordt vooral gebruikt als groenbemesting en als veevoeder. De citrusvruchten worden grotendeels uitgevoerd. Suikerriet wordt ook enorm veel geteeld. Toch is de regering van plan om het riet te vervangen door bieten. Tussen de immense plantages verbergen zich soms terroristen. Met bieten is dat probleem ook weer opgelost. Dadelpalmen zijn in heel Egypte te vinden, maar dan vooral in de oasen. Een dadelpalm kan een jaarlijkse oogst van 60 - 100 kg dadels opleveren. De palmbladeren worden gebruikt als dak voor de veestallen en het hout voor de muren van de veestallen. Voor meubels te maken is het echter ongeschikt, daarvoor worden andere houtsoorten geïmporteerd.
Ondanks de grote voedselproductie en de vergroting van de gecultiveerde grond en de verbetering van de landbouwtechnieken, slaagt Egypte er niet in, door de snelle bevolkingsaangroei, zelf in de voedselvoorziening te voorzien. Tweederde van het voedsel moet worden geïmporteerd.
Egypte heeft een typisch woestijnklimaat. Er is weinig of geen regen, matige tot extreme hitte overdag en sterke afkoeling \'s nachts. In de Nijl delta is de werking veel minder. In de winter is het in het noorden gematigd, in het zuiden is het altijd mooi weer.
Religie
93% van de Egyptische bevolking belijdt de soennitische islam, de officiële staatsgodsdienst. De vrije uitoefening van christendom en jodendom wordt echter in de grondwet gegarandeerd. Dit betekent niet dat Egypte een islamitische staat is met een zuivere islamitische wetgeving. Moslimfundamentalisten streven dit wel na, en komen daardoor vaak in conflict met de overheid. Een van de belangrijkste grondleggers van het hedendaagse fundamentalisme is de Egyptenaar Sayyid Qutb, in 1906 geboren in de provincie Asyut. Hij predikt de gewapende strijd, de ‘jihad’, Zijn boek daarover, ‘Ma’lim fi’l-Tarikh’, werd de politieke bijbel van de fundamentalisten. Vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw plegen verschillende fundamentalistische groeperingen aanslagen, o.a. de moord op president Sadat in 1981. Begin jaren negentig verhevigde het geweld en sinds de zomer van 1992 worden er ook aanslagen op buitenlandse toeristen gepleegd. Centraal in de islam staat het geloof in de ene God, die via openbaringen aan een reeks profeten zijn wil aan de mens kenbaar heeft gemaakt. Moslims geloven dat een koopman uit Mekka, Mohammed, Gods afsluitende openbaring ontving, en hij wordt daarom als het Zegel der Profeten beschouwt. Die afsluitende openbaring is vastgelegd in de Koran, die twintig jaar na de dood van Mohammed gereed was. Mohammed zelf wees geen opvolger aan en na zijn dood werd de jonge islamitische gemeenschap al snel verscheurd door opvolgingstwisten. Er ontstond een strijd tussen moslims die de Koran wilden toetsen aan de menselijke rede en zij die vasthielden aan de letterlijkheid van de geopenbaarde tekst. De traditionalisten verzetten zich hevig tegen rationalisten, de modern denkende intellectuelen. De traditionalisten houden zich vast aan de letterlijkheid van de geopenbaarde korantekst, aan de uitspraken, ‘hadith’, van de profeet, en aan diens handelwijzen, de ‘soenna’. Deze drie vormen de basis van het islamitische plichtenrecht, de ‘shari’a’. Volgens de soennieten komt iedere goede moslim in aanmerking om Mohammed op te volgen, en door het volk moet worden aangewezen. In de praktijk gebeurt dat door en raad van schriftgeleerde, die ‘ulama’ wordt genoemd. Sjiieten erkennen als leider van de islamieten alleen de afstammelingen van de in 661 vermoorde Ali, die met Mohammed’s dochter Fatima getrouwd was. Alleen zij bezitten esoterische kennis die, afkomstig van Mohammed, via een erfelijke lijn van onfeilbaar geachte imams wordt doorgegeven. Sjiieten maken ca. tien procent van de moslims uit.
De gesproken taal
De officiële taal is het Egyptisch - Arabisch, dat door ongeveer 98% van de bevolking wordt gesproken, vroeger tot aan de 17e eeuw was de officiële taal het koptisch. Naast de Arabische taal komen het Nubisch, het Koptisch en het Berbers nog wel voor. Er wordt ook Engels en Frans gesproken door ontwikkelde Egyptenaren, dus je bent meestal wel verstaanbaar daar. Het Arabische alfabet bevat 28 letters. De Arabische taal bevat veel dialecten. De Arabische taal wordt ook wel de rijke taal genoemd.
Kunst
Egypte is in het bezit van grote kunstschatten, zowel oude als nieuwe. Prachtige monumenten, bijvoorbeeld de Sfinx, heeft het gezicht van een mens en het lichaam van een leeuw. De Sfinx bewaakt de piramides. De piramides in Gizeh trekken jaarlijks duizenden mensen. De oude Egyptenaren drukten hun godsdienstige, gevoelens uit in schilderingen, beeld houwkunst, en reliëf (een vorm van beeldhouwkunst waarbij de figuren duidelijk uit de achtergrond te voorschijn komen. In de oude Egyptische kunst wordt de mens uitgebeeld in perfect vorm, jong, mooi, en krachtig. De kunstenaars wilden niet ouderdom en ziektes uitbeelden. De oude Egyptische kunstwerken vertellen altijd een verhaal. Twee soorten schilderingen en reliëfs versieren de muren van tempels en gravenplechtige afbeeldingen en afbeeldingen uit het dagelijks leven. De plechtige afbeeldingen zie je meestal in tempels ze tonen de wereld van vorsten de goden en het dodenrijk. In de graftombes zijn vaak afbeeldingen uit het dagelijks leven afgebeeld, zoals vissen, landbouwwerkzaamheden. Hoe groter de persoon wordt afgebeeld hoe belangrijker hij of zij was.
Eten en drinken
De keuken van Egypte is smakelijk, maar niet de meest verfijnde. De keuken is middenoosters, maar ook beïnvloed door de Griekse, Franse en Italiaanse keuken. In Egypte wordt er niet veel groente gegeten. De enige groenten die ze daar meestal eten zijn aardappels, komkommers en tomaten. Vlees is vrij schaars, en dus relatief duur. Visliefhebbers komen natuurlijk vooral langs de Rode Zee en Middellandse Zee aan hun trekken. In het gebied rond Aswan, in het uiterste zuiden van Egypte, daar eten de meeste mensen uit een Nubische keuken dat wil zeggen dat het eten wat pittiger is.
In Egypte wordt er met de rechterhand gegeten, omdat ze de linkerhand onrein beschouwen, aangezien je hem gebruikt bij het reinigen van het achterwerk na toiletbezoek. Als je een Egyptische huis binnentreedt moet je altijd je schoenen uit doen, want schoenen wordt ook wel als onrein beschouwd daar in Egypte en je hoort niet een huis binnen te treden met je schoenen aan. Thee (Shai) en water worden in Egypte het meest gedronken. Koffie (Ashwa) wordt op de Turkse manier gezet, sterk en in kleine kopjes. Thee en koffie worden standaard van grote hoeveelheden suiker voorzien. Wat ook wel vaak gedronken wordt zijn de vers geperste vruchten zoals sinaasappel, mango en guava. Karkadeh is een dieprood en friszurig aftreksel van de bloem van de Chinese roos, dat zowel warm als koud gedronken kan worden. Omdat Egypte als islamitisch land een remmende politiek voert ten aanzien van alcoholische dranken zijn bier, wijn en sterke dranken relatief duur en buiten grote steden en toeristenplaatsen nauwelijks te verkrijgen. De witte Ptolemee is een redelijke wijn met een beetje harssmaak zoals de Griekse Retsina. Local stella is goedkoop bier, maar niet altijd van gelijke kwaliteit en vaak troebel. Water uit de kraan is door het hoge chloorgehalte ondrinkbaar.
De Nijl
Herodotes noemde Egypte al treffend een geschenk van de Nijl. De rivier de Nijl komt uit het hart van Afrika en vindt haar oorsprong in de vochtige gebieden van Burundi en Ethiopië. Bij Khartoem ontmoet de Witte Nijl de Blauwe Nijl. De eerste heeft haar bronnen in de grote Afrikaanse meren zoals het Victoriameer, en dankt haar naam aan de witte kleur van het modderige water. Het is vooral de Blauwe Nijl die zorgt voor overstromingen. De regentijd in de Ethiopische hooglanden, die van eind mei tot begin september duurt, doet de rivier sterk aanzwellen en zorgt ervoor dat de Nijl voorbij Khartoem buiten zijn oevers treedt. Dit zijn de overstromingen die er voor zorgden dat de oude Egyptenaren de Nijl vereerden als een godheid. In duizenden jaren heeft de rivier een dal uitgesleten, en zo in Egypte een oase gevormd die van de eerste cataract bij Aswan tot Caïro zo\'n 900 kilometer lang is. Het dal is nergens breder dan 25 kilometer. De eerste 350 kilometer vanaf de Soedanese grens wordt tegenwoordig geheel in beslag genomen door het Nassermeer Sinds de nieuwe dam bij Aswan in 1968 gereed kwam en dit stuwmeer ontstond, is er geen sprake meer van de jaarlijkse overstromingen en de afzetting van het vruchtbare slib. Tegenwoordig zijn de akkers het hele jaar door groen en kan er het hele jaar door worden geoogst. De Nijldelta, met in het westen Alexandrië en in het oosten Port Said, heeft een oppervlakte van 2300 km2. De delta wordt ook wel Neder-Egypte genoemd. De Nijl is de belangrijkste bron van leven in Egypte. Vroeger schreef Herodotus dat Egypte een geschenk van de Nijl was. De Nijl is de levensader van het land. Er is geen leven zonder water. Het slib van de Nijl zorgde voor de vruchtbaarheid van de akkers. De Nijl wordt beschouwd als de langste rivier ter wereld met een lengte van 6671 km. Op Egyptisch gebied is de Nijl 1500 km lang. Hij ontspringt in het Victoria Meer en mondt uit in de Middellandse Zee. Vroeger overstroomde hij jaarlijks het Nijldal. Tijdens de Oudheid was dit de eerste dag van het nieuwe jaar (19 juli) en was dit toen de eerste dag van het jaar. Een knap en jong meisje werd toen in de Nijl geworpen als offer voor de Nijlgod Hapi.
Mummies
Mummies zien er vaak griezelig uit. Vroeger werden ze daarom wel op jaarmarkten vertoond. Vooral losse hoofden deden het daar goed. Ook het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden bezit een serie losse mummiedelen. Waarom maakte de oude Egyptenaren eigenlijk mummies? Het zijn ooit mensen geweest. Lang geleden werden zij gemummificeerd omdat de Egyptenaren zo hun angst voor de dood wilden bezweren. De Egyptenaren, meenden dat de dode vrijwel hetzelfde leven zou blijven leiden als op aarde, maar in ander sferen. Er was alles aan gelegen het lichaam zo duurzaam te maken. Met de eeuwen groeiden ervaring en kennis. Het uiterst droge klimaat, de aanwezigheid van conserverende stoffen als bitumen en harsen plus droge begraafplaatsen in de bergen en onder het zand droegen bij tot vaak bewonderenswaardige resultaten bij het \"balsemen\" of \"mummificeren\", dat wil zeggen het conserveren van het lichaam. Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat het verschrompelen van de alleroudste lijken in het hete woestijnzand tot mummificeren geleid heeft. Reeds tijdens de eerste dynastie werden er doden gebalsemd (deze gangbare uitdrukking is niet juist) met mirre, zalven en welriekende oliën. Tientallen meters linnen zwachtels had men nodig voor het omwikkelen der mummies. Met het verfijnen van de kunst begon men de mummies mooier te maken met ingelegde kunstogen, opvullingen van hals en wangen en het beschilderen van de huid in natuurlijke kleuren. Tussen de kunstige windingen der zwachtels kwamen gouden plaatjes, amuletten van halfedelstenen, goud, zilver en faience. Die moesten de mummie behoeden voor gevaren in de onderwereld. Het balsemproces was kostbaar, langdurig en weinig verheffend. Een werkelijk mooie mummie was allen weggelegd voor de hooggeplaatste en rijken. Een van de goedkoopste methoden was het overgieten van het lichaam met bitumen, zodat dit totaal van de lucht werd afgesloten. Een betere methode was het uitdrogen van het lichaam in droge natron, waarna het totaal gedehydreerde en bijna gewichtloze lichaam kon worden gewassen, geolied en ingewikkeld. Langs operatieve weg had men de hersens en inwendige organen verwijderd. Deze werden, afzonderlijk geprepareerd en apart ingewikkeld, in mooie afgesloten vazen, de zogenaamde canopen, opgeborgen. Het balsemen van het lichaam van een rijke duurde maanden. Was het klaar dan werd het in een rijkversierde houten kist gesloten, vaak zelfs in een heel nest kisten, en dan in een stenen sarcofaag. Met eindeloze rituelen en festiviteiten werd dan de kist naar het gereedgemaakte graf vervoerd en daar bijgezet. Bereikte de dode het hiernamaals, dan ging zijn leven gewoon verder. De arme zette zijn pover bestaan voort; de rijke bleef omringd door dienaren en arbeiders voor zijn landgoederen. De dode kraag poppen mee tot in details lijkend op de mensen die hij nodig zou hebben, de zogenaamde oesjebti\'s. Maar ook werd de dode begeleid door zijn hele entourage: meubels, gordijnen, vloerkleden, boerderijen en vee in miniatuur, huizen en tuinen, schepen en vaatwerk, voedsel en drank.
Het Suez-Kanaal
Het Suezkanaal heeft een lengte van 171 kilometer en is bevaarbaar voor schepen tot 250.000 ton. Voor het zover was had het kanaal een lange en bewogen geschiedenis door te maken. Al in 2000 v. Chr. liet farao Sesostris de oostelijke Nijlarm en de bestaande meren door kanalen met elkaar verbinden. Zo schiep hij de eerste verbinding tussen de Middellandse en Rode Zee. De kanalen verzandden evenwel en moesten tussen 600 en 500 v. Chr. door de Pers Darius I weer hersteld worden. Steeds lieten de elkaar opvolgende heersers de kanalen onderhouden, maar kalief Mansur vond het maar een strategisch risico en liet de hele handel in 775 dempen. Echt behoefte aan een kanaal ontstond pas weer toen de handel op Azië een grote vlucht nam en de omweg via kaap de Goede Hoop hinderlijk begon te worden. Napoleons ingenieurs onderzochten in 1799 als eersten serieus de mogelijkheid een kanaal via de huidige route te graven, maar maakten rekenfouten, waardoor zij dachten dat het niveauverschil tussen de Middellandse en Rode Zee 10 meter bedroeg. Ruim 30 jaar later maakten de Britten een nieuwe berekening, deze keer zonder fouten. Ze kwamen uit op een verval van 30 centimeter. Door politiek gekonkel waren het echter de Fransen die uiteindelijk een bouwvergunning kregen en onder Ferdinand de Lesseps ging men in 1859 aan de slag, met uitsluitend Frans en Egyptisch kapitaal. Tien jaar later kon het kanaal geopend worden, ondanks grote technische problemen, hitte, dorst, cholera en 100.000 doden. Tijdens hun bezetting van Egypte kregen de Engelsen het kanaal toch nog in handen. De concessie, die de kanaalmaatschappij gouden bergen en Egypte bijna niets opleverde, zou tot 1968 duren, maar in 1956 vond Nasser het welletjes. Hij nationaliseerde het kanaal en meteen brak de hel los. Zowel Frankrijk als Engeland achtten het kanaal vanwege de aanvoer van olie van vitaal belang. Bovendien vonden ze domweg dat het van hen was. De poging van Engeland en Frankrijk om het kanaal (samen met Israël) met geweld terug te nemen mislukte en Nasser was de held. Tussendoor was het kanaal wel een jaar lang gesloten. Tot 1968 ging alles goed, maar toen bezette Israël de Sinaï en was de doorvaart opnieuw gestremd. Deze keer duurde het tot 1975 voor het kanaal weer open kon. Onder Sadat is toen de breedte en de diepte enorm vergroot, zodat ook supertankers erdoor konden. In tegenstelling tot de verwachtingen bleken het echter vooral de containerschepen te zijn die voor de toename van de Klandizie zorgen. Volgens een orakel uit de oudheid zou het kanaal altijd meer van nut zijn voor vreemdelingen dan voor Egypte en eigenlijk is dat nog steeds juist. Maar door tijdens de golfcrisis een forse tariefsverhoging in te voeren voor oorlogsschepen liet Egypte blijken ook een graantje mee te willen pikken.
Steden en huizen
Elk jaar overstroomde de Nijl wel eens en liet een zeer vruchtbare grond achter. Dit stuk land werd het Zwarte Land genoemd. Het omringende land, de woestijn, noemde ze het Rode Land. In dit gebied bouwde de Egyptenaren hun huizen. Veel is er niet meer van over van sommige steden. Dat is niet verwonderlijk, want de Egyptenaren bouwden deze huizen van ongebakken kleitegels. Deze tegels veranderden in de loop van de tijd in stof wanneer er geen aandacht aan werd besteed, en dus zijn de steden weg. Er waren twee afgelegen steden waarvan men beweert dat ze zeker hebben bestaan. De oudste stad, Hetepsesostris, werd gebouwd op last van Sesostris II in Fajoem gebouwd en heeft nog geen eeuw bestaan. De tweede, Achetaton, was gebouwd in naam van Amenhotep IV. Zijn opvolgers bleven in deze stad wonen, maar nadat Toetanchamon in Thebes ging wonen met zijn hof, vertrokken de opvolgers ook naar Thebes en Achetaton werd opgegeven en verdween. Er zijn genoeg steden die nog altijd bestaan. Deze steden liggen voornamelijk aan de Nijl en hebben dus betere omstandigheden. Steden met een lang verleden zijn bijvoorbeeld Anchtaoei, ook wel Memphis genoemd, Hetkaptah en Nehet. Dit zijn er maar een paar, want er zijn genoeg grote steden geweest. Andere belangrijke steden zijn natuurlijk Thebes, Alexandrië, Caïro, de huidige hoofdstad, maar minder belangrijk dan Thebes en Memphis, en Aboe-Simbel. De laatste lag aan de grens met Koesj, dat nu Ethiopië wordt genoemd, en was een belangrijke plaats met betrekking tot de handel met Khartoem en de rest van Koesj. Egypte was verdeeld in twee gedeelten: Neder-Egypte, waar Caïro ligt, en Opper-Egypte, ten zuiden van Neder-Egypte en met belangrijkste stad Thebes. In tegenstelling tot wat de naam zegt deden de steden in Neder-Egypte niet onder voor de steden uit Opper-Egypte. Het Deltagebied was lange tijd een belangrijk gebied. Dit werd voornamelijk gerealiseerd door Ramses II, die een zwak had voor het oostelijke Deltagebied. Hij hield van het zachte klimaat en van de steppen, van de grote watervlakten en van de wijngaarden. Ramses II zorgde ervoor dat er mooie en belangrijke bouwwerken werden gebouwd en dat de mensen hun welvaart terugkregen. Hij is daar redelijk goed in geslaagd, want net als in Thebes werden de tempel en de andere belangrijke gebouwen omgeven door een zware tegelmuur. Hij gebruikte kostbare steenblokken uit het verre Assoean en hij bouwde het \'Heilige der heiligen\'. Dit zorgde voor een enorme bevolkingsgroei. Mensen uit zowel omringende delen van Egypte als buitenlanders kwamen naar het Deltagebied en mengde zich daar onder de oorspronkelijke bewoners. Onder de buitenlanders waren er veel Libiërs en Aziaten. Er werd in de tijd van Ramses II ontzettend veel gebouwd: paleizen, tempels, woonwijken, begraafplaatsen en wegen. Wijken werden van elkaar gescheiden door tegelmuren, en al gauw was er nauwelijks ruimte meer om te bouwen. Dit zorgde ervoor dat de begraafplaatsen klein waren. De doden kregen dus een nederige laatste rustplaats. Een opmerkelijk iets, want de Egyptenaren hechtten veel waarde aan het overlijden van een kennis. De opvolgers van Ramses II hielden zich dan ook voornamelijk bezig met het uitbreiden en het onderhouden van tuinen en plantages. De huizen die men bouwde bestonden voornamelijk uit bakstenen. Deze bakstenen, ook wel adobe genoemd, werden gemaakt van modder dat te drogen werd gelegd in de hete zon. Verder bestond het huis uit een klein beetje hout. Hout was schaars, en daardoor erg kostbaar. Immers, in de woestijn waren er geen bossen.
De gewone burgers woonden in huisjes van vaak twee of drie verdiepingen hoog. De eerste verdieping werd vaak gebruikt voor het werk, de andere verdiepingen waren om in te leven. Vaak sliepen de mensen in de hete zomer op het dak, om koel te blijven. Het rioolwater en ander vuil werd in een kuil of in de rivier gedumpt als het niet anders kon dan gooide men het op straat.
Het interieur was over het algemeen karig. Men bezat wel wat meubeltjes, zoals een paar stoelen, kleine kastjes voor \'juwelen\' en cosmetica en kasten voor kleding. Verder beschikten de meeste mensen over potten van aardewerk en enkele olielampjes. De rijkere mensen leefden natuurlijk een stuk beter. Zijn hadden grotere huizen en die bestonden meestal uit drie ruimtes: een ontvangkamer, een hal en privé-vertrekken. De ramen en deuren waren voorzien van kleedjes, om de warmte, stof en muggen tegen te houden. De binnenmuren waren versierd met \'schilderijen\' van leer en de vloer was bedekt met plaveisel. Soms was er nog een kamer op het dak waar ze tijdens de hete zomers sliepen.
De grote steden (sinds 1996) in Egypte zijn:
Groot Caïro 12.000.000
Caïro 6.801.000
Alexandrië 3.339.000
Gizeh 2.222.000
Shubra El-Kema 871.000
Imbaba 523.000
Port Said 472.000
Suez 417.500
El Mahalla 395.000
Tanta 373.000
Mansura 369.500
Assyut 343.500
Het onderwijs
Vanaf 6 tot 12 jaar gaat het kind naar een lagere school, daar leert hij rekenkunde, aardrijkskunde, tekenen, Arabische geschiedenis en gymnastiek. Hij leert ook vanaf het vierde jaar de Engelse taal. De lagere school is gratis en verplicht voor iedereen. De kleur van het uniform dat gedragen wordt in de lagere school is steeds beige. Een schooldag begint vanaf 8 uur \'s morgens en duurt tot 13 uur. Ze beginnen met de vlag van Egypte te begroeten en met een hoofdstuk uit de Koran te lezen. Het belangrijkste nieuws van de dag over Egypte en over de wereld wordt via een microfoon en luidsprekers voorgelezen. Dit duurt een half uur. De Vrijdag is steeds een verlofdag. Sommige scholen nemen de vrijdag en de zondag vrij. Ze krijgen 6 of 7 lessen per dag. Er is een pauze tussen iedere les. Iedere les duurt 45 minuten. In de lagere school zitten de jongens en de meisjes samen op de schoolbanken. Als het kind geslaagd is gaat hij over naar de middelbare school. Daar moet hij nog 3 jaar leren. Vanaf dan is het onderwijs niet meer gemengd. Ze dragen kleren met een grijze kleur. De MAVO is niet verplicht maar is in Egypte ook gratis. De hogere middelbare school (VWO) is een school die gevolgd wordt voordat men aan een universiteit studeert. De studietijd bedraagt drie jaar. Hier bepalen de schoolresultaten en de cijfers van het laatste jaar naar welke universiteit en naar welke faculteit ze moeten overgaan. Een leerling kiest zijn faculteit alleen zelf, als hij goede cijfers behaalt. Er zijn nog andere soorten van handelsscholen en technische scholen. De studies aan de universiteit zijn ook in Egypte volledig gratis. Het studiejaar is in 8 maanden verdeelt en gespreid over twee termijnen. De zomervakantie duurt ongeveer vier maanden. Dit jaar in 2000 zijn er in Egypte ongeveer 16 miljoen studenten van alle leeftijden. Het onderwijs in Egypte is altijd gratis. Er zijn nog andere private scholen die een betere kwaliteit aan leraren kunnen bieden. Daar leren de kinderen vanaf de lagere school twee vreemde talen, namelijk Engels en Frans.
Het huwelijk in Egypte
In de moslim maatschappij bestaat een huwelijk uit een contract tussen twee families. De familie van de bruidegom maakt in het begin een afspraak met de familie van de bruid om de toekomst te bespreken. De man die deze afspraak regelt is de vader van het meisje. Hij vraagt hem welk beroep en welk diploma hij bezit. Hij vraagt hem ook of hij een appartement bezit. Daarna bespreken ze wat ze aan de bruid als cadeau zullen geven. Tussen de verloving en de bruiloftsdag leren ze elkaar beter kennen. Als bruidsschat, geeft de bruidegom een bedrag aan de vader van de bruid. Daarmee koopt hij de meubels voor het appartement. De bruidegom moet ook de juwelen en de verlovingsring geven aan de bruid. Na een, twee of drie jaar of meer wordt er besloten wanneer de dag van het huwelijksfeest zal plaatsvinden. Het huwelijksfeest wordt op straat, thuis, in een feestzaal of een groot hotel gehouden. De bruiloftsnacht is de beste nacht in het leven van het echtpaar. Het meisje moet tot deze nacht maagd zijn gebleven. Op de eerste dag van het huwelijk komt de moeder van de echtgenote naar hun huis en bereidt zij de maaltijd voor hen. Na de middag komen de families het bruidspaar bezoeken. In de grote steden kiest het meisje haar echtgenoot maar in de kleine dorpjes kiezen de ouders een echtgenoot voor hun dochters, meestal van dezelfde familie, kennissen of van de buren. De gemiddelde leeftijd waarop meisjes en jongens uit de kleine dorpjes huwen is tussen de 18 en de 21 jaar. Maar in de grote steden is dit tussen de 22 en 29 jaar voor zowel meisjes als jongens. Gemiddeld zijn er 4 tot 5 kinderen per gezin. Tegenwoordig beperkt men zich tot 2 of 3 kinderen per gezin.
Inkomsten van Egypte
De belangrijkste inkomsten voor de Egyptische economie zijn afkomstig uit de toeristische sector, tolgelden van het Suez kanaal, olie export, enzovoort.. Toerisme : in het jaar 1998 kwamen er 3,5 miljoen toeristen per jaar naar Egypte. Dit cijfer is sedert 1999 verhoogd naar 4 miljoen en in 2000 naar 4,8 miljoen. In het jaar 2001 verwacht men in Egypte 5 miljoen toeristen. Het Toerisme brengt 3 miljard E.P extra inkomen per jaar voor Egypte. Het hoogseizoen van het toerisme begint vanaf het einde van oktober tot en met het einde van april. Het Suez kanaal met een lengte van 169 km verbindt de Rode Zee met de Middellandse Zee. Het kanaal werd uitgegraven door arbeiders en baggermachines o.l.v. Ferdinand de Lesseps. In 1869 werd het kanaal plechtig geopend in aanwezigheid van Keizerin Eugenie. In het jaar 1956 heeft president Nasser het Suez kanaal genationaliseerd. Vanaf die tijd moest elk schip dat het Suez kanaal passeerde een tol van 10,000 US Dollar betalen. Dagelijkse passeren er ongeveer 50 schepen. Deze extra inkomsten bedragen 3 miljard Egyptische Pond per jaar. Egypte bezit olievelden in de Sinai, Suez, Alexandrië, de Rode zee, Caïro, en recentelijk gasvelden in de westelijk woestijn. De aardolie wordt uitgevoerd naar verschillende landen ter wereld alsook katoen, suiker, meloenen, bananen, dadels, aardappelen en tomaten.
De hoofdstad Cairo
Caïro (El-Kahira) is niet enkel de hoofdstad van Egypte, maar ook de grootste stad van de Arabische wereld. De \'toegangspoort tot Egypte\' is met meer dan 16 miljoen inwoners de grootste stad van Afrika, en overdag komen er nog eens 4 miljoen mensen bij om er te werken. In Caïro vind je alles; je kunt gaan winkelen in de bazaar, cultuur proeven in de oude stadswijken en musea, golfen bij de Piramides, zeilen op de Nijl en \'s nachts het bruisende nachtleven induiken. Deze hectische metropool is 24 uur per dag in beweging.
Een vrouw in Egypte
In het kort komt de positie van de vrouw in Egypte erop neer dat ze veel gewaardeerd en gerespecteerd werd. De man keek zelfs tegen haar op, maar écht politieke of zakelijke invloed in de praktijk kreeg ze pas tijdens de 18e dynastie, tijdens het Derde Rijk, hoewel er in het Tweede Rijk al sprake was van hogere beroepen en politieke invloed in theorie. In tegenstelling tot de Griekse vrouw, die geen bewegingsvrijheid had en bij rechtshandelingen een voogd nodig had, kon de Egyptische vrouw daarentegen een vrij leven leiden en kon ze zelf beslissingen nemen. De vrouwen, zoals Herodotus, de Griekse historicus, vertelt, gingen naar de markt. Zij dreven daar handel en kochten slaven. Zij konden ook hogerop komen en beschikten over beroepen met status. Herodotus reisde omstreeks 5e eeuw naar Egypte, dat was tijdens of kort na het Derde Rijk. Egypte had dus een totaal ander image, want alles ging goed, zowel economische als politiek als sociaal. De meeste begrijpelijke bronnen en überhaupt de meeste bronnen zijn afkomstig uit het Derde Rijk en dus uit de tijd toen Herodotus reisde. Het kan dus heel goed zijn dat de meeste dingen waar zijn, maar overdreven versierd. In ieder opzicht, zelfs politiek, was de vrouw in Egypte meer geëmancipeerd en modern, dan in Griekenland.
Inleiding
De Arabische Republiek Egypte (Arabisch: Jumhuriyat Misr al-Arabiya) is een republiek in Noordoost-Afrika en ligt op de grens van Azië en Afrika. De totale oppervlakte van het land bedraagt 1.001.449 km2, en daarmee is Egypte ongeveer 24 keer groter dan Nederland. De grootste lengte is 1250 km, de grootste breedte 1100 km. Egypte grenst in het noorden aan de Middellandse Zee, in het noordoosten aan de Gazastrook (11 km) en Israël (266 km), in het oosten aan de Rode Zee en de Golf van al-Aqabah, in het zuiden aan Soedan (1273 km), en in het westen aan Libië (1115 km. De totale lengte van de kustlijn bedraagt 2450 km. Egypte ligt op twee continenten; het Suezkanaal scheidt het Afrikaanse deel van het Aziatische (Sinaï). Het Suezkanaal doorsnijdt de Isthmus (landengte) van Cues van Port Said tot Cues, en vormt de verbinding voor de zeescheepvaart tussen de Middellandse Zee en de Rode Zee. Het kanaal is 163 km lang, met een breedte die varieert van 365 tot 305 meter. Het kanaal heeft geen sluizen en de doorvaart vergt ongeveer 15 uur. De zeeroute van West-Europa naar het Verre Oosten wordt door het Suezkanaal verkort met 16.000 km. Ik vind het daarom heel interessant om mijn werkstuk over Egypte te maken om meer informatie vanuit binnen het land te halen en niet alleen maar te weten hoe het land eruit ziet. Ik ga mijn informatie uit het internet halen, uit de bibliotheek boeken en van het reisbureau! Ik hoop om een goede resultaat te hebben en dat ik ook meer over Egypte kom te weten.
Samenvatting
Egypte profileert zich steeds meer als een vakantiebestemming waar men cultuur kan combineren met een strandvakantie. In Egypte kan prima gesnorkeld worden en het leent zich zeer goed voor duikactiviteiten. Cultureel is Egypte zeer aantrekkelijk door zijn bouwwerken en kunstschatten, waarvan de piramiden bij iedereen bekend zijn.
Door het gunstige klimaat kan Egypte en haar strandbestemmingen het hele jaar door bezocht worden.
Daarnaast worden er veel rondreizen geboden die de rivier de Nijl volgen, omdat alle belangrijke plaatsen langs de rivier liggen.
Inhoud
- Inleiding - Geschiedenis van Egypte - Mummies - Economie - Inkomsten van Egypte - De natuurlijke omgeving - Klimaat - Bevolking van Egypte - Religie - Cultuur - Het huwelijk in Egypte - Het onderwijs - De gesproken taal - Een vrouw in Egypte - Eten en drinken - Kunst - Het hoofdstad Caïro - Steden en huizen - De Nijl - Het suez-kanaal - Samenvatting - Mijn eigen mening - Informatiebronnen
Mijn eigen mening
Ik heb over Egypte een werkstuk gemaakt, omdat ik meer van het land wilde weten. Ik heb veel informatie gezocht op het internet en in de bibliotheek en ik ben best wel tevreden met de informaties die ik heb gevonden. Tijdens het maken van mijn werkstuk heb ik een leuke tijd gehad, want ik kwam telkens nieuwe dingen tegen die ik niet wist en zo leerde ik het land meer kennen. Ik vond het ook best wel een interessant onderwerp en vond het erg leuk om te maken hoewel het ook in mijn vakantie tijd was.
Informatiebronnen
Ik heb mijn informatie van de volgende bronnen gehaald:
Uit het internet: Ø www.google.nl Ø www.ilse.nl Ø www.scholieren.com
Van de bibliotheek: Ø Egypte nieuws uit de oudheid Ø Egypte landenreeks
Tenslotte heb ik van het reisbureau ook wat overige informatie gehaald en sommige plaatjes.
Cultuur
In Egypte een land met een sfeer van een religieuze kwezelarij kan een bloeiend cultureel leven moeilijk bestaan. Caïro is allang niet meer het culturele centrum van de Arabische wereld, dat het een of twee generaties geleden was. Dat centrum is allang verplaatst naar Parijs en Londen. Daar verschijnen de beste Arabische kranten en tijdschriften, daar wordt de beste Arabische muziek gemaakt, daar leven de beste Arabische schrijvers of hebben er in ieder geval een tweede onderkomen. Er vindt een groeiende uittocht plaats van Egyptische intellectuelen naar europa en Amerika, waar ze de vrijheid vinden die in eigen land niet hebben. Het culturele aanbod raakt daardoor steeds verschraald.
Klimaat
Egypte heeft een woestijnklimaat met grote temperatuurverschillen tussen dag en nacht en tussen zomer en winter. Het weer is erg standvastig; er zijn twee duidelijk te onderscheiden seizoenen: de hete zomer van mei tot oktober en de koelere winter van november tot april. In de woestijn overschrijdt de temperatuur in de zomer overdag gemakkelijk de 38°C in de schaduw, met uitlopers tot 50°C. Deze hitte ontsnapt \'s nachts in de wolkenloze hemel, waarbij de temperatuur met 10 à 17°C daalt. De temperatuur in de winter ligt aanzienlijk lager: het gemiddelde in januari is 12 à 16°C. De berggebieden in de Sinaï kunnen in december en januari vrij koud zijn, en in de bergen valt bijna iedere winter sneeuw. De neerslag is zeer gering, Caïro heeft gemiddeld zes regendagen per jaar, Alexandrië dertig. In het zuiden van het land regent het bijna nooit. In de lente trekken nu en dan depressies over Egypte, die de khamseen, een droge verzengende wind, bekend door zijn zandstormen, met zich meebrengen. Vijftig dagen lang (khamseen = 50), van maart tot in mei, kunnen de gevaarlijke zandstormen de kop opsteken (windsnelheden tot 150 km per uur. In tegenstelling tot het binnenland kent de Middellandse-Zeekust regenval in de winter (100 à 200 mm. De kust heeft bovendien zachtere winters en lagere zomertemperaturen dan het binnenland, door het matigende effect van de Middellandse Zee. Ook de temperatuurverschillen tussen dag en nacht zijn lang niet zo groot. Alexandrië is de koelste plaats van het land. De gemiddelde temperaturen in januari schommelen tussen de 10,5 en 18°C, in juli tussen de 23 en 29°C. Alexandrië en de westelijke kuststrook van de Delta gelden met meer dan honderd millimeter regen per jaar ook dan het natste gebied van Egypte. Op de volgende bladzijde ziet u het klimaat gegevens van Egypte.
Klimaatgegevens
Delta en Noordkust gemiddeld minimum gemiddeld maximum aantal uren zon neerslag in mm
April 15°C 23°C 10 3
juli 23°C 30°C 12 0
oktober 20°C 28°C 9 5
januari 11°C 18°C 7 48
Omgeving Caïro gemiddeld minimum gemiddeld maximum aantal uren zon neerslag in mm
april 14°C 28°C 10 3
juli 21°C 35°C 12 0
oktober 18°C 30°C 9 0
januari 9°C 19°C 7 5
Westelijke woestijn gemiddeld minimum gemiddeld maximum aantal uren zon neerslag in mm
april 20°C 37°C 11 0
juli 23°C 42°C 12 0
oktober 21°C 37°C 11 0
januari 5°C 21°C 10 0
Nijldal gemiddeld minimum gemiddeld maximum aantal uren zon neerslag in mm
April 18°C 34°C 9 0
juli 25°C 40°C 10 0
oktober 19°C 35°C 8 0
januari 8°C 24°C 7
REACTIES
1 seconde geleden
F.
F.
kei goed werkstuk/po ik had nog behoorlijk wat info nodig en nu eb ik zo wat alles !!!!!
20 jaar geleden
AntwoordenS.
S.
h0ii wr0m, heb juh nix erin staan over : De Kunst Van Egypte???
je heb wel een h0ofdstuk kunst maar daar hebbe wij nix aan dusz szaai werkstuk!!!!:S:S
19 jaar geleden
AntwoordenI.
I.
heel goed werkstuk!! alleen staat er weinig over de bouwkunst in.. maar heel goed verder! thnx
19 jaar geleden
AntwoordenF.
F.
Lol nu hebben wij een presentatie
6 jaar geleden
Antwoorden