Feitelijke gegevens

• 4e druk, 2012
• 211 pagina's
• Uitgeverij: Leopold, Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

He Duuf. Wat is er? Weet je wat mij lachen lijkt? Het is vrijdagmiddag na school en we zitten bij de Paarse plas.

Samenvatting

Rifka en Duveke zijn beste vriendinnen. Tenminste, dat is wat Duveke denkt want Rifka vindt Duveke eigenlijk maar dom. Maar ze heeft haar nodig. Rifka heeft een fantastisch plan bedacht, vindt ze zelf. 

Ze wil de kans creëren voor zichzelf om aanwezig te zijn op haar eigen begrafenis. Daarom gaat ze haar eigen dood in scene zetten. 

Samen met Duveke verzameld ze spullen om zich te kunnen verstoppen. Duveke neemt een tent mee, eten en oude kleren van zichzelf en haar oudere broer Olivier. Ze leggen alles bij de Paarse plas. 

Rifka vindt zichzelf enorm slim en haar plan ook. Op een morgen gooit ze haar fiets langs het fietspad en verstopt ze zich. Niet snel daarna wordt er een AmberAlert uitgezonden om Rifka op te sporen. Alleen Duveke weet ervan en helpt Rifka aan eten en spullen. 

Rifka blijft echter niet in haar tentje zitten. Ze verstopt zich in het huis waar Mori woonde. Een jongetje dat in de klas van Duveke en Rifka zat, maar overleden is aan een ziekte. Daar vindt Rifka briefjes waarop staat dat Mori verliefd was op Duveke. Rifka scheldt Duveke uit voor slet, waardoor Duveke door krijgt dat Rifka niet echt haar vriendin is. 

Helaas gaat het fout met een sigaret en brand het oude huis van Mori af. Rifka moet een ander plekje zoeken, ze gaat weer terug naar de Paarse plas. Daar komt Olivier vlak langs haar schuilplek met een vriendinnetje, hij gaat staan kussen bij een boom. 

Thuis wordt Duveke steeds stiller. Haar ouders en haar broer weten niet goed wat er met haar aan de hand is.

Uiteindelijk werkt het plan van Rifka niet en wil ze terug naar het dorp. Ze bedenkt een nieuw plan; ze wil strompelend het dorp inkomen. Alsof ze ontvoerd is en weer terug is gekomen. Duveke vindt dat ze dan ook echt een wond moet hebben, iets met bloed. Ze steekt Rifka in haar buik.

Ongeveer 48 uur daarna wordt Rifka gevonden. Omgekomen door één enkele messteek in de buik. Op haar begrafenis is het hele dorp aanwezig. Ook Olivier, die aan zijn ouders vertelt dat hij een vriendinnetje heeft. De ouders van Olivier en Duveke moeten veel met de politie praten. Het onderzoek wijst in de richting van Olivier als dader. Het slachtoffer had zijn trui aan en zijn voetstappen werden gevonden op de plaats delict.

Personages

Rifka

Rifka is een meisje dat niet graag thuis is. Haar ouders hebben weinig aandacht voor haar. Rifka heeft daardoor ideeën ontwikkeld waarmee ze aandacht kan trekken. Haar eigen begrafenis zou daarvan toch wel het toppunt zijn. En hoe zal iedereen reageren als ze weer terug is? Ze gebruikt Duveke en doet net of ze haar beste vriendin is, terwijl ze haar eigenlijk maar een dom meisje vindt. Rifka vindt zichzelf het slimste en mooiste meisje van de wereld.

Duveke

Duveke is een rustig en lief meisje. Haar beste vriendin is Rifka maar ze komt er meer en meer achter dat Rifka geen echte vriendin is. Duveke is soms heel erg angstig en de enige die haar dan kan helpen is haar broer Olivier. Wat hij vertelt, gelooft ze direct.

Olivier

Olivier is een lieve jongen met een enorm verantwoordelijkheidsgevoel voor zijn zusje. Hij neemt het altijd voor haar op en weet dat hij de enige is die haar kan helpen als ze \'het gevoel\' weer krijgt. Naast de zorg voor zijn zusje is hij ook een gewone tiener die grappen maakt met zijn vrienden, af en toe eens spijbelt en kijkt naar meisjes.

Quotes

"Ik zoek in mijn broekzak. Iets meer dan twee euro aan muntjes. Te weinig, zegt de chauffeur. Maar ik doe het ervoor. Rifka had weer eens gelijk, er is geen klap aan. Kaartje kopen en gaan zitten." Bladzijde 65

"Pech, er ligt niks. Maar je geeft niet op. Jij niet, nooit. De villa is best groot, en je bent nog lang niet overal geweest. Boven, daar zijn vast veel kamers. Je loopt de trap op. Het is een kraaktrap. Zou Paardenstaartje boven hebben gelegen, als hij te ziek was om naar school te gaan?" Bladzijde 179

Thematiek

List, leugens en bedrog

Het zoeken naar de waarheid en de aanwezigheid van leugens zijn samen het thema van dit boek. Rifka is een eenzaam meisje die haar verdriet lijkt te verhullen met haar houding. Zij is de Queen Bee, het beste en slimste meisje uit het dorp. Ze bedenkt een enorme list om alle aandacht op haar gevestigd te krijgen en trekt Duveke hierin mee. Ook zij moet liegen tegen haar ouders, haar broer en anderen. Ze wordt meegenomen in de leugen van Rifka. Daarom is dit het thema van het boek.

Motieven

Vriendschap en verraad

Vriendschap en verraad zijn duidelijk aan de orde in dit boek. Er is een vriendschap tussen Rifka en Duveke. Rifka weet dat het nep is, Duveke denkt dat het echt is. Ondertussen moet Duveke allerlei opdrachten uitvoeren van Rifka die ze uiteindelijk niet doet. Ze laat Rifka en haar plan in de steek. Tegelijkertijd laat Rifka de vriendschap tussen haar en Duveke ook in de steek.

Eenzaamheid

Rifka geniet er duidelijk van als ze in het gezellige huis van Duveke is. Zij zelf lijkt erg eenzaam te zijn en heeft behoefte aan aandacht. Ze weet precies op welke manier ze die het beste kan trekken. En het lukt haar.

Motto

De waarheid is nooit precies zoals je denkt dat hij zou zijn.

- Johan Cruijff - 

 

Het motto dat de schrijver gebruikt sluit aan bij het verhaal. Rifka's plan is om haar eigen begrafenis te regelen en liegt over van alles om dit voor elkaar te krijgen. Uiteindelijk komt die begrafenis er ook, echter Rifka is niet meer levend. Daarnaast blijven er een aantal dingen uit het verhaal onduidelijk voor de lezer; de waarheid blijft onduidelijk en misschien is wat je van het einde van het verhaal verwacht, niet hoe het echt is. 

Trivia

Gideon Samson studeerde Nederlands, net als zijn ouders. Hij maakte echter zijn studie niet af, net als zijn ouders...

Titelverklaring

De moeder van Duveke verzamelt kleine zwaantjes. Ze heeft er een rijtje van op de vensterbank staan. Als Duveke er mee aan het spelen is, maakt ze er één kapot. Ze moet heel erg huilen en Olivier zegt dat ze gewoon moet zeggen dat ze het niet gedaan heeft, mama komt er toch niet achter.

Als mama ernaar vraagt zegt Duveke dat ze het niet gedaan heeft. Ook Olivier zegt dit in eerste instantie maar biecht even later op dat hij het per ongeluk heeft gedaan. Olivier maakt duidelijk aan zijn zusje dat hij altijd voor haar zal zorgen. Hij begrijpt haar het best en hij zal haar beschermen. 

In dit verhaal is Rifka het zwarte zwaantje. Anders dan alle anderen. Met een plan dat niet kon mislukken, maar toch mislukt. Duveke vermoord haar met een mes, maakt haar kapot. Of het per ongeluk is of niet, wordt niet duidelijk. Olivier wordt verdacht van de moord. Waarschijnlijk zal hij weer in de bres springen voor zijn zusje. 

Daarom heet dit boek Zwarte zwaan.

Structuur & perspectief

Het boek is verdeeld in drie delen. 

Het eerste deel wordt verteld vanuit het perspectief van Duveke. Zij vertelt het verhaal. Dit deel heeft een overkoepelende titel: 'Voor'. Het gaat dus over wat er tijdens de voorbereidingen allemaal gebeurde. Het is verdeeld over 12 hoofdstukken die allemaal een naam hebben. De naam slaat op wat er gebeurt in het verhaal, bijvoorbeeld: 'twee keurige meisjes', 'een waterdicht plan' of 'zo zal het morgen gaan'. 

Het tweede deel wordt vanuit het perspectief van de alwetende verteller vertelt, maar neemt Olivier als hoofdpersoon. Het gaat over zijn gedachten, over hoe hij zich voelt en over wat hij beleeft. Dit deel heeft als overkoepelende titel: 'Na'. Hier wordt beschreven wat er gebeurt nadat Rifka weg is en uiteindelijk ook dood is. Dit deel is verdeeld over 7 hoofdstukken die genummerd zijn. Ze heten bijvoorbeeld: 'Eerste hoofdstuk' en 'Tweede hoofdstuk'.

Het derde deel wordt verteld vanuit het perspectief van Rifka. Er wordt niet geschreven: 'ik kijk naar de foto', maar 'Je kijkt naar de foto'. Er wordt geschreven vanuit de tweede persoon. Op die manier worden Rifka's gedachten vertelt. Dit deel heeft de overkoepelende titel: 'Tijdens'. Het vertelt het verhaal van Rifka tijdens de tijd dat ze verdwenen is tot aan haar dood. Het deel is verdeeld over elf hoofdstukken die allemaal een naam hebben die uit één woord bestaat, zoals: 'Zoen', 'Slet' en 'Kaas'.

Decor

Het verhaal speelt zich af in het dorp waar Rifka en Duveke wonen. Het speelt zich af op school, bij Duveke thuis en bij de Paarse plas. Daarnaast komt ook het oude huis van Mori erin voor. 

Van het begin tot het einde van het boek gaan er ongeveer 4 weken voorbij. Een tijdje voorbereiding van Rifka en Duveke en ongeveer anderhalve week vanaf Rifka's verdwijning tot aan haar dood en haar begrafenis.

Stijl

Gideon Samson gebruikt verschillende stijlen van schrijven die passen bij het personage van waar hij uit schrijft. 

Zo wordt het deel van het verhaal dat Duveke vertelt op een manier alsof alles logisch is. Bijvoorbeeld bij het volgende stukje:

Rifka lacht. Zoals ze vaak lacht. Niet omdat iets grappig is, maar omdat ze iets beter weet. Rifka weet vaak dingen beter. 

Je komt in de gedachtenwereld van Duveke terecht en de schrijfstijl past daarbij. 

Het tweede deel is geschreven vanuit het perspectief van de alwetende verteller maar volgt Olivier in zijn belevenissen. Olivier trekt veel in twijfel en zegt vaak: Pure nep. Hij vindt alles maar een toneelspelletje en dit wordt dan ook vaak beschreven. Bijvoorbeeld:

Sms had ook weinig met echt communiceren te maken. Je kon er natuurlijk niet omheen, maar feitelijk was het pure nep. 

Ook in dit deel worden veel woorden als 'logisch', en 'natuurlijk' gebruikt. 

In het derde deel kijk je door de ogen van Rifka. Hier worden in het verhaal een heel aantal scheldwoorden gebruikt. Rifka zegt vaak gemene dingen. De zinnen en woorden komen vaak hard over. Bijvoorbeeld:

'Die klotelamp is zo leeg'.

'Soms is Duuf echt zo sloom als een slak. Nu ook weer'. 

'Haha, kijk dat gezicht eens. Wat een bange kop'.

Slotzin

Heel even lijkt het alsof Duveke het mes naar jouw buik beweegt. Je doet je ogen dicht en wacht.

Beoordeling

Zwarte zwaan is een prachtig boek met een sterk verhaal. Door de drie verschillende delen kijk je door de ogen van drie verschillende mensen naar de gebeurtenissen. Dit maakt de belevenis van het verhaal nog intenser. Daarnaast wordt het einde niet helemaal verteld waardoor je zelf nog kunt nadenken over wat er nou echt gebeurde. Je krijgt dit boek niet zomaar uit je hoofd.

Recensies

"Hij vertelt vaardig en hier en daar zelfs meer dan dat. De dialogen zijn prima. Er is een strakke compositie, met eenheid van plaats en tijd. Iets wat eerder wordt aangekondigd, komt later gegarandeerd terug. Zo hoor je een thriller te schrijven." http://www.volkskrant.nl/...zwaan.html

"Samson maakt met weinig woorden aannemelijk dat het Rifka ernst is: haar wil zal geschieden. Met deze ‘king’ creëerde Samson een literair rotkind dat past in een illustere rij, want in de jeugdliteratuur is de mythe van het onschuldige kind al eerder doorgeprikt." http://thomasdeveen.wordp...rte-zwaan/