Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2009
- 238 pagina's
- Uitgeverij: Augustus
Flaptekst
Als de moordenaar van zijn vrouw Suzanne zijn straf heeft uitgediend en wordt vrijgelaten, vertrekt de journalist Robert Andersen naar de Canadese westkust. De gedachte dat hij Johnny H. kan tegenkomen vindt hij onverdraaglijk. Via internet heeft hij een huis gehuurd. Eenmaal ter plaatse komt hij erachter dat de eigenaresse ervan twee jaar tevoren niet is teruggekeerd van een wandeling. Deels gedreven door professionele nieuwsgierigheid deels door innerlijke onrust gaat Andersen op zoek naar het verhaal achter de verdwijning. Wie was Beverly Walker? Wat is er gebeurd? De dorpelingen hadden weinig met haar op. Door de ontrafeling van haar leven verandert Andersens visie op zijn eigen verleden, zijn huwelijk met Suzanne, en zijn toekomst.
Samenvatting
De schrijver/journalist Robert Anderson ontvlucht Nederland nadat hij gehoord heeft dat de moordenaar van zijn vrouw Suzanne na acht jaar weer op vrije voeten komt. Deze inbreker Johnny H. heeft in het verkeerde huis ingebroken, terwijl Robert niet thuis was. Johnny moest eigenlijk bij de buren zijn en Robert had per toeval de laatste trein gemist. Toen Suzanne zich verzette, was ze door de inbreker neergestoken. Robert heeft steeds veel moeite gehad om de dood van zijn vrouw te verwerken en hij kan het niet verkroppen dat hij Johnny H. tegen zou kunnen komen in Amsterdam. Zijn 20-jarige zoon Bas verblijft in Australië en zijn 22-jarige dochter Jennifer studeert psychologie en is het huis uitgegaan. Hij kan dus vrij eenvoudig weg uit Nederland. Het lijkt erop alsof hij een catharsis voor zichzelf wil bereiken.
Hij gaat naar Canada, heeft op internet al een pick-up uitgezocht die hij gaat kopen en hij heeft ook al een huisje op het oog. Dit huis heet Shangri-la en hij komt er snel achter dat de vorige bewoner (Beverly Walker) twee jaar geleden het dorp heeft verlaten en er nooit meer is teruggekeerd. Dat feit trekt zijn nieuwsgierigheid en hij gaat al vrij snel op onderzoek uit.
In het Canadese dorpje ontmoet hij al snel enkele bijzondere bewoners:
- Hank en zijn vrouw Marianna. Dit paar heeft een vriendschappelijke relatie gehad met hun buurvrouw, maar Marianna is waarschijnlijk jaloers geweest omdat Beverly haar man Hank had kunnen inpalmen
- Sam, een grote man van Indiaanse afkomst die een winkel runt. Hij is getrouwd met de dove Indiaanse vrouw Angela
- Jane, Miller, de journaliste van de plaatselijke krant die bovendien in de lokale bibliotheek werkt.
- Mike, de agent die het onderzoek naar de verdwijning van Beverly heeft geleid en een oogje heeft op Jane
- Jack, een man die een zalmkwekerij, waarbij Beverly enkele jaren geleden betrokken is geweest. Ze had zich verzet, maar Jack had haar om- en afgekocht.
Robert Andersen stelt overal zijn vragen en de dorpsbewoners zijn er niet erg happig op om die te beantwoorden. Hij vindt het vreemd dat er nooit een spoor van Beverly gevonden is. Met Jane Miller praat hij over de diverse mogelijkheden die Beverly overkomen kunnen zijn:
- verdwijning, terwijl ze nog ergens leeft
- een ongeluk, dat haar in de weidse natuur kan zijn overkomen,
- moord, omdat er iemand belang bij had dat ze haar kritische blik in het dorp niet meer zouden horen
- zelfmoord, om een reden die nog niet bekend is (eenzaamheid?, haar man zou overleden zijn volgens Marianna, een buitenstaanders zijn niet altijd even geliefd)
Ook Robert wordt natuurlijk als een vreemde buitenstaander beschouwd. Zo kan hij in de plaatselijke bar meedoen aan een soort triviant quiz, maar wanneer hij in de finale belandt, laten ze hem expres verliezen door lullige vragen aan hem te gaan stellen. Hij kan die vragen nooit beantwoorden.
Daarna praat hij met Jack die de zalmkwekerij heeft gesticht en hij onthult dat hij de “stem van Beverly”heeft gekocht. Robert drinkt te veel whisky en ze droppen hem in zijn pick-up. Ook spreekt Robert met Jane, die hij best aantrekkelijk vindt, ondanks haar handicap (ze loopt mank als gevolg van mishandeling en een verkrachting in haar jeugd) Beiden hebben dus een traumatische gebeurtenis te verwerken. Hij verpest het door een paar vervelende opmerkingen. Hoewel hij haar leuk vindt, houdt hij haar op die manier op afstand. Die avond masturbeert hij bij de beelden van Suzanne. Hij hield veel van haar en kort hierna vindt de lezer de flashback over de moord.
In Shangri-la heeft hij inmiddels privéspullen gevonden van Beverly: foto’s en brieven. Op de foto’s herkent Marianna Beverly maar ook een bekende tv-presentatrice Sarah Sinner. Dat blijkt de zus te zijn van Beverly en het dorp heeft dat nooit geweten. Sarah is jaren geleden aan borstkanker gestorven. Maar uit de brieven blijkt dat Sarah en Beverly ruzie met elkaar hadden en dat Sarah eigenlijk jaloers was op de verhouding van Beverly en haar moeder. Ze hadden besloten elkaar nooit meer te zien. Op Google kan hij wel informatie over Sarah vinden. Hij vertelt het aan Jane. Die is bevriend met Mike die met hem over de verdwijning enkele jaren geleden spreekt. Robert vindt het vreemd dat de politie gestopt is met zoeken en Mike wordt er wat kregelig over. Door dit alles begint de sympathie van Robert voor Beverly groter te worden. Hij spreekt met Jane af dat ze hem interviewt voor het “lokale sufferdje” en opnieuw eindigt het gesprek niet leuk. Hij kan zich nog niet openstellen voor de leuke vrouw.
Dan gaat hij zijn reis naar het noorden maken. Hij vertrekt met zijn auto en wordt daarna met een boot afgezet in de vrije natuur, waar hij vier dagen doorbrengt in een tipi (indianentent) Hij komt er tot zichzelf en dat is bijvoorbeeld te zien, wanneer hij terugkeert. Meteen staan Hank en Marianna weer op de stoep en vooral de laatste zegt hij meteen de harde waarheid (dat ze een roddeltante is) Sam vertelt Robert bovendien dat hij gaan zoeken is in de bieb van Vancouver en dat hij daar een presentatie heeft gevonden waarin Sarah haar zus interviewt en eigenlijk voor gek zet. Maar in het dorp weet niemand over de slechte verhouding en bij een feestelijke gebeurtenis bij het erfgoedcentrum worden de beide zussen Sinner herenigd.
Robert vindt het wel amusant. Op het feest ontmoet hij Jane weer: ze wordt begeleid door Mike, maar hij maakt opnieuw een eetafspraak met haar.
De zondag die daaraan voorafgaat, rijdt Robert in zijn auto een hert aan. Het dier is nog niet dood en hij legt het in de achterbak, rijdt naar Jane om met haar naar de dierenarts te gaan. Maar Jane ziet dat het een onbegonnen zaak is en vindt dat hij het dier uit zijn lijden moet verlossen. Ze reikt hem het pistool en Robert schiet met pijn in zijn hart het hert dood. Daarna troost Jane hem en ze hebben een hemels gevoel van seks. Dat belooft veel, maar tijdens het eten de volgende dag zegt Jane dat ze niet ontkent dat ze seks hebben gehad, maar dat ze elkaar toch moeten vrijlaten. Robert beaamt dat, maar uit alles wordt duidelijk dat hij een catharsis heeft bereikt gedurende de maanden die hij in Shangri-la heeft doorgebracht. Hij heeft zijn huurcontract verlengd en hij droomt ervan de winter in het dorp (met Jane?) door te brengen. Hij heeft zijn gevoel voor richting weer hervonden. Hij weet weer waar hij heen wil.
Na zeven jaar mag iemand dood worden verklaard. Beverly zal nog vijf jaar moeten wachten voordat het zover is.
Thematiek
QueesteIn dit boek van Nelleke Noordervliet is het begrip queeste van groot belang. Het lijkt dan in eerste instantie te gaan om de zoektocht van Robert Anderson naar de twee jaar daarvoor spoorloos verdwenen Beverly Walker. Maar eigenlijk is het boek een zoektocht van iemand naar zijn eigen bestaan. Na de dood van zijn vrouw heeft Robert blijkbaar het verdriet om de moord op zijn vrouw niet toegelaten in zijn geest.
Motieven
Moord
Roberts vrouw Suzanne is vermoord. Na acht jaar komt de moordenaar vrij en dat feit kan hij niet onder ogen zien. Hij is bang dat hij de moordenaar tegen het lijf loopt en vlucht naar Canada.
Seksualiteit
Robert en Jane hebben hemelse seks. Hoewel Jane de volgende dag nog een slag om de arm van haar vrijheid wil hebben, is het duidelijk dat Robert weer een richting in zijn leven heeft gevonden.
Heden en verleden
Robert heeft pijn uit het het verleden door de moord op zijn vrouw. Wanneer hij de aantrekkelijke journaliste Jane Miller tegen het lijf loopt die toch ook geestelijke en lichamelijk littekens uit haar verleden heeft overgehouden, durft hij zich in eerste instantie helemaal niet bloot te geven. Dat levert verwijdering op tussen de twee, terwijl we elkaar juist zouden kunnen helpen.
Buitenstaander
In het boek komt ook het motief voor dat iemand die in een vreemde gemeenschap binnenkomt, vrijwel altijd een buitenstaander zal blijven. Dat is het geval met Beverly geweest en dat is ook het geval met Robert. (bijv. In de quiz waarin ze hem opzettelijk laten verliezen) Ook zit in het verhaal verbonden de strijd van de Indianen die in de reservaten moesten plaatsnemen en de westerlingen die het voor het zeggen hadden in de gebieden waarin vroeger de indianen zaten.
Titelverklaring
De titel “zonder noorden komt niemand thuis” is ontleend aan een gedicht van K. Michel “Voorbij Bredene.”
Het hele gedicht luidt:
Tot honderd tellen op het oberloze
hotelterras en constateren dat licht
een bijzonder bezwijkgedrag heeft
Na het passeren van de billen van Bredene
het oversteken van de duinenrij en
het ebwaarts blootgetrokken strand
aankomen bij de waterlijn
en die volgen met de vuurtoren
van Oostende in de rug en je schaduw
reikhalzend voor je uit
terwijl de bos onbruikbare sleutels
zachtjes rinkelt in je jas en
geen maan de ene na de andere
ster te voorschijn laat komen
De sensatie zichtbaar te zijn
voor iemand met een sterk vergrootglas
lopend over het blauwe lijntje
op de kustkaart in de Bosatlas
Stilstaan, diep ademhalen
‘hé schele’ roepen ‘lieve scheleschele’
Drie meeuwen schrikken geruisloos op
en zeilen uit met achteloos gemak
Onverstoorbaar snurkt de zee
Zonder noorden komt niemand thuis
Het is wel een mooie titel, die zoveel betekent als je niet weet waar het noorden is (vgl. de kompasnaald die altijd naar het noorden wijst) dan kun je geen richting bepalen.
Ook Robert Andersen gaat naar het noorden om zichzelf te zoeken. Hij gaat zelfs vanuit het kleine plaatsje waar hij zijn onderdak heeft gevonden vier dagen in retraite. Hij is dan helemaal op zichzelf aangewezen, maar hij lijkt er baat bij te hebben. Want nu hij naar het noorden geweest is, staat er letterlijk in de tekst dat hij zich bij terugkeer in de villa die hij had gehuurd, thuis voelt. (blz. 220 : Ik voelde me thuis Daarna pas durft hij ook iets te beginnen (zelfs lichamelijk) met de vrouw die hij door zijn cynisme van zich af had weten te houden. Het ziet er naar uit dat hij met haar zijn weg zal vervolgen.
Structuur & perspectief
Er zijn 50 relatief korte hoofdstukken waarin de hoofdfiguur (de ik-verteller Robert Andersen) zijn verhaal over zijn reis naar Canada vertelt. Het is een vrijwel chronologisch verteld verhaal (er zit een enkele flashback in het verhaal: wanneer Robert nadenkt over de wijze waarop zijn vrouw gedood is). De hoofdstukken hebben geen titel. Het laatste hoofdstuk tekst slechts één alinea. Robert heeft zijn richting gevonden. In feite is de roman een queesteroman en hij wordt verteld op een rechttoe-rechtaan wijze.
Robert Andersen is de ik-verteller in de roman. Hij doet dat als een achterafvertellende ik in de o.v.t.. Hij is een man van middelbare leeftijd: hij is namelijk in 1957 geboren vertelt hij in het gesprek met Jane Miller. Hij heeft twee kinderen die al volwassen zijn: Jennifer is 22 jaar en Bas 20. De laatste verblijft in Australië. Acht jaar geleden is zijn vrouw door een inbreker vermoord. Deze Johnny H. heeft tweederde van zijn straf uitgezeten en hij komt vrij. Robert wil de confrontatie met hem niet aangaan en hij vlucht naar Canada. Maar eigenlijk is het een vorm van escapisme om zijn eigen identiteit weer terug te vinden.
Decor
De periode dat Robert Andersen in het Canadese dorpje Horn (niet ver van Vancouver) doorbrengt, is waarschijnlijk omstreeks 2008-2009. Hij is in 1957 geboren en hij vertelt dat hij ruim vijftig jaar oud is. Hij verblijft in de zomer in het dorp Horn en hij blijft er in ieder geval totdat de winter invalt.
Een ander bewijs is dat zijn buurvrouw Marianna in 1946 geboren is en inmiddels de zestig
Het Canadese dorpje Horn (weinig inwoners en buitenstaanders vallen meteen op) is de plek waar Robert Anderson tot zich zelf probeert te komen. Juist omdat het zo’n kleine plaats is ver van de drukke westerse beschaving (in de vrije natuur) is het een ideale symbolische ruimte om tot jezelf te komen. Robert gaat zelfs vier dagen nog verder naar het noorden. De indiaan Sam vraagt later: Heb je je noorden gevonden om daar in de vrije natuur na te denken over zijn toekomst. Hij probeert het verleden te ontkomen, maar is eigenlijk bang voor de toekomst. Daarom moet hij Nederland uit.
Beoordeling
De roman van Nelleke Noordervliet is eenvoudig te lezen, ook voor scholieren. Het boek is in de gebonden uitgave trouwens heel mooi uitgegeven met een fijne bladspiegel. Maar het is zeker niet de beste roman van de schrijfster. Voor scholieren.com besprak ik ook een jaar geleden “Snijpunt.” En daarvan was ik aanmerkelijk meer onder de indruk. Het gegeven (man vlucht weg voor het verleden om met zichzelf in het reine te komen), is niet erg origineel. Het gegeven is vrij clichématig.
Dan zou het verhaal nog een spannende wending kunnen krijgen en zich bijna als een literaire thriller kunnen ontwikkelen (wat is er gebeurd met Beverly Walker?) maar ook die kans laat de schrijfster liggen. Er zit dan ook niet veel echte spanning in de roman en dat het er uiteindelijk toch van moest komen dat Jane en Robert (die eerst beiden het spelletje “hard to get “- spelen) met elkaar een relatie krijgen, komt nog uit ook. Dan is ook meteen het boek ten einde.
Bovendien heb ik een aantal opmerkingen over het taalgebruik. In het bijzonder de metaforen. Ik vind enkele nogal gezocht en andere gewoon niet mooi. Het lijkt erop alsof ze zoveel mogelijk beeldspraak in haar zinnen wilde stoppen.
Ik geeft enkele voorbeelden van een grote reeks die ik in de roman heb aangetroffen. Voor dit doel heb ik alleen gekeken naar de bladzijden 112-113. Ook daar zijn nogal wat clichés te vinden.
Blz. 112: ‘Mijn hand vond mijn pik, die als een antenne het zonlicht ving en door mijn lijf geleidde.’
blz. 112: Zoals we soms als ik reis was aan de telefoon masturbeerden en elkaar opwonden, zo deed ik het nu met mijn Suzanne aan de andere kant van de dood. “Het spijt me, het spijt me, fluisterde ik. ‘Ik schoot mijn zaad de eeuwigheid in."
blz. 113: 'Hij was aangekomen in een Ford Transit, beschilderd met engelenvleugels en voorzien van een banier met de tekst 'Douglas S. Henson, home delivered redemption' (Jan. C. Kruit, verlossing aan huis), eenzelfde krom rijm als we in Nederland vaak aantreffen op een haringkar.'
blz. 113: “Douglas S. Henson was een kalende, leptosome zestiger. Hij droeg een enorme bril met bleke randen en een gifgroene slipover, beide begin jaren tachtig aangeschaft. Hij had ook de bakkebaarden die erbij hoorden. Als hij zich onbespied waande zakte de verplichte blijmoedigheid van het geloof in zijn hondachtige hangwangen. De wijsheid van ’s Heren raadsbesluit, dat hem zomer en winter de baan op stuurde, werd wel eens door hem in twijfel getrokken, maar wie a zegt moet b zeggen en wie eenmaal geraakt werd door de pijl van Gods liefde blijft voor altijd gewond. “
Nogmaals, het boek is voor scholieren van havo en vwo niet moeilijk te lezen. Het is ook van een voldoende literair niveau om op de literatuurlijst geplaatst te worden, maar Nelleke Noordervliet heeft in het recente verleden duidelijk beter gepresteerd ( “De naam van de vader, Pelican Bay, Snijpunt”, om er een paar te noemen)
Op de lijst voor scholieren.com kan ik nog wel 2 punten toekennen, maar of de amusementswaarde voor scholieren hoog is, waag ik te betwijfelen.
Recensies
"Noordervliet bezit het zeldzame talent om in mooie zinnen waarin elk woord als vanzelfsprekend op zijn plek valt een boeiend en heel toegankelijk verhaal te vertellen." http://www.twenteuitdekun...et-verlies
" Af en toe knipper je met je ogen bij het lezen van deze roman: alsof Noordervliet een parodie op de moderne roman heeft geschreven met alle clichés die ze kon bedenken. " http://www.tzum.info/2013...and-thuis/
"Een roman die haar kracht ontleent aan een goed opgebouwd verhaal en intrigerende personages." http://www.cultuurbewust....bladzijde/
Bronnen
Website van de schrijfster.
http://www.nellekenoordervliet.nl/
Geschreven door Cees
Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Leraar Nederlands zijn vond ik veel leuker dan directielid spelen. De laatste jaren was ik conrector. In 2004 begon ik aan mijn eerste boekverslag voor scholieren.com. Dat is dus ruim twintig jaar geleden.
Ik vond het destijds mijn 'missie' om de vaak verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met onbekende en / of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk gewoon leuk zijn. Het is de taak van een docent om het lezen te stimuleren.
Docenten kunnen je met het aanprijzen van aantrekkelijke en/of spannende boeken enthousiast maken. Passages die interessant zijn, kun je voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat, kan ook een stimulans voor je keuze zijn. En vergeet niet dat je van je medeleerlingen ook kunt horen welk boek ze (erg) leuk gevonden hebben. Dat is vaak de beste manieren om te weten te komen of een boek aantrekkelijk is. Hoewel smaken altijd blijven verschillen..
Ik heb tot nu ( 1 maart 2025) 1513 boekverslagen gemaakt, waarvan vrijwel de meeste Zeker-Weten-Goed-verslagen zijn. Er staan de laatste jaren aan het einde van het verslag vragen over de inhoud en de structuur, zodat je kunt controleren of je je het boek in grote lijnen begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Elke maand ontvang ik boeken van diverse uitgeverijen die hun schrijvers uit 'hun fonds' onder de aandacht van de lezer willen brengen.
Ik hoop altijd dat de 'leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende of zelfs beginnende schrijvers op de leeslijst te accepteren.
Lezen kan leuk zijn, maar boekverslagen maken doe je meestal niet voor je lol. Ikzelf vond dat vroeger namelijk helemaal niet leuk. Ik kocht in die tijd daarom ook alle uittrekselboeken van alle talen. (Bijvoorbeeld Literama (Ne), Aperçu (Fa), Survey (En), Der Rote Faden (Du). En als ik heel eerlijk ben, heb ik ook wel eens uit tijdgebrek alleen met een boekverslag een mondeling tentamen gedaan. Maar dan voelde je je toch niet altijd op je gemak. Nu maak ik zelf al jaren boekverslagen voor scholieren.com.
Nog een welgemeend advies: wees verstandig en lees altijd het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek echt niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com aanlevert. Daar is natuurlijk helemaal niks mee.
REACTIES
1 seconde geleden