Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2021
- 158 pagina's
- Uitgeverij: Atlas Contact
Flaptekst
In ‘Vijf vrolijke verhalen’ verkent en verfrist Adriaan van Dis de thema’s die hem blijven bezighouden: de omgang met vluchtelingen zoals we die kennen uit ‘De wandelaar’; de rol van een goedwillende Europeaan, reizend door een conflictgebied in de Hoorn van Afrika; en de wanen van een door oorlogsherinneringen geplaagde vader. Ook bezingt hij het kustdorp van zijn jeugd – de plaats waar voor hem alles begon. Er wordt met een excentrieke dame in de tijd gereisd. Vijf keer wordt de lezer opgetild, vervoerd en aan het denken gezet. ‘Vijf vrolijke verhalen’ markeert veertig jaar schrijverschap.
Eerste zin
Eerste verhaal: Ina Carelsen knipte sinds begin jaren negentig met regelmaat een oorlog uit de kranten: kindsoldaten in Mozambique, gebombardeerde scholen in Afghanistan, aanslagen in Sri Lanka, etnische zuiveringen in Nagorno-Karabach.,Samenvatting
Gutmensch
Ina Carelsen is een gepensioneerde juf. Ze trekt zich na het pensioen het lot van de mindere medemens aan. Met haar man verhuist ze van de stad naar een dorp in het oosten van het land. Ze zijn daar vrijwel de enige voorstander van de komst van een AZC. Bovendien wil ze de mensen een welkomstdiner gegeven. Ze maken een afspraak met een paar bewoners van het AZC. Ina zal op aanraden van haar zoon couscous maken, maar daarvoor moet ze naar de stad om ingrediënten te kopen. Haar portemonnee wordt er gerold en ze krijgt daarom gratis spullen bij een Marokkaan die met een Nederlandse is getrouwd. Bij het koken gaat er het een en ander mis. Ze laat de pitjes van de rode pepers zitten. De vluchtelingen komen trouwens helemaal niet opdagen en de ook uitgenodigde buren vinden het niet te eten. Ina's goede bedoelingen zijn helemaal mislukt.
Pannenman
De vader van de ik-figuur lijdt aan een oorlogstrauma. Hij gaat in 1955 ergens 'een maandje slapen': het is een psychiatrische inrichting. De negenjarige ik-verteller gaat hem opzoeken. Maar zijn vader is tijdens het bezoek onhandelbaar. De bange jongen gaat op zoek naar hulp en in de keuken komt hij een 'pannenman' tegen, de keukenhulp. Die maakt hem met verhalen wereldwijs ( o.a. wat betreft seks, zelfmoord, de oorlog). De man noemt hem "Pikkie Pardon." De jongen krijgt Cola en moet het alfabet leren boeren van de pannenman.
Tien jaar na de dood van zijn vader gaat hij nog een keer terug naar de instelling: Pannenman werkt er nog steeds. Zijn toekomstdroom, een mooie vrouw trouwen, is mislukt. Niemand wilde hem hebben.
De Zwitser
Een journalist die zich de Zwitser laat noemen, zit in een oorlogsgebied in de Hoorn van Afrika. Hij rijdt met twee buitenlandse cameramannen en een chauffeur in dat gebied rond. Er is sprake van oorlog en daardoor een vluchtelingenprobleem. Er lijkt een alleswetende verteller aan het woord, maar later blijkt dat de Zwitser een Nederlandse ik-verteller is die jaren later zijn aantekeningen over wat er toen gebeurde nog eens naleest. Onderweg werden ze ook nog geteisterd door een sprinkhanenzwerm.
De chauffeur (Mister War) verwijt de Amerikaanse cameramensen dat hun land schuldig is aan de ellende, de droogte en de oorlog. Daarna maakt de Zwitser geen aantekeningen meer. Hij praat dit later voor zichzelf goed door neutraliteit uit te stralen (vgl. Zwitserland) en afstand te nemen van je werk. ( "Je moet met inkt schrijven niet met tranen.") Maar hij herinnert zich in die omstandigheden ook een andere uitgeteerde dode (zijn vader.) Die kan hij maar niet uit zijn leven wegschrijven. Jaren na diens dood kan hij pas rouwen.
Vlagduin
Vlagduin is de fictieve naam voor het kustdorp waar de jonge ik-figuur woont. Je krijgt een impressie van een dorp na de oorlog. De verhaallijnen hebben niet veel met elkaar te maken. Er komen in het dorp rijke toeristen (barones). Kort na de oorlog verhuren de inwoners namelijk niet aan moffen.
Wel worden er burgerwezen opgevangen: in een gezondheidskolonie. En er is een huis met oorlogsgewonden. Het dorp kent ook de littekens van de oorlog: de bunkers, de gevonden granaten. Er komen ook Schotten die twee dochters van een weduwe zwanger maken. De postbode weet alles: hij is oog en oor tegelijk in het dorp.
De goochelaar van het dorp, Meterman, vertelt ook aan de dorpsgenoten de toekomst. De ik-verteller heeft een baantje, hij moet de krant strijken voor de dure gasten in het hotel. De jongen kijkt af en toe verliefd naar de twee adellijke meisjes,. maar ze willen niets van hem weten. De seizoenen komen en gaan, soms wordt er een lijk in de branding gevonden (zelfmoord). Het dorp blijft achter met zijn roddels: de dominee die pedofiele gevoelens heeft. Het zijn allemaal herinneringen die bij de ik-figuur opkomen.
De rat van Arras
De ik-verteller ( journalist) is aanwezig bij een seance van een reïncarnatietherapeut. De meeste deelnemers zwijmelen, maar hijzelf gelooft er niet in. Op de seance ontmoet hij een oude dame, Marie la Tour, die daarna ook nog contact met hem wil houden. Hij gaat haar in Laren bezoeken en ze vertelt haar verhaal over het Jappenkamp. De moeder van de ik-verteller heeft daar ook in gezeten. Marie laat hem een dodenlijstje zien. Haar zoontje is er overleden. De levens van de twee vloeien samen.
Marie vertelt hem van haar obsessie dat ze ooit (17e eeuw) geleefd heeft in het Franse stadje Arras. Ze haalt hem over met haar de reis naar Frankrijk te maken. De "ik" huurt een auto en rijdt erheen. Marie vertelt over het visioen dat ze in het Jappenkamp heeft gekregen: de crypten in Arras komen daarin steeds terug. Daarom wil ze die nu ook zoeken. Maar op het eerste gezicht vinden ze niets. Ze worden verwezen naar een pater, die alle kennis over vroeger verzamelt. Marie ziet wel overeenkomsten met het huis In Arras en het Jappenkamphok in Indië.
Wanneer ze een dag met twee nonnen als gids onder de grond gaan, krijgt Marie een paniekaanval. De te hulp geroepen Franse dokter ziet in dat het een trauma uit het verleden is. Hij ziet overigens gelijkenis tussen de vrouw en de verteller. Het lijkt wel of hij haar zoon is.
Ze moet meteen terug naar Nederland en ze wordt opgenomen in een inrichting vanwege haar oorlogstrauma. Ze schrijven elkaar nog een kaartje met de Kerst.
Tussen de overige post vindt de verteller nog een brief van de pater uit Arras. Die meldt dat er recent in het dorp toch een crypte is gevonden die na het beleg van Arras (1n 1640) is dichtgemetseld. Pater vindt het 'een interessante vondst.'
Personages
Verhaal 1 : Ina
Ina is het prototype van de goedwillende Nederlander die te hulp schiet als die ellende om zich heen ziet. Ze gaan helpen zonder zich af te vragen of de anderen geholpen willen worden. De afgewezen hulp of de mislukking bij het project levert vaak alleen teleurstellingen op. Ina is aan het eind evan dit korte verhaal toch wel gedesillusioneerd.
Verhaal 2: Pannenman
Pannenman werkt als hulp in de psychiatrische inrichting waarin de v ader van de ik-verteller is opgenomen. Hij gaat op in zijn werk, is enthousiast en krijgt aandacht van de jonge bezoeker. Hij vertelt sterke verhalen over de oorlog en ook over seks om indruk te maken. Hij wil natuurlijk ook graag een mooie vrouw ontmoeten. Maar dat lukt niet. Wanneer de ik-verteller jaren later de inrichting nog eens bezoekt, is Pannenman geen steek verder gekomen. Zijn wensdroom is niet uitgekomen. Ook seksueel komt hij niet meer aan zijn trekken. Een man zonder toekomst.
Verhaal 5: Maria
Maria is ervan overtuigd dat reïncarnatie bestaat. In het Jappenkamp, waar ook haar zoontje is gestorven, heeft ze beelden in een visioen gezien . Daarin leefde ze in de 17e eeuw in het Franse Arras dat destijds in een oorlogssituatie was. Ze knoopt banden aan met d eik-verteller die met haar meereist naar Arras. Maria kan geen bewijs vinden voor de crypte waar ze steeds aan werd herinnerd. Ze wordt kortom gezien als een oorlogsslachtoffer en weer opgesloten in een inrichting. Daarna wordt er in Arras toch een crypte gevonden, maar ze weet dat niet. Voor haar toch ook weer een desillusie.
Quotes
"Verhaal 1: Om tien uur zat de familie zwijgend met een kop koffie voor de televisie. "Ze komen niet meer":, zei Jan. " Ik ga morgen toch eens vragen waarom." "Ik wist dat niet van die pitjes", fluisterde Ina zacht voor zich uit. Ze huilde en veegde een traan weg met de vuist." Bladzijde 27
"Verhaal 2: Mijn kinderbijbel verbleekte bij zijn verhalen. Het brandende braambos haalde het niet bij het bungelende benenbos. Te vaak had hij daar een man van een tak moeten lossnijden. "Let maar eens op als je straks naar huis fietst... Ze verhangen zich het liefst langs het fietspad. Met een stijve in de pyjamabroek."" Bladzijde 39
"Verhaal 3: In een ander vond ik meer moed. Mijn bange ik op reis in De Hoorn van Afrika dacht zich te kunnen verschuilen achter een koele Zwitser: koelbloedig notulist, pen in de aanslag. Een sprinkhanenschrijver die zich volvrat aan verhalen. Een las het hem lukte liet hij de kaalte bloeien." Bladzijde 57
"Verhaal 4 : Heel Vlagduin is een film geworden. Alles wat je ziet en hebt gezien is door het licht gevangen. Nevelbeelden boven het duin. Ook de stemmen krijgen eigen tonen, al of niet synchroon. Achter de schutting hoor je geruchten, leugens en de waarheid." Bladzijde 97
"Verhaal 5: "Een trieste zaak. Oorlogstrauma, elk najaar komt het heviger terug. Ik sta erop dat zij zich nu laat behandelen. Ik houd u op de hoogte."" Bladzijde 152
Thematiek
Oorlog en oorlogsverwerkingDe oorlog en de verwerking ervan is het allesoverheersende thema van de bundel. In het eerste verhaal "Gutmensch" heeft Ina een fascinatie gekregen na haar pensioen. Ze verzamelt alles berichten uit de krant over oorlogen. Ze bemoeit zich daarnaast met de opvang van vluchtelingen uit een oorlogsgebied. In het verhaal "Pannenman" bezoekt de jonge ik-verteller zijn vader die wegens een oorlogstrauma is opgenomen in een inrichting. In het verhaal van Pannenman zelf komt ook de oorlog ter sprake. In het verhaal "De Zwitser" bezoekt de verteller de Hoorn van Afrika, een gebied dat in oorlog is en ook stromen vluchtelingen op de been brengt. Aan het einde van dit verhaal denkt de verteller terug aan zijn vader die jaren geleden overleden is en voor wie hij nooit rouwgevoelens heeft gehad. Dit vooral omdat zijn vader het heel moeilijk had met een oorlogstrauma. In het verhaal "Vlagduin" speelt de situatie net na de oorlog in een Hollands kustdorp waar de autochtone bewoners de eerste jaren liever niets met moffen te maken willen hebben. Het oorlogstrauma van Marie la Tour in het verhaal "De rat van Arras", veroorzaakt door de doorstane ellende in een Japans strafkamp, wordt gekoppeld aan het motief van de reïncarnatie-gedachte die ze heeft. In de 17e eeuw heeft ze volgens haar geloof in die opvatting ook al een oorlog meegemaakt. De verteller ziet haar trauma gekoppeld aan dat van zijn eigen moeder in een Jappenkamp.
Andere thema'sDe vader-zoonverhouding (vooral verhaal 2 en 3) is een ander belangrijk thema in de bundel, evenals angst ( in verhaal 2 en 5). Mislukking en teleurstelling komt voor in verhaal 1 en 2. Het geloof in reïncarnatie komt voor in verhaal 5. Het vluchtelingenprobleem komt voor in verhaal 1 en 3.
Opdracht
Voor Ellen
Titelverklaring
Het is een algemente titel voor vijf verhalen die alle zelf een titel hebben..De titel is ironisch bdoeld, want het zijn juist geen vrolijke verhalen. Gerard Reve schreef in 1961 een verhalenbundel "Tien vrolijke verhalen."Ook die titel was ironisch bedoeld.
Structuur & perspectief
Het is een bundel die uit vijf verhalen bestaat: vier van de verhalen zijn relatief kort, het laatste verhaal "De Rat van Arras beslaat 1/3 deel van de bundel.Dit verhaal is trouwens al eerder gepubliceerd, nl. in de Boekenweek van 1986, toen De Bijenkorf tijdens de Boekenweek nog zelf novelles cadeau deed aan de kopers.
Het eerste verhaal heeft een alwetende verteller, de andere vier zijn in zekere zin ik-verhalen, hoewel het perspectief bij De Zwitser en Vlagduin samengesteld en origineel is.
Decor
"Gutmensch" speelt in een niet met name dorpje in het oosten van het land , waar een AZC is gevestigd.
"Pannenman" speelt zich voornamelijk af in een psychiatrische inrichting in een niet nader genoemde plaats.
"De Zwitser" vertelt een geschiedenis in de Hoorn van Afrika.
"Vlagduin" is een fictief dorp, waarvoor waarschijnlijk het kustdorp Bergen model staat.
"De rat van Arras"speelt zich af in Laren en in het Franse dorpje Arras.
Wat de tijd betreft worden er ook nauwelijks tekstgegevens over de verhalen verstrekt.
"Gutmensch" speelt vanwege de vluchtelingenproblematiek mogelijk in het tweede decennium van deze eeuw.
"Pannenman" is een verhaal wanneer de ik-figuur een jaar of negen is.Het eerste deel van dat verhaal is in september 1955.
"De Zwitser" schrijft over een veertigjarige Zwitser, die drieëndertig later een ik-figuur wordt . Als de "ik" ook Adriaan van Dis zelf is, zou dat betekenen dat die verhaaldelen respectievelijk spelen rond 1986 en 2019.
"In Vlagduin " keert de verteller'evocatief' terug naar een dorp uit zijn jeugd. Hij is negen zomers oud.Dat zou betekenen dat de tijd waarin die opgeroepen herinnering terugwijst naar dezelfde tijd als in "Pannenman" (omstreeks 1955)
"De rat van Artras" is eerder uitgebracht door de Bijenkorf in 1986. Voor deze hernieuwde versie uitgave is het verhaal aangepast. Maar de reis naar Areras zal waarschijnlijk in die periode van de jaren tachtig zijn geweest.
Stijl
De stijl is helder en duidelijk. Van Dis gebruikt geen lastige woorden en schrijft korte, overzichtelijke zinnen. In enkele verhalen komen ironische en licht humoristische opmerkingen voor. Ook de (goed gedoseerde) metaforen zijn fraai, evenals goed geformuleerde oneliners.
Ironische humor:
- (blz. 9) "Ina wilde fatsoenlijker zijn: ze hing een fluoriscerend plakkaat in de buurtsuper : WIJ OPENEN ONS HUIS VOOR VLUCHTELINGEN. U OOK? Geen enkele reactie. Ja, de nieuwe buren mopperden "Het is gehorig genoeg". Niet één vluchteling meldde zich aan.
- (blz. 39: Mijn kinderbijbvel verbleekte bij zijn verhalen. Het brandend braambos haalde het niet bij het bi=ungelende benenbos.")
- (blz.105 "Uw stem heeft mij opgetild", zei een mevrouw die eruitzag alsof ze op een bezemsteel door de tijd had geraasd.")
Fraaie oneliners en metaforen:
- (blz. 44 : "Angst heeft een scherp geheugen.")
- (blz. 59: "De plaats waar de helikopters in d eoase moesten landen, was met witte keien afgezet. Kinderen tuurden naar de hemel. De cameramannen stelden een statief op. Zelfs de bleke maan werd uitgelicht. De engelen lieten lang op zich wachten. Hun vleuiels wierpen zand op. Ze landden in wolken stof, ongezien door de hongerigen. Honderden, misschien wel duizenden mensen drongen aar voren. Withelmen stapen uit."
- (blz. 116: "Ik walgde van mijn valse medeleven, akelige aasgier die ik was: hongerig naar de reïncarnatieavonturen van een excentrieke toverkol.")
Slotzin
Laatste zin van verhaal 5: "Eronder een handgeschreven regeltje van de pater: Interessant, interessant voorwaar."Beoordeling
Deze jubileumbundel geeft een mooi overzicht van het schrijftalent van Adriaan van Dis. Het eerste verhaal is misschien nog wat stereotyp,(de teleurgestelde hulpverlener). Verhaal twee en drie zijn heel sterk (hier wordt gerefereerd aan de vader-zoonrelatie). Het verhaal Vlagduin is qua perspectief wel bijzonder, maar mist eigenlijk een clou. De rat van Arras werd eerder gepubliceerd, maar blijft een ijzersterk verhaal, waarin opnieuw het thema van het oorlogstrauma wordt beschreven.
De vijf verhalen zijn door de eenvoudige maar fraaie stijl van Van Dis heel goed te lezen voor scholieren van de eindexamenklassen.
De bundel is ook niet al te dik en is in een goed leesbaar lettertype in een harde cover fraai uitgegegeven door Atlas Contact.
Recensies
"Vijf vrolijke verhalen vormt een staalkaart van wat Van Dis kan. In het autobiografische ‘Pannenman’ beschrijft hij het verblijf van zijn vader in een inrichting door de ogen van een bange jongen. In het experimentele ‘Vlagduin’ laat hij een dorp aan de kust vlak na de oorlog tot leven komen via diverse vertelstemmen. Van Dis schrijft dat het verhaal geïnspireerd is op Under Milk Wood van Dylan Thomas, terwijl het ook sterk doet denken aan Knorrende beesten van F. Bordewijk." https://www.tzum.info/202...-verhalen/
"De zelfkritiek in dat verhaal vormt een mooi duo met het autobiografisch getinte ‘Pannenman’, waarin een jongen zijn vader opzoekt in een psychiatrische inrichting. In de keuken ontmoet hij er een man die in de afwas zijn levenstaak ziet: ‘je moet het leven laten glimmen’. De jongen komt bij hem terug om ‘een emmertje moed [te] halen’. In zulke gemaniëreerde formuleringen zie je dat er een schrijver overheen is gegaan – wat eerst stoort, maar uiteindelijk de kracht van het verhaal is, omdat het ook de (zelfbewuste) zwakte toont van de schrijver. Hij houdt van móói – en fluft de werkelijkheid op, soms iets te veel. ‘Je wilt de deftigheid verkennen. De reiziger en niet de vluchteling’, staat, scherp, in de mooie evocatie ‘Vlagduin’. Met de poëtische taal daar contrasteert het (te) lange verhaal ‘De rat van Arras’, dat Van Dis al in 1986 schreef. Thematisch is de parabel over een Indisch kampsyndroom passend, stilistisch niet. Dat trekt de bundel toch uit het lood: hier zie je hoezeer Van Dis mettertijd beter is gaan schrijven." https://nrcwebwinkel.nl/v...e-verhalen
"De rat van Arras is het sterkste verhaal in dit boek. En alles geschreven in de typische Adriaan van Dis schrijfstijl met mooie zinnen en woordspelingen. Ik heb erg genoten van het boek, van mij had het boek dikker mogen zijn ik had nog wel meer verhalen willen lezen. Mooi boekje ook om cadeau te geven en zo nu dan nog eens op te pakken om de verhalen opnieuw te lezen" https://www.hebban.nl/rec...e-verhalen
"Op z’n tijd korte verhalen lezen is leuk en bevredigend en als je op zoek bent naar een bundel met korte verhalen dan is Vijf vrolijke verhalen zeker een aanrader (maar verwacht geen écht vrolijke verhalen!). De onderwerpen zijn zwaar, maar ze worden niet zwaar gebracht." https://www.hebban.nl/rec...e-verhalen
"Het meeste indruk maakte De rat van Arras. Leuk om hierbij te lezen is dat het verhaal ooit als boekgeschenk is uitgegeven en nooit meer is herdrukt. Het is nu toch in bewerkte versie in deze bundel terecht gekomen. Een mooi verhaal over vriendschap en reïncarnatie. De Vijf vrolijke verhalen zijn dan misschien niet zo vrolijk als de titel doet vermoeden. Ze zitten vol melancholie, maar ze lezen wel heel prettig. Uit elk verhaal is wel wat te halen voor de lezer. Een fijne bundel om te lezen, te bewaren of om cadeau te geven." https://www.hebban.nl/rec...e-verhalen
Bronnen
Alfred Birney analyseert de novelle van Adriaan van Dis
https://www.adriaanvandis...n-van-dis/
Geschreven door Cees
Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Leraar Nederlands zijn vond ik veel leuker dan directielid spelen. De laatste jaren was ik conrector.
Ik vond het destijds mijn 'missie' om de verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met onbekende en / of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk ook gewoon leuk zijn. Docenten kunnen je met het aanprijzen van aantrekkelijke en/of spannende boeken enthousiast maken. Passages die interessant zijn, kun je als docent voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat, kan ook een stimulans voor je keuze zijn. En vergeet niet dat je van je medeleerlingen ook kunt horen welk boek ze leuk gevonden hebben. Dat is een van de beste manieren om te weten te komen of een boek aantrekkelijk is.
Ik heb tot nu ( 1 januari 2025) 1510 boekverslagen gemaakt, waarvan vrijwel de meeste Zeker-Weten-Goed-verslagen zijn. Er staan aan het einde van het verslag vragen over de inhoud, zodat je kunt controleren of je je het boek in grote lijnen begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Elke maand ontvang ik boeken van diverse uitgeverijen die hun schrijvers uit 'hun fonds' onder de aandacht willen brengen.
Ik hoop altijd dat de 'leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende of beginnende schrijvers op de leeslijst te accepteren.
Lezen kan leuk zijn, maar boekverslagen maken doe je meestal niet voor je lol. Ikzelf vond dat vroeger namelijk helemaal niet leuk. Ik kocht in die tijd daarom ook alle uittrekselboeken van alle talen. (Bijvoorbeeld Literama (Ne), Aperçu (Fa), Survey (En), Der Rote Faden (Du). En als ik heel eerlijk ben, heb ik ook wel eens alleen met een boekverslag een mondeling tentamen gedaan. Maar dan voelde je je toch niet altijd op je gemak. Nu maak ik zelf al jaren boekverslagen voor scholieren.com.
Nog een welgemeend advies: wees verstandig en lees altijd wel het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek echt niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com aanlevert. Daar is natuurlijk helemaal niks mee.
REACTIES
1 seconde geleden