Feitelijke gegevens
- 1e druk, 1997
- 189 pagina's
- Uitgeverij: EM. Querido's Uitgeverij B.V. Amsterdam
Flaptekst
|
Bernlefs nieuwste roman Verloren zoon sluit aan bij de eerbiedwaardige traditie van de zogenaamde robinsonade: een roman in de trant van het beroemde, in 1719 verschenen boek van Daniel Defoe: Robinson Crusoe. In Defoes didactische roman staat Robinson model voor de ondernemende mens uit het tijdperk van de Verlichting. Aangespoeld op een onbewoond eiland weet hij zich als een ware ´doe-het-zelver’ uitstekend te redden. Bernlefs Robinson, de toneelregisseur Rob Noordhoek, vergaat het heel anders. Hij is een typisch product van de moderne, technologische samenleving. Dat wil zeggen dat hij een meester is in het bedienen van apparaten. Maar op het verlaten eiland waar hij aanspoelt bevinden zich niets dan de resten van een beschaving. Noordhoek is aangewezen op zijn inventiviteit en komt, in tegenstelling tot Defoes held, tot de ontdekking dat hij twee linkerhanden heeft. De roman beschrijft op een lichtvoetige manier Noordhoeks onvermijdelijke ondergang. Daarnaast is de roman een exploratie van Noordhoeks verleden aan de hand van brieven die hij schrijft aan een actrice die alleen als afbeelding op het eiland aanwezig is. Vrijdag neemt in Bernlefs roman de gedaante van een Franssprekende papegaai aan. Aan het slot van het boek vallen dood en ware identiteit van de hoofdpersoon eindelijk samen. Met Verloren zoon werkt Bernlef verder aan een belangrijk thema uit zijn facettenrijke oeuvre, zoals dat ook eerder in Sneeuw, Meeuwen en Onder ijsbergen werd vertolkt. Ook die romans spelen zich op een eiland af en ook in die verhalen moet een gat in het verleden worden gedicht. |
Eerste zin
‘Rob Noordhoek?’ Hij knikte, aarzelend door haar directheid.Samenvatting
Het leven van Rob Noordhoek, een 47-jarige toneelregisseur bij het Nationaal Theater, staat op zijn kop. De man heeft een drukke periode gevuld met werk achter de rug. Om alles op een rijtje te kunnen zetten, besluit hij om op cruise op de Atlantische Oceaan te gaan. Aan boord van de Bournemouth maakt hij kennis met Stella de Winter, de gezelschapsdame bij een groepje bejaarden, en met Jonas, de barkeeper. Jonas vertelt dat er storm op komst is en ze zich in de Golfstroom bevinden. Hij blikt terug op de gouden bruiloft van zijn ouders. Wanneer Rob naar zijn kamer terug wil trekken, opent hij de verkeerde deur en wordt zo door de storm overboord geslagen.
Hij dobbert op zee en strand op een eiland. Niemand aan boord van de cruise lijkt hem te missen. En Rob staat er alleen voor. Wanneer hij bij kennis is, besluit hij het eiland te gaan verkennen. Zonder de moderne techniek komt Rob erachter dat hij twee linkerhanden heeft. Hij schakelt meteen naar zijn survivalmode en gaat opzoek naar leven op het eiland. Hoewel hij geen mensen vindt, loopt hij langs vervallen huizen, pleinen, het hoogste punt van het eiland waar een kanonskogel staat, een vuilnisbelt en een kerkje. Rob gaat op zoek naar eten en vuur, iets om hem in leven te houden. Water haalt hij uit een riviertje en in een vervallen huis vindt hij blikken eten. Sommigen over de datum, maar goed genoeg om het ongeveer twee maanden uit te kunnen houden.
Al snel komt Rob tot het inzien dat hij niet alleen op het eiland is. Hij ontmoet een papegaai die hij Vrijdag noemt. Elkaar begrijpen doen ze niet want de vogel roept alleen ´Merde´ en lijkt Frans te zijn. Ook ziet hij een hondje lopen die hij Tim noemt, later wordt duidelijk dat de hond Wolfgang heet. Rob maakt van een vervallen huis zijn basisplek waar hij zal slapen en zijn inventarisatie van het eiland bij kan houden. Wanneer hij over het eiland loopt, merkt hij een kerkje op. Daar staat een beeld, De Madonna, met een afgebroken arm. De dagen na de verkenningstocht verlopen reeds hetzelfde. Rob leert veel over de geschiedenis van het eiland en de handelachtergrond. Ook denkt hij veel terug aan de gouden bruiloft van zijn ouders en de drama daar omheen. Hij vult zijn dagen met het bijhouden van zijn inventarisatielijst en leert steeds wat nieuws over het eiland. De hond Wolfgang leidt hem naar een vuilnisbelt waar Rob bruikbare spullen kan vinden. Maar de hond leert hem ook jagen op eieren van vogels. In een huis vindt hij schrijfgerei, maakt een tekening van het eiland en begint een dagboek bij te houden. Rob komt één bekende tegen, een kartonnen bord waarop Suzan Schuurman staat afgebeeld met een strandbal en in badpak als reclame voor Nivea. Hij kent haar van toneel en was erg geïntrigeerd in haar. Als actrice speelde ze haar rol erg goed en nu had hij haar als fotomodel in zijn handen. Om de dagen door te kunnen komen schrijft hij brieven aan haar in zijn dagboek. Hij pent zijn gedachten neer waardoor er steeds meer informatie los komt over het familiedrama. Voor de gouden bruiloft zou Rob een act in elkaar zetten. En daarvoor had hij informatie nodig over het echtpaar. Dan komt hij tot een ontdekking. Hij is erachter gekomen dat hij een andere vader heeft dan hij in eerste instantie dacht. Zijn vader is namelijk zijn oom Niek. Niek en de moeder van Rob (Petra) zagen elkaar. Voordat de cruise begon had Rob zijn vader Niek bezocht, die legde hem alles uit.
Na een tijd op het eiland begint bij Rob de moed in zijn schoenen te zakken na een hevige regenbui. Alles wat hij had opgebouwd is kapot. Ook is hij steeds slechter ter been. Uiteindelijk geeft hij de strijd op. Rob sleept zichzelf naar het strand toe en klemt zich om een boomstam. Daar, in zee, spelen de laatste uren van Rob Noordhoek af.
Personages
Rob Noordhoek (hoofdpersonage)
is het hoofdpersonage van dit verhaal. Vrij lang bruin haar, bruine ogen, gekleed in een witte overhemd en zwarte broek. Hij is 47 jaar en regisseur bij het Nationaal theater. Mensen om hem heen zien hem eerder als psycholoog omdat mensen zich begrepen en gehoord voelen bij hem. Rob heeft een drukke periode achter de rug en is toe aan tijd om na te denken. Hij is een man met kennis van de moderne wereld.
Suzan Schuurman
Een blonde en knappe vrouw. En een kennis van Rob. Suzan maakte erg indruk op hem door een rol die zij speelde in het toneelstuk door hem geregisseerd. Rond haar achttiende was zij fotomodel waardoor zij als reclamebord weer opdook in het leven van Rob. Nu zit ze in een inrichting.
Vrijdag
De papegaai op het eiland. Rob noemt hem Vrijdag, gelijknamig aan het dier uit het verhaal van Robinson Crusoe. De papegaai is er waarschijnlijk terecht gekomen samen met het Franse leger dat het eiland had bezet. De vogel spreekt Frans en vele uitroepen van hem zijn ‘Merde’ of ‘Garçon, garçon, taxi’.
Wolfgang/ Tim
Het (kees)hondje dat op het eiland rondstruint. Rob ziet hij als een gevaar, hij leert immers sluw zijn trucje met de eieren vangen af. Door Rob krijgt hij de naam Tim.
Familieleden
Arie Noordhoek: De man waarvan Rob altijd dacht dat het zijn vader was. Partner van Petra Noordhoek. Petra Noordhoek: De moeder van Rob. Een vrolijke vrouw. Ze heeft een affaire gehad met Niek Noordhoek. Zij hebben dit samen verzwegen. Niek Noordhoek: De biologische vader van Rob Noordhoek. Niek houdt van reizen en avontuur. Ook is hij niet weg te slaan op een feestje, dol op vrouwen en de drank. Rob gaat later bij de man opzoek in het tehuis.
Quotes
"'Hij zette de doos op de secretaire. Gebruiksaanwijzingen voor verdwenen apparaten. Dat vat het aardig samen, dacht hij. Gebruiker van apparaten, geboren met twee linkerhanden, weerloos in een wereld zonder elektriciteit en vuur. Toch wist hij zeker dat hij op een dag iets in de belt zou vinden. Iets dat alles zou veranderen.´" Bladzijde 86
"´Een ogenblik denk ik dat de oude man in zijn stoel zit te fantaseren. Dat hij, zoals zijn zoon zei, een beetje in de war is. Dan zegt hij: ‘Het ergste vind ik het nog wel voor Rob. Dat hij het nooit geweten heeft. Iedere keer als ik jou zag moest ik aan hem denken. Jullie lijken ook sprekend op elkaar’. ----‘Ik had het je altijd al willen vertellen, maar ik durfde niet. Maar nu plotsteling durfde ik. Dat is een hele geruststelling voor me. Vijftig jaar. Dat is niet niks. Je gaat toch wel naar hun gouden bruiloft?'.’ ‘Ja vader’, zegt ik, ‘natuurlijk ga ik daar naartoe’." Bladzijde 184
"‘Dieren die sterven zoeken een schuilplaats om niet in hun laatste ogenblik nog door andere te worden opgevreten. Mensen die doodgaan zoeken de openbaarheid, de anderen, om niet alleen te hoeven sterven.’" Bladzijde 186
Thematiek
IdentiteitRob doet een schokkende ontdekking waardoor hij eigenlijk zijn hele leven in twijfel kan trekken. Als hij niet de zoon is geweest van zijn vaderlijke figuur, wie is hij dan wel? Een regisseur die altijd alles uit een breed perspectief moet organiseren. Hij is geen hoofdrolspeler waar ingezoomd op kan worden. Die gaten uit het leven probeert Rob te dichten. Het is als het ware een zoektocht naar zichzelf. Al snel komt hij erachter dat hij echt verloren heeft.
Motieven
Eenzaamheid
Rob voelt zich gedurende dit verhaal heel alleen. Dat maakt hem ook erg eenzaam. Hij is immers in zijn eentje op cruise gegaan en zit vervolgens helemaal alleen vast op het eiland. Niemand vindt hem ook in die paar maanden tijd. Hij begint zelfs tegen zichzelf te praten en brieven te schrijven naar een schijn van Suzan.
Bijbel
Het hoofdpersonage is niet gelovig. Toch denkt Rob vaak terug aan het Mariabeeldje zonder arm. Zelfs op de dag dat hij sterft denkt hij er nog aan terug. Ook is de verloren zoon een verhaal uit de Bijbel. Het gaat over iets of iemand dat terugkeert nadat het verdwaald of kwijt was. In dit verhaal werkt het bidden tot redding niet, en keer deze verloren zoon (Rob) niet terug naar waar hij vandaan kwam. Robinson Crusoe.
Reizen en verandering
Door één element in het leven van Rob verandert zijn hele leven. Daardoor gaat hij als het ware op een zoektocht om alles op een rijtje te kunnen zetten. Het is een zoektocht naar zichzelf, zijn identiteit. Hier komt een hoop avontuur bij kijken. Het is immers niet voor niets dat dit personage in een verdacht lijkende situatie zit als Robinson Crusoe.
Motto
-
Opdracht
-
Titelverklaring
De titel ‘Verloren zoon’ wordt vaker in het boek gebruikt. Rob zit in zijn eentje vast op een eiland, ver van de bewoonde wereld. Hij voelt zich verloren. Tegelijkertijd is het een zoektocht naar zichzelf. Hij gaat alleen op reis om zich los te maken van het verleden. Daarnaast is hij letterlijk een verloren zoon. Zijn vader blijkt iemand anders te zijn dan hij had gedacht. Hij is de zoon van zijn oom Niek. Dat is de hele reden van zijn reis geweest. Verloren in een wereld die hij dacht te kennen en verloren op een onbewoond eiland. Weg van de moderne technologie en dicht bij zijn opmerkelijke ondergang.
Structuur & perspectief
|
Structuur: Het boek is onderverdeeld in hoofdstukken. Na de titel van ieder hoofdstuk worden een paar kernwoorden benoemd. Dit is een indicatie waar het hoofdstuk over gaat. Het verhaal wordt in zeventien hoofdstukken verteld. De verhaallijn wordt steeds onderbroken door de brieven aan Suzan, die blikken terug op het verleden.
Perspectief Er is een alwetende verteller die dit verhaal aan elkaar knoopt. Hierdoor wordt de lezer meegenomen in verschillende perspectieven. Namelijk die van Rob zelf, de hond Wolfgang, de papegaai Vrijdag, maar ook het eiland en de zee doen verhaal. |
Decor
Decor
Het verhaal speelt zich in het eerste hoofdstuk af op het schip de Bournemouthe. Dit is maar van korte duur en al snel verandert het speelveld in het verlaten eiland. Dit eiland ligt in de buurt van Afrika en rond de Golfstroom. De geschiedenis van het eiland is opmerkelijk. In 1633 werd het voor het eerst in kaart gebracht en kreeg het de naam: Klein Nassau. Vervolgens werd het eiland bezet door Portugezen, Engelsen en tenslotte de Fransen. Vissers bouwden er hutjes van wat er op het eiland aanspoelde aan materiaal. Vervolgens keerden de ‘blanken’ terug en werd er flink gehandeld. De bevolking, waaronder slaven, bouwden er een bewoonbaar eiland van.
Tijd
De vertelde tijd heeft een duur van 2 tot 3 maanden. Dit is de periode dat Rob vast zit op het eiland.
De dag waarop Rob overboord slaat is 12 mei. Hoogstwaarschijnlijk rond 1980, af te leiden uit het gegeven dat Rob (nu 50) een tiener was tijdens de Hongerwinter. Rob is erg op de hoogte van de moderne snufjes, die echter ontbreken op het primitieve eiland.
Door het verhaal heen schrijft Rob brieven aan Suzan. Hiermee wordt de verhaallijn even onderbroken en wordt er plaats gemaakt voor flashbacks. Deze terugblikken vertellen de aanleiding naar de gouden bruiloft, het optreden van Susan op het toneel, Robs ontdekking over zijn werkelijke vader en de relatie van zijn ouders en ondertussen ook de gedachtegang van zichzelf.
Stijl
De stijl van Bernlef is vrij nuchter. Toch door het gebruik van veel details wordt er leven in het verhaal gebracht. Veelgebruikte thematiek van Bernlef is vergeten, vergetelheid, verdwijnen en dood. Ook in deze roman komen deze kernthema´s in voor. Wat opvalt in dit boek is dat hij speelt met intertekstualiteit. Het is een vergelijkbaar verhaal als dat over Robinson Crusoe. Dat beseft het hoofdpersonage zich ook en kruipt in de geest van Crusoe om te overleven. Daarnaast laat Bernlef niet alleen het hoofdpersonage spreken maar ook het eiland. Dat geeft meer diepgang in het verhaal.
Slotzin
Dit is wat het eiland ziet. Een man, met zijn middel over een wit uitgeslagen boomstam hangend, zijn gezicht in het golvende water, zijn benen wijd gespreid in het zandBijzonderheden
Dit verhaal lijkt erg op het Robinson Crusoe verhaal, maar dan in een modern jasje gestoken. Er zijn ook veel bewuste verwijzingen naar dit verhaal.
|
R
Dit verhaal roept ook veel vragen op waar geen duidelijk antwoord op gegeven is. Wat is nu de definitieve reden geweest dat Rob op cruise is gegaan, waarom daar? Waarom is Suzan in een instelling belandt? |
Beoordeling
Ik vind het een prima verhaal om te lezen. Na het eerste hoofdstuk is er al gelijk sprake van een grote wending in het verhaal. Dat wekt veel spanning op als lezer. De schrijfstijl is erg gedetailleerd en tegelijkertijd nuchter, iets wat Bernlef mooi kan omvangen. Ik vind het ergens jammer dat het zo een vergelijkbaar verhaal is als dat van Robinson Crusoe, alleen dan terugvertaald in een realistisch beeld van deze tijd. Toch had ik graag nog meer diepgang gevonden in het hoofd van het personage. Soms kreeg ik het idee dat het wat oppervlakkig bleef. Het hoofdpersonage worstelde wel met wat levensvragen, maar op een gegeven moment vond ik het wat langdradig worden. Ook het einde viel mij iets tegen. Aan de ene kant interessant dat het geen ‘happy end’ is en dat Rob gevonden werd en even later weer veilig thuis zat. Maar aan de andere kant is het einde zo abrupt. Alsof het hoofdpersonage te snel opgeeft. Verder is het verhaal prettig leesbaar. Door de brieven van Suzan wordt het verhaal minder eentonig en ontstaat er meer dynamiek in het verhaal.
REACTIES
1 seconde geleden