Feitelijke gegevens
- 3e druk, 1973
- 124 pagina's
- Uitgeverij: Querido Salamander
Flaptekst
Gerrit Kouwenaar heeft niet alleen bekendheid verworven als eeb cab de belangrijkste moderne dichters; ook als prozaïst behoort hij tot de interessantste van de naoorlogse schrijvers. Eerder verscheen als Salamander Ik was geen soldaat, een roman over de oorlogsjaren ’40-’45. Val, bom speelt in de meidagen van ’40 en de gebeurtenissen worden gezien door de ogen van een zeventienjarige jongen. Van een oorlog is in feite geen sprake, maar wel van een invasie van het chaotische, van het destructieve in een leven dat zich precies in het alles verwachtende stadium bevindt. En zo neemt de chaos natuurlijkerwijze de gedaante aan van het onbegrijpelijke, het zinloze, van wat men zeker niet had verwacht. De jongen haat de maatschappij en heeft wensdromen over macht: hij denkt er niet aan dat de droomfiguur van zijn haat, ‘de bom die valt en alles kapotsmijt’, ooit werkelijkheid zou kunnen worden. Maar het is mei ’40 en de bommen vallen over de stad en de mensen. Binnen een week snijdt de oorlog alle banden door die de jongen met zijn jeugd verbinden; hij moet afstand doen van het weinige dat hij aan liefde bezit.
Eerste zin
De jongen stond voor het huiskamerraam en keek naar buiten.Samenvatting
Karel is thuis en moet van zijn moeder huiswerk maken. Karel is zeventien jaar oud, en doet niet echt zijn best op school. Als het zou kunnen, zou hij ‘als een soort toverformule alles en iedereen naar zijn hand […] zetten’. Karel is fantasierijk, maar verveeld door het leven, en hoopt dat er iets gebeurt, zoals het vallen van een bom. Hij wenst dat er een bom valt, maar er gebeurt niks. Zijn oom en tante komen op visite. Zijn oom Robert overhoort Karels Franse woordenschat en geeft hem een damessigaret. Hij heeft van oom Robert de opdracht gekregen om in het geheim een brief te bezorgen aan een dame, Ria Mexocos, en de antwoordbrief weer aan oom Robert te geven. Robert heeft met deze Ria namelijk een affaire. ’s Nachts wordt Karel wakker en hoort hij rumoer uit de slaapkamer van zijn ouders: er is oorlog uitgebroken in Nederland.
De volgende dag is er niets veranderd in de stad: alles lijkt nog zijn gangetje te gaan. Dit stelt Karel enigszins teleur: hij had gehoopt op spanning. De broer van Karel meldt zich als burgerwacht, waar Karel erg grappig over doet. Karel besluit te wandelen door de stad. Hij loopt door de straten en richting de rosse buurt, waar hij oogcontact heeft met een prostituee. Er vallen bommen in de straat, waarbij niemand gewond raakt. Karel is geschrokken, en komt te laat bij het avondeten.
De volgende dag gaat Karel op pad om de brief af te geven aan de minnares van Robert. De minnares van Robert, Ria Mexocos, blijkt een zeer aantrekkelijke artistieke en excentrieke vrouw te zijn, met een dochter van Karels leeftijd die ook Ria heet. Karel wordt binnen uitgenodigd en voelt zich erg aangetrokken door het paar. Hij drinkt wat sherry en vertrekt naar huis. Roberts minnares heeft tijd nodig om een brief terug te schrijven aan hem, dus heeft Karel afgesproken de volgende dag weer langs te komen. Karel gaat de volgende dag ook wandelen met de jonge Ria en er bloeit een liefde op. Hij krijgt een brief van de oudere Ria om aan oom Robert af te leveren. Van de oorlog is nog steeds weinig te merken. Karel wordt echter gebeld door Ria: de twee Mexocos’ gaan vluchten uit Nederland naar Engeland, wegens de bezetting. Karel vraagt of hij mee mag, omdat hij het met hen veel fijner vindt dan bij hem thuis, maar dit verzoek wordt niet gehonoreerd. Ria zegt hem waar hij afscheid kan nemen, maar Karel kan niet komen opdagen.
Karel gaat met de trein naar oom Robert om de brief af te leveren. De trein doet er veel langer over dan normaal. Aangekomen hoort hij dat er een bombardement is geweest, waarbij oom Robert om het leven gekomen is. Karel gaat op bezoek bij de vrouw van Robert, die door het bombardement in het ziekenhuis is beland. De treinen rijden niet meer, dus moet Karel veertig kilometer naar huis lopen. Onderweg komt hij een paar Duitse soldaten tegen.
Personages
Karel Ruis
Karel is een zeventienjarige jongen met een grote fantasie, die zich echter tomeloos verveelt. Hij is slim en speels, en doet amper zijn best op school. Uit verveling hoopt hij dat er wat gebeurt: dat er een bom valt. Door het vallen van de bom wordt Karel meer volwassen.
Oom Robert
Oom Robert is de dandyachtige oom van Karel. Robert heeft weinig geluk gekend in zijn leven: zijn zoon is op jonge leeftijd gestorven, en zijn huis is meermaals afgebrand. Robert is dik, erg snobistisch en aanwezig, en rookt sigaren. Hij heeft een minnares, de joodse Ria Mexocos. Bij een bombardement in zijn straat overlijdt hij.
Ria Mexocos
In dit boek zijn er twee personages die Ria Mexocos heten: de knappe artistieke minnares van Robert, en haar dochter. Karel voelt zich helemaal thuis bij de familie Mexocos. Met de jonge Ria krijgt hij een relatie. Als Ria gaat vluchten uit Nederland vanwege de bezetting (Ria is joods), vraagt Karel of hij mee mag.
Thematiek
OpgroeienHet thema van het boek is opgroeien. Karel is een voor die tijd vrij normale jongen van zeventien, die langzaamaan het volwassen leven begint te ontdekken. Hij verveelt zich enorm, en is toe aan meer zeggenschap (zo hoopt hij oppermachtig te zijn, en ervoor te kunnen zorgen dat de dingen gebeuren die hij wil laten gebeuren, zoals het vallen van een bom). Als de bom daadwerkelijk valt, zorgt dit voor een breuk in het leven van Karel. De nieuwe omstandigheden betekenen het einde van zijn jeugd en het begin van de ongelukkige volwassenheid. Hij groeit op, en moet leren omgaan met de tegenslagen die de oorlog biedt.
Motieven
Oorlog
Het verhaal speelt zich af tijdens de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. De oorlog speelt een belangrijke rol in het boek. Zo maakt Karel van dichtbij een bombardement mee en sterft zijn oom Robert door bommen die in zijn straat vielen. Moeder en dochter Ria Mexocos vluchten naar Engeland omdat zij joods zijn.
Verveling
Karel verveelt zich enorm. Wat dit betreft lijkt hij op het personage Frits van Egters uit De avonden. Het uitbreken van de oorlog verandert aanvankelijk weinig aan zijn leven (hoewel dit snel omslaat).
Verliefdheid
Karel wordt voor het eerst verliefd op Ria en haar moeder. Hij heeft kortstondig iets met de jonge Ria, totdat zij naar Engeland vlucht. Robert is verliefd op de oude Ria.
Titelverklaring
De titel van het boek, ‘Val, bom’, wordt ook in het boek gezegd. Als de Karel uit pure verveling wenst dat er een bom valt, gebeurt er aanvankelijk niets. Later breekt echter de oorlog uit, en vallen ook in de stad waar Karel woont enkele bommen. Deze oorlog zorgt voor een breuk in zijn leven: zijn stad wordt gebombardeerd en de prille liefde die hij voelt voor de jonge Ria komt niet tot bloei, doordat zij vlucht voor de Duitse bezetting. Ook oom Robert sterft. Karel blijft denken aan de wens die hij heeft uitgesproken voor het vallen van de bom, en hoe de vervulling van die wens niet tot meer geluk heeft geleid, maar juist tot veel minder.
Structuur & perspectief
Het verhaal bestaat uit twaalf hoofdstukken. Er wordt verteld vanuit een personale verteller. Deze verteller volgt de gedachten en gebeurtenissen van Karel vrij nauw.
Decor
Het verhaal speelt zich af in mei 1940, wanneer de oorlog net begint. Het verhaal speelt zich af in een stad. Van de oorlog is nog weinig te merken in de stad. Het verhaal wordt chronologisch verteld en er is maar één verhaallijn.
Stijl
Het boek is geschreven in een serieuze stijl, en volgt de gedachten van de zeventienjarige Karel. De tekst is grappig. In het verhaal worden enigszins archaïsche woorden gebruikt, maar dit zou niet tot moeilijkheden moeten leiden.
Slotzin
‘Mein Lieber, was ist denn geschehen?’ zei de Duitser.Beoordeling
Ik vond Val Bom een boek met een duidelijke verhaallijn en een interessant personage. Het boek deed mij heel erg denken aan De avonden van Gerard Reve, een boek over een jongeman die zich na de oorlog ook erg verveelt. Beide boeken eindigen bovendien met een loutering. Val, Bom is een dun boekje, wat het aantrekkelijk maakt voor een brede groep lezers. Het verhaal is toegankelijk.
REACTIES
1 seconde geleden