Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2015
- 352 pagina's
- Uitgeverij: The house of books
Flaptekst
Als Emma enthousiast naar het laatste gesprek met haar psychiater gaat, gebeurt er iets wat ze niet helemaal had voorzien; haar psychiater is verdwenen, de vervanger weet niets van een eindgesprek en voor het einde van de dag is ze opgenomen op de paaz; de psychiatrische afdeling van het algemeen ziekenhuis. Alweer.
Aangezien deze nieuwe paazvakantie wel een vergissing moet zijn, gaat Emma in het doolhof van pillen, psychiaters en medepatiënten op zoek naar een verklaring. Want als je niet ziek bent, hoef je toch ook niet beter te worden? Als de verklaring in de vorm van een nieuwe diagnose lijkt te komen, begint ze zich echter af te vragen of ze die wel wil weten; want wat als je je eigen waarnemingen en gedachten niet meer kunt vertrouwen, en je grootste vijand niet in de buitenwereld zit, maar in je eigen hoofd?
Eerste zin
Ik stop de muziek en druk op repeat. Dan spring ik met twee treden tegelijk de trap van het ziekenhuis op en glimlach breed. Hello darkness, my old friend. Toepasselijker kan haast niet, op mijn laatste dag op de paaz. Vandaag meldde ik me voor het laatst bij het secretariaat voor mijn afspraak. Nu loop ik met een intens gevoel van dankbaarheid en geluk naar de ziekenhuisapotheek voor mijn laatste pillen en over een klein kwartier heb ik mijn laatste afspraak met mijn psychiater, dokter Visser. Een goede dag.Samenvatting
Als Emma Nieuwenhuis (28 jaar oud) enthousiast naar het laatste gesprek met haar psychiater, dokter Visser gaat, gebeurt er iets wat ze niet helemaal had voorzien. Haar psychiater is er niet omdat haar man plotseling is overleden. De plaatsvervanger, dokter Rajid Panjani, weet niets van een eindgesprek en heeft daarnaast Emma's dossier gelezen. Hij hoort van haar dat ze bovendien een voorraad van 200 pillen thuis heeft die ze "bij een gelegenheid: ineens zou kunnen inslikken". Voor het einde van de dag is ze opgenomen op de Paaz; de psychiatrische afdeling van het algemeen ziekenhuis, waar ze twee jaar ervoor ook al heeft verbleven. Ook voor haar vriend Sergei is het een pijnlijke kwestie. Hij moet van de arts alle pillen van Emma opruimen, waardoor het acute gevaar van zelfdoding kan worden voorkomen. Emma is bovendien een persoon met Asperger met wie het toch al moeilijk communiceren is. Sergei kan het allemaal opbrengen al voor een periode van zes jaar. Hij weet ook van haar voorliefde voor meerkoeten en stuurde twee jaar geleden altijd ansichten van die vogels naar haar toe.
Up sluit aan op Paaz, de eerste psychiatrische roman zoals Myrthe van der Meer haar boeken typeert. Dit tweede boek gaat vooral over de zoektocht naar zichzelf en het omgaan met de nieuwe diagnose.
Dat betekent dat er eigenlijk niet heel veel gebeurt in de handeling. Het zijn voornamelijk verslagen van gesprekken tussen Emma en haar psychiater en haar medepatiënten. Er wordt voor haar een nieuwe diagnose gesteld: Emma is niet depressief , maar manisch-depressief. Dat betekent dat ze periodes kent van enorme energie en activiteit en dat ze die afwisselt met periodes van donkerte en leegheid. (vgl. het motto van de roman "Hello Darkness") Van de dokter moet ze een stemmingsformulier invullen, zodat hij beter op de hoogte is van de momenten waarop de "ups and downs" zich voordoen.
Op de paaz maakte ze kennis met oude bekenden (enkele verpleegkundigen o.a. Gwen) van de vorige opname, twee jaar daarvoor, en met nieuwe patiënten. Een van hen is de slimme junk Michael, die alles wat er op de paaz gebeurt met een cynische blik kan benoemen. Hij schokt ook iedereen met T-shirts met opdruk die vaak niet door de beugel kunnen. (Ik ben Suzy Daal of "IK ben God en ik ben depressief"). Toch helpt hij haar op een keer echt uit de problemen op het moment dat ze aan een waanvoorstelling lijdt. Ze ziet enge dingen die er niet zijn.
Daarnaast is er Beatrice, een vrouw van de pensioenleeftijd, die het ineens niet meer zag zitten in haar leven. Ze kent periodes van depressief en heeft zichzelf wijsgemaakt dat ze met kerst zelfmoord zal plegen als de situatie rondom haar niet verbetert. Ze voert enkele gesprekken met Emma.
Eerst heeft Emma vanwege het gevaar dat ze loopt geen vrijheden. Dan mag ze dus niet in het weekend naar huis, terwijl de andere patiënten dat wel mogen en pas op maandag weer terugkeren. dan uis z ehelemaal alleen op d eafdeling en werkt op haar laptop. Ze was redactrice bij een uitgeverij en ze heeft haar laptop meegenomen. Maar n.a.v. haar eerste verblijf op de paaz, is ze ontslagen en op de laptop tikt ze daarom nu de aantekeningen voor haar roman die ze wil schrijven over het verblijf. Verder heeft ze een voorliefde ontwikkeld voor puzzelen (net als in deel I) en ze doet dat in een speciale ruimte: het puzzelhok.
Ook keert de haar begeleidende psycholoog Lars terug van vakantie en hij veegt haar de mantel uit, vanwege het feit dat ze weer is teruggekeerd. Dat is het moment waarop Emma het zo moeilijk heeft dat ze van een brug wil springen. Ze heeft de rest van haar familie niet ingeseind: die heeft het vroeger al moeilijk genoeg gehad met de problemen van haar broertje David. Vooral met haar moeder is de relatie moeizaam. Ze krijgt dan ook vooralsnog geen bezoek. Emma heeft ook nog een zusje Elise.
Lars beseft dat hij te ver gegaan is in zijn kritiek op Emma en hij biedt enkele dagen later zijn excuses aan.
Het verhaal gaat ook in op kritiek op zorginstellingen. Er is achterstallig onderhoud: zo kan een deur van de paaz niet meer gesloten worden. Het herstel wordt uitgespaard, omdat er een nieuwe afdeling zal worden geopend: de UP. Later heeft Michiel een erg passende oplossing gevonden, waardoor de deur toch vervangen wordt. In een nagespeelde bui van woede kiepert hij een stoel door de deur. Dan wordt het euvel wel verholpen. Ook is er eigenlijk te weinig tijd voor de patiënten op de open afdeling.
Wanneer Emma aan nieuwe medicijnen moet, zijn de bijwerkingen heel erg vervelend. Het kost veel moeite om de juiste dosis te bepalen. Maar het gaat een keer zo slecht dat ze meteen naar de Spoed Eisende hulp van het ziekenhuis moet. Ze houdt het feit voor Sergie verborgen.
Intussen is het verblijf in de paaz een kwestie van ledigheid en het kussen van de duivel. Er is een dagprogramma dat niet altijd door de verpleging kan worden gerealiseerd: er is gewoon gene tijd voor. Het begint meestal met een niet zo functionele dagopening, maar ook wandelen staat op het schema. Niet iedereen vindt dat zo leuk. Ook de "herstellezingen "van een "ervaringsdeskundige" lijden tot heftige kritiek vooral, van Emma.
Een van de grappen die Emma uithaalt, is dat ze 's nachts de schilderijen op de afdeling allemaal ondersteboven hangt en dat het daarna door niemand wordt opgemerkt. In de laatste nacht voor haar vertrek doet ze het nog een keer samen met Beatrice. Die wordt er helemaal gelukkig van. Daarvoor heeft Beatrice voor paniek gezorgd als een van de verpleegkundigen slordig is geweest met een zakje pillen dat op de kamer van Beatrice is beland. Emma kan Beatrice overtuigen dat ze de pillen terug moet geven.
Op een dag komt haar moeder op bezoek. Die zegt dat ze het liefst het ziekenhuis mijdt en dan hoort Emma voor de eerste keer dat haar moeder voordat ze Emma kreeg, drie miskramen heeft gehad en daarvoor telkens in dit ziekenhuis werd opgenomen. Die kennis vergroot het begrip van Emma voor haar moeder. Na drie miskramen heeft haar moeder toch nog een kind willen krijgen. Bovendien heeft ze veel problemen gehad met David. Onlangs had zijn zusje Elise hem nog totaal verwaarloosd aangetroffen. Ook daar was de moeder erg bezorgd over.
Het gaat daarna steeds beter met Emma en dokter Rajid wil wel instemmen met een terugkeer naar huis, als de medicijnen goed bijgesteld zijn. Manisch-depressief (een aandoening die toch nooit over zal gaan in tegenstelling tot depressies) kan ze ook thuis zijn. Dan begint de afscheidsronde langs personeel en patiënten. Ook van haar psycholoog Lars, van wie ze te horen heeft gekregen dat hij een andere baan zal zoeken. Wanneer ze toch weer naar de junk Michiel gaat, vertelt hij haar een schrijnend verhaal over zijn drugsverleden. Eigenlijk was zijn voorbeeldige zusje de schuldige. Ze had zich diep in de problemen gewerkt in de drugswereld. Emma had hem herinnerd aan haar, omdat ze ook manisch-depressief was en uiteindelijk zelfmoord had gepleegd. Daardoor had hij vaak lullig tegen Emma gedaan. Na de dood van zijn zusje was hij gechanteerd door criminelen bij wie zijn zus een schuld had opgebouwd. Maar hij heeft toch weer hoop gekregen op een betere toekomst.
Na zes weken verlaat Emma eindelijk weer de paaz: op de laatste dag ontmoet ze ook dokter Visser nog wier man was overleden. Ze ziet het verdriet in haar ogen en probeert iets uit medelijden te zeggen. Emma zal zelf onder behandeling blijven van dokter Rajid. Het boterde toch al niet zo goed tussen Emma en Visser. De moeder van Emma komt haar ophalen.
In het laatste hoofdstuk (enkele maanden later) zijn Emma en Sergei samen. Ze fietsen samen naar de plek waar de Paaz nu tegen de vlakte ligt. Het nieuwe gebouw is klaar. Ze praten over een relatietherapie. Sergei wil wel meewerken. Hij kent haar problemen toch al zes jaar.
Ze zegt dat ze niet kan blijven bij hem, omdat ze bij hem thuis geen pillen heeft. Dan zegt Sergei dat hij nog wel een voorraadje heeft: hij had ze namelijk nooit weggegooid.
Personages
Emma
Emma is 28 jaar, heeft Asperger en wordt tegen haar verwachting opgenomen op de Paaz. Dan hoort ze dat ze niet depressief is, maar manisch depressief. Ze moet nieuwe medicijnen krijgen en de bijwerkingen zijn heel erg vervelend. ze krijgt de neiging om zelfmoord te plegen, ook na ene gesprek met Lars. ze hangt 's nachts de schilderijen ondersteboven om een beetje wraak te nemen op d edokters en d einrichting. Langzamerhand gaat het beter met haar. Ze krijgt ook begrip voor het standpunt van haar moeder als die haar verteld heeft dat ze eerst drie miskramen moest ondergaan voordat ze Emma kreeg. daarom wilde ze niet naar het ziekenhuis komen. Emma is intelligent en doorziet doktoren en verpleegkundigen. Uiteindelijk doet ze ook goede dingen voor Beatrice; het gesprek met Michiel is verhelderend. Langzaam overwint ze haar ziekte: ze zal ermee moeten leren omgaan. Ze probeert aan het einde nog contact te krijgen met de psychiater Visser die haar minder ligt dan dokter Pajani. Ze herkent het verdriet in de ogen van de vrouw die haar man verloren heeft.
Michiel
Michiel blijkt een heel andere achtergrond te hebben dan Emma vermoedt. hij heeft een zusje gehad dat ook manisch-depressief was en zelfmoord heeft gepleegd. Hij kwam o.a. daardoor in de problemen omdat ze met drugscriminelen omging die hem chanteerden. na een zelfmoordpoging belandt hij op de paaz waar hij de slimme, kritische jongen uithangt. Hij draagt t-shirts met uitdagende en provocerende teksten. Hij doorziet goed wat er allemaal gebeurd en heeft een manier gevonden om het systeem te lijf te gaan. Zo gooit hij een stoel door een deur die maar niet gemaakt mag worden en dan ineens wordt de deur wel gerepareerd.
Sergei
Sergei lijkt een aardige vriend op afstand. Hij lijkt te houden van Emma. Hij kan in ieder geval met haar ziektebeeld omgaan. Maar hij doet nergens emotioneel. Hij slaat het bevel van de dokter in de wind wanneer die hem vraagt de pillen van Emma weg te gooien. Hij is bereid in relatietherapie te gaan voor Emma.
Dokter Pajani
De psychiater blijkt beter in de gaten te hebben wat er met Emma loos is dan zijn voorganger Dokter Visser. Hij kan ook redelijk goed met Emma opschieten in tegenstelling tot Visser. Hij geeft adviezen om om te gaan met de manische-depressiviteit van Emma. Hij blijft haar begeleider na haar vertrek.
Moeder van Emma
De relatie tussen Emma en haar moeder is niet zo goed. Ze komt niet op bezoek. wanneer ze dat toch een keer doet, vertelt ze waarom dat is. Ze heeft in het verleden drie keer een miskraam meegemaakt, voordat ze Emma kreeg, Ook met haar zoon gaat het niet goed. Ze heeft dus veel ellende meegemaakt. daardoor wordt ze voor de lezer sympathieker en ook Emma krijgt meer positieve gevoelens voor haar. Haar moeder komt haar zelfs ophalen als ze afscheid van de paaz neemt.
Quotes
"Weinig gangen in het ziekenhuis zijn zo beladen als de loopbrug naar de paaz; wie naar het ziekenhuis gaat, is ziek in zijn lijf. Wie naar de paaz gaat, is ziek in zijn hoofd. Dat het hoofd ook een onderdeel van het lijf is, is blijkbaar nog niet bij iedereen bekend" Bladzijde 10
"Veel dingen zijn vernederend in de psychiatrie. Opgenomen worden is er daar een van. Een psychiater hebben scoort ook niet erg hoog. Met je vriend naar je psychiater gaan omdat je wordt opgenomen is echter wel het summum. En dus zit ik nu weer op mijn stoeltje in de hal en wacht tot Sergei mijn kleren brengt, waarna we een kort gesprek met Rajid hebben over hoe volledig normaal en ook helemaal niet beschamend het is dat Emma weer opgenomen wordt. Hoeft ook helemaal niet zo lang te zijn, gewoon totdat ze zich wat beter voelt" Bladzijde 16
"En ik zou graag willen dat alles voorbij was vóór morgen is, voordat ik het hoofd moet buigen voor die ultieme vernedering van aan mijn psycholoog opbiechten dat ik ben opgenomen. Alweer. Voor de tweede keer op de paaz, en ik heb geen flauw idee hoe ik hier deze keer uit kom." Bladzijde 88
"Mijn vingers zijn zo door en door verkleumd dat ze bijna één zijn geworden met het koude, blauwe staal van de brugleuning. Ik weet niet hoelang ik hier al sta. Het enige wat ik weet, is dat ik mijn ogen niet van het asfalt eronder kan halen. Een afgesloten stuk weg. Geen automobilisten, geen toeschouwers, niemand die ik mee zal sleuren in mijn val. Niet duizelingwekkend diep, maar hoog genoeg. Hoog genoeg om dit te stoppen, want dit moet stoppen, het moet gewoon echt stoppen, allemaal. " Bladzijde 95
"Nog voor de verpleegkundigen bij de volgende kamer zijn, vertroebelt mijn blikveld. Dan kan ik het niet meer stoppen en huil. Want het zijn niet alleen gedachten, niet alleen emoties, het is ook de herinnering waar ik tegen vecht. Ik hoef mijn ogen maar dicht te doen en het is er weer. Het gevoel dat mij al mijn hele leven achtervolgt. Als de depressie alle energie uit je gezogen heeft en je niets meer bent dan flarden van jezelf, flarden die zich wanhopig vastklampen aan het leven maar steeds verder de diepte in worden gezogen." Bladzijde 62
"Ik heb jullie wel verteld dat ik moeite had met zwanger worden. Zwanger blijven. En dat ik een paar keer een miskraam heb gehad. Drie keer. Toen kwam jij.’ Ze pakt een zakdoekje uit haar tas en houdt het afwezig in haar handen. ‘Maar die drie keer… dat was hier. Dat was steeds in dit ziekenhuis, en ik weet niet waarom en ik kan het ook niet verklaren, want het is al jaren geleden, maar als ik dit gebouw alleen al vanuit de verte zie liggen, dan moet ik diep vanbinnen huilen. Ik word misselijk, alsof ik weer een kind aan dit ziekenhuis kwijtraak. En dat was eigenlijk ook zo. Want wij lieten je hier achter. Ik dacht dat… Ik had het gevoel dat ik weer een kind kwijt was.’" Bladzijde 170
Thematiek
Psychische afwijkingDe hele roman draait om de toestand van Emma. Twee jaar geleden is ze opgenomen geweest op de paaz en ze komt er nu weer omdat er eigenlijk nauwelijks verbetering is opgetreden. Ze is bovendien een gevaar voor zichzelf want ze heeft 200 pillen achter de hand. De nieuwe psychiater laat haar opnemen. Enige tijd later komt hij erachter dat Emma niet aan depressies lijdt, maar manisch-depressief is. ze kent periodes van ups and downs. Ze heeft ook bijna zin om zelfmoord te plegen ,wanneer ze door haar psycholoog Lars wordt uitgekafferd. Maar uiteindelijk gaat het en stukje beter, wordt ook de relatie met haar moeder beter en mag ze na zes weken de paaz verlaten.
Motieven
Moeizame liefdesrelaties
Sergei kent Emma al zes jaar en door haar psychische toestand moet hij veel slikken. Hij blijft overigens wel bij haar en steunt haar zoals een man een vrouw steunt: zonder veel empathie maar wel met daden.
Eenzaamheid & isolement
Mensen die psychisch in de war zijn, voelen zich heel vaak eenzaam. dat is ook met Emma het geval. in het eerste weekend is ze zelfs alleen op de afdeling. Ze heeft namelijk geen voorrechten en de andere patiënten op de afdeling wel: die mogen in het weekend naar huis. Maar ook omdat ze geen of slecht contact heeft de andere patiënten voelt ze zich eenzaam. Van het personeel is Gwen wel aardig voor haar.
Maatschappijkritiek
in de roman wordt ook kritiek geuit op de zorginstellingen en de bezuinigingen. Omdat er een nieuw gebouw komt, wordt er geld uitgespaard op onderhoud. Ook is er voor de patiënten te weinig tijd. De relatie tussen dokter Visser en Emma is ook niet ideaal.
Moeder-dochterrelatie
De relatie tussen haar moeder en Emma was niet zo goed. Ze komt nooit op bezoek en alle aandacht gaat uit naar haar broertje David, een probleemjongen. Wanneer haar moeder wel op bezoek komt, vertelt ze dat ze drie miskramen heeft gehad, voordat ze Emma kreeg. Daarom wilde ze nooit naar het ziekenhuis. Die kennis verbetert de relatie met haar moeder. Die komt haar ook ophalen.
Zelfdoding/zelfmoord
Emma staat op het punt een keer zelfmoord te plegen: na het verwijt van psycholoog Lars. Ze heeft ook thuis 200 pillen in haar bezit die ze in één keer kan innemen. Beatrice heeft aangekondigd dat ze met kerst zelfmoord zal plegen als haar toestand niet is verbeterd. Het zusje van Michiel was ook manisch-depressief en had zelfmoord gepleegd toen ze in de drugsproblemen zat. Michiel heeft ook een poging gewaagd, waarna hij op de paaz was opgenomen.
Motto
Hello darkness, my old friend,
I’ve come to talk with you again.
Because a vision softly creeping,
Left its seeds while I was sleeping,
And the vision that was planted
In my brain Still remains
Within the sound Of silence
( – Simon & Garfunkel, ‘The Sound of Silence)
Het lied van Simon en Garfunkel verwoordt goed wat de gedachten van Emma Nieuwenhuis zijn. De donkerte van de stilte van de mens die psychisch in de war is
Trivia
PAAZ was een volledig geanonimiseerd, maar waargebeurd, bijna een-op-een verslag van de eerste psychiatrische opname van Myrthe. Up is daarentegen gebaseerd op alle ervaringen die zij daarna in de verschillende uithoeken van de psychiatrie opdeed: de diagnosetrajecten, dagbehandeling, een opname in een psychotherapeutische kliniek en ten slotte haar tweede paazopname. De gebeurtenissen in up vonden in werkelijkheid dus lang niet altijd plaats op de paaz, en ook niet met de verpleegkundigen en behandelaren die ze hier beschrijft.
Titelverklaring
UP verwijst naar de afkorting die de patiënten in de PAAZ (eerste roman van Myrthe van der Meer) willen geven aan de nieuwe afdeling.
UP staat dan voor Urgente Psychiatrie.
Citaat uit de tekst: "Urgente psychiatrie,’ klinkt het dan uit de hoek. Verrast kijken we om. Michiel staat op en rekt zich loom uit. ‘Lijkt niet op paaz en het vat precies samen waar het voor is.’ ‘Urgente psychiatrie…’ mompelt Sandra terwijl ze het opschrijft. ‘Die vind ik wel mooi. Lekker kort en krachtig.’ Ik knik. Ik zie het al op de naamborden staan. Kort, krachtig… ‘UP,’ zeg ik. ‘Wat?’ ‘Dat is de afkorting van urgente psychiatrie: UP.’
Maar je zou ook naar een tweede verklaring kunnen zoeken voor de titel. Emma heeft een nieuwe diagnose gekregen: ze is niet depressief maar manisch-depressief. Oftewel een ziektebeeld dat zich kenmerkt door ups and downs. Als je je manisch voelt, heb je een up, voel je je depressief dan heb je een down.
(citaat Emma ‘Wat ik feitelijk heb gekregen, is levenslang. Toen ik nog gewoon depressief was, kon ik nog geloven dat elke depressie de laatste was.’ Ik aarzel. ‘Nu blijkt er na elke depressie weer een nieuw dal te komen, word ik altijd weer up, altijd weer down.’)
(Citaat dokter Rajid : Ik zou niets liever willen dan dat ik je dat hypomane gevoel eeuwig vast kon laten houden, je kon laten leven met die lichte high. Nooit meer down, maar alleen up… Zelfs als daar af en toe een prettige hallucinatie bij zou horen. Dat gun ik je echt.’ Hij laat een pauze vallen. ‘Maar dat is niet de realiteit, nietwaar?)
Aan het einde van de roman, wanneer Emma de afdeling van de paaz mag verlaten, heeft ze eigenlijk een Up.
Structuur & perspectief
Het boek heeft een heleboel relatief korte hoofdstukken met een titel (bijv. De brug, Lars, Het puzzelhok, Meerkoeten, Junkie, Afscheid). Het is een verslag van de periode dat Emma Nieuwenhuis op de paaz is opgenomen. Dat is een periode van ongeveer 5-6 weken die chronologisch wordt verteld. Ze wordt in de herfst opgenomen en is daarom voor de kerst weer terug.
Wat de structuur betreft dus een erg eenvoudige roman.
Emma Nieuwenhuis is zelf de ik-vertelster die in de o.t.t. verslag doet van wat ze op de psychiatrische afdeling meemaakt.
Het verhaal heeft een open einde. Weliswaar is Emma hersteld (niet genezen) maar je weet niet hoe het verder met haar zal aflopen. Aan het einde is ze nog in gezelschap van Sergei.
Decor
Het decor is de psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis: de paaz. De geografische ruimte ( waar in Nederland bevindt zich de afdeling) wordt niet genoemd. Maar het is natuurlijk ook meer een belangenruimte of een symbolische ruimte. De doem van zelfdoding en andere ellende hangt boven het verhaal van de ruimte van een psychiatrische afdeling. Dan maakt het niet veel uit waar een ziekenhuis zich bevindt. het verhaal geldt namelijk min of meer voor elke andere paaz.
Wat de tijd betreft vertelt Emma op de dag van de (her) opname dat het herfst is: een fraai jaargetijde voor een depressie: de blaadjes vallen van der bomen en dat heeft zeker mentale invloed op patiënten. Op een vrijdag wordt Emma opgenomen en zes weken later mag ze op een vrijdag die afdeling weer verlaten. De vertelde tijd is dus zes weken. Maar er wordt niet verteld in welk jaar de opname is. Toch kun je uit de tekstgegevens opmaken dat het een actuele (psychiatrische) roman is.
Stijl
De stijl van Myrthe van der Meer is wel zwart humoristisch: dat zie je bijvoorbeeld aan de teksten die de junk Michiel op zijn t-shirt heeft afgedrukt. Op zich zijn die al fraaie oneliners.
Daarnaast heeft ze een aantal sterke metaforen en andere oneliners die het boek (is het wel een roman?) aantrekkelijk maken om te lezen. Een paar voorbeelden van deze elementen:
Citaat blz. 6 "Een psycholoog is als een psychisch zijwieltje: handig voor de momenten dat je even de balans verliest, maar fietsen doe je verder zelf. Een psychiater daarentegen schroeft twee zijwieltjes aan je fiets, plant er een oranje vlaggetje op, geeft je een helm en bevestigt voor de zekerheid ook een duwstok."
Citaat blz. 23: "Muren scheiden mensen, maar deuren maken het verschil."
Citaat blz. 28: De paaz is oud en versleten en heeft zijn beste tijd gehad, maar haar muren hebben mij omarmd toen ik dat niet meer kon. Ze heeft mij stukje bij beetje overeind geholpen en nu ligt ze daar zelf. Een gewond dier langs de rand van het parkeerterrein. Een stervend, aftakelend lichaam, alleen nog in leven gehouden om mensen en materieel af te staan en dan afgedankt te worden als oud vuil. Ik slik"
Citaat blz. 95 : "Je mag nooit een eind aan je leven maken na een gesprek met een therapeut"
Citaat blz. 145 : Woorden zijn de verrekijkers naar de ziel, maar het is alsof Iefke die kijker altijd verkeerd om houdt, waardoor de woorden haar wereld juist verder wegduwen.
Maar af en toe lees je ook verschrikkelijke clichés, waar een aandachtige redacteur toch aandacht aan had moeten besteden. Ook vind ik dat er nogal wat herhalingen in het verhaal voorkomen. Ook hier zou het oeroude adagium "schrijven is schrappen" geholpen kunnen hebben.
Slotzin
Sergeis gelach klinkt helder boven het geklak van de ponyhoefjes uit. Ik strijk Siem hoofdschuddend over zijn manen en kijk nog een laatste keer naar de zandvlakte achter ons. De paaz is weg, maar ik ga door. Ik sla mijn arm om Sergeis middel, duw mijn hoofd tegen zijn jas en glimlach breed. Ik ben thuis. Met dank aan de paazBeoordeling
Een verhaal over een psychiatrische opname is niet helemaal uniek in de Nederlandse literatuur. Niet voor niets is het thema van de Boekenweek 2015 "de waanzin in de literatuur." Er zijn dan ook illustere voorgangers als Maarten Biesheuvel, Jan Arends( "Keefman") en Roger van der Velde ( "De knetterende schedels") die ook geschreven hebben over het verblijf in een inrichting.
"Paaz " werd twee jaar geleden een commercieel succes en ook "Up"zal zijn weg wel weten te vinden naar de lezers. Het boek krijgt op radio en televisie immers voldoende publiciteit in een boek dat het thema van de Boekenweek meer uitdraagt dan het Boekenweekgeschenk zelf.
Je kunt door de eenvoudige structuur (recht toe recht aan naar het einde) en de heldere (soms zwartgallige) stijl het boek achter elkaar uitlezen. het wordt wel eens een "mustread" genoemd. Toch moet je als jonge scholier wel even doorbijten want het gaat in deze tweede roman niet zozeer om de vertelde handelingen, maar meer om de gemoedsgesteldheid van een patiënte die manisch-depressief is.
Je kunt het boek op je literatuurlijst zoals hierboven vermeld staat ook combineren met de titel van Biesheuvel, Arends en Van der Velde. Natuurlijk zijn er ook nog veel andere boeken over psychische afwijkingen bijv. de boeken over anorexia nervosa (vgl. Tom Pauka "De meidenziekte" of Jos Vandeloo "Sarah") ) of andere psychische stoornissen. Waanzin blijft een interessant onderwerp voor een boek. Over normale mensen kun je immers niets interessants schrijven.
Recensies
"Haarscherp verwoordt ze de angstaanjagende momenten waarop de wanen toeslaan. In de ziekenhuiswinkel spreekt iedereen opeens in een onbekende taal, en bestaat die enge hond die haar beloert nu wel of niet? Sterk ook zijn de naar een schoorvoetend inzicht leidende dialogen met haar psychiater (ze is zo bedreven in het managen van haar wanen, dat ze niet beseft hoe ver ze is afgedreven) en met haar kleurrijke medepatiënten, van wie de slim-griezelige junk Michiel je bijblijft." http://www.volkskrant.nl/...~a3888028/
"en van de sterkste fragmenten uit het boek, vind ik de scene waarin Emma en haar mede-patiënten naar hersteltherapie gaan. Deze hersteltherapie wordt geleid door een ervaringsdeskundige, iemand die ook ooit is opgenomen in de paaz. Deze ervaringsdeskundige vraagt aan de groep wat er precies met de term “herstel” wordt bedoeld. Emma geeft het volgende antwoord: “Herstel is dat je teruggaat naar het beginpunt, de uitgangswaarde. Het betekent dat je genezen bent”. De ervaringsdeskundige legt uit dat ze in de psychiatrie liever spreken van “herstel” in plaats van “genezing”. " http://iheartbooks.nl/review-up/
"Up is over het algemeen een goed geschreven vervolg op PAAZ. Sommige gedachtengangen worden zodanig verwoord dat duidelijk wordt hoe dat werkt. De schrijfster is (manisch) depressief, maar vindt op veel plekken lichtpuntjes. Niet in de laatste plaats in haar eigen humor, maar ook door het helpen van anderen op de PAAZ. Ze sluit behoorlijk wat hoofdstukken af met een glimlach. Toch zijn veel thema's al bekend uit haar vorige boek, wat meteen afbreuk doet aan de kracht van dit nieuwe boek." http://www.hebban.nl/boek...n-der-meer
"Een psychiatrische afdeling zou een mooie metafoor zijn voor het leven zelf – maar zo voelt dat helaas niet, als je Up leest. Daarvoor is het boek toch te veel beschrijving van de psychiatrie en te weinig literatuur. Ook al is Up niet zo één op één autobiografisch als Paaz, schrijft Van der Meer in haar dankwoord. En ze heeft inderdaad haar best gedaan om een verhaal te maken van Emma’s belevenissen. Er zitten goeie verhaalelementen en grappen in het boek. De T-shirts van een patiënt met teksten die van het personeel niet mogen, zoals ‘alsof die depressie jou zo leuk vindt’ of ‘ ik ben Suzy Daal’. De grap (te leuk om hier te verraden) die Emma met de schilderijen op de afdeling uithaalt. De manier waarop twee vrouwen Emma tot een soort herstellend inzicht brengen. Of de dreigende afbraak van de paaz, omdat er nieuwbouw is gepland. Allemaal knap gedaan. En het boek is aangrijpend genoeg om de verwijzingen naar psychische hulp achterin te rechtvaardigen." http://www.nrclux.nl/up-m...t/1354051/
Geschreven door Cees
Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Ik vond het destijds mijn taak om de verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met nieuwe en/of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk ook gewoon leuk zijn. Docenten kunnen je met het aanprijzen van leuke en/of spannende boeken enthousiast maken. Stukken die interessant zijn, voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat. Ik heb nu ruim 1460 verslagen gemaakt, waarvan een heleboel Zeker-Weten-Goed-verslagen. Er staan vragen over de inhoud aan het eind om je te laten zien of je het boek begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik daarom zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Ik hoop altijd dat de 'moderne leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende schrijvers ook op de leeslijst te zetten. Uittreksels maken vond ikzelf vroeger helemaal niet leuk. Ik kocht daarom ook uittrekselboeken. (Bijvoorbeeld Literama, Apercu, Der Rote Faden) Nu maak ik zelf boekverslagen voor scholieren.com. Nog een gemeend advies: wees verstandig en lees altijd wel het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek ook niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com levert.
REACTIES
1 seconde geleden