Feitelijke gegevens
- 219 pagina's
- Uitgeverij: Elsevier
Flaptekst
(Nederlandse uitgave)
Joseph Joffo is een gelukkige veertiger, eigenaar van een Parijse kapsalon. Gelukkig vooral, omdat hij de hel heeft overleefd Hij is joods en op negenjarige leeftijd was over zijn lot al door de Gestapo beslist. Drie jaar lang heeft hij onafgebroken voor zijn leven gevochten en voor dat van zijn roertje Maurice. Dertig jaar later vertelt hij over hun waanzinnige vlucht door Frankrijk. Een afgrijselijk spel van ‘diefje met verlos’, waarin zij alle valstrikken wisten te verijdelen met hun lachwekkende kinderwapens.
‘Wat is een Jood?’ vraagt Joseph aan zijn vader. ‘Ik weet het eigenlijk niet goed,’ bekent zijn vader. Het leven zelf zal hem het antwoord geven: een jood is iemand die altijd moet vechten tegen het blinde noodlot van het antisemitisme.
Joseph werd pas naar zijn eigen gevoelen jood op het moment dat zijn moeder de gele ster op de revers van zijn jasje moest naaien. ‘Kijk dat eens, het ijkt wel een decoratie. Jij boft,’ merkte een klasgenootje op. Zij ruilden de ster voor een zak vol knikkers.
Om goede ontsnappingskansen te hebben, moest de familie Joffo uiteengaan met een schooltas en een beetje spaargeld staan Maurice en Joseph in het gedrang van een station, op een trieste avond in 1941, op zoek naar een trein naar het vrije gebied. ‘Zeg vooral nooit dat jullie joods zijn,’ heeft vader gezegd, ‘niet tegen mensen di jullie bedreigen, en tegen mensen die jullie vertrouwen.’
Een zak vol knikkers is een even sober als indrukwekkend verhaal, geschreven in een bewonderenswaardige stijl. De schrijver neemt nooit ook maar de minste afstand van de gebeurtenissen (hij zou dat ook niet hebben gekund), hij zit er middenin en beschrijft het zo dat elke lezer zich achtervolgd joods kind voelt. Iedereen die dit boek gelezen heeft zal zich Jo en Maurice blijven herinneren, zoals men terugdenkt aan Huckleberry Finn, David Copperfield of Anne Frank: kinderen die ons een les in leven en moed hebben gegeven.
Eerste zin
Diep in mijn zak laat ik de knikker door mijn vingers rollen. Het is mijn lievelingsknikker, die wil ik altijd houden. Het gekste is dat het maar een doodgewone knikker s: hij lijkt helemaal niet op de gepolijste agaten of de grote loodkleurige die ik bewonder in de etalage van vadertje Ruben op de hoek van de rue Ramey.Samenvatting
Joseph Joffo is tien jaar als hij de gele jodenster verplicht moet dragen. Hij woont in Parijs met zijn broer van twaalf jaar, Maurice, en zijn ouders die ooit uit Rusland zijn gevlucht. Maurice en Joseph worden gepest en in elkaar geslagen om hun ster en hun ouders beslissen dat de jongens naar hun oudere broers in Menton moeten, Henri en Albert. Ze hebben ook een zus, Rosette, die in Ainay-le-Viel woont, een dorpje in midden-Frankrijk. Na een gevaarlijke reis naar de ‘vrije zone’ komen ze aan bij hun broers. Na een tijdje blijken hun ouders tijdens hun reis opgepakt te zijn. Een van de broers weet hun vrij te krijgen en ze gaan naar Nice om met zijn zessen te wonen. Als de Italianen vertrekken, die tot die tijd het gebied bezetten, worden Maurice en Joseph naar een kinderkamp voor Pétainisten gestuurd: Les Compagnons de France. Daar belanden ze door een jongen nog bij de Gestapo maar ze weten zich eruit te praten na een paar weken met een vals doopbewijs. Kort daarna wordt hun vader opgepakt. Om de kans te ontlopen dat bekend werd dat ze gelogen hadden, reizen ze naar hun zus Rosette. Die stuurt ze door naar een klein dorp tussen Nice en Aix-les-Bains. Joseph gaat er werken bij een boekhandel van een pro-Duitser en brengt de krant rond. Hij heeft ook een handeltje in het vervalsen van voedselbonnen. Hier blijft hij tot ze bevrijd worden, wat zonder geweld gebeurt, de Duitsers verdwijnen gewoon ineens. Hij keert terug naar Parijs met de trein, Maurice met de auto. Daar aangekomen ziet hij door het raam zijn broers en zijn moeder, waar het verhaal stopt. Hij realiseert zich dat hij gegroeid is omdat hij zoveel heeft meegemaakt. Zijn vader zal hij echter niet meer terugzien, die is overleden.
Personages
Joseph Joffo
Joseph is de auteur en tevens het hoofdpersonage. Hij is tien jaar oud als het verhaal begint. Aan het eind is hij twaalf. Hij houdt van knikkeren en andere spelletjes. Hij is goed in onderhandelen en erg moedig tijdens de vlucht. Hij ontwikkelt acteertalent als hij moet liegen om te overleven. Tijdens de vlucht heeft hij verschillende baantjes: werk in een keuken, kranten rondbrengen, handel in etenswaren, beheren van een boekenwinkel, helpen op een boerderij.
Maurice Joffo
Maurice is twaalf als hij met Joseph vlucht naar het zuiden. Omdat hij iets ouder is, ontfermd hij zich over zijn jongeren broertje en neemt vaak de leiding. Maurice heeft een goed gevoel voor handel waardoor ze goede handeltjes opzetten, en voor gedrag, waardoor hij hun met liegen slim uit moeilijke situaties redt.
Henri en Albert Joffo
Henri en Albert zijn de oudere broers van Joseph en Maurice. Zij zijn vooruit gevlucht en blijven net als Joseph en Maurice bij elkaar. Henri en Albert zijn kapper.
Ouders
Vader en moeder zijn beiden als Joden vroeger gevlucht uit Rusland en hebben elkaar ontmoet in Parijs. Vader is kapper. Ze komen hun kinderen een paar maanden na het vertrek van de jongsten achterna.
Quotes
"En ik, gevangen in de onhandigheid van mijn twaalf jaar, ik werd steeds eenlettergrepiger in mijn antwoorden aan Francoise Mancelier, ik had het gevoel dat ze nooit van mij zou kunnen houden, dat twee jaar verschil te veel was dat zij een meisje was en ik een jongen." Bladzijde 194
"Ik bedacht dat het heerlijk zou zijn om daar te wonen tot het vrede werd, daar was ik veilig en hoefde ik alleen maar te wachten. Hoe zwaar zou mij dat ogenblik gevallen zijn als ik had geweten dat ik nooit zou terugkeren naar het huis van de Viales en dat ik hen nooit zou weerzien." Bladzijde 91
"De kleine dame pakte een koffertje op dat nog kleiner was dan dat van haar man. Ik krijg een brok in mijn keel ik zie dat zij glimlacht. Bij de deur komen ze samen. Ik ben blijf dat ze hen niet gescheiden hebben." Bladzijde 150
Thematiek
OorlogDe oorlog is de reden dat het gezin Joffo op de vlucht is.
FamilieJoseph en Maurice laten elkaar letterlijk niet meer los. Het gezin zorgt voor elkaar maar is voortdurend opgebroken.
Goed en kwaadDe wereld is door de oorlog verdeeld in goed en kwaad en de kwaden hebben het gemund op het gezin Joffo omdat ze joods zijn.
Motieven
Reistas
De tas van Joseph, die hij telkens moet inpakken en meezeulen als hij en Maurice weer eens op de vlucht zijn.
Openbaar vervoer
Joseph en Maurice zijn vaak onderwerg naar een nieuw onderduikadres. De reis is altijd vol gevaren.
Opdracht
Aan mijn familie
Titelverklaring
Joseph ruilt zijn jodenster voor een zak knikkers aan een klasgenootje, die de ster er prachtig uit vindt zien, hoewel Joseph al de nadelen van de markering ondervindt. Daarbij houdt Joseph van knikkeren. De zak knikkers is wat de ster waar was, terwijl hij hem waarschijnlijk ook wel gratis weg had gegeven en het ding alleen maar voor narigheid zorgt.
Structuur & perspectief
Het verhaal is autobiografisch en geschreven vanuit het perspectief van de hoofdpersoon: Joseph Joffo. Het verhaal is geschreven in elf hoofdstukken.
Decor
Het verhaal beslaat iets meer dan twee jaar: de dag dat de joden in Parijs sterren moesten gaan dragen en een tijdje nadat Parijs bevrijd is. Het decor verandert de hele tijd, door het continue reizen. Wel blijft Joseph altijd in Frankrijk. Hij reist van Parijs naar Menton, dan Nice en omgeving, dan noordelijker naar zijn zus en dan naar een klein dorp dat ‘R.’ wordt genoemd. De reis gaat te voet, in de trein, bus en paard en wagen.
Stijl
Ik kan me voorstellen dat dit lastig in het Frans te lezen is, maar in het Nederlands is het goed te doen.
Er wordt veel verteld, dus er komt veel informatie op je af. Niet alle namen hoef je te onthouden. Joseph kwam met veel mensen in contact tijdens zijn reis, dus het is logisch dat er veel te vertellen is. Soms is het spannend, dan weer ontroerend, maar nooit saai.
Slotzin
Henri kijkt me aan, ik zie zij lippen bewegen. Albert en mama keren zich naar de straat. Ze zeggen woorden die ik niet kan verstaan door het raam. Ik zie mezelf in het venster met mijn tas. Het is waar, ik ben groter geworden.Beoordeling
Prachtig aangrijpend boek over de Tweede Wereldoorlog en de angst die dat meebrengt voor een kind op de vlucht. Goed te lezen in het Nederlands. Zoek je een makkelijk boekje dat je snelt uit hebt, is dit misschien niet de beste keus. Ben je geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog en spannende cliffhangers, dan is dit een leuk boek.
Stel je bent leraar
REACTIES
1 seconde geleden