Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 320 pagina's
• Uitgeverij: Prometheus

Flaptekst

Eerste zin

De andere kinderen moesten bidden, daarom wandelde ik naar huis. Onze gordijnen waren half dichtgetrokken en beschermden het televisiescherm tegen het zonlicht. Ik gooide mijn rugzak op de stoffen stoel . nam een mandarijn uit de fruitmand en negeerde Turis en zijn vriend op weg naar de vlizotrap.

Samenvatting

Personages

Eus

Eus wordt beschreven van zijn achtste tot zijn achtentwintigste. Hij is in de loop van zijn leven zijn vader steeds meer gaan haten. (zie daarvoor onder het kopje thema) Maar zelf is het ook geen onkreukbaar type. Hij drinkt zelf ook veel (whiskey) . Hij kijkt naar andere vrouwen ook als hij verkering heeft. Hij heeft er seks mee. Hij doet lullig tegenover Tess die erg aardig voor hem is. Hij maakt het uit . aan het einde van zijn Turkse queeste komt hij erachter dat hij eigenlijk best wel wat trekjes van zijn vader heeft overgenomen.

Turis

Turis is een type van de onaangepaste, niet geïntegreerde allochtoon. Hij praat geen Nederlands, kan niet lezen en zuipt zich te pletter, waarna hij ruzie zoekt met zijn gezinsleden en vooral zijn vrouw. Hij is zowel in Nederlands als Turkije een hoerenloper. Hij is een huistiran aan wie Eus een bloedhekel heeft. De laatste tien jaar heeft hij hem al niet meer gezien.

Ata

Ata is een goede vriend van Eus. Hij is ook een vriend die hem af en toe de spiegel voorhoudt en dat is nodig bij Eus. Hij gaat mee naar Turkije om achter de waarheid van het verleden van Turis te komen.

Tess

Tess is het meisje dat zich ondergeschikt maakt aan Eus. Ze is veel jonger dan hij en onschuldiger: slaapt nog met een knuffel. Ze houdt wel van seks en doet daarbij alles wat Eus wil. Ze is erg onzeker en biest steeds haar excuus aan als ze iets verkeerd heeft gedaan. Dat maakt Eus juist weer kwaad. Ondanks het feit dat haar ouders Eus niet zien zitten, blijft ze bij hem. Als hij de verkering uitmaakt, is ze radeloos. Ze smeekt hem de relatie in tact te laten.

Mevlut

De moeder van Eus kruipt heel graag in de slachtofferrol. ze heeft de mond vol met kritiek, maar als puntje bij paaltje komt, wil ze toch niet van hem scheiden. ze wil wel de waarheid weten wat er in Turkije met een eventuele minnares aan de hand is, maar ze durft toch geen stappen te ondernemen.

Ouders van Tess

Rijke, arrogante kakmensen. Het zijn wel karikaturen. Moeder is naast rijk dom. Ze probeert haar dochter voor een misstap te behoeden. ze lijkt daar we gelijk in te hebben, maar om een andere reden dan zij vindt.

Quotes

"Er zat geen druppel vieux meer in de fles, die toch op zijn oude plek stond, net als het lege glas van Orhan van wie ik even dacht dat hij op het toilet zat. Gelukkig bleek die angst onterecht. Turis dronk nu bier uit een blik en keek naar het journaal, dat nog steeds verslag deed van de vliegtuigramp. Ik zag donkere mensen huilen en schreeuwen." Bladzijde 26

""Ben je gek?'roep ik. "Mooi niet. Ik ga echt niet terug naar hem." "We hebben geen keuze, jongen", zei mijn moeder. "de familie is op de hoogte en we moeten oppassen voor de schande. Straks zal de hele stad over ons roddelen. Het huis schijnt ook erg vies te zijn, dat moet ik schoonmaken. Geen mens kan daar leven in deze toestand."" Bladzijde 116

"Ik treuzelde, staarde naar de grond en vroeg me af of er meer kinderen bestonden van wie de ouders afzonderlijk van elkaar op dezelfde avond met zelfmoord dreigden. Het touw gleed van mijn schoot." Bladzijde 67

""Mijn moeder", zegt Tess huilend. "Ze wilde met me praten over vanavond." "Wat heeft ze gezegd?" "Dat ik het moest uitmaken."Ik hoor haar snikken. "Waarom?" "Omdat je een vrouwenversierder zou zijn. En omdat jouw ouders geen Nederlands spreken en ze zegt dat je veel te oud bent en zakelijk niks voorstelt."" Bladzijde 136

"",,,, hij heeft tenminste geleefd. Dat moet ik hem nageven." "Dat neem ik hem ook niet kwalijk. Ik heb de vrijbuitersgenen van hem gekregen, evenals de zucht naar meisjes en drank, alleen verraad ik mijn vrouw en kinderen niet."" Bladzijde 245

""Er is alleen één groot verschil tussen mijn ouders. Turis is met een verrot hart geboren, hij is door en door slecht, maar mijn moeder is verbitterd geraakt door het leven, en haar beperkte intelligentie heeft dat proces versneld." Bladzijde 266

Thematiek

Vader-zoonrelatie

Het is duidelijk dat het thema van deze roman de slechte relatie tussen vader en zoon is. Het leven van Eus is behoorlijk negatief beïnvloed door de houding van zijn vader (anekdotes het tafeltennistoernooi, de geplande zelfmoord, het vertrek uit huis, het alcoholisme en de seksdrift). Hij neemt dat zijn vader erg kwalijk. Maar ook voor zijn moeder heeft hij niet veel goede woorden over. Ze heeft zich door het leven in een slachtofferrol geplaatst. Ze klaagt veel maar doet er verder niets aan. Eus vindt zijn vader een dronkaard en een hoerenloper, die mogelijk ook nog kinderen in Turkije op de wereld heeft gezet. Als hij op zoek gaat naar de waarheid achter zijn vader, komt hij ook wel tot de ontdekking dat hij eigenlijk toch wel de genen van zijn vader heeft geërfd. Hij drinkt zelf ook veel (voor whisky, later ook wijn) en hij heeft een op seks beluste kijk naar andere vrouwen, terwijl hij een relatie heeft met Tess. Daarnaast zegt Akyol in een citaat dat het ook voordelen heeft in zo'n toestand terecht te komen. Door allerlei negatieve ervaringen kun je je er ook tegen wapenen en kun je sterker uit de strijd tevoorschijn komen. In enkele interviews is te lezen/horen dat Akyol echt een haat koestert tegen zijn vader, die hij tien jaar geleden al "dood"heeft verklaard en met wie hij geen contact heeft. Daarmee is "Turis" het zoveelste boek in de Nederlandse literatuur over een slechte vader-zoonverhouding.

Motieven

Zelfmoord

Hilarisch is de scène waarin zowel de vader als de moeder van Eus zelfmoord willen plegen. De vader wil zich ophangen en eist dat zijn drie zoons hem daarbij helpen. De moeder roept dan dat ze zich dan zelf in het water zal storten.

Vriendschap

Eus heeft een goede vriend Ata bij wie hij altijd terecht kan, bijvoorbeeld wanneer hij besloten heeft dat hij het ouderlijk huis zal verlaten. Ata reist ook met hem mee om de waarheid van zijn vaders tweede leven te achterhalen.

Moeizame liefdesrelaties

Allereerst kun je bij dit motief denken aan de moeizame relatie die Eus en Tess hebben. De relatie is niet gelijkwaardig Tess is onderdanig en Eus maakt daar misbruik van. Zij biedt maar steeds haar excuses aan, Eus maakt ook op een minder charmante manier een einde aan hun relatie. Hij laat haar eigenlijk stikken. Tijdens hun relatie heeft hij ook steeds geflirt en waarschijnlijk overspel gepleegd met andere vrouwen. Hun relatie wordt ook negatief beïnvloed door de rijke ouders van Tess die neerkijken op allochtonen. Een andere moeizame relatie hebben Eus' vader en moeder. Zij blijft haar hele leven klagen over de slechte echtgenoot, de alcoholist, de hoerenloper etc. Als Eus voor zijn moeder op zoek gaat naar de mogelijke kinderen van zijn vader in Turkije hangt ze ook weer graag de geteisterde vrouw uit, maar ze doet er niets aan om de relatie te beëindigen. Ze zit graag in de slachtofferrol en Eus neemt dat zijn moeder heel erg kwalijk.

Wraak

Met het schrijven van deze tweede roman heeft Akyol wraak willen nemen voor de slechte band met zijn vader, die hij door en door slecht noemt. Het is een slecht mens en hij wil het taboe doorbreken dat men daar in het literaire wereldje op na houdt. Hij heeft al min of meer tien jaar geleden zijn vader dood verklaard. Het boek is de afrekening met zijn verpeste jeugd.

Queestemotief

Eus gaat met zijn vriend Ata in Turkije op zoek naar de waarheid achter zijn vader. Hij moet voor informatie mensen uit het wereldje van zijn vader omkopen. De queeste betreft hier dus ook een daadwerkelijke reis naar een ander land. Tijdens die reis komt Eus erachter dat het ook eigenlijk een reis is naar zijn eigen identiteit. Hij lijkt in zekere opzichten op zijn vader.

Seksualiteit

Eus beschrijft vrij expliciet seksscènes van zijn vrijerij met Tess.

Corruptie

Om in Turkije achter de waarheid te komen moet hij met zijn vriend Ata geld geven aan mensen die informatie over zijn vader hebben (de conciërge, de muhtar, de taxichauffeur) Zonder steekpenningen bereik je in dat land niets.

Prostitutie

Turis is een notoire hoerenloper, zowel in Nederland als in Turkije. Zijn naam verwijst spottend naar een soort sekstoerist zoals hij wordt genoemd.

Discriminatie

In de hoofdstukken waarin Eus wordt geconfronteerd met de ouders van vriendinnetje Tess is er echt wel sprake van discriminatie. De kakmadam vooral kijkt neer op Eus. Ze spreekt haar dochter na een etentje toe, waarin ze zegt dat ze de verkering moet verbreken.

Kindertijd & kinderleed

Eus is in zijn jeugd door zijn vader slecht behandeld. Hij kreeg niet de kans zich te ontplooien. Zijn ouders ontwikkelden zich niet, spraken geen Nederlands en konden niet lezen. Eus heeft zijn vader dood verklaard. Illustratief is het hoofdstuk waarin zijn vader hem streng straft voor het later thuis komen dan gepland, maar niet kijkt naar de reden: het succes van het tafeltennisspel.

Alcoholproblemen

Vader Turis heeft een alcoholprobleem: hij drinkt te veel vieux en als hij dronken wordt is hij erg vervelend. Maar ook de ik-verteller heeft steeds meer een probleem met het nuttigen van alcohol. Hij drink vaak whisky (merk Jack Daniel's = een Amerikaanse Bourbon) In dat opzicht lijkt hij dus wel op zijn vader.

Afkomst

Eus is opgegroeid in een arm Turks gezin met een alcoholist als vader. Als hij het meisje Tess ontmoet, merkt hij hoe groot het verschil is met haar wereldje. haar ouders zijn steenrijk en bekakt. Tijdens de eerste kennismaking bij een Chinees etentje wordt hilarisch duidelijk hoe die rijke lui neerkijken op de arme Turkse jongen. Na afloop vinden ze dat Tess de verkering moet verbreken.

Motto

Angst, ik ben niet meer bang voor jou.

Opdracht

Voor Anna

Trivia

"Turis" is de tweede autobiografische roman van Akyol na zijn gemengd ontvangen debuut "Eus."

Titelverklaring

De titel heeft geen verklaring nodig. De vader van de verteller heet Turis.

Structuur & perspectief

Het verhaal wordt onderverdeeld in een aantal hoofdstukken waarbij verleden en heden elkaar afwisselen. De datum waarin het hoofdstuk zich afspeelt staat steeds boven dat hoofdstuk wat het voor de lezer wel gemakkelijk maakt. Het verleden begint in 1192 met een achtjarige Eus als verteller. Via een aantal episodes komen we in 2011 terecht. Daarna beginnen de hoofdstukken van het "verhaalheden"- 2012.  Honderd bladzijden voor het einde zijn er alleen hoofdstukken uit het laatste kwartaal van 2012.
De structuur van de roman is dus niet-chronologisch.

Het perspectief berust bij de ik-verteller Eus die in 2012 28 jaar is. Hij vertelt in de o.v.t  als het de episodes uit het verleden zijn en in de o.t.t. wanneer hij  zijn belevenissen met Tess en zijn queeste naar Turkije beschrijft.

Het verhaal heeft een open einde. je weet als lezer niet wat er verder met Eus gaat gebeuren.

Decor

Het belangrijkste decor is de geboorteplaats van Eus waar hij ook nog woont. Deventer. Hij ontmoet Tess in Utrecht: ze woont met haar steenrijke ouders in het Gooi. Ook moet hij af en toe naar Amsterdam bijv. voor een boekpresentatie.
Maar het tweede belangrijke decor is het Turkseplaatsje Viranşehir  wat een marktplaats in de provincie Şanlıurfa in het zuidoosten van Turkije is. Daan gaat Eus op zoek naar de waarheid achter het verleden van zijn vader.

Wat tijd betreft is het verhaalheden 2012. Dat is het jaar waarin hij naar Turkije gaat. Maar de verteller gaat in anekdoten terug vanaf het jaar 1992 (Eus is acht jaar) via 1995, 1999, 2001, 2008 en 2011 belandt hij uiteindelijk weer in 2012. Maar er is geen continue verteld verhaal: het verleden wordt discontinue d.w.z. in losstaande episodes  aan de lezer meegedeeld. 
 

Stijl

De stijl van Akyol is rauw, direct en snel. Hij vertelt in een hoog tempo, wat het lezen vergemakkelijkt. Je leest zijn roman in één ruk uit. Zijn metaforen zijn herkenbaar en niet ingewikkeld. Hij is zeker geen mooi schrijver, maar een echte verteller. 

Zijn stijl  doet me een beetje denken aan die van de Vlaardingse auteur Alex Boogers die over dezelfde kwaliteiten en  kenmerken beschikt. Beiden schreven nu bovendien recent een roman over een slechte vader-zoonverhouding.

Slotzin

Door het licht op de gang worden de krassen in de glaswand duidelijk zichtbaar. De tekst ios met scherpe letters geschreven, een laatste woedeaanval van een rancuneus meisje, Ik lees de letters hardop, en ook dan begrijp ik hun exacte boodschap niet- maar hun vermogen me een naar gevoel te bezorgen blijkt universeel.

Beoordeling

Turis is een gemakkelijk te lezen roman met - ook voor jongeren-  voldoende vermakelijke anekdotes. De roman beschrijft een van de taboes die er ook in de literatuur heerst:  een heel slechte vader-zoonrelatie, die ook niet meer goed komt.

Hoewel de roman meer dan 300 bladzijden telt, is hij gemakkelijk  in een paar uur te lezen. De verteltrant is namelijk spannend en niet moeilijk te volgen. Ook hoef je niet zo door te graven in onderliggende motieven en symbolieken. Het is een lekker eerlijk maar rauw verhaal. Misschien ook juist voor scholieren met een allochtone achtergrond een aanrader omdat de inhoud hen waarschijnlijk meer zal aanspreken dan een roman over een Nederlandse vader en zoon.

Ook als je thematisch wilt lezen kun je dit boek gemakkelijk op je literatuurlijst opnemen. De vader-zoonrelatie is één van de meest beschreven thema's in de Nederlandse literatuur. Er zijn klassiekers maar ook actuele boeken over dit thema te vinden.
Een vrijblijvend advies:
-  Alex Boogers   Alleen met de goden (2015)
-  Ad Fransen    Vaderskind (2015)
-  P.F. Thomèse  De onderwaterzwemmer (2015)
- Nico Dijkshoorn Nooit ziek geweest (2012)
- A.H. J. Dautzenberg  Extra tijd  (2012) 
- Jan Siebelink - Knielen op een bed violen (2005)
- Gerbrand Bakker - Boven is het stil (2006)
- Maarten 't Hart - De aansprekers
- Jan Wolkers - De doodshoofdvlinder
- F. Bordewijk - Karakter

Voor nog meer boeken kijk je in de database van scholieren.com onder de subpagina thema.

 

Recensies

"Net als je begint te vrezen dat Akyol zijn ellendige jeugd (die hij in zijn dankwoord opneemt) op zichzelf al voldoende vindt voor een boeiend boek, onthult hij een dieper laagje. De relatie met Tess brengt een zekere spiegeling tot stand. Eus gaat - overmatig drinkend en vreemdgaand - steeds meer op zijn gehate vader lijken terwijl Tess net zijn moeder is: afhankelijk op het slaafse af. Het is aan Eus te bewijzen dat hij anders is. En dan herwint hij iets kostbaars uit zijn bedorven jeugd: de tranen die hij vroeger, oprecht verdrietig, kon laten vloeien." http://www.volkskrant.nl/...~a4252375/

"Interview met de schrijver over zijn tweede autobiografische roman." http://www.nrc.nl/next/20...en-1590368

"De tocht naar Turkije die Eus samen met een vriend onderneemt vormt een hoogtepunt in de roman. Op afstand ziet hij de dingen wat meer in perspectief. Hij weet dat hij zelf onderdeel is van het probleem en voelt zich schuldig tegenover zijn vriendin. Het resultaat van hun speurtocht is minder belangrijk. De moeder is eigenlijk niet geïnteresseerd in hoe het werkelijk zit." http://uitgelezenboeken.b...turis.html

"Waar staat dat literatuur efficiënt moet zijn? Waar staat dat literatuur niet op het sentiment mag spelen? En waar staat dat literatuur alleen door taalvaardige gymnasiasten met een ironisch wereldbeeld geschreven mag worden? Akyol herinnert ons aan de puur documentaire kracht van de roman, en heeft daarbij als voordeel dat hij zijn camera’s richt op een deel van de (Nederlandse) werkelijkheid die we normaliter weinig zien. En hij wrijft ons daarbij nog eens die ene, onaangename waarheid in: het dóet ertoe waar je wiegje heeft gestaan." http://cult.tpo.nl/2016/0...can-akyol/

"Interview met de Turkse schrijver. Het is wel aantrekkelijk voor de media als de auteur 'een op ware gebeurtenissen' gebaseerd boek publiceert. "Ik merk nu wel - maar niet vooraf - dat het interessant blijkt te zijn, ja. Maar als schrijver ben ik daar niet mee bezig. Het verhaal neemt vanzelf een loopje met me. Pas schrijvenderwijs zag ik dat de ik-figuur steeds meer op zijn vader gaat lijken. Ik kon tijdens het schrijven ook niet meer aan mezelf verkopen dat ik - in tegenstelling tot mijn vader - wél deugde. Zo kwam ik gedurende de rit op een heel ander spoor terecht. Aanvankelijk moest de ik-figuur echt zijn moeder bevrijden, maar later dacht ik: valt er wel iets te bevrijden?"" http://www.trouw.nl/tr/nl...=trouwhome

"Akyol toont zich opnieuw een wat slordige stilist (dezelfde critici die ‘Eus’ al tot de grond toe hadden afgebrand, zullen ook aan ‘Turis’ een kluif hebben), wisselt overhaaste plotwissels af met te veel herhaling, en de ‘uit het leven gegrepen’-toon botst af en toe met onuitgewerkte personages. Dat dat alles nauwelijks afbreuk doet aan de aanhoudende good read die ‘Turis’ is, mag de goede score hierboven verantwoorden. Sowieso zal het Akyol aan z’n reet roesten wat u van zijn boeken vindt: wie opgroeit met een maniak als Turis, kijkt vermoedelijk niet licht op van wat tegenstand." http://www.humo.be/boekre...kyol-turis