Feitelijke gegevens
- 1e druk, 1985
- 92 pagina's
- Uitgeverij: Meulenhoff Boekerij
Flaptekst
De vier verhalen van G.L. Durlacher (Baden-Baden, 1928) in Strepen aan de hemel vormen een aangrijpend persoonlijk document, dat dank zij de wetenschappelijke kennis van de auteur en bovenal diens grote moed diepe indruk maakt. Durlacher maakt gebruik van historisch materiaal en gesprekken met overlevenen om zijn eigen geschiedenis binnen de ‘grote’ geschiedenis te reconstrueren. Het nationale autisme van de geallieerden, de onbewogenheid van velen en de bewogenheid van weinigen tijdens de ondergang van Europa’s joden vormen de achtergrond van zijn persoonlijke drama en dat van zijn medegevangenen. De bitterheid van het thema wordt verzacht door de momenten van waardigheid en fatsoen die zelfs op het ogenschijnlijke nulpunt van civilisatie nog behouden blijven.
Eerste zin
Uit mijn geheugen stijgen onderbelichte beelden op, afgewisseld door schelle, overbelichte scenes, geëtst achter mijn netvlies.Samenvatting
Strepen aan de Hemel
Durlacher denkt terug aan Augustus 1944, toen hij in Auschwitz strepen aan de hemel zag van vliegtuigen. Durlacher hoopte dat dit vliegtuigen zijn om hem en de andere gevangenen te redden. Uiteindelijk vielen er een paar bommen, maar bleef een bevrijding uit. Aan de hand van deze terugblik schrijft Durlacher over twee boeken die hij heeft gelezen over dit uitblijven van de bevrijding van Auschwitz, waarin wordt beschreven hoe de geallieerden al sinds 1942 afwisten van de systematische uitmoording van joodse bevolkingen in Europa: ‘Auschwitz and the Allies, how the Allies responded to the news of Hitler’s Final Solution’ van Martin Gilbert en ‘Het gruwelijke geheim, de waarheid over Hitlers Endlösung verdrongen’ van Walter Laqueur. Deze twee boeken vergelijkt hij met elkaar om te helpen bij het verwerken van de onverschilligheid van de geallieerden.
Het begin van een reis
Durlacher beschrijft hoe hij het bombardement van Rotterdam meegemaakt heeft, en hoe de Duitsers bij hen thuis invallen in 1942 om zijn familie te deporteren. Na het bombardement lukt het zijn familie om een woonplaats te vinden in Apeldoorn, waar Durlacher naar school gaat. Durlacher haalt zijn examens, maar krijgt te horen dat hij niet naar school mag, omdat er op die school geen joodse kinderen meer les mogen krijgen. Durlacher krijgt stiekem les van een van zijn docenten en van zijn schoolhoofd, die uiteindelijk zelfmoord pleegt. Durlacher en
zijn familie worden gearresteerd, en een van de docenten die hem stiekem heeft onderwezen geeft hem een wiskundeboek mee.
De Illusionisten
Durlacher kan als onderzoeker een videoband zien, die is opgenomen in het kamp Theresienstadt en een gruwelijk propagandabeeld geeft van een joodse stad. Aan de hand van de video beschrijft Durlacher hoe hij eerst in Westerbork gevangen zit, en vanuit Westerbork naar Theresienstadt wordt gedeporteerd. Durlacher belandt uiteindelijk in Auschwitz-Birkenau, waar hij een ‘selectie’ doorstaat en inplaats van vermoord wordt, dwangarbeid moet verrichten. De moeder en de vader van Durlacher worden vermoord. Het werk is te zwaar voor hem, en hij lijdt erg, onder andere aan een heftige voetwond. Uiteindelijk raakt hij bewusteloos en wordt hij wakker bij de bevrijding van Auschwitz.
Bevrijdingen
Na de bevrijding gaat Durlacher naar een ziekenhuis voor mensen die in een concentratiekamp gevangen zaten. Hij wordt uiteindelijk overgebracht naar een klooster in Tsjechië. Vanuit Praag komt hij in Nederland terecht met andere overlevenden.
Personages
G.L. Durlacher
G.L Durlacher is zelf de hoofdpersoon in alle vier de verhalen. Hij is de ik-verteller en schrijver van deze verhalenbundel, die gebaseerd is op zijn eigen levensverhaal. Durlacher komt uit Duitsland en vluchtte met zijn ouders naar Nederland vanwege hun joodse afkomst. Durlacher heeft de oorlog en Auschwitz overleefd, waarna hij als docent sociologie voor de Universiteit van Amsterdam heeft gewerkt.
Quotes
"‘Ik wilde -en wil- het ”waarom” en het “hoe” van onze catastrofe weten en daarmee mijn eigen coördinaten leren kennen. Hoe hadden wij geleefd en overleefd, hoe was onze bevrijding, onze thuiskomst? En waarom hield de wereld zich blind en doof tijdens de zwartste uren in de oorlog en daarna? Onderzoek in bibliotheken en archieven liet heel veel vragen open en heel veel antwoorden deden pijn.’" Bladzijde 87
Thematiek
Onverschilligheid tegenover de jodenvervolgingenZoals al blijkt uit de titel en uit onder andere het eerste centraal, staat de onverschilligheid van de geallieerden tegenover het leed van de joodse bevolking centraal. “Het gevoel dat de wereld min of meer discreet wegkijkt of onbewogen toekijkt als er honderdduizenden om je heen systematisch gedood worden en je zelf weet dat elke dag dat je nog leeft een wrange grap van het toeval is, kan niet adequaat beschreven worden.” (pagina 21). Durlacher beargumenteert dat de geallieerden al sinds 1942 weten van de systematische uitmoording van joden door de Duitsers, en jaren niets hebben gedaan om dit tegen te gaan. De apathie van de geallieerden leidt tot veel woede, en is een van de belangrijkste thema’s van dit boek.
Motieven
Geweten
In dit boek komt de kwestie van schuld vaak naar boven: “Het is moeilijk je houding te bepalen tegenover mensen die je na zulke rampen tegenkomt. Waar stonden ze toen? Hebben ze weggekeken of toegekeken? Hebben ze meegedaan of hebben ze zich verzet? De vragen kleven aan het verhemelte. Wantrouwen en verdringing blijven, zeker verdringing. Afstand nemen, objectiveren, kán helpen, koelt de wonden. Daarom dit speculatieve naschrift zonder wetenschappelijke pretentie.” (pagina 21). Wat hebben de toeschouwers op hun geweten? Durlacher laat zien dat de Holocaust aanschouwen en niet ingrijpen je ook schuldig maakt, en hoe hij daar houding aan probeert te geven. Deze kwestie maakt het boek ontzettend ingrijpend.
Jodenvervolgingen
Durlacher beschrijft in dit boek hoe hij eerst niet naar school mag, en vervolgens naar Westerbork gedeporteerd wordt, en vanuit Westerbork naar Theresienstadt en Auschwitz. Durlacher beschrijft deze gebeurtenissen fragmentarisch en ongesluierd. Dit maakt het lezen erg heftig.
Motto
Eli, Eli, Lama sabachtani!
Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten!
Titelverklaring
De titel Strepen aan de hemel verwijst naar de titel van het eerste verhaal uit deze bundel, die ook Strepen aan de hemel heet. De strepen aan de hemel komen in dit verhaal letterlijk voor als een teken van hoop, namelijk de vliegtuigen boven Auschwitz in augustus 1944, waar Durlacher gevangen zat, die gezien werden als een mogelijke bevrijding van de gevangenen in het vernietigingskamp. Uiteindelijk werden de gevangenen niet bevrijd, en waren de vliegtuigen op weg naar een andere operatie, waarbij het lot van de joden vergeten werd. De titel verwijst naar de ontgoocheling en pijn die Durlacher en velen andere joden ervoeren tijdens en na de Holocaust, en over het niet ingrijpen van de geallieerden op de genocide (hoewel zij er wel van op de hoogte waren).
Structuur & perspectief
Dit boek betreft een verhalenbundel met daarin vier verhalen. Alle verhalen worden vanuit de ik-persoon verteld (G.L. Durlacher zelf).
Decor
Het verhaal speelt zich af in gedurende de tweede wereldoorlog, beginnend bij het bombardement op Rotterdam en eindigend ongeveer drie jaar nadat Durlacher bevrijd werd op Auschwitz. Een groot deel van het verhaal speelt zich af vanuit het kamp.
Stijl
Durlacher schrijft objectief en vanuit zijn eigen ervaringen over de oorlog. Zijn stijl is helder en gecontroleerd.
Slotzin
Onderzoek in bibliotheken en archieven liet heel veel vragen open en heel veel antwoorden deden pijn.Beoordeling
Ik vond dit boek heel heftig en krachtig. Durlacher is erg belezen en met recht boos, en weet zijn emoties op een krachtige en aangrijpende manier te verwerken in zijn verhalen. Het boek is kort maar krachtig, en geschikt voor zowel minder als meer gemotiveerde lezers.
Bij wie kan jij terecht met vragen over jouw lichaam en seksualiteit?
REACTIES
1 seconde geleden