Feitelijke gegevens
- 9e druk, 1860
- 24 pagina's
- Uitgeverij: Prometheus
Flaptekst
In Indonesië is de Max Havelaar in het algemeen slechts bekend door het verhaal van Saïdja en Adinda, dat het droevige lot verbeeldt van twee jongeren in de dessa tijdens het kolonialisme. Het is een gestileerde samenvatting van vele trieste knevelarijen die de bevolking moest ondergaan en een liefdesgeschiedenis met een noodlottig einde.
Dit noodlot hangt direct samen met de willekeur waarin de kleine man in zijn bestaan getroffen wordt, en die hiermee de idylle en daarmee de illusies van de hoofdpersoon vernietigt. De Saïdja-geschiedenis is binnen de Max Havelaar een afzonderlijk verhaal, dat bedoeld is om op een geromantiseerde en daardoor indrukwekkende wijze de heersende misbruiken aan de kaak te stellen. Daarom kan het als zelfstandige uitgave worden gebracht zonder het Saïdja-verhaal of de Max Havelaar geweld aan te doen.
Eerste zin
Saïdjah's vader had een buffel, waarmee hy zin veld bewerkte.Samenvatting
Saïdjah woont samen met zijn broertjes, zusjes en ouders als boer op Bantam, onder het district van Parang-Koedjang. Ze hebben een eigen stuk grond wat zij bewerkten met een buffel. Op een zeker moment wordt deze buffel van hem weggenomen door het districtshoofd voor de slacht en de vader van Saïdjah wordt wanhopig. Hij zal een nieuwe buffel moeten kopen om het land te kunnen bewerken en zo weer geld te verdienen aan de verkoop van de padie. Hij besluit daarom een erfstuk van zijn vader te verkopen en neemt een nieuwe buffel mee naar huis. Saïdjah wordt vrienden met de buffel, hij kan het dier uitstekend leiden over het landgoed. Naast Saïdjah woont Adinda met haar ouders, broertjes en zusjes. Zij is een paar jaar jonger dan Saïdjah en ziet hem dagelijks op het land met zijn buffel. Het is voor hen al van jongs af aan bepaald dat zij zouden gaan trouwen.
Opnieuw wordt de buffel afgenomen en Saïdjah's vader moet opnieuw erfstukken verkopen om een nieuwe buffel te kunnen bekostigen. Saïdjah rouwt om de buffel waarmee hij zo goed bevriend was geraakt, elke buffel die zijn vader moet kopen is niet zoals zijn vriend. Toen Saïdjah weer eens met de buffel aan het ploegen was, was daar opeens een tijger. Adinda's waarschuwden hem en sloegen op de vlucht. Saïdjah viel van zijn buffel tijdens de haastige vlucht en lag ten prooi aan de tijger. Op het moment dat de tijger hem wil bespringen komt de buffel hem te hulp en ramt de tijger met zijn hoorns. Saïdjah overleeft de aanval door de bescherming van de buffel. Niet lang na dit incident wordt ook deze buffel weggenomen en geslacht door het districtshoofd.
Saïdjah's moeder stierf van verdriet en ongeluk. De vader ontvluchtte het land, hij kon namelijk al een tijd de landrente niet meer betalen door alle buffels die hem ontnomen werden. Hij werd opgepakt voor het vluchten en stierf kort daarna in de gevangenis. Wat er van de broertjes en zusjes van Saïdjah terecht is gekomen weet de verteller van het verhaal niet, dit wordt zo in de tekst aangegeven. Om geld te kunnen verdienen zonder buffels tot zijn beschikking, gaat Saïdjah op weg om bedienden te worden bij de rijken in Batavia. Hij belooft Adinda terug te komen met genoeg geld om te kunnen leven samen en nieuwe buffels te kunnen kopen. Adinda belooft hem niet te trouwen en te wachten op hem. Ze spreken af om over 12 manen af te spreken onder de ketapan, zodat ze elkaar weer terug zullen vinden. Zij geeft hem een stuk van haar blauwe hoofddoek, opdat hij haar niet zal vergeten.
Saïdjah gaat op weg en verbaast zich over alle 'luxe' gebouwen die hij op zijn weg tegenkomt, huizen van steen heeft hij in zijn dorp nog nooit gezien. Hij slaapt bij een bekende van zijn vader, waar hij strohoeden leert vlechten. Hij mist Adinda en treurt om te tijden dat ze ruzie hadden. Hij zingt een lied met als onderwerp dat hij niet zal weten waar hij sterft maar dat Adinda zijn graf zal bezoeken. Uiteindelijk komt Saïdjah aan in Batavia, waar hij direct wordt aangenomen door een rijke heer. Hij leert snel Maleis en gedroeg zich zo gehoorzaam mogelijk. Hij werkte zich op binnen het huis en werd een knappe jongeman. Toen hij na drie jaar ontslag indiende was iedereen verbaasd en teleurgesteld, alleen konden ze het hem onmogelijk weigeren na zijn goede diensten. Hij ging op weg met al zijn geld en bezittingen die hij door de jaren verzameld had. Er waren in zijn afwezigheid allerlei dingen gebeurd in Bantan, zoals het afzetten van het corrupte districtshoofd. Saïdjah had echter alleen maar oog voor Adinda, hij beeldde zich het moment dat ze elkaar zouden zien keer op keer weer in. Saïdjah bereikt de ketapan waar ze afgesproken hadden, maar Adinda was niet daar.
Alles in hem verlangt naar het weerzien met Adinda. Hij loopt op het pad van de boom naar Badoer, in de hoop haar tegen te komen en zingt liederen over haar onderweg. Hij bedenkt allerlei scenario's wat er met Adinda gebeurd zou zijn, waarom zij niet kwam opdagen bij de boom. De vrouwen uit het dorp komen op hem af, omdat ze weten dat hij Adinda zoekt na al deze jaren. Ze moeten hem vertellen dat zij hier niet meer is.
Adinda's familie vond hetzelfde lot als dat van Saïdjah. De moeder stierf van verdriet, waardoor ook het zusje stierf omdat het geen moedermelk meer kreeg. De vader vluchtte uit angst voor de straf op achterstallige landrenten na het slachten van hun laatste buffel. Hij vluchtte, in tegenstelling tot Saïdjah's vader, met de overgebleven gezinsleden naar een kustplaats van Lebak. Daar vond hij meer lotgenoten en trokken samen verder richting Sumatra. Adinda was dus veel verder van hem verwijderd dan waar hij op hoopte. Hij wordt door een oudere vrouw in huis genomen en gaat op zoek naar de restanten van waar Adinda ooit leefde.
Saïdjah sloot zich aan bij een bende, zodat hij al verkennend Adinda ooit zou vinden. De bende Bantammers komt aan in een door het Nederlandse leger vernietigd dorp. Hij zoekt naar Adinda maar vindt dan het lijk van haar vader, met daaromheen haar broertjes. Een stuk verderop vindt Saïdjah Adinda's verminkte lijk met een stuk van haar blauwe hoofddoek nog om. Hij komt een groep soldaten tegen en wordt vermoord.
De schrijver van het stuk zegt dat de moord op dit dorp werd gevierd als een nieuwe overwinning van het Nederlandse leger, terwijl de inwoners geen kans maakten tegenover de wapens van het leger. Ook zegt hij het verhaal te hebben ingekort, om de lezer de gruwelijkheden te besparen. Hij schrijft dat hij niets weet over het verhaal, de details over Saïdjah en Adinda hoeven niet waar te zijn. Wat hij wel weet is dat er heel veel mensen als Saïdjah en Adinda waren, en dat ongeacht dat dit verhaal wellicht niet feitelijk zo is verlopen, er wel aandacht moet zijn voor de gruwelijkheden die het Nederlandse bewind heeft teweeggebracht.
Personages
Saïdjah
Saïdjah is de zoon van een boer in Nederlands-Indië. Hij helpt zijn vader met het bewerken van het land door te ploegen met de buffel. Hij wordt, zoals gewoonlijk gebeurde, uitgehuwelijkt aan Adinda, maar sterft een tragische dood voor zij echt bij elkaar kunnen zijn.
Adinda
Adinda woont naast Saïdja en vanaf hun jeugd is al duidelijk dat zij met elkaar zullen trouwen.
Quotes
"'Ik wil gaarne met je trouwen als je terugkomt. Ik zal spinnen, en sarongs en slendangs weven, en batikkenn, en heel vlytig zyn al dien tyd.' 'O, ik geloof je, Adinda! Maar... als ik je getrouwd vind?' 'Saïdjah, je weet immers wel dat ik met niemand trouwen zal. Myn vader heeft me toegezegd aan uw vader.' 'En jyzelf?' 'Ik zal trouwen met u, wees daar zeker van!'" Bladzijde 281
"Toen deze buffel aan Saïdjah's vader was afgenomen, en geslacht... Ik heb u gezegd, lezer, dat men verhaal eentonig is. ... toen deze buffel geslacht was, telde Saïdjah twaalf jaar, en Adinda weefde sarongs, en batikte die met puntige kapaal. Ze had reeds gedachten te brengen in den loop van haar verfschuitje, en ze teekende droefheid op haar weefsel, want ze had Saïdjah zeer treurig gezien." Bladzijde 279
"Zóó toch luidt het woord op de nota des voorgangers van Havelaar, die door dezen getoond werd aan den controleur Verbrugge: een nota die voor me ligt. Maar ik heb andere bewezen! En dit is gelukkig, want ook Havelaar's voorganger kon zich vergist hebben. Helaas, als hy zich vergiste, werd hy voor die vergissing zeer hard gestraft. Hy is vermoord." Bladzijde 299
"Ja, dáár moest het zijn... dáár had Adinda gewoond! Struikelend over halfvergane bamboe en over stukken van 't neergevallen dak, baande hy zich een weg naar 't heiligdom dat hy zocht. En, waarlyk, hy vond nog iets terug van den opstaanden pagger waarnaast Adinda's baleh-baleh gestaan had, en zelfs stak in dien bagger nog de bamboezen pin, waaraan ze haar kleed hing als ze zich te slapen legde..." Bladzijde 295
Motieven
Liefde
Saïdjah en Adinda weten al van kinds af aan dat zij zullen gaan trouwen. In moderne termen zou men dat opvatten als uithuwelijken, maar deze kinderen weten het al jaren en groeien naar de juiste relatie toe. Hoewel zij niet het huwelijk zullen hebben waarop zij hoopten, doen zij alles voor elkaar uit liefde.
Klasseverschillen
In het verhaal van Saïdjah en Adinda is er meer sprake van standenverschillen, maar het principe is hetzelfde. Ze zijn allebei van lage komaf en het wordt ze op elke manier onmogelijk gemaakt om hogerop te komen. Saïdjah heeft op een gegeven moment wel goud in handen en de kans op een goed leven, wat zich alleen voordoet omdat hij zich jarenlang exemplarisch gedraagt.
Armoede
De jonge geliefden hebben het vanaf het begin van hun leven al moeilijk. Ze moeten hard werken en iedereen in hun omgeving heeft moeite om rond te komen. Het afnemen van de buffels door de overheid zorgt ervoor dat de gezinnen telkens minder flexibel worden en genoodzaakt zijn grove maatregelen te nemen om alle monden te kunnen voeden. Het laat Saïdjah niet bij de pakken neer zitten, hij onderneemt actie om hogerop te komen.
Titelverklaring
De twee hoofdpersonages van het verhaal heten Saïdja en Adinda. Hun liefdesgeschiedenis is in dit verhaal beschreven.Structuur & perspectief
Het verhaal is oorspronkelijk ingebed in het boek Max Havelaar of de koffiveilingen der Nederlandsche Handelmaatschappy. Het is het zeventiende hoofdstuk van de roman. Omdat het een ingebed verhaal is - het heeft verder geen invloed op het oorspronkelijke verhaal, maar gaat wel over dezelfde thematiek - is het ook los uitgegeven.
'Saïdja en Adinda' leest als een samenvatting van de liefdesgeschiedenis van deze twee personages. Er wordt niet gesproken uit een personage maar door een alwetende verteller. Na een algemene beschrijving van de situatie, hoe de personages ervoor staan, wordt de geschiedenis verder afgehandeld tot het tragische einde.
Het verhaal is opgebouwd zonder verdere markeringen van hoofdstukken, je leest aan een stuk door hoe het verhaal van deze twee jongeren verloopt.
Decor
Het verhaal speelt zich af in Parang-Koedjang, Indonesië. Hoewel er geen datering wordt gegeven, kan men ervan uitgaan dat het rondom dezelfde periode speelt als waarin het verhaal Max Havelaar zich afspeelt. Dat is in het jaar 1856, dus midden 19e eeuw. Het kolonialisme was in volle gang en dat is dan ook het grootste thema van de gehele roman en dit verhaal.
Het decor is dan ook de Indonesische platteland. Saïdja bewerkt het land van zijn vader met de buffels, welke hen steeds worden afgenomen. Doordat zij telkens een nieuw dier moeten kopen met het weinige geld waarvan zij moeten rondkomen, plaatst het de lezer al snel in een activistisch standpunt. De verontwaardiging van de lezer over het onrecht dat deze mensen wordt aangedaan is de voornaamste reden dat Multatuli dit verhaal schreef. Omdat het je persoonlijk aangaat door de precieze situatieschets, wordt Multatuli's doel bereikt: opstaan tegen het kolonialisme. Dit doel kan dus ook alleen bereikt worden met de situering van het verhaal op het Indonesische platteland in de tijd van het hoogtepunt van het kolonialisme.
Stijl
De stijl van het verhaal is zoals die van de roman. Dit zie je aan de woorden die Multatuli gebruikt en de manier waarop hij af en toe inbreekt in het verhaal en dan zijn mening geeft. Wat wel iets anders is, is dat het beknopter is opgeschreven. 'Saïdja en Adinda' is als een soort samenvatting van een langer verhaal, de nodige details worden gegeven maar er zijn geen uitwijdingen over andere zaken: er wordt puur gefocust op het vertellen van het verhaal. De interrupties van de schrijver zijn dan ook kort, zoals 'Maar ik geloof dat die van Saïdjah de beste was, misschien wel omdat deze hem beter dan de anderen wist toe te spreken.'
Het gebruik van de Indonesische woorden geeft de juiste sfeer mee aan het verhaal. Het was waarschijnlijk gebruikelijk in de tijd van Multatuli om dat te doen als je van Nederlands-Indië kwam of daar geboren was. Doordat deze woorden gebruikt worden leeft het meer en kan je als lezer je beter verplaatsen in het verhaal en de kinderen, hoe het er toen aan toeging. Omdat het een zekere afstand schept van de huidige tijdsgeest heb je als moderne lezer wel het idee dat je echt een geschiedenis aan het lezen bent, dat het (gelukkig!) verleden tijd is geworden.
Slotzin
Helaas, als hy zich vergiste, werd hy voor die vergissing zeer hard gestraft. Hy is vermoord.Beoordeling
Het verhaal van Saïdjah en Adinda is hartverscheurend en het legt de pijnpunten van het kolonialisme bloot. Dat Max Havelaar hiermee veel mensen heeft weten te roeren en op de been te brengen om het kolonialisme tot halt te roepen, is zeer begrijpelijk. Zoals de achterflap zegt, dat vooral dit deel van Max Havelaar bekend is in Indonesië is ook niet zo gek. Ik had zelf al meermaals Max Havelaar gelezen en ook mij blijft dit gedeelte het meeste bij.
Ik zou het iedereen aanraden om te lezen. Het is niet moeilijk. Als je eenmaal de woorden kent en de manier van schrijven begrijpt, lees je het in een ruk uit. Bovendien krijg je heel toegankelijk een kijkje in de geschiedenis. Hoewel het fictie is, is het verhaal van Saïdjah en Adinda de realiteit geweest voor de oorspronkelijke inwoners van Nederlands-Indië. Het kolonialisme heeft veel kapot gemaakt en dat schetst dit verhaal heel goed. Je kan het je moeilijk voorstellen op welke manieren er werd ingegrepen in het leven van de boeren en slaven van het Indonesische platteland in de 19e eeuw, totdat je dit verhaal gelezen hebt. Als je de moed hebt om heel Max Havelaar te lezen, doe dat vooral. Je moet even doorbijten, de roman is niet gemakkelijk, maar het loont zeker.
Recensies
"In de koloniale literatuur van Nederland neemt Max Havelaar een bijzondere plaats in. Het is weliswaar door een `blanke man’ geschreven, maar het beziet de situatie vanuit het oogpunt van de inlander. Het probeert meeleven op te wekken door de treurige gevolgen van het cultuurstelsel te laten zien. Het verhaal Saïdjah en Adinda is daarvoor exemplarisch." https://www.literatuurges...19009.html
"Ik snap eigenlijk wel dat het boek zijn doel, het opschudden van de publieke opinie, indertijd voorbijschoot, omdat de auteur een soort ideale lezer verwachtte die alle valkuilen, ironie, spel met fictie en feiten wist te reduceren tot de kernboodschap. Neem het verhaal van Saïdjah en Adinda, over de gestolen buffels en het treurig noodlot van hun bezitters." https://www.trouw.nl/cult...b1c472099/
REACTIES
1 seconde geleden