Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2008
• 237 pagina's
• Uitgeverij: Querido

Flaptekst

Eerste zin

Dit verhaal begint met een dvd die op een dag in mijn brievenbus werd gegooid.

Samenvatting

Deel I

In deel I ontvangt Phillipa (Pip voor intimi), zoals het hoofdpersonage veel verderop in de roman blijkt te heten, een dvd met daarop een documentaire. Ze heeft de dvd van ene Jan Vermeer gekregen, maar dit is een onbekende voor haar. De dvd zal haar leven, dat toch al overhoop ligt, nog meer door elkaar schudden. Phillipa is recentelijk door haar vriendin Jula verlaten, na een relatie van twaalf jaar. Voor Jula had Phillipa een relatie met Maret, die vijf jaar duurde. Maret was een echte kunstvrouw, waardoor Phillipa in die tijd ook graag kunst verzamelde en opera luisterde. Nu Jula haar heeft verlaten voor een man, waar ze al maanden mee vreemdging, heeft Phillipa zich opgesloten in haar huis en weigert met vrienden af te spreken. Ze spreekt alleen Jason nog, die zich niet buiten de deur laat houden.

Na een paar maanden de stekker van de telefoon eruit te hebben gehad, besluit Phillipa op aandringen van Jason, deze er weer in te doen. Direct wordt ze gebeld door allerlei mensen die ze kent van vroeger en wordt ze uitgenodigd voor een verjaardag. Ze gaat hierheen en ze ziet veel vrienden van vroeger weer. Tevens worden de overledenen uit de groep herdacht.

Phillipa besluit de dvd te bekijken en ziet de namen die aan de dvd hebben meegewerkt, waaronder Buri Vermeer. Hier schrikt ze van en ze zet de dvd meteen weer uit. Opeens weet ze wie Jan Vermeer is: de zoon van Buri Vermeer, een lerares van haar middelbare school. Ze denkt terug aan haar middelbare schooltijd en hoe verliefd ze was op Buri Vermeer. Ze bekijkt de dvd verder, die een documentaire over Nederlands-Indië blijkt te bevatten. Buri heeft een jappenkamp gezeten en haar zoon heeft een documentaire gemaakt over de invloed daarvan. Buri heeft in het gevang gezeten voor het stelen van hout en is volgens de documentaire verkracht door de jappen. Phillipa beseft na het zien van de dvd dat ze nog steeds verliefd is op Buri.

Phillipa denkt terug aan haar laatste vakantie met Jula en vraagt zich af waarom ze toen niet heeft ingezien dat het niet goed meer tussen hen zat. Jula stelde hier namelijk voor een LAT-relatie te beginnen. Phillipa neemt deze vraag niet serieus maar de relatie is niet meer wat het is geweest wanneer ze weer terug in Nederland zijn. Ondertussen wil ze, ook weer op aanraden van Jason, er werk van maken om de zwarte vlek in haar parket weg te krijgen. Ze belt hiervoor naar een parketwinkel op de Willemsparkweg maar de meneer aan de telefoon raadt haar aan om even in de winkel langs te komen.

Onderweg naar de parketwinkel ziet ze een ongeluk gebeuren en ze probeert de twee vrouwen die bijna geschept worden te redden. Op het laatste moment ziet ze dat een van die twee vrouwen Buri Vermeer is, en dan klapt ze met haar hoofd tegen een zuil. Ze wordt wakker in het ziekenhuis en lijdt aan geheugenverlies. Ze heeft een schedelbasisfractuur en moet een operatie ondergaan om een stukje hersenvlies te transplanteren. Langzaam komen er allerlei herinneringen terug, maar Phillipa heeft geen idee meer wat zij te zoeken had op de Willemsparkweg.

De drie broers van Phillipa komen haar opzoeken in het ziekenhuis. Ze vragen haar wat ze deed op de Willemsparkweg, maar wanneer Phillipa die vraag niet weet te beantwoorden, gaan ze met z’n drieën jeugdherinneringen ophalen.

Phillipa verblijft nog een tijd in het ziekenhuis. Jula komt langs; ze wil er graag zijn voor Phillipa, maar die moet hier niks van weten. Toch is het Jula die haar naar huis brengt wanneer ze uit het ziekenhuis wordt ontslagen. Omdat er een hap uit haar haar is (voor de operatie), laat ze zich kaal scheren. Eenmaal thuis mag ze behalve licht huishoudelijk werk niks doen, maar ook hier heeft ze geen zin in; ze ligt de hele dag in bed of op de bank te piekeren.

Op tweede kerstdag komen haar broers op bezoek. Ook Jula komt regelmatig op bezoek, onder andere om eten te brengen. Het contact tussen Phillipa en Jula verloopt niet heel soepel en hierdoor moet Phillipa terugdenken aan de periode dat ze nog een relatie hadden maar het contact ook stroef verliep. Phillipa zat toen twee maanden in Wenen voor haar werk, maar Jula zegt dan op een gegeven moment aan de telefoon dat de kloof tussen hen groter wordt. Wanneer Phillipa weer in Nederland is, biecht Jula op dat ze verliefd is op iemand anders.

Jason komt terug van zijn reis naar Kaapstad en komt Phillipa thuis opzoeken. Hij dwingt haar op te staan en haar post te lezen, waar twee kaarten van Buri Vermeer bij zitten.

Deel II

Het is eind maart en Phillipa gaat met haar drie broers, Brent, Lucas en Pieter naar het dorpje Ticino in Zwitserland. Vroeger gingen ze hier vaker heen met het gezin, omdat hun vader een huis in dat dorpje in zijn bezit had gekregen. Hoe hij dit precies had geregeld, is onbekend. Het is de derde sterfdag van hun vader en Brent is ervan overtuigd dat hun vader een Mantegna (een kostbaar schilderij) voor hen heeft achtergelaten. Het kost Brent moeite zijn broers en zus over te halen, maar uiteindelijk vertrekken ze toch en treffen na een lange reis een vervallen huis aan.

De volgende dag beginnen ze het huis op te knappen en zoeken Floretti, de man waar hun vader destijds een deal mee heeft gesloten. Floretti is op dat moment niet in het dorp en wordt die volgende dag terug verwacht. Om de tijd te doden gaan ze eten bij Locatelli (ook een bewoner van het dorp). Brent wil eigenlijk liever op zoek naar het schilderij.

Ze besluiten nog twee dagen te blijven, zodat Brent nog naar het schilderij kan zoeken, maar eigenlijk voornamelijk omdat Floretti nog niet is teruggekeerd. Phillipa dwaalt wat rond het huis en vindt haar oude schoolbankje. Hierin staan de letters BV gekrast: Buri Vermeer.

Die dag erna treffen ze Floretti eindelijk. Ze hebben het met hem over hun vader. De mannen waren destijds kameraden, ze dronken samen veel en deden dan dingen die het daglicht niet konden verdragen. Floretti wil het huis niet terughebben, volgens zijn zoon is het nooit van iemand geweest. De zoon rijdt in een Ferrari waardoor Brent denkt dat hij het schilderij heeft verkocht en van dit geld een dure auto van heeft gekocht.

Deel III

Eenmaal terug in Nederland, herinnert Phillipa zich tijdens een diner met Jason opeens weer wat ze op de Willemparkseweg deed: ze was op weg naar Het Vloerenhuis. Wanneer ze vertelt dat ze iets aan haar vloer wilde laten doen omdat ze Buri Vermeer in de zwarte vlek zag, dwingt Jason haar de brieven van Buri Vermeer te openen. Phillipa maakt de enveloppen open en laat de brieven door Jason lezen, maar hier valt niets geks aan op te merken. Buri nodigt haar bij haar thuis uit om haar te bedanken voor het redden van haar leven. De volgende dag komt Jula langs om Phillipa uit te nodigen voor haar verjaardag.

Phillipa is op weg naar Abcoude, naar het huis van Buri Vermeer. Eenmaal daar praten ze als oude vriendinnen over hun gemeenschappelijke herinneringen. Aan het eind van het gesprek nodigt Buri haar uit om morgen terug te komen.

De volgende dag vertelt Buri over wat er daadwerkelijk is gebeurd in het jappenkamp. Ze is helemaal niet verkracht, maar is verliefd geworden op een van de mannen die haar bewaakte. De man heeft haar met geen vinger aangeraakt, hij heeft haar alleen een armbandje gegeven. Wanneer Phillipa vraagt waarom ze dit verhaal uitgerekend aan haar vertelt, zegt Buri: ‘Op die vraag weet jijzelf het best antwoord.’ Met andere woorden: ze weet dat Phillipa dezelfde gevoelens koesterde als zij voor haar bewaker in het jappenkamp. Na het gesprek wordt Phillipa gemasseerd door Jaqueline, de vaste masseuse van Buri. Tijdens deze massage denkt ze aan Buri en krijgt ze een orgasme.

Op de verjaardag van Jula houdt Phillipa zich een beetje afzijdig. Op het moment dat ze toch een bijdrage wil leveren aan de verjaardag en opstaat om een speech te geven, valt ze achterover de gracht in. In plaats van de kade op te klimmen, zwemt ze weg. In eerste instantie voelt ze zich fijn in het water, tot ze het heel koud krijgt. De brandweer moet eraan te pas komen om haar uit het water te halen. Al snel arriveert Jason, die haar meeneemt naar huis en haar verzorgt.

Personages

Phillipa van der Steur

Phillipa, door intimi Pip genoemd, is het hoofdpersonage. Ze is een redelijk pessimistisch personage, maar dit kan ook door haar depressie komen. Hierdoor vindt ze het niet meer de moeite om met vrienden af te spreken. Ze kampt met veel schaamte omdat haar vriendin vreemdging en iedereen dit wist, maar niemand haar heeft ingelicht. Ze omschrijft zichzelf als onsportief en is iemand die vaak op onverklaarbare wijze valt. Ze neemt zichzelf niet zo serieus en drijft vaak de spot met zichzelf.

Buri Vermeer

Buri Vermeer was vroeger een lerares van Phillipa. Phillipa omschrijft haar als volgt: 'de vijfentwintigjarige blondharige lerares die zelden lachte, ons met strenge drift tot de orde riep, niet geloofde in maandelijkse pijntjes en erop toezag dat we onder de douche gingen, niet ernaast.' Phillipa kan haar moeilijk doorgronden en ze weet ook niet of Buri Vermeer doorheeft dat ze verliefd op haar is. Dit blijkt uiteindelijk wel zo te zijn; daarom durft Buri haar geheim met haar te delen.

Jason Merkourios

Jason is de beste vriend van Phillipa en blijft haar bezoeken, ook al wil ze eigenlijk niemand zien. Hij heeft geen medelijden met haar maar probeert haar wel op te beuren. Zelf heeft hij ook geen relatie, hij heeft contact met verschillende vrouwen in het buitenland waar hij af en toe naartoe gaat en een leuke tijd mee beleeft.

Jula

Jula is de ex van Phillipa. Ze is veertien jaar jonger dan Phillipa en Phillipa merkt dit ook (bijvoorbeeld wanneer ze samen gaan sporten). Phillipa heeft veel bewondering voor haar eindeloze energie en enthousiasme. Wanneer Phillipa in het ziekenhuis ligt, is het Jula die haar komt helpen (Jason is dan op reis), maar Phillipa moet hier niks van hebben. Voor haar is de breuk definitief, terwijl Jula nog steeds om haar geeft, maar dan op een vriendschappelijke manier.

Brent van der Steur

Brent is de jongste broer van Phillipa. Hij is ervan overtuigd dat hun vader hen een kostbaar schilderij heeft nagelaten. Hij initieert de reis naar Ticino.

Pieter en Lucas van der Steur

De andere twee broers van Phillipa, zij zijn allebei geen voorstander van het plan van hun jongere broertje, maar stemmen er uiteindelijk toch mee in.

Quotes

"Ze vroeg of ik een keer meeging, maar ik had mijn lesje met haar geleerd. Eerst tijdens gezellige fietstochtjes langs de Amstel. Dat leverde het probleem van het voorwiel op. Dat van Jula lag altijd een halve lengte voor. " Bladzijde 57

"In de linker benedenhoek voelde ik de twee letters, het monogram, dat ik in het diepste geheim, in de kleinste uurtjes, met grote zorgvuldigheid had getekend: B.V." Bladzijde 182

Thematiek

Liefdesrelatie: onbereikbare liefde

Deze roman gaat in vele opzichten over de liefde. Ten eerste bespreekt Phillipa uitvoerig haar drie liefdes: Buri Vermeer ('groots en meeslepend, symbiotisch, afhankelijk, al snel verkerend in macht en onderdanigheid, wreedheid en wedijver'), Maret ('onverwacht en verrukkelijk, lichtvoetig, onafhankelijk, verrassend, plotsklaps eindigend in het niets' en Jula ('voorzichtig, groeiend, warm, vol genegenheid, stabiel.') De breuk met Jula heeft ervoor gezorgd dat Phillipa in een depressie belandt, en de onbereikbare liefde voor Buri is eigenlijk nooit echt over gegaan. Buri had zelf op haar beurt ook weer een onbereikbare liefde, namelijk voor haar bewaker in het jappenkamp. Dit schept een band tussen de twee, waardoor Buri voor het eerste openlijk kan spreken over deze gevoelens.

Motieven

Homoseksualiteit

Het hoofdpersonage Phillipa is lesbisch en heeft alleen relaties met vrouwen gehad, waaronder Jula. Het voelt als dubbel verraad wanneer Jula overspel pleegt met een man. Daarnaast worden er uitspraken gedaan over het homohuwelijk (p. 203) en over homoseksualiteit in het algemeen: 'Was homoseksualiteit (met uitzondering van mij) een soort jeugdfobie van meisjes die wat bang waren voor het seksuele geweld van mannen? Was homoseksualiteit een zaak van forerunners? En kwam dan op een goed moment toch De Man, zodat de hele wereld, behalve ik, gerust adem kon halen?' (p.114)

Familiebanden

Een belangrijk aspect van de roman zijn de familiebanden tussen Phillipa en haar broers, maar ook de banden tussen de kinderen en hun vader en de band tussen hun vader en moeder. Zo liet hun moeder hun vader begaan, wanneer ze in Ticino waren (hier voerde hij dingen uit die het daglicht niet konden verdragen, maar dat vond zijn vrouw juist wel leuk).

Schaamte

Schaamte zie je bij Buri Vermeer: zij schaamt zich ervoor dat ze verliefd was op haar bewaker in het jappenkamp. Hierdoor heeft ze nooit eerlijk kunnen spreken over haar gevoelens. Schaamte speelt ook een rol in het leven van Phillipa. Zij schaamt zich ervoor dat Jula haar aan de kant heeft gezet voor een man en dat dit al lang aan de gang was en iedereen dat wist - behalve zij.

Trivia

Over de liefde bevat autobiografische elementen. De roman is deels gebaseerd op de breuk tussen Doeschka Meijsing en Xandra Schutte.

Titelverklaring

De titel behoeft weinig verklaring: de roman gaat over de liefde. Bij de thematiek zal hier dieper op in worden gegaan, maar er zijn ook nog een aantal letterlijke verwijzingen, namelijk op de pagina's 22, 34 en 80.

Structuur & perspectief

De roman bestaat uit drie titelloze delen, die op hun beurt weer zijn onderverdeeld in getitelde hoofdstukken. Het eerste deel beslaat ongeveer de helft van het boek, deel II en III zijn beduidend korter. Deel I beschrijft vooral hoe Phillipa in een depressie verkeert na de breuk met Jula, de aanloop naar het ongeluk en de periode die daarna volgt. Deel II beschrijft de reis van Phillipa en haar broers naar Ticino. In deel III ontmoet Phillipa haar jeugdliefde weer. Door de vele flashbacks is het verhaal niet-chronologisch.

Het verhaal wordt verteld vanuit een ik-perspectief en de ik-figuur is in dit geval Phillipa. 

Decor

Deel I en III spelen zich voornamelijk af in Amsterdam, de woonplaats van Phillipa. Dit is op te maken uit de plaatsnamen die worden genoemd en op pagina 23 wordt dit ook expliciet genoemd. De belangrijkste locaties in dit deel zijn het huis van Phillipa en het ziekenhuis. Deel III speelt zich ook gedeeltelijk af in Abcoude, de woonplaats van Buri Vermeer. Deel II speelt zich grotendeels af in Ticino, een dorpje in Zwitserland. De belangrijkste locatie is hier het huis waar het gezin vroeger altijd naartoe ging. Inmiddels is dit huis helemaal vervallen: 'Wat we met Pieters zaklantaarn beschenen waren de vier witte muren, met op de juiste plaats de vensters en de luiken. Het glas in de vensters ontbrak op veel plaatsen, een deel van het dak was weg en de rest werd overwoekerd door oleanders en bougainville, de deur hing scheef in zijn hengsels, de keukendeur was verdwenen.' (p. 155)

Het verhaal speelt zich af in het recente verleden. Hier zijn een aantal concrete aanwijzingen voor te vinden. Op pagina 116 wordt bijvoorbeeld de ontruiming van de Gazastrook genoemd (augustus 2003) en op pagina 206 de bomaanslagen in Londen (juli 2005). Hierdoor is te reconstrueren dat de vertelde tijd ongeveer van november 2004 tot juli 2005 beslaat.

Stijl

Meijsing hanteert in Over de liefde een scherpe stijl, vaak met ironische formuleringen. Doordat er zowel humor als serieuze overpeinzingen in het verhaal zitten, is de roman mooi in balans. Ook de balans tussen dialoog en beschrijving is dusdanig dat het verhaal spannend blijft. In principe is het verhaal goed te volgen en worden er niet veel moeilijke woorden gebruikt. Wel worden er redelijk veel termen gebruikt waarvoor wel wat intellectuele kennis nodig is (zoals bijvoorbeeld Pandora's doos, Bibliotheca Rosenthaliana of Dostojevski), maar ook als je niet precies weet wat hiermee bedoeld wordt, zijn de grote lijnen van de roman goed te begrijpen.

Slotzin

In mijn droom hingen vogelkooitjes aan het plafond, ieder met bonte vogeltjes erin, die plotseling in uitbundig gezang losbarstten, alsof Santiago Nasar in de vroege ochtend zojuist zijn woning had verlaten.

Beoordeling

Ik heb genoten van Over de liefde. De thematiek sprak me aan en de schrijfstijl heb ik als zeer prettig ervaren. Doordat Phillipa zichzelf niet al te serieus neemt en soms de spot met zichzelf drijft, is het een fijn personage om over te lezen. Daarnaast komt de opbouw van het verhaal heel natuurlijk over, het ene hoofdstuk vloeit over in het volgende, maar er is overduidelijk goed over nagedacht. De roman blijft namelijk spannend van begin tot eind. Een aanrader dus!

Recensies

"Veel meer dan een roman is het boek een essay, een verkenning van de betekenis van niet alleen de liefde, maar ook van verdriet." http://nrcboeken.vorige.n...-ons-bindt

"Over de liefde, de nieuwe roman van Doeschka Meijsing, is een koersloos allegaartje over leven en liefdes van een oude lesbienne. Toch komt de schrijfster er mee weg." http://www.vn.nl/Standaar...ijsing.htm