Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2016
- 224 pagina's
- Uitgeverij: Querido
Flaptekst
De therapeut van Miguels moeder heeft haar intussen opgedragen een dagboek bij te houden. Dit blijkt precies de uitlaatklep die ze nodig heeft: scherp fileert ze niet alleen zichzelf en de therapeut, maar ook iedereen die een rol heeft gespeeld in haar leven.
Eerste zin
Leeg, mijn huis voelt leeg, of misschien ben ik het zelf, want hier is niets veranderd. En dat terwijl ik steeds voller word, een lijf gevuld met zwarte stippen, hoewel ik niet zeker weet of die erbij komen of dat die stippen andere dingen opeten. Ik probeer de gezwellen toe te spreken ’s nachts, ik zeg: kunnen jullie niet gewoon naast wat er al was bestaan, naast mijn ingewanden, mijn botten, ik draag jullie, jullie zijn mij, ik ben jullie.Samenvatting
De ik-vertelster is Angelique de Waal, een zevenenvijftigjarige vrouw die in Amsterdam woont en in het eerste hoofdstuk meldt dat ze dodelijk ziek is. Ze heeft nog een paar weken / maanden te leven. Haar therapeute Jacoba heeft haar de opdracht gegeven om een dagboek over haar ziekte bij te houden. Puur voor zichzelf, zodat ze iets te doen heeft. Ze doodt ook de tijd o.a. met porno kijken. Angelique is vrij expliciet over haar seksuele verleden.
Er is een soort vriend, Leendert, die af en toe wat wiet komt brengen om haar lijden te verlichten. Verder spelen nog mee: een oudere zus, die van de verwijtgeneratie is, en haar naar Duitsland (Nieheim, een mooie symbolische naam voor een overigens bestaande plaats) vertrokken zoon Miguel, de vrucht van een korte relatie met een zo goed als onbekende Mexicaan. Haar eigen man Alfons is jaren geleden verongelukt. Miquel werd bovendien onverwacht in de Bijenkorf geboren. Ze was toen 26 jaar. Ze heeft geen adres van Miquel, alleen een postbusnummer.
Ze moet door het schrijven in het dagboek nadenken over haar leven, dood, haar crematie, hemel en hel. ("Wat is de hel, Jacoba? Ik denk dat de hel is voor altijd moeten voelen hoe je alles gemist hebt. Het constante geluid van kinderen in doodsangst, de immer aanwezige geur van mandarijnen, nergens wijn, nergens weed, en elk kwartier het stokje van een goedkope ijslolly moeten likken"). Ze kan natuurlijk zelfmoord plegen. Toen ze 42 jaar was, heeft ze dat al eens geprobeerd door de zee in te lopen, maar de poging was niet gelukt. Haar zoon zat naast haar bij het ziekenhuisbed toen ze bijkwam.
Leendert biedt haar bij een van zijn bezoeken een revolver aan. Ze weet niet of ze dat wapen zal gebruiken.
Het decor verplaatst zich naar Duitsland in Nieheim, waar haar zoon Miquel woont. Hij is een personale verteller. Hij woont sinds zijn 32e in Nieheim. Sinds een jaar ongeveer heeft hij een man bij zich wonen, Jorge. Die is niet helemaal 100 %. Ze verkopen kersen in de lange, hete zomer en later zullen dat appels en peren worden. Knappen ook wel andere klusjes voor de inwoners op.
Er is een brief voor hem gekomen op het postkantoor. Daarin schrijft zijn moeder dat ze bezig is aan het laatste boek en deel van haar leven.
Jorge is op een dag komen aanlopen. Ze hebben de inwoners van Nieheim wijs gemaakt dat het zijn broer is. Samen worden ze gezien als twee Mexicanen. Jorge is gek op muziek van de band "Unheilig". Daarnaar luisteren ze regelmatig. Het zijn buitenbeentjes in het dorp.
Wanneer hij een brief van zijn moeder krijgt waarin ze haar toestand beschrijft, gaat Miguel met Jorge naar Amsterdam. Ze huren een appartement. Miguel herinnert zich zijn jeugd die niet zo leuk is geweest.Ze gaan naar de Wallen en lopen langs het huis van zijn moeder, maar ze bellen niet bij haar aan.
Miguel is in een goede stemming. Ze lunchen met een vriend van vroeger van Miguel. Ze bellen daarna toch weer aan bij zijn moeder, maar ze doet niet open. Miguel herinnert zich dat hij al op zijn zeventiende in zijn eentje een paar weken naar Spanje ging. Toen hij thuiskwam, sprak zijn moeder twee weken niet met hem. Ook een tweede keer staan ze voor niets bij de deur van zijn moeder. Ten slotte gaan ze terug naar Nieheim.
Als ze terugkomen in hun Duitse huis, voelt Miquel aan dat er iets veranderd is. Het lijkt of hij zijn moeder kan ruiken. Jorge en hij pakken hun leventje weer op en nemen een kater in huis (Wodan) Miquel denkt aan de laatste keer dat hij zijn moeder zag.
Hij en Jorge kijken naar het onweer; ze liggen in bad en gaan naar een feestje in het café van Eduard waar bijna niemand komt. Ze besluiten 's nachts een tak van een boom weg te zagen die over de veranda hangt.
Als Jacqueline weer terug is in Amsterdam, komt vriend Leendert langs met heroïne. Ze beseft dat Leendert een echte liefde voor haar had kunnen zijn, een gemiste kans. Ze schrijft over haar huwelijk met Alfons dat eigenlijk nog niet zo slecht was, naarmate het vorderde.
Op een dag zit er opeens een ekster in haar huis. Ze kan hem niet wegjagen en Angelique vraagt haar overbuurjongen om haar daarbij te helpen. Als de ekster ten slotte wegvliegt, huilt ze.
In een laatste brief aan therapeute Jacoba, schrijft Angelique over een theorie van Leendert over zielsverhuizing. Ze geeft aan dat ze alles nu heeft verteld.
Quotes
"Ik weet niet of mijn leven begon of eindigde toen Miguel kwam, ik neig naar dat laatste. Het eindigde toen ik doorhad dat hij zou komen, toen het te laat was om hem tegen te houden. Het enige onverwachte wat die jongen ooit gedaan heeft, op zijn plotselinge verhuizing naar nota bene Duitsland na, is geboren worden op de wc van de Bijenkorf. Zo banaal dat je het niet verzinnen kunt, ik zocht een angoratrui en kreeg ineens ontzettende kramp." Bladzijde 5
"De ziekte was er nog niet. Als ik had geweten dat-ie eraan kwam had ik het nog tien keer gedaan, met tien verschillende mannen en minstens één vrouw, al dan niet tegelijkertijd. Waar was ik mee bezig toen ik jong was? Niet met de juiste dingen, dunkt me, ik dacht: het komt nog wel. Die baan. Die twee mannen tegelijk. Die vrouw." Bladzijde 12
"De consequenties zijn weg. Wat ik nu doe, roken, drinken, te vet of te weinig eten, het heeft allemaal geen gevolgen meer – dat rookt en drinkt een stuk aangenamer. De angst voor de dood, de lijdensweg erheen: als je erin zit is het een stuk minder ernstig. Behalve die dromen. De momenten van het plotselinge besef, dat geen besef is omdat het ongrijpbaar is. Ik moet op dat soort momenten aan de gevolgen gaan denken, of dus eigenlijk het ontbreken ervan. Wie zou ik willen vermoorden? Kan ik nog sterven als een martelaar?" Bladzijde 30
"Jorge zit in de kersenboom en verzamelt kersen in een zak. Wanneer die vol zit, laat hij de zak vallen. De volgende boom zal het Miguels beurt zijn. Voorbijgangers die uit de stad komen kijken niet naar Miguel en Jorge, ze schuiven hun vette pensen voor hun dikke konten uit onderweg naar de Super. Daar kopen ze taartbodems en abrikozen uit blik en worst en stukken kaas. Zij zijn de mannen inmiddels gewend. De voetballers groeten, Guido krijgt een hand kersen." Bladzijde 40
"Te laat, te laat, te laat, ik ben altijd te laat.De arts: u bent te laat. Hoe is het mogelijk dat u hier zo lang mee heeft rondgelopen, heeft u geen klachten gehad?Ik zei tegen de arts: ik heb altijd klachten, ik heb pijn in mijn armen en benen en een spastische darm en in de winter krijg ik eczeem, bij vochtig weer trekken mijn vingers en sinds de overgang ontkalken mijn botten, ik heb een suizend oor, als ik te lang op mijn rug lig krijg ik spit, mijn klieren zijn altijd opgezet, mijn borsten zijn ongelijk, voor ik aan de weed ging lag ik dagenlang in bed met migraines die voelden alsof iemand een breinaald onder stroom had gezet en ermee in mijn hersens poerde en niemand geloofde me." Bladzijde 15
Thematiek
Moeder-zoonrelatieDe moeder-zoonrelatie staat centraal in Onheilig. Moeder en zoon reageren op de aanstaande dood van de moeder. De relatie tussen moeder Angelique en zoon Miguel is verstoord. Het lukt moeder niet van haar zoon te houden Dat was al zo vanaf de geboorte. Op zijn beurt lukt het Miquel niet van zijn moeder te houden. Dat begon al in zijn jeugd. Hij wilde niet door zijn moeder naar school gebracht te worden, omdat hij zich voor haar schaamde zich voor haar. Hij loopt enkele keren weg van huis. Als hij zeventien is, gaat hij twee weken naar Spanje en als hij weer thuiskomt, zegt zijn moeder twee weken lang niets tegen hem. In het verhaal-heden in Nieheim, besluit hij om te proberen van haar te houden. Maar het lukt hem niet echt. Toch blijkt uit het verhaal dat er een relatie is tussen moeder en zoon. De aanstaande dood van zijn moeder dood zorgt ervoor dat ze naar elkaar op zoek gaan. Ze komen echter niet fysiek met elkaar in contact, omdat ze elkaar steeds mislopen. . Als hij terug is in Nieheim, denkt Miguel, dat het net lijkt alsof ze bij hem is.
Motieven
Zelfmoord
Ze twijfelt eraan of ze zelfmoord moet plegen. Dat heeft ze al eens eerder in haar leven geprobeerd (42 jaar oud) door de zee in te lopen, maar ze werd toen gered. Ze krijgt van een kennis een revolver waarmee ze zich in de moede moet schieten wanneer ze het niet langer kan volhouden.
Seksualiteit
Angelique heeft een bewogen seksleven achter de rug. Miguel is het resultaat van een onenightstand met een voorbij komende Mexicaan. Een vorm van overspel ook. Wanneer ze aan het eind van haar leven is, blijft ze nog steeds naar pornofilms op de televisie kijken.
Dood
De vertelster heeft te horen gekregen dat ze een ongeneeslijke kanker heeft. Ze moet van haar therapeute Jacoba een dagboek bijhouden. opdat ze iets te doen heeft. Ze laat daarin regelmatig zien dat ze zich met de dood bezig houdt. Hoe lang moet ze het volhouden? Ze schrijft aan haar zoon een brief waarin ze vermeldt dat ze gaat sterven.
Ernstige ziekte
Angelique heeft een ongeneeslijke kanker. Ze weet dat ze eraan zal doodgaan.
De afwezige vader
Miquel heeft zijn eigen vader nooit gekend. Er wordt steeds gesproken over de Mexicaan in de woestijn als symbool van zijn afwezigheid.
Queeste
Zowel Miquel als Jacqueline ondernemen op hetzelfde moment een queeste namelijk naar elkaar. Omdat ze gewoon van plaats verwisselen, ontlopen ze elkaar. Als Jacqueline in Nieheim is, is Miquel juist vertrokken naar Nieheim.
Trivia
Onheilig is de debuutroman van Roos van Rijswijk. In de media werd de roman als een verrassend debuut aangekondigd.
Jorge luistert graag naar de Duitse band "Unheilig." een aantal van de nummers van de band zijn van toepassing op de levens van Miguel en Angelique en hun onderlinge relatie. Advies: Luister op you Tube naar een paar nummers van deze band. De nummers zijn meestal rustig.
Titelverklaring
De titel "Onheilig" komt in de tekst niet voor. Wel wordt enkele keren de naam "Unheilig" gebruikt,
- "Jorge zingt luid en vals Unheilig, altijd Unheilig."
- Miguel zet de cd van 'Unheilig' op. Samen zingen ze de refreinen mee onder het boterhammen smeren. Jorge klapt in zijn handen op de maat. Ze hadden een gitaar mee moeten nemen.
- Miguel speelt de akkoorden van ‘Hit the Road Jack’ en Jorge tikt met de onderkant van zijn glas links op zijn stoelleuning en met de ring om zijn vinger rechts, zelfs met zijn voet erbij, een drumpartijtje. Ze spelen voor het drogende dorre gras en de vogels hoog in de lucht, herhalen het lied, Miguel schakelt over naar iets van Unheilig zodat Jorge mee kan zingen. Twee Unheiligs later stopt Miguel.
"Unheilig" is de naam van een Duitse rockband die door Jorge erg wordt bewonderd. Hij wordt er ook rustig van. De teksten van de band zijn vaak ook van toepassing op de geschiedenis tussen moeder en zoon bijv. "Mein Stern", "Geboren um zu leben", "Zeit zu gehen." en "So du warst." Het is verstandig om enkele van de Duitse liedjes te beluisteren als je de roman leest. Dat kan gemakkelijk via You Tube.
Maar er is een diepere betekenis aan de titel. De band tussen moeder en zoon is in het leven en in de literatuur heilig. Maar in deze roman wordt die band ontheiligd. Eigenlijk vindt de moeder dat haar zoon Miguel die het resultaat is van een vluchtige seksrelatie met een Mexicaan de breuk in haar leven heeft betekend. Ze was zich te laat bewust geworden dat hij op komst was. De zoon wil andersom niet dat zijn moeder over zijn actuele adres beschikt. Toch reizen ze beiden naar elkaar nadat ze haar dood heeft aangekondigd. Maar op dat moment zijn ze dus weer even ver van elkaar verwijderd. Ze zijn beiden "Nieheim."
Structuur & perspectief
Er zijn 9 hoofdstukken zonder titel. In de oneven hoofdstukken is Angelique (de moeder) die terminaal ziek is. Zij vertelt in de ik-vorm afwisselend in o.t.t. en o.v.t al naar gelang de fabel over het heden of verleden gaat. Ze haalt natuurlijk herinneringen uit haar leven op. Dat is een logische situatie bij iemand die weet dat ze sterven gaat.
In de even hoofdstukken is Miguel (de zoon) de personale verteller. Hij is naar Duitsland gegaan en vertelt het verhaal over zijn leven daar.
Eigenlijk is de structuur chronologisch. De 9 hoofdstukken spelen zich na elkaar maar ook synchroon af.
Er wordt eigenlijk verteld over twee gescheiden levens.
Decor
Er zijn twee decors.
Angelique de Waal woont in Amsterdam en haar zoon Miguel is naar Duitsland verhuisd waar hij in Nieheim (een mooie symbolische naam) een eigen huis heeft gebouwd. Vol humor is de situatie dat ze beiden naar de plaats van hun zoon resp. moeder afreizen en dat ze elkaar dus niet ontmoeten.
Uit de tekst wordt duidelijk dat het een warme zomer is wanneer het verhaal zich afspeelt, maar er worden geen data en jaartallen genoemd. Het is wel een actueel verhaal: de "social media" bestaan want Jorge is in staat een foto via zijn telefoon te versturen. Ook het feit dat Jorge een grote fan is van de Duitse rockband "Unheilig" houdt in dat het verhaal in de het eerste decennium van de 21e eeuw speelt.
Stijl
Er gebeurt eigenlijk niet zo veel in de roman. maar wat de roman zo mooi maakt, is vooral de stijl die Van Rijswijk hanteert. Angelique fileert voor haar dood de mensen om haar heen en is een geweldig goede observatrice. Dat levert fraaie zinnen op en scherpe metaforen. Roos van Rijswijk heeft in haar debuutroman al laten merken dat ze mooi kan schrijven.Slotzin
Ik was altijd al moe. Een versleten ziel, die gaat al eeuwen mee, is één keer te vaak teruggekomen uit ijdelheid, wordt teruggefloten. Door God, door de Almachtige Aarde, die een vrouw schijnt te zijn, door de kosmos, door het Leven zelf. Wat denk jij, Jacoba? Morgen zien we elkaar weer, voor het laatst, maar dat weet jij dan nog niet. Ik weet niet wat ik tegen je zal zeggen, ik heb alles al verteld.Beoordeling
Korte en fraaie debuutroman. Dat zit hem voornamelijk in de stijl die de schrijfster hanteert. Wat minder in de fabel; er gebeurt namelijk niet heel veel in de roman.
Maar alleszins de moeite waard voor de wat meer ervaren lezer. Een bijzonder boek over een bijzondere moeder-zoonverhouding. Om die reden is het boek goed te combineren met andere boeken over de moeder-zoonverhouding. Dat is een veel beschreven thema in de Nederlandstalige literatuur.
Leesbaar:
Maarten 't Hart Een vlucht regenwulpen
idem- Magdalena (2016)
Arnomn Grunberg - Moedervlekken (2016)
Jan Siebelink - Margje (2015)
Tom Lanoye - Sprakeloos (2013)
Tommy Wieringa - Caesarion (2009)
Abdelkader Benali - De stem van mijn moeder (2009)
Dimitri Verhulst - De laatste liefde van mijn moeder
Jan Wolkers - De junival
Recensies
"Let wel, Van Rijswijk is niet gevoelloos, dat bewijzen haar fraaie zinnetjes: Miguel 'denkt aan tevredenheid tot hij tevreden is'. En anders blijkt het wel uit de overeenkomsten die de personages zelf niet kunnen vaststellen: moeder luistert intens naar de regen, terwijl haar zoon intens naar de wolken kijkt. Zulke beelden verlenen deze mooie roman, over een hechting zo broos als een spinnenweb - blaas ertegen en het lost subiet op -, een gedempte tragiek." http://www.volkskrant.nl/...~a4243502/
"Onheilig verkent de heilige band tussen een moeder en een zoon, en de belemmeringen die daaruit voortkwamen. Angelique meent dat haar leven stopte op het moment van zijn geboorte: Miguel is de bastaard van een Mexicaanse onenightstand en ondervindt daar nog de gevolgen (ontheemding, racisme) van. Maar ze zijn verbonden. Van Rijswijk ontheiligt hun band op eigen wijze, in een subtiele, onnadrukkelijk eigenzinnige roman. Houden van dit boek is niet gemakkelijk – en toch…" http://www.nrc.nl/nieuws/...135-a12460
"Dan werkt Van Rijswijk bekwaam naar een apotheose toe, die, goed zo, eerder een teleurstelling is, voor de personages welteverstaan, beslist niet voor de lezer. Zoals in het echte leven er vaak geen ruimte is om iets mooier voor te doen. De moeder gaat met haar laatste krachten alleen ‘op vakantie’ naar Duitsland. Zoonlief gaat met zijn sidekick naar Amsterdam. Heel krachtig is ook aan Onheilig, dat Van Rijswijk nergens verzandt in (over)bekende beschrijvingen van lichamelijk verval. Je kunt medelijden hebben met je lichaam, bijna als een aparte entiteit. De vorm, de monoloog interieur, zorgt ervoor dat de schrijfster het meest intieme van haar protagonist ‘heel particulier’ aan de lezer kan presenteren. De stervende vrouw is (excuus, het drong zich op) in deze roman als personage echt tot leven gekomen." http://www.tzum.info/2016...-onheilig/
"Onheilig’ zit vol tristesse zonder diepdroevig te worden. De verhalen van Miguel en zijn moeder zijn een aaneensluiting van gemiste kansen, van nét niet, van aanmodderen, van telkens weer door de knieën gaan, van telkens weer opstaan ook, van heel hard willen, van maar zelden lukken. En toch niet opgeven. Nooit opgeven, zelfs al dwingt een leger van zwarte stipjes je tot overgave. Het is nooit te laat om een afstand, hoe groot ook, opnieuw te willen dichten. Of je daarin slagen zult, is wat anders. Maar wat heb je te verliezen?" http://www.cuttingedge.be...k-onheilig
"Ten tweede zegt Van Rijswijk nooit meer dan nodig over de achtergrond van het verhaal. Centraal staat de verstoorde band tussen een zoon en zijn moeder, wier leven onherroepelijk ten einde loopt. Dat wordt zonder spektakel of drastische wendingen gebracht, als een vanzelfsprekend gegeven waar geen van beiden mee om weet te gaan. Een tragiek die rustig voortkabbelt, en daardoor des te intenser is." https://www.cleeft.nl/boe...angrijpend
"Vanaf dat moment verspringt het verhaal steeds van moeder naar zoon. Wat mij betreft was Van Rijswijk bij de moeder gebleven, die heeft verreweg de beste pagina’s. Angelique gaat nog op reis naar Duitsland, om hem te zoeken, en Miguel naar Amsterdam, maar ze komen elkaar niet tegen. Natuurlijk niet. Verder gebeurt er niet veel, maar daar gaat het in dit boek niet om. Het is de toon en de woordkeus, die het boek zo goed maken. Toeristen, ‘weekgebadderd en leeggezweet’. Mooi!" Ten tweede zegt Van Rijsw...n gebracht
Geschreven door Cees
Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Leraar Nederlands zijn vond ik veel leuker dan directielid spelen. De laatste jaren was ik conrector.
Ik vond het destijds mijn 'missie' om de verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met onbekende en / of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk ook gewoon leuk zijn. Docenten kunnen je met het aanprijzen van aantrekkelijke en/of spannende boeken enthousiast maken. Passages die interessant zijn, kun je als docent voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat, kan ook een stimulans voor je keuze zijn. En vergeet niet dat je van je medeleerlingen ook kunt horen welk boek ze leuk gevonden hebben. Dat is een van de beste manieren om te weten te komen of een boek aantrekkelijk is.
Ik heb tot nu ( 1 januari 2025) 1510 boekverslagen gemaakt, waarvan vrijwel de meeste Zeker-Weten-Goed-verslagen zijn. Er staan aan het einde van het verslag vragen over de inhoud, zodat je kunt controleren of je je het boek in grote lijnen begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Elke maand ontvang ik boeken van diverse uitgeverijen die hun schrijvers uit 'hun fonds' onder de aandacht willen brengen.
Ik hoop altijd dat de 'leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende of beginnende schrijvers op de leeslijst te accepteren.
Lezen kan leuk zijn, maar boekverslagen maken doe je meestal niet voor je lol. Ikzelf vond dat vroeger namelijk helemaal niet leuk. Ik kocht in die tijd daarom ook alle uittrekselboeken van alle talen. (Bijvoorbeeld Literama (Ne), Aperçu (Fa), Survey (En), Der Rote Faden (Du). En als ik heel eerlijk ben, heb ik ook wel eens alleen met een boekverslag een mondeling tentamen gedaan. Maar dan voelde je je toch niet altijd op je gemak. Nu maak ik zelf al jaren boekverslagen voor scholieren.com.
Nog een welgemeend advies: wees verstandig en lees altijd wel het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek echt niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com aanlevert. Daar is natuurlijk helemaal niks mee.
Stel je bent leraar
REACTIES
1 seconde geleden