Het lijkt er op dat je browser advertenties blokkeert. Scholieren.com kan alleen bestaan door inkomsten van advertenties. We
zouden het lief vinden als je de blokkade voor onze site uit zet. Dankjewel!
De geschiedenis van een grootvader bepaalt het heden van een kleinzoon. Samen vertellen ze het verhaal van een eeuw waarin het wereldvuur oplaaide als nooit tevoren.
Gevierd kunstenaar Hugo Adema stamt uit een roemruchte familie die al decennia haar stempel op de moderne tijd drukt. Zijn grootvader Willem Adema stichtte zijn offshore-imperium na een dubieuze rol in de Tweede Wereldoorlog: aanvankelijk vecht hij aan Duitse zijde aan het oostfront, maar halverwege de oorlog sluit hij zich aan bij het verzet. Wie is die man die sommigen vereren als een held en anderen beschouwen als een geslepen opportunist?
Terwijl zijn tweelingbroer aan het hoofd van het familiebedrijf het grootste schip ter wereld laat bouwen, raakt Hugo’s eigen leven in een impasse als zijn grote liefde hem verlaat. Hij keert terug naar het landgoed waar hij is opgegroeid om weer te schilderen en het verleden van zijn inmiddels honderdjarige grootvader te onderzoeken. Wanneer zijn vroegere gouvernante overlijdt duiken in haar huis de verloren gewaande dagboeken van Willem Adema op, die een ontstellend licht werpen op diens oorlogsjaren. Is dit het moment om de geschiedenis recht te doen?
Nirwana is een wervelend epos over een familie die generatie na generatie de verovering van de aarde najaagt, ook wanneer blijkt dat het vuur een goede knecht is, maar een slechte meester.
Eerste zin
Na jaren van onbruik wordt er in de zomer van 1990 bijna elke dag gezwommen in het zwembad tussen de villa en de bosrand. De hittegolf die eind juli begon en tien dagen duurde is voorbij; het is nog altijd erg warm. Op de bodem van het bad scherpt een jongen opnieuw zijn onderwaterrecord aan. In juni is hij veertien geworden.
Samenvatting
(De roman is erg uitgebreid (bijna 500 blz.) de schrijver geeft bovendien heel veel details en verwijst ook vaak naar gebeurtenissen en personen buiten de tekst. Die kunnen niet allemaal in dit leesverslag worden gepropt. Het is daarom een samenvatting in hoofdlijnen. -- de samensteller)
VOORAF 1990: De 14-jarige Hugo Adema woont tijdelijk bij zijn grootouders in Wassenaar vanwege de slechte relatie die hij met zijn nare tweelingbroer Willem heeft. Hij zwemt graag in het privébad op het landgoed. Hij ziet zijn opa Willem ook bij het zwembad staan, die een tattoo onder oksel heeft (een O): een teken dat zijn opa in de oorlog bij de Waffen-SS is geweest.
Deel I In 2016 is de succesvolle kunstschilder Hugo Adema weer vrijgezel, omdat zijn geliefde Loïs met wie hij twaalf jaar een relatie had, hem ingewisseld heeft voor een jongere surfdude. Hij heeft het er erg moeilijk mee. De relatie leek goed, ook seksueel gezien was Loïs erg goed. Ze hadden ook een leuke tijd op Ibiza, waar de rijke Hugo in een opwelling een finca (een woning buiten de stad) koopt. Alleen zen-meditatie helpt hem bij zijn verdriet. Hij gaat naar het eeuwfeest van zijn opa in Wassenaar. Een man die in de oorlog behoorlijk fout is geweest en zich halverwege de oorlog ineens bij het verzet meldde. Na afloop van de oorlog is hij een grote 'meneer' op het gebied van de offshore-handel geworden. Opa Willem is dus 100 jaar, maar niet meer heel erg helder, blijkt uit zijn toespraak. Hugo's tweelingbroer Willem heeft het bedrijf overgenomen. Hij staat op het punt het grootste schip ter wereld te bouwen, de Boreas. Het schip moet in 2018 te water worden gelaten.
Terug in Amsterdam ontmoet Hugo een schrijver, Tommy Wieringa, die een boek wil schrijven over het verleden van zijn opa. Ze hebben een gemeenschappelijke kennis. Tommy's stiefmoeder is dezelfde als de ex-gouvernante van Hugo, Beth, een erg aardige vrouw. Hugo gaat daarna zelf bij het NIOD het oorlogsdossier van opa bekijken. In het dossier ontbreken opa's dagboeken, die er ooit wel geweest waren. Hugo leest een artikel over zijn opa die eigenlijk racistisch was en de Jodenvervolging logisch vond. Zijn tweelingbroer laat ook duidelijk merken dat hij anno 2016 van de opvattingen van Thierry Baudet is gecharmeerd. Kunstenaar Hugo moet er niets van hebben.
Hugo besluit Beth op te zoeken die in een armzalige stulp in Drenthe woont. Ze is ziek en ze verwaarloost zichzelf. Hij gaat met haar naar de dokter en later naar het ziekenhuis: ze heeft longkanker en zal niet lang meer leven. Hugo informeert ook Tommy Wieringa over de toestand van Beth. Beth vertelt hem dat Hugo's vader nog een zus heeft, Geertruida, die in een inrichting zit. Dat had zijn vader nooit verteld. Hij en zijn broer confronteren hem ermee en het wordt een stevige familieruzie. Zijn vader was nooit in staat geweest zijn eigen vader op te volgen als directeur.
Beth sterft kort erop, ze krijgt een natuurbegrafenis. Als Hugo de woning ontruimt, vindt hij de dagboeken van zijn opa. Ze zijn bijgehouden van 1937 tot 1943. Hij vertelt dat echter niet tegen Tommy Wieringa. Hugo leest de brief van Beth en vraagt zich af wie de dagboeken heeft weggehaald uit het archief van het NIOD. Hij neemt ook één van poezen (Dikkie Dik) van Beth mee.
Hugo begint in de dagboeken te lezen en hij merkt dat opa Willem gecharmeerd is van de rechts-extremistische denkbeelden en het eens is met de Jodenvervolging. Hugo besluit de aantekeningen uit de dagboeken over te tikken, zodat ze niet verloren gaan Hij wil ze ook inspreken. Het eerste jaar (1937) gaat het dagboek vooral over een reis van Willem naar Italië, waar de man Hitler en Mussolini ziet. Die maken indruk op hem.
Deel 2 Dit deel begint met een bezoek van Hugo aan zijn tante Geertruida die behoorlijk gehandicapt in een inrichting in Oegstgeest zit. Ze kan eigenlijk niet eens praten.
Daarna worden in dit deel heden en verleden steeds afgewisseld. Het verleden wordt verteld uit de dagboeken van opa. Die gaat in de oorlog naar Oost-Europa waarbij hij vaak gruwelijke gebeurtenissen over slachtingen van burgers en Joden beschrijft. De SS'ers trekken steeds dieper Rusland in: er sneuvelen aan beide kanten veel soldaten. Willem wordt geraakt door een granaat en hij is flink gewond; hij wordt op een Russisch landgoed door een aardige verpleegster (Sofia) verzorgd. Die wil wel wat met hem, maar hij wil niets. Na zijn herstel mag hij naar Nederland en hij moet zich melden bij een bureau waarvoor hij nu reizen naar Rusland maakt. De nazi Rost van Tonningen is zijn baas. Maar Willem ziet in dat de Russen terug komen in de strijd en dat de Duitsers het uiteindelijk zullen verliezen. Om zijn hachje te redden meldt hij zich aan bij het verzet.
In het heden (2017) gaat Hugo weer tijdelijk wonen op het landgoed van opa en oma. Hij kan er tot rust komen en heeft als kunstenaar ideeën gekregen om schilderijen over het oorlogsverleden van zijn opa te maken. Hij moet daarvoor ook zijn opa en oma schilderen. Dat doet hij, terwijl hij zijn opa de geluidsopnamen laat horen. Die laat ook nu niets merken van afkeuring. Intussen wordt de schilder verliefd op één van de verzorgsters van zijn grootouders, Vera. Ze is erg sympathiek, iets ouder. Ze beginnen aan een seksuele relatie. De eerste schilderijen die hij maakt, maken indruk op zijn galeriehoudster die hem in contact brengt met de directeur van Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Die willen wel een tentoonstelling aan Hugo's serie over de oorlog wijden.
Verleden Na de oorlog wordt Willem beschouwd als een oorlogsmisdadiger. Maar hij heeft belangrijke vrienden in het verzet gemaakt. Die helpen hem uit de zorgen. Een ervan, Wim Verbeek, verwijdert de voor Willem belastende dagboeken uit zijn NIOD-dossier. Het lijkt erop dat zijn opa en Wim een homofiele relatie hadden. Na de oorlog en een relatief korte gevangenisstraf vertrekt opa naar Maracaibo Lake (Venezuela) Hij begint daar een bedrijf (Constructora Adema) op te zetten en hij heeft de tijdgeest mee. Hij bouwt kraanschepen en hij doet goede zaken met de Shell. Hij wordt er erg rijk door en hij trouwt met een vrouw die Papiamento spreekt. Of het echte liefde is? Hij had immers een relatie met Wim. Het paar krijgt een zoon en een geestelijke gehandicapte dochter (Geertruida). Over die dochter zwijgt de familie echter. Ze keren terug naar Nederland en kopen in Wassenaar het landgoed Oostraven. Geertruida komt in een inrichting in Oegstgeest. Alleen vader Willem bezoekt haar wel eens.
Heden Er gebeurt nog veel veel. De fotografe Loïs heeft in Amsterdam een eigen tentoonstelling van foto's gekregen. Wanneer hij bij de opening is, ziet hij wat ze heeft aangericht. Ze heeft de foto's die ze tijdens hun relatie hadden genomen ( o.a. op Ibiza) bewerkt en ze gebruikt ze nu bij het thema de Muze die wraak neemt. Ze laat zien hoe haar gevoelens waren als muze voor de schilder, min of meer als vrouw misbruikt. Het is voor Hugo een nieuwe klap in zijn gezicht. Ook in de recensies van enkele kwaliteitskranten wordt het nog eens dunnetjes over gedaan. Het is Loïs' wraak op hem. Hij had er nooit iets van gemerkt tijdens hun relatie.
Intussen gaan de voorbereiding van de tentoonstelling in Rotterdam gewoon door. De directeur is erg enthousiast en Hugo maakt daarbij nog een serie schilderijen over zwembaden. Hij gaat ook een paar maanden naar Ibiza om daar te schilderen.
Er gebeuren nog twee belangrijke dingen. Het grootste schip ter wereld, Boreas, wordt te water gelaten. Willem doopt het en spreekt op die dag zijn broer Hugo vermanend toe. Hijzelf is nog steeds gecharmeerd van de ideeën van Baudet. Willem wil de tentoonstelling over het naziverleden van de familie verbieden door de rechter in te schakelen, maar die wijst het verzoek af. Mogelijk leidt de bekendmaking van opa's verleden tot schade voor het familiebedrijf. In het laatste hoofdstuk (80) gaat Hugo met Geertruida wandelen.
Exit In de winter van 2049 vinden jongens op het landgoed Oostraven het lijk van een heel magere man. Het is het lichaam van de 73-jarige Hugo Adema die moederziel alleen op het landgoed leefde, nauwelijks meer at en zich alleen bezig hield met de natuur en met zen-meditatie. In zijn schamele onderkomen worden nog 231 schilderen aangetroffen en ook vele tekeningen. De menselijke factor is uit zijn werk bijna helemaal verdwenen.
De kunstschilder Hugo Adema is de protagonist. Hij heeft een tweelingbroer Willem die hem vroeger altijd dwarszat en soms kwelde. Daarom moet hij als hij veertien jaar oud is, wonen op het landgoed van zijn opa. Als Willem de handel ingaat en het concern overneemt van zijn opa, wordt Hugo een succesvol schilder. Maar in 2016 verlaat zijn geliefde (Loïs) hem. Ze heeft een jongere minnaar gekregen. Hugo raakt in een toestand van besluiteloosheid. Hij hield veel van Loïs, die hem om onbekende reden verlaat. Door te mediteren komt hij er bovenop.
Door een ontmoeting met de schrijver Tommy Wieringa, die een boek wil schrijven over zijn opa's oorlogsverleden, raakt hij ook geïnteresseerd over die nazitijd. Via zijn oude gouvernante Beth krijgt hij na haar dood de dagboeken van zijn opa., die ooit verwijderd zijn uit de dossiers. van het NIOD. Hij gaat de dagboeken van opa lezen, overtikken en inspreken opdat ze niet verloren gaan. Daarmee kan hij ook beginnen aan een serie oorlogsschilderijen die zelfs de belangstelling trekt van Museum Boijmans van Beuningen.
Hij krijgt nog wel een klap te verwerken als zijn geliefde Loïs ook een tentoonstelling krijgt met bewerkte foto's uit hun relatie krijgt. Ze zet zich daarin af tegen hem, omdat ze zich als muze van de schilder slachtoffer vindt in die relatie. Hugo bekijkt de foto's en vlucht weg uit het Fotomuseum. Hij vindt dat hij dat niet verdiend heeft. Zijn broer Willem wil zijn expositie verbieden via de rechter, maar dat staat de rechter niet toe.
Na 2018 valt er een gat in het verhaal. In de epiloog die ongeveer in 2049 speelt, wordt Hugo beschreven als een zonderlinge figuur. Wat heeft hij in die dertig jaar die ertussen zitten, gedaan? Ja, 231 schilderijen staan in zijn atelier.
Willem Adema
Over de tweelingbroer Willem wordt in de roman eigenlijk maar weinig prijsgegeven. Hij is ook veertig natuurlijk, is getrouwd maar heeft een mooie relatie buiten zijn huwelijk, biecht hij aan zijn broer op.
Willem was in zijn jeugd een pestkop voor zijn broer. Hij was het eerste bij zijn geboorte en hij heeft het meeste DNA van de Adema-generatie. Opa heeft zijn bedrijf overgedragen aan Willem, die ook goed met macht, politieke relaties (Baudet) en zakelijke ideeën kan omgaan. Willem laat in 2018 het grootste schip ter wereld (Boreas) te water. Een ander aspect van hem is dat hij naar de rechter stapt, als hij denkt dat zijn concern schade ondervindt van de publicatie van Opa's dagboeken in de schilderijen van zijn Broer.
De moeder van Hugo en Willem
Hugo denkt niet heel positief over zijn moeder. (blz. 386: "Als ze niet gebotoxt was, was er nu een denkrimpel op haar voorhoofd verschenen." Ze is van zijn vader gescheiden of andersom. Die man spreekt de legendarische woorden : ze houdt meer van paarden dan van mannen. Op blz. 388 : "Haar egocentrisme had liefde in de weg gestaan. Je moest bereid zijn jezelf weg te geven. Ze had het niet gekund. Ze bezat paarden en personeel. Ze werd liever gehoorzaamd dan liefgehad.
Hij gaat op bezoek bij haar en ze biedt aan om nog een keer een gesprek te hebben over vroeger, maar Willem heeft er geen behoefte aan.
Beth
Beth is de gouvernante geweest van Hugo. Die werd ingeschakeld bij de opvoeding van Hugo en Willem. Hun ouders konden dat niet goed aan. Ze werd later ontslagen. Ze was ook de stiefmoeder van Tommy Wieringa (het personage in de roman). Dat was ook de link bij hun ontmoeting in Amsterdam.
Hugo gaat Beth opzoeken: die leeft onder armoedige omstandigheden en is ook ziek. Hugo zorgt voor haar en gaat mee naar het ziekenhuis: ze heeft longkanker en leeft niet lang meer. Hij regelt de natuurbegrafenis en ziet bij de nagelaten spullen de dagboeken van zijn opa. Beth had die bewaard.
Hugo heeft duidelijk meer sympathie voor Beth dan voor zijn moeder.
Personage Tommy Wieringa
In de roman komt een schrijver voor die een boek wil schrijven over het oorlogsverleden van opa. Hij stelt zich voor als Tommy Wieringa en hij wordt neergezet met een paar negatieve beschrijvingen ("Een lange man met een Fidel Castro-achtige pet ", Bavianentanden. Hij stinkt uit zijn mond). Dat is een vorm van zelfspot natuurlijk. Wieringa komt alleen voor in deel I. In deel II keert hij niet terug.
Hugo vertelt Wieringa niet dat hij na de begrafenis van Beth over de dagboeken van opa beschikt. Een vorm van kinnesinne. Wieringa had ooit bij een verkoop van zijn boeken een spreuk in het gekochte boek van Loïs gezet.
Quotes
"Wanneer hij zich buiten adem op de tegelvloer afzet en naar de oppervlakte schiet, is het alsof hij zal sterven, maar
dat is pas over achtenvijftig jaar, op ditzelfde landgoed, in een ander jaargetijde en onder omstandigheden die het best paradoxaal genoemd kunnen worden."
Bladzijde 11
"In de kantlijn van zijn toespraak had zijn grootvader genoteerd: "Overal cultuurondergang door het uitsterven van het noordse bloed! In deze tijd hield hij zijn gehoor voor. moesten velen onder hen wel het gevoel hebben de ondergang van het Avondland mee te maken, nu het Westen zijn beste tijd had gehad en een einde van stank en vuilnis wachtte"
Bladzijde 91
"Het verleden dat tussen de stenen kroop en steeds de boel ontwrichtte, dacht Hugo. Hadden ze Willem Adema de Oudere in '45 maar tegen een executiepaal op de Waalsdopervlakte gezet. Even voor zonsopgang in de duinen, een commando en een salvo van twaalf schoten- het had een hoop gesodemieter gescheeld."
Bladzijde 118
"Vanuit zijn golfresort In Florida dreigde Donald Trum Noord-Korea van de kaart te vegen met vuur en woede, zoals de wereld nog nooit had gezien. Vuur en woede van een primitieve god. Laten we hem prijzen met beschilderde gezichten en as op ons hoofd."
Bladzijde 414
"Met je blote lul in het fotomuseum. Klaar om haar te penetreren maar zij zal je erectie vastleggen voor een ander doel. Het is niet de schending van zijn fysieke integriteit, denkt hij, of hoe je dat ook noemde, het is hun gezamenlijk doorleefd verleden, de dingen die hij voor heilig hield, had verpatst voor haar entree in de kunst."
Bladzijde 422
"Niet precies te zeggen viel hoelang hij al overleden was, maar de staat van het lichaam weer erop dat het in de winter gebeurd moest zijn, tijdens een aanhoudend koele periode die de uitdroging van het lichaam had bespoedigd en een schimmel - en bacterie-invasie had vertraagd. In de sectieruimte van het ziekenhuis werd vastgesteld dat hij negenentwintig kilo woog; zijn haren en nagels waren lang."
Bladzijde 478
Willem Adema sr. is een rijk man geworden na de Tweede Wereldoorlog. Hij ging in de olie en de offshore handel. Maar in de Tweede Wereldoorlog is hij erg fout geweest. Vóór de oorlog was hij al gecharmeerd van de ideeën van de Duitse volksmenner Hitler en hij was ook niet tegen de Jodenvervolging. Hij meldde zich dan ook aan bij de Waffen- SS en toen de oorlog uitbrak, trad hij ook in hun krijgsdienst. Voor de familie was het verhaal later dat hij wilde meehelpen de Russische dreiging voor het Westen te voorkomen. Maar Willem Adema had extreemrechtse ideeën. Hij heeft ook burgers gedood. In zijn dagboek zijn oorlogsdaden beschreven. Hij raakte door een granaat gewond en werd in Rusland verzorgd, maar moest toen bureauwerk in Nederland doen. Hij had sympathieën voor de Nederlandse nazi Rost van Tonningen.
Toen hij in 1943 begreep dat Rusland de Duitsers terug ging dringen, meldde hij zich in Nederland aan bij een niet zo bekende verzetsgroep. Hij heeft daar waarschijnlijk wel wat goede dingen verricht. Na de oorlog werd hij in staat van beschuldiging gesteld, maar vrienden uit het verzet (o.a. zijn homovriend Wim Verbeek) pleitten voor hem. De gevangenisstraf die hij toch kreeg, was niet erg lang.
Hij vertrok daarna naar Midden-Amerika, zoals veel oorlogsmisdadigers deden. Hij kwam terecht in Maracaibo Lake (Venezuela)|en richtte zich op de oliehandel met Shell.
Een tweede familiegeheim was dat hij met de vrouw die hij daar ontmoette niet alleen een zoon, maar ook een geestelijk gehandicapte dochter Geertruida kreeg. In Nederland werd ze in een instelling verzorgd. Hugo hoort het verhaal van Geertruida pas in 2016 uit de mond van zijn ex-gouvernante Beth. In deel II van de roman gaat hij haar opzoeken en ook in het laatste hoofdstuk van de roman gaat hij met haar wandelen.
In het motto wordt nirwana min of meer al uitgelegd. Het draaide en draait in het leven altijd om vuur. De mens heeft het vuur vanaf het begin van zijn bestaan omarmd: de primitieve mens kon o.a. niet zonder vuur voor het bereiden van zijn voedsel. Maar Hugo beseft dat alles in zijn leven te maken heeft met vuur. Voor alles wat er in de geschiedenis gemaakt is, was vuur nodig. Maar ook de auto waarin hij in 2016 rijdt heeft ontbranding nodig, de vliegtuigen die de mens over de hele wereld vervoeren etc. Maar het vuur is ook een element van vernietiging: een bosbrand, de vuren in een oorlog.
En met de oneliner: "Vuur is een goede knecht , maar een slechte meester."
Daarom betekent Nirwana niet alleen dat het vuur is opgebrand , en in nirwana opgegaan. Maar vooral ook nieuwe levenskracht, want de geest is dan vrij om op volle kracht te werken. Hugo heeft de meditatie (en nieuwe levenskracht) nodig om weer energie op te doen. Na zijn breuk met Loïs , krijgt hij de kans om met zijn schilderijen de familiegeheimen te ontraadselen.
Maar in de epiloog is er sprake van een aftakelende Hugo die (in 2049 of 2050) op het vergeten Wassenaars landgoed in de natuur is opgegaan in nirwana. Het vuur dat in hem zat, is uit hem gegaan.
Motieven
Relatie tussen broers
In de roman spelen Willem en Hugo de rol van tweelingbroers. Uit alles blijkt dat Willem de vervelende gast van de twee is. Hij is gewelddadig tegenover zijn broer Hugo. Zijn ouders vinden dat Hugo maar een tijdje op het landgoed van hun grootouders moet wonen ter bescherming van zijn leven. Feitelijk komt het nooit meer goed. Willem die een wereldrecord scheepsbouw wil bereiken, geeft af op zijn tweelingbroer Hugo die het familiegeheim van de Adema's in een reeks schilderijen wil bekendmaken aan de wereld. Willem gaat naar de rechter, maar hij wordt in het ongelijk gesteld. Het is toch eigenlijk weer een variant op het Kaïn en Abelthema.
Seksualiteit
Hugo heeft een fijne relatie met Loïs, die bovendien 'een beest op seksueel gebied' is. Maar ze verlaat hem toch, wat Hugo verschrikkelijk vindt. Het wordt een tijdje niks met vrouwen, maar op het landgoed van zijn opa ontmoet hij een aantrekkelijke verpleegkundige, net iets ouder dan Hugo is. Ze laten het elkaar merken en het wordt - zij het voor korte tijd- een hartstochtelijke relatie. Wieringa beschrijft in beide relaties de seks expliciet.
Arm/rijk
De relatie tussen Loïs en Hugo is ook een tegenstelling tussen arm en rijk. Loïs komt uit een gewoon milieu maar Hugo komt uit een steenrijk milieu dat in de oorlog zijn oorsprong heeft gekregen en na de oorlog veel geld heeft opgeleverd met de offshore handel. Zo vindt Loïs het eigenlijk helemaal niet leuk dat Hugo meteen in een opwelling een finca in Spanje koopt, zonder het met haar te bespreken. De macht van het geld irriteert haar. De relatie loopt dus ook stuk, maar niet alleen door de tegenstelling arm/rijk.
Tweede wereldoorlog
De oorlog komt voor in de dagboeken van Willem Adema de Oudere. Hij vertelt in de familie dat hij met de Duitsers in zee ging, omdat hij de opkomst van het communisme wilde stoppen. Maar uit de dagboeken kun je ook wat anders halen: hij is racistisch en hij geeft af op de Joden. Zijn groep soldaten doodt veel burgers o.a. Joden. Als Adema in 1943 merkt dat de kansen voor de Russen keren, en hij toevallig gewond is geraakt, keert hij terug naar Nederland en hij sluit zich aan bij een relatief onbekende verzetsgroep om zijn hachje na de oorlog te redden. Die gok is goed, want hij wordt door een homovriend Wim ontlast van zijn beschuldigingen. Die steelt bovendien de dagboeken die bezwaarlijk hadden kunnen zijn voor Adema.
Jodenvervolging
Een specifiek motief bij het oorlogsmotief is de Jodenvervolging. Adema sr. is ervan overtuigd dat de Joden een oorzaak van de wereldproblemen zijn. Dus Ausradieren.
Dood
Behalve in de oorlogsverhalen die in het dagboek staan, gaan er weinig verhaalpersonages dood. De oude Adema wordt zelfs honderd jaar en dat wordt in de familie feestelijk gevierd. Het enige personage van de roman dat dood gaat, is de ex-gouvernante van Hugo, Beth. Ze werd destijds door de familie Adema ontslagen en is in 2016 terug te vinden in een armoedige Drentse woning in een armzalige toestand. Ze lijkt behoorlijk ziek en Hugo sleept haar mee naar de huisarts en later naar het ziekenhuis. De hoest blijkt een symptoom van uitgezaaide longkanker en ze heeft niet lang meer te leven. Ze wordt begraven op een natuurbegraafplaats.
Uiteindelijk sterft Hugo in 2049 een opmerkelijke dood door uithongering|; hij weegt nog 29 kilo.
Liefde
Hugo dacht in Loïs een heerlijke geliefde te vinden, maar na twaalf jaar ruilt ze hem in voor een surfboy. Hugo is verbijsterd en heeft het daarom een lange periode moeilijk. Op seksueel gebied ging het prima en ze hadden het leuk samen. Maar als ze een tijdje later een fototentoonstelling opent met bewerkte foto's van haar en Hugo, neemt ze wraak als muze van de kunstschilder. Het is voor Hugo gênant om met de bewerkte foto's in het openbaar te worden geconfronteerd. Hij krijgt ook geen kans om het goed te maken.
Over de relatie van zijn ouders is weinig goed te vertellen. Vader zei bij de echtscheiding dat zijn vrouw meer met paarden ophad dan met mannen. Ze wilde gehoorzaamd worden en niet geliefkoosd. Hugo heeft weinig goede herinneringen aan zijn moeder.
Ook de grootouders Adema zijn weliswaar lang bij elkaar, maar over de liefdesrelatie kom je weinig te weten. Er waren vroeger best vrouwen verliefd op de oude Willem (bijv. Sofia, de zuster die hem in Rusland verpleegde) maar hij wilde haar niet. Later wordt duidelijk dast hij waarschijnlijk homoseksueel was, want de leider van een verzetsgroep Ringdijk is mogelijk zijn geliefde. Die steelt de dagboeken voor Willem, waardoor het bewijs van zijn oorlogsdaden verdwenen is. Hij trouwt met een vrouw die aardig is en Papiamento spreekt. Fataal voor het huwelijk zal ook zijn dat het echtpaar opgezadeld werd met een ernstig gehandicapt kind. In de familie wordt het kind doodgezwegen, in werkelijkheid werd het opgenomen in een inrichting.
Wraak
Loïs neemt wraak op haar geliefde. Ze was in de rol van muze voor de kunstschilder Hugo blijkbaar niet gelukkig. Daardoor kon ze zichzelf niet ontwikkelen. In de vrijheid die ze daarna kreeg met een surfknul, had ze die vrijheid wel en zo kan haar loopbaan als kunstfotograaf gestart worden met een tentoonstelling die gevoed is door wraak.
Hugo maakt een serie schilderijen waarmee hij het verleden van zijn opa aan de kaak stelt. De serie kan nadelig zijn voor het grote bedrijf waarvan Willem intussen de belangrijkste man is. Aangezien zijn broer hem vroeger dwars zat, zou het doorgaan van de tentoonstelling een vorm van wraak van Hugo kunnen zijn.
Klimaatproblemen
Geen thema wordt door Tommy Wieringa in deze roman uit de weg gegaan. Naar aanleiding van de thematiek rondom het element vuur wordt door Hugo aangegeven dat vuur de brandende motor van de maatschappij is. Alles begon bij het vuur, alles bestaat bij het vuur, de auto, het vliegtuig. Dat zorgt later voor grote problemen in de natuur. Een klimaatcrisis dus.
Politiek
Ook vreemde snuiters in de politiek neemt Hugo op de korrel. In Nederland is dat Thierry Baudet die door zijn kapitalistisch ingestelde broer Willem wordt bewonderd. Hij steunt Baudet ook financieel.
Een andere politieke lapzwans vindt hij Donald Trump, een president voor wie hij alleen maar minachting kan opbrengen voor zijn circusacts.
Kunstenaarswereld
Hugo is een buitenbeentje in de familie Adema. De meeste familieleden zijn belust op macht en geld. Hugo is een kunstenaar, een schilder die vrij veel succes heeft. Met zijn serie over de oorlog en zijn grootvader haalt hij het om een expositie te hebben in het beroemde Rotterdamse museum Boijmans van Beuningen.
Zijn geliefde Loïs is fotografe: ook zij brengt het tot een tentoonstelling die nogal wat stof doet opwaaien.
Een derde personage uit de wereld van de kunst is de schrijver Tommy Wieringa die een boek wil schrijven over de opa van Hugo.
Meditatie
Hugo zoekt zijn heil in meditatie als het in zijn leven tegen zit. Nadat zijn geliefde Loïs de relatie heeft beëindigd, is hij een tijdlang van slag. Alleen de zen-meditatie brengt hem er weer boven op. In de epiloog die nota bene in 2049 is gesitueerd, blijkt dat uitgedoofde kunstenaar op zijn landgoed in Wassenaar ook nog steeds mediteerde.
Motto
"Nirwana wordt vaak verbeeld als het doven van een vuur. Als het vuur niet langer brandt, is het "in nirwana opgegaan" de elementen waaruit het bestond, zijn niet langer in staat van ontbranding. Bezien vanuit het vuur lijkt dat misschien een steriele en levenloze toestand, maar vanuit de elementen betekent het juist leven en kracht. Dat wil zeggen- als de vuren van hebzucht, haat en waan zijn geblust, is de geest vrij om op volle kracht te werken"
Het Wiel der Waarheid in beweging zetten, Commentaar bij het Eerste Onderricht van de Boeddha AJAHN SUCITTO
Opdracht
voor channa, voor hazel, voor zoë, mi kas di lus en voor john
Titelverklaring
Voor de titelverklaring kan het beste worden verwezen naar het hierboven afgedrukte motto. Nirwana en vuur hebben met elkaar te maken. Heel veel passages in deze roman gaan over het vuur: het vuur waarmee voor de mensheid alles begon, het vuur van de vernietiging en van vuurkracht in de oorlog, het vuur (de drijfveer) van het kapitalisme, het vuur van de liefde, het vuur van de kunstenaar. .
Structuur & perspectief
De dikke roman heeft een proloog (Vooraf) en een epiloog (Exit) De proloog speelt zich af in 1990, de epiloog in het futuristische 2049.
Daartussen wordt het verhaal in twee delen en in 80 korte hoofdstukken zonder titel verteld: Deel I ho 1-32 speelt zich voornamelijk in het hedenvan 2016 af, maar in deel II (ho 33-80) worden heden en verleden regelmatig afgewisseld. Het verleden bestaat dan uit de weergave en de samenvatting van de dagboeken van opa Willem die hoofdpersoon Hugo in bezit heeft gekregen uit de nalatenschap van zijn gouvernante Beth. Het heden speelt zich af van 2016-2018. Het is de geschiedenis van de wraak van Loïs (zijn eerste geliefde), de ontstaansgeschiedenis van de schilderijenserie die Hugo maakt naar aanleiding van de dagboeken en de korte seksuele relatie die Hugo heeft met de verpleegkundige van zijn grootouders, Vera.Aan het eind zijn er twee grote gebeurtenissen: de tewaterlating van het grootste schip ter wereld, de Boreas, door broer Willem en de opening van de tentoonstelling van Hugo's schilderijen over het oorlogsverleden van zijn opa.
Wat het perspectief betreft zijn er enkele mogelijkheden: de proloog en de epiloog zijn van een alwetende verteller. In deel I wordt vooral verteld vanuit het standpunt van de veertigjarige Hugo Adema, de kunstschilder. In deel II is dat ook het geval, maar er wordt voortdurend verwezen naar de oorlogsdagboeken van opa Willem. Hugo vertelt die vaak in eigen woorden en soms maakt hij gebruik van letterlijke citaten, waardoor opa Willem feitelijk een ik-verteller is.
Decor
De jaartallen in de diverse tijdlagen worden helder aangegeven. - De tijdlaag van 1937-1943 komt uit de dagboeken van opa Willem. - De tijd daarna vertelt Willem, de schilder.(mogelijk is ook, een alwetende verteller) - In 1990 woont Hugo tijdelijk op het landgoed van zijn opa en oma. - In 2016 verbreekt Hugo's partner Loïs de relatie en die tijdlaag wordt verteld tot 2018: de opening van zijn schilderijententoonstelling in Rotterdam. - in de epiloog ontstaat de vreemde situatie dat Hugo als een oudere man sterft (in 2049)
De plaatsen van handeling zijn: - in Wassenaar het landgoed Oostraven van zijn opa - een dorp in Drenthe, waar ex-gouvernante Beth woont (en sterft) - in Oegstgeest, de verblijfplaats van tante Geertruida in een instelling - de woonplaats van Hugo, Amsterdam - het vakantie-eiland Ibiza - de oorlogshandelingen in Oost-Europa en met name in Rusland - het naoorlogse verblijf in Venezuela (Maracaibo Lake) -
Stijl
De stijl is herkenbaar voor de schrijver. Hij is altijd welbespraakt en belezen. Maar het houdt ook in dat hij in deze roman toch te wollig taalgebruik hanteert, met veel metaforen, onbekende lastige woorden en complexe zinnen. Ook laat hij zien dat hij veel kennis heeft van de Klassieken (Grieken) en van maatschappelijke ontwikkelingen (klimaatcrisis,Thierry Baudet, bekende schrijvers uit de wereldliteratuur en filmmakers)
- In de paar sekspassages is Tommy Wieringa expliciet (seks met Loïs, Vera): Loïs kon heel goed pijpen en Vera wordt anaal bevredigd.
- Soms fraaie onliners: - (blz. 176 : "Wat is een fotograaf anders dan een luie schilder?") - (bzl. 288: "Je slijt van gevoelens, je verkruimelt van liefde of gebrek daaraan, van angst voor verlies en van verlies zelf. Mensen kunnen sterven aan een gebroken hart.") - (blz. 386 : "Ze werd liever gehoorzaamd dan liefgehad.") - (blz. 445 : "Vuur is een goede knecht, maar een slechte meester.")
- Wieringa gebruikt graag moeilijke woorden, maar het probleem daarbij is dat hij een 'gewone lezer' (en dus ook scholieren) van zich kan vervreemden.Die lezers zullen niet altijd zin en gelegenheid hebben om die bijzondere woorden op te zoeken. (zie voor voorbeelden onder Bijzonderheden)
- Hij maakt in deze roman weinig gebruik van het stijlmiddel humor en /of ironie, waarmee hij doorbrak in de roman Joe Speedboot.
Kortom, het taalgebruik komt bombastisch over, het had een tikkeltje minder gekund.
Slotzin
Wanneer hij zijn mond opent om te schreeuwen komt zijn aangezicht los van zijn schedel, breekt van hem af als een scherf, en zweeft dan opwaarts bij hem vandaan. Op enige afstand blijft het even hangen en kijkt naar het bos en zichzelf onder zich, met als laatste gedachte die als zodanig te kwalificeren valt: wat jammer van de bomen.
Bijzonderheden
Een aantal voorbeelden van woorden die nauwelijks door de lezer gekend zullen zijn: Er worden hier slechts 15 voorbeelden opgeschreven. Het is eenvoudig daar een veelvoud van te maken - geprefigureerd (129) - disruptieve ( 135 ) - metastaseerden (136) - eugenetisch ( 139) - suspecies ( 157) - geïnscrubeerd (158) - cholerische (262) - gecreoliseerd (226) - juveniele (247) - necrotisch (257) - afatische (261) - extincie (280) - apracie (287) - anempasthicus (288) - triumviraat (408)
Het grootste schip ter wereld wordt door het concern van Adema in 2018 gedoopt. De naam Boreas is afkomstig uit de Griekse mythologie. Hij was de God van de Noordenwind; een harde, koude wind. Symbolisch misschien voor het imperium van Willem Adema.
Beoordeling
Nirwana is inderdaad een alles omvattende roman, waarin Tommy Wieringa veel onderwerpen voor de lezer beschrijft. Het draait feitelijk om het familiegeheim van Willem Adema (in wie je Pieter Schelte Heerema kunt herkennen) die in de Tweede Wereldoorlog eerst de kant van de Duitsers koos en zich daarna, toen de oorlogskansen keerden, aanmeldde bij een verzetsgroep. Eigenlijk is dat al voldoende stof voor een stevige roman, zeker als je ziet wat er met die man na de oorlog gebeurde.Ook de rivaliteit tussen tweelingbroers zou prima in dat rijtje kunnen passen. En een weggelopen liefde ondanks bevredigende seks doet het ook goed.
Maar daar blijft het jammer genoeg niet bij: Wieringa haalt ook de klimaatcrisis erbij, het consumptiepatroon van de moderne mens, de natuurproblematiek met zijn opvatting over Nirwana, de infantiliteit van de moderne mens en zeker ook die van politici. Uitgewerkte liefdesrelaties worden verbonden aan de filosofie van meditaties. Het zijn uitstapjes die eigenlijk niet per se in deze roman hadden gehoeven. Bijna vijfhonderd bladzijden volschrijven over zoveel verschillende thema's haalt ook de vaart uit het verhaal.
In die in mijn ogen overbodige passages zie je ook wel wat terug van het werk van schrijvers-tijdgenoten als Ilja Leonard Pfeiffer en Peter Buwalda. Ook de breedvoerigheid om de thema's te beschrijven met complexe zinnen en een veelheid aan moeilijke en onbekende woorden zal toch niet iedereen een gelukkige keuze vinden. Ik verwacht niet dat lezers van de roman de stoet aan vreemde woorden die Wieringa gebruikt, kennen en ze zullen opzoeken in een woordenboek. Dat mag je ook niet verwachten van scholieren van deze tijd.
Wat ik ook nog het meest mis in deze roman, is de plezierige ironiserende toon van een schrijver die met zijn bekendste boek Joe Speedboot doorbrak bij het grote publiek. Dat maakte het lezen destijds een genot, die ik nu inwisselde voor enige ergernis, omdat er weer een onnodig en uitvoerig uitstapje werd gemaakt.
Kortom, een mooi boek met waarschijnlijk veel dubbele bodems erin verstopt door een met veel speurwerk belaste schrijver. Zo'n boek schrijf je niet in een vloek en een zucht. Maar wanneer scholieren dit boek op hun literatuurlijst willen zetten, dan zullen ze flink moeten doorbijten. . Ik raad bij de scholieren alleen ervaren lezers (vwo) aan dit boek beet te pakken.
"Die grote greep is indrukwekkend, maar vormt in zekere zin ook het belangrijkste bezwaar: alles staat er in dienst van. Niet alleen ‘die schooier’ Wieringa, haast Ãeder personage is een katalysator, tot Hugo zelf aan toe. Dat gaat ten koste van hun eigenheid, en van hun op zichzelf veelbelovende verhalen. Er had bijvoorbeeld meer gezeten in het conflict tussen Hugo en zijn muze, of antimuze, en in een handvol andere zijpaden. Volwaardige romans misschien."
https://www.parool.nl/boe...oogle.com/
"Ach. Nirwana is niet het grootse, revolutionaire boek dat de inzet of omvang ervan suggereert, het is eerder een boek dat op heel veel andere boeken lijkt. Maar ach, het is onderhoudend genoeg, de roman drijft, vaart, zinkt niet. Er duikt een oorlogsdagboek op en daaruit ontspint zich een plan voor zoete wraak in het hoofd van Hugo Adema, op de wereld die hem niet meer hoefde, op zijn ex, de kunst, zijn familie. Maar die wraakverhaallijn, die de climax van Nirwana vormt, werpt wel een problematische paradox op in de roman, die verhoedt dat het geheel groter wordt dan de som der delen, die voorkomt dat het onderliggende thema alles uiteindelijk weldadig laat gloeien. Want Hugo Adema vindt in die wraak juist weer kracht, en de roman leeft ervan op – het wordt weer wezenlijk interessanter dan de episode daarvóór, Hugo’s ontdekking van een verzwegen, gehandicapt zusje. Hoe teer ook, hoe kwetsbaar Wieringa ook poogt te schrijven (maar zijn gedragen stijl, die afstand schept, werkt ook daar soms tegen); de energie van de roman zit toch daar waar het vuur brandt. Nieuwe liefde, jeugdige kracht, inspiratie!"
https://nrcwebwinkel.nl/n...9403180816
Bronnen
Interview met de schrijver over zijn nieuwe roman.
Wil je onbeperkt toegang tot alle Zeker Weten Goed verslagen? Meld je dan aan bij Scholieren.com.
26.516 scholieren gingen je al voor!
Geschreven door Cees
Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Ik vond het destijds mijn taak om de verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met nieuwe en/of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk ook gewoon leuk zijn. Docenten kunnen je met het aanprijzen van leuke en/of spannende boeken enthousiast maken. Stukken die interessant zijn, voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat. Ik heb nu ruim 1460 verslagen gemaakt, waarvan een heleboel Zeker-Weten-Goed-verslagen. Er staan vragen over de inhoud aan het eind om je te laten zien of je het boek begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik daarom zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Ik hoop altijd dat de 'moderne leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende schrijvers ook op de leeslijst te zetten. Uittreksels maken vond ikzelf vroeger helemaal niet leuk. Ik kocht daarom ook uittrekselboeken. (Bijvoorbeeld Literama, Apercu, Der Rote Faden) Nu maak ik zelf boekverslagen voor scholieren.com. Nog een gemeend advies: wees verstandig en lees altijd wel het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een een prima geheugensteun voor je mondeling zijn. En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek ook niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com levert.
REACTIES
1 seconde geleden