Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2023
• 480 pagina's
• Uitgeverij: De bezige Bij

Flaptekst

Eerste zin

Na jaren van onbruik wordt er in de zomer van 1990 bijna elke dag gezwommen in het zwembad tussen de villa en de bosrand. De hittegolf die eind juli begon en tien dagen duurde is voorbij; het is nog altijd erg warm. Op de bodem van het bad scherpt een jongen opnieuw zijn onderwaterrecord aan. In juni is hij veertien geworden.

Samenvatting

Personages

Hugo Adema

De kunstschilder Hugo Adema is de protagonist. Hij heeft een tweelingbroer Willem die hem vroeger altijd dwarszat en soms kwelde. Daarom moet hij als hij veertien jaar oud is, wonen op het landgoed van zijn opa. Als Willem de handel ingaat en het concern overneemt van zijn opa, wordt Hugo een succesvol schilder. Maar in 2016 verlaat zijn geliefde (Loïs) hem. Ze heeft een jongere minnaar gekregen. Hugo raakt in een toestand van besluiteloosheid. Hij hield veel van Loïs, die hem om onbekende reden verlaat. Door te mediteren komt hij er bovenop. Door een ontmoeting met de schrijver Tommy Wieringa, die een boek wil schrijven over zijn opa's oorlogsverleden, raakt hij ook geïnteresseerd over die nazitijd. Via zijn oude gouvernante Beth krijgt hij na haar dood de dagboeken van zijn opa., die ooit verwijderd zijn uit de dossiers. van het NIOD. Hij gaat de dagboeken van opa lezen, overtikken en inspreken opdat ze niet verloren gaan. Daarmee kan hij ook beginnen aan een serie oorlogsschilderijen die zelfs de belangstelling trekt van Museum Boijmans van Beuningen. Hij krijgt nog wel een klap te verwerken als zijn geliefde Loïs ook een tentoonstelling krijgt met bewerkte foto's uit hun relatie krijgt. Ze zet zich daarin af tegen hem, omdat ze zich als muze van de schilder slachtoffer vindt in die relatie. Hugo bekijkt de foto's en vlucht weg uit het Fotomuseum. Hij vindt dat hij dat niet verdiend heeft. Zijn broer Willem wil zijn expositie verbieden via de rechter, maar dat staat de rechter niet toe. Na 2018 valt er een gat in het verhaal. In de epiloog die ongeveer in 2049 speelt, wordt Hugo beschreven als een zonderlinge figuur. Wat heeft hij in die dertig jaar die ertussen zitten, gedaan? Ja, 231 schilderijen staan in zijn atelier.

Willem Adema

Over de tweelingbroer Willem wordt in de roman eigenlijk maar weinig prijsgegeven. Hij is ook veertig natuurlijk, is getrouwd maar heeft een mooie relatie buiten zijn huwelijk, biecht hij aan zijn broer op. Willem was in zijn jeugd een pestkop voor zijn broer. Hij was het eerste bij zijn geboorte en hij heeft het meeste DNA van de Adema-generatie. Opa heeft zijn bedrijf overgedragen aan Willem, die ook goed met macht, politieke relaties (Baudet) en zakelijke ideeën kan omgaan. Willem laat in 2018 het grootste schip ter wereld (Boreas) te water. Een ander aspect van hem is dat hij naar de rechter stapt, als hij denkt dat zijn concern schade ondervindt van de publicatie van Opa's dagboeken in de schilderijen van zijn Broer.

De moeder van Hugo en Willem

Hugo denkt niet heel positief over zijn moeder. (blz. 386: "Als ze niet gebotoxt was, was er nu een denkrimpel op haar voorhoofd verschenen." Ze is van zijn vader gescheiden of andersom. Die man spreekt de legendarische woorden : ze houdt meer van paarden dan van mannen. Op blz. 388 : "Haar egocentrisme had liefde in de weg gestaan. Je moest bereid zijn jezelf weg te geven. Ze had het niet gekund. Ze bezat paarden en personeel. Ze werd liever gehoorzaamd dan liefgehad. Hij gaat op bezoek bij haar en ze biedt aan om nog een keer een gesprek te hebben over vroeger, maar Willem heeft er geen behoefte aan.

Beth

Beth is de gouvernante geweest van Hugo. Die werd ingeschakeld bij de opvoeding van Hugo en Willem. Hun ouders konden dat niet goed aan. Ze werd later ontslagen. Ze was ook de stiefmoeder van Tommy Wieringa (het personage in de roman). Dat was ook de link bij hun ontmoeting in Amsterdam. Hugo gaat Beth opzoeken: die leeft onder armoedige omstandigheden en is ook ziek. Hugo zorgt voor haar en gaat mee naar het ziekenhuis: ze heeft longkanker en leeft niet lang meer. Hij regelt de natuurbegrafenis en ziet bij de nagelaten spullen de dagboeken van zijn opa. Beth had die bewaard. Hugo heeft duidelijk meer sympathie voor Beth dan voor zijn moeder.

Personage Tommy Wieringa

In de roman komt een schrijver voor die een boek wil schrijven over het oorlogsverleden van opa. Hij stelt zich voor als Tommy Wieringa en hij wordt neergezet met een paar negatieve beschrijvingen ("Een lange man met een Fidel Castro-achtige pet ", Bavianentanden. Hij stinkt uit zijn mond). Dat is een vorm van zelfspot natuurlijk. Wieringa komt alleen voor in deel I. In deel II keert hij niet terug. Hugo vertelt Wieringa niet dat hij na de begrafenis van Beth over de dagboeken van opa beschikt. Een vorm van kinnesinne. Wieringa had ooit bij een verkoop van zijn boeken een spreuk in het gekochte boek van Loïs gezet.

Quotes

"Wanneer hij zich buiten adem op de tegelvloer afzet en naar de oppervlakte schiet, is het alsof hij zal sterven, maar dat is pas over achtenvijftig jaar, op ditzelfde landgoed, in een ander jaargetijde en onder omstandigheden die het best paradoxaal genoemd kunnen worden." Bladzijde 11

"In de kantlijn van zijn toespraak had zijn grootvader genoteerd: "Overal cultuurondergang door het uitsterven van het noordse bloed! In deze tijd hield hij zijn gehoor voor. moesten velen onder hen wel het gevoel hebben de ondergang van het Avondland mee te maken, nu het Westen zijn beste tijd had gehad en een einde van stank en vuilnis wachtte" Bladzijde 91

"Het verleden dat tussen de stenen kroop en steeds de boel ontwrichtte, dacht Hugo. Hadden ze Willem Adema de Oudere in '45 maar tegen een executiepaal op de Waalsdopervlakte gezet. Even voor zonsopgang in de duinen, een commando en een salvo van twaalf schoten- het had een hoop gesodemieter gescheeld." Bladzijde 118

"Vanuit zijn golfresort In Florida dreigde Donald Trum Noord-Korea van de kaart te vegen met vuur en woede, zoals de wereld nog nooit had gezien. Vuur en woede van een primitieve god. Laten we hem prijzen met beschilderde gezichten en as op ons hoofd." Bladzijde 414

"Met je blote lul in het fotomuseum. Klaar om haar te penetreren maar zij zal je erectie vastleggen voor een ander doel. Het is niet de schending van zijn fysieke integriteit, denkt hij, of hoe je dat ook noemde, het is hun gezamenlijk doorleefd verleden, de dingen die hij voor heilig hield, had verpatst voor haar entree in de kunst." Bladzijde 422

"Niet precies te zeggen viel hoelang hij al overleden was, maar de staat van het lichaam weer erop dat het in de winter gebeurd moest zijn, tijdens een aanhoudend koele periode die de uitdroging van het lichaam had bespoedigd en een schimmel - en bacterie-invasie had vertraagd. In de sectieruimte van het ziekenhuis werd vastgesteld dat hij negenentwintig kilo woog; zijn haren en nagels waren lang." Bladzijde 478

Thematiek

Familiegeheimen

Willem Adema sr. is een rijk man geworden na de Tweede Wereldoorlog. Hij ging in de olie en de offshore handel. Maar in de Tweede Wereldoorlog is hij erg fout geweest. Vóór de oorlog was hij al gecharmeerd van de ideeën van de Duitse volksmenner Hitler en hij was ook niet tegen de Jodenvervolging. Hij meldde zich dan ook aan bij de Waffen- SS en toen de oorlog uitbrak, trad hij ook in hun krijgsdienst. Voor de familie was het verhaal later dat hij wilde meehelpen de Russische dreiging voor het Westen te voorkomen. Maar Willem Adema had extreemrechtse ideeën. Hij heeft ook burgers gedood. In zijn dagboek zijn oorlogsdaden beschreven. Hij raakte door een granaat gewond en werd in Rusland verzorgd, maar moest toen bureauwerk in Nederland doen. Hij had sympathieën voor de Nederlandse nazi Rost van Tonningen. Toen hij in 1943 begreep dat Rusland de Duitsers terug ging dringen, meldde hij zich in Nederland aan bij een niet zo bekende verzetsgroep. Hij heeft daar waarschijnlijk wel wat goede dingen verricht. Na de oorlog werd hij in staat van beschuldiging gesteld, maar vrienden uit het verzet (o.a. zijn homovriend Wim Verbeek) pleitten voor hem. De gevangenisstraf die hij toch kreeg, was niet erg lang. Hij vertrok daarna naar Midden-Amerika, zoals veel oorlogsmisdadigers deden. Hij kwam terecht in Maracaibo Lake (Venezuela)|en richtte zich op de oliehandel met Shell. Een tweede familiegeheim was dat hij met de vrouw die hij daar ontmoette niet alleen een zoon, maar ook een geestelijk gehandicapte dochter Geertruida kreeg. In Nederland werd ze in een instelling verzorgd. Hugo hoort het verhaal van Geertruida pas in 2016 uit de mond van zijn ex-gouvernante Beth. In deel II van de roman gaat hij haar opzoeken en ook in het laatste hoofdstuk van de roman gaat hij met haar wandelen.

Vuur

In het motto wordt nirwana min of meer al uitgelegd. Het draaide en draait in het leven altijd om vuur. De mens heeft het vuur vanaf het begin van zijn bestaan omarmd: de primitieve mens kon o.a. niet zonder vuur voor het bereiden van zijn voedsel. Maar Hugo beseft dat alles in zijn leven te maken heeft met vuur. Voor alles wat er in de geschiedenis gemaakt is, was vuur nodig. Maar ook de auto waarin hij in 2016 rijdt heeft ontbranding nodig, de vliegtuigen die de mens over de hele wereld vervoeren etc. Maar het vuur is ook een element van vernietiging: een bosbrand, de vuren in een oorlog. En met de oneliner: "Vuur is een goede knecht , maar een slechte meester." Daarom betekent Nirwana niet alleen dat het vuur is opgebrand , en in nirwana opgegaan. Maar vooral ook nieuwe levenskracht, want de geest is dan vrij om op volle kracht te werken. Hugo heeft de meditatie (en nieuwe levenskracht) nodig om weer energie op te doen. Na zijn breuk met Loïs , krijgt hij de kans om met zijn schilderijen de familiegeheimen te ontraadselen. Maar in de epiloog is er sprake van een aftakelende Hugo die (in 2049 of 2050) op het vergeten Wassenaars landgoed in de natuur is opgegaan in nirwana. Het vuur dat in hem zat, is uit hem gegaan.

Motieven

Relatie tussen broers

In de roman spelen Willem en Hugo de rol van tweelingbroers. Uit alles blijkt dat Willem de vervelende gast van de twee is. Hij is gewelddadig tegenover zijn broer Hugo. Zijn ouders vinden dat Hugo maar een tijdje op het landgoed van hun grootouders moet wonen ter bescherming van zijn leven. Feitelijk komt het nooit meer goed. Willem die een wereldrecord scheepsbouw wil bereiken, geeft af op zijn tweelingbroer Hugo die het familiegeheim van de Adema's in een reeks schilderijen wil bekendmaken aan de wereld. Willem gaat naar de rechter, maar hij wordt in het ongelijk gesteld. Het is toch eigenlijk weer een variant op het Kaïn en Abelthema.

Seksualiteit

Hugo heeft een fijne relatie met Loïs, die bovendien 'een beest op seksueel gebied' is. Maar ze verlaat hem toch, wat Hugo verschrikkelijk vindt. Het wordt een tijdje niks met vrouwen, maar op het landgoed van zijn opa ontmoet hij een aantrekkelijke verpleegkundige, net iets ouder dan Hugo is. Ze laten het elkaar merken en het wordt - zij het voor korte tijd- een hartstochtelijke relatie. Wieringa beschrijft in beide relaties de seks expliciet.

Arm/rijk

De relatie tussen Loïs en Hugo is ook een tegenstelling tussen arm en rijk. Loïs komt uit een gewoon milieu maar Hugo komt uit een steenrijk milieu dat in de oorlog zijn oorsprong heeft gekregen en na de oorlog veel geld heeft opgeleverd met de offshore handel. Zo vindt Loïs het eigenlijk helemaal niet leuk dat Hugo meteen in een opwelling een finca in Spanje koopt, zonder het met haar te bespreken. De macht van het geld irriteert haar. De relatie loopt dus ook stuk, maar niet alleen door de tegenstelling arm/rijk.

Tweede wereldoorlog

De oorlog komt voor in de dagboeken van Willem Adema de Oudere. Hij vertelt in de familie dat hij met de Duitsers in zee ging, omdat hij de opkomst van het communisme wilde stoppen. Maar uit de dagboeken kun je ook wat anders halen: hij is racistisch en hij geeft af op de Joden. Zijn groep soldaten doodt veel burgers o.a. Joden. Als Adema in 1943 merkt dat de kansen voor de Russen keren, en hij toevallig gewond is geraakt, keert hij terug naar Nederland en hij sluit zich aan bij een relatief onbekende verzetsgroep om zijn hachje na de oorlog te redden. Die gok is goed, want hij wordt door een homovriend Wim ontlast van zijn beschuldigingen. Die steelt bovendien de dagboeken die bezwaarlijk hadden kunnen zijn voor Adema.

Jodenvervolging

Een specifiek motief bij het oorlogsmotief is de Jodenvervolging. Adema sr. is ervan overtuigd dat de Joden een oorzaak van de wereldproblemen zijn. Dus Ausradieren.

Dood

Behalve in de oorlogsverhalen die in het dagboek staan, gaan er weinig verhaalpersonages dood. De oude Adema wordt zelfs honderd jaar en dat wordt in de familie feestelijk gevierd. Het enige personage van de roman dat dood gaat, is de ex-gouvernante van Hugo, Beth. Ze werd destijds door de familie Adema ontslagen en is in 2016 terug te vinden in een armoedige Drentse woning in een armzalige toestand. Ze lijkt behoorlijk ziek en Hugo sleept haar mee naar de huisarts en later naar het ziekenhuis. De hoest blijkt een symptoom van uitgezaaide longkanker en ze heeft niet lang meer te leven. Ze wordt begraven op een natuurbegraafplaats. Uiteindelijk sterft Hugo in 2049 een opmerkelijke dood door uithongering|; hij weegt nog 29 kilo.

Liefde

Hugo dacht in Loïs een heerlijke geliefde te vinden, maar na twaalf jaar ruilt ze hem in voor een surfboy. Hugo is verbijsterd en heeft het daarom een lange periode moeilijk. Op seksueel gebied ging het prima en ze hadden het leuk samen. Maar als ze een tijdje later een fototentoonstelling opent met bewerkte foto's van haar en Hugo, neemt ze wraak als muze van de kunstschilder. Het is voor Hugo gênant om met de bewerkte foto's in het openbaar te worden geconfronteerd. Hij krijgt ook geen kans om het goed te maken. Over de relatie van zijn ouders is weinig goed te vertellen. Vader zei bij de echtscheiding dat zijn vrouw meer met paarden ophad dan met mannen. Ze wilde gehoorzaamd worden en niet geliefkoosd. Hugo heeft weinig goede herinneringen aan zijn moeder. Ook de grootouders Adema zijn weliswaar lang bij elkaar, maar over de liefdesrelatie kom je weinig te weten. Er waren vroeger best vrouwen verliefd op de oude Willem (bijv. Sofia, de zuster die hem in Rusland verpleegde) maar hij wilde haar niet. Later wordt duidelijk dast hij waarschijnlijk homoseksueel was, want de leider van een verzetsgroep Ringdijk is mogelijk zijn geliefde. Die steelt de dagboeken voor Willem, waardoor het bewijs van zijn oorlogsdaden verdwenen is. Hij trouwt met een vrouw die aardig is en Papiamento spreekt. Fataal voor het huwelijk zal ook zijn dat het echtpaar opgezadeld werd met een ernstig gehandicapt kind. In de familie wordt het kind doodgezwegen, in werkelijkheid werd het opgenomen in een inrichting.

Wraak

Loïs neemt wraak op haar geliefde. Ze was in de rol van muze voor de kunstschilder Hugo blijkbaar niet gelukkig. Daardoor kon ze zichzelf niet ontwikkelen. In de vrijheid die ze daarna kreeg met een surfknul, had ze die vrijheid wel en zo kan haar loopbaan als kunstfotograaf gestart worden met een tentoonstelling die gevoed is door wraak. Hugo maakt een serie schilderijen waarmee hij het verleden van zijn opa aan de kaak stelt. De serie kan nadelig zijn voor het grote bedrijf waarvan Willem intussen de belangrijkste man is. Aangezien zijn broer hem vroeger dwars zat, zou het doorgaan van de tentoonstelling een vorm van wraak van Hugo kunnen zijn.

Klimaatproblemen

Geen thema wordt door Tommy Wieringa in deze roman uit de weg gegaan. Naar aanleiding van de thematiek rondom het element vuur wordt door Hugo aangegeven dat vuur de brandende motor van de maatschappij is. Alles begon bij het vuur, alles bestaat bij het vuur, de auto, het vliegtuig. Dat zorgt later voor grote problemen in de natuur. Een klimaatcrisis dus.

Politiek

Ook vreemde snuiters in de politiek neemt Hugo op de korrel. In Nederland is dat Thierry Baudet die door zijn kapitalistisch ingestelde broer Willem wordt bewonderd. Hij steunt Baudet ook financieel. Een andere politieke lapzwans vindt hij Donald Trump, een president voor wie hij alleen maar minachting kan opbrengen voor zijn circusacts.

Kunstenaarswereld

Hugo is een buitenbeentje in de familie Adema. De meeste familieleden zijn belust op macht en geld. Hugo is een kunstenaar, een schilder die vrij veel succes heeft. Met zijn serie over de oorlog en zijn grootvader haalt hij het om een expositie te hebben in het beroemde Rotterdamse museum Boijmans van Beuningen. Zijn geliefde Loïs is fotografe: ook zij brengt het tot een tentoonstelling die nogal wat stof doet opwaaien. Een derde personage uit de wereld van de kunst is de schrijver Tommy Wieringa die een boek wil schrijven over de opa van Hugo.

Meditatie

Hugo zoekt zijn heil in meditatie als het in zijn leven tegen zit. Nadat zijn geliefde Loïs de relatie heeft beëindigd, is hij een tijdlang van slag. Alleen de zen-meditatie brengt hem er weer boven op. In de epiloog die nota bene in 2049 is gesitueerd, blijkt dat uitgedoofde kunstenaar op zijn landgoed in Wassenaar ook nog steeds mediteerde.

Motto

"Nirwana wordt vaak verbeeld als het doven van een vuur.
Als het vuur niet langer brandt, is het "in nirwana opgegaan"
de elementen waaruit het bestond, zijn niet langer in staat van
ontbranding. Bezien vanuit het vuur lijkt dat misschien een
steriele en levenloze toestand, maar vanuit de elementen
betekent het juist leven en kracht. Dat wil zeggen- als de vuren
van hebzucht, haat en waan zijn geblust, is de geest vrij om op
volle kracht te werken"

 
Het Wiel der Waarheid in beweging zetten,
Commentaar bij het Eerste Onderricht van de Boeddha
AJAHN SUCITTO

Opdracht

voor channa, voor hazel, voor zoë, mi kas di lus
en  voor john

Titelverklaring

Voor de titelverklaring kan het beste worden verwezen naar het hierboven afgedrukte motto. Nirwana en vuur hebben met elkaar te maken. Heel veel passages in deze roman gaan over het vuur: het vuur waarmee voor de mensheid alles begon, het vuur van de vernietiging en van vuurkracht in de oorlog, het vuur (de drijfveer) van het kapitalisme, het vuur van de liefde, het vuur van de kunstenaar. .

Structuur & perspectief

De dikke roman heeft een proloog (Vooraf) en een epiloog (Exit) De proloog speelt zich af in 1990, de epiloog in het futuristische 2049.

Daartussen wordt het verhaal in twee delen en in 80 korte hoofdstukken zonder titel verteld: Deel I ho 1-32 speelt zich voornamelijk in het hedenvan 2016  af, maar in deel II (ho 33-80) worden heden en verleden regelmatig afgewisseld. Het verleden bestaat dan uit de weergave en de samenvatting van de dagboeken van opa Willem die hoofdpersoon Hugo in bezit heeft gekregen uit de nalatenschap van zijn gouvernante Beth.
Het heden speelt zich af van 2016-2018. Het is de geschiedenis van de wraak van Loïs (zijn eerste geliefde), de ontstaansgeschiedenis van de schilderijenserie die Hugo maakt naar aanleiding van de dagboeken en de korte seksuele  relatie die Hugo heeft met de verpleegkundige van zijn grootouders, Vera.Aan het eind zijn er twee grote gebeurtenissen: de tewaterlating van het grootste schip ter wereld, de Boreas, door broer Willem en de opening van de tentoonstelling van Hugo's schilderijen over het oorlogsverleden van zijn opa.

Wat het perspectief betreft zijn er enkele mogelijkheden: de proloog en de epiloog zijn van een alwetende verteller. In deel I wordt vooral verteld vanuit het standpunt van de veertigjarige Hugo Adema, de kunstschilder. In deel II is dat ook het geval, maar er wordt voortdurend verwezen naar de oorlogsdagboeken van opa Willem. Hugo vertelt die vaak in eigen woorden en soms maakt hij gebruik van letterlijke citaten, waardoor  opa Willem feitelijk  een  ik-verteller is.

Decor

De jaartallen in de diverse tijdlagen worden helder aangegeven.
- De tijdlaag van 1937-1943 komt uit de dagboeken van opa Willem.
- De tijd daarna vertelt Willem, de schilder.(mogelijk is ook, een alwetende verteller)
- In 1990 woont  Hugo tijdelijk op het landgoed van zijn opa en oma.
-  In 2016 verbreekt Hugo's  partner Loïs de relatie en die tijdlaag wordt verteld tot 2018: de opening van zijn schilderijententoonstelling in Rotterdam.
- in de epiloog ontstaat de vreemde situatie dat Hugo als een oudere man sterft (in 2049)

De plaatsen van handeling zijn:
- in Wassenaar het landgoed Oostraven van zijn opa
- een dorp in Drenthe, waar ex-gouvernante Beth woont (en sterft)
- in Oegstgeest, de verblijfplaats van tante Geertruida in een instelling
- de woonplaats van Hugo, Amsterdam
- het vakantie-eiland Ibiza
- de oorlogshandelingen in Oost-Europa en met name in Rusland
- het naoorlogse verblijf in Venezuela (Maracaibo Lake)
- 

Stijl

De stijl is herkenbaar voor de schrijver. Hij is altijd welbespraakt en belezen. Maar het houdt ook in dat hij in deze roman toch  te wollig taalgebruik hanteert, met veel metaforen, onbekende lastige woorden  en complexe zinnen.
Ook laat hij zien dat hij veel kennis heeft van de Klassieken (Grieken) en van maatschappelijke ontwikkelingen (klimaatcrisis,Thierry Baudet, bekende schrijvers uit de wereldliteratuur en filmmakers)

- In de paar sekspassages is Tommy Wieringa expliciet (seks met Loïs, Vera): Loïs kon heel goed pijpen en Vera wordt anaal bevredigd.

- Soms fraaie onliners:
-  (blz. 176 : "Wat is een fotograaf anders dan een luie schilder?")
-  (bzl. 288:  "Je slijt van gevoelens, je verkruimelt van liefde of gebrek daaraan, van angst voor verlies en van verlies zelf. Mensen kunnen sterven aan een gebroken hart.")
- (blz. 386 : "Ze werd  liever gehoorzaamd dan liefgehad.")
-  (blz. 445 : "Vuur is een goede knecht, maar een slechte meester.")

- Wieringa gebruikt graag moeilijke woorden, maar het probleem daarbij is dat hij een 'gewone lezer' (en dus ook scholieren) van zich kan vervreemden.Die lezers  zullen niet altijd zin en gelegenheid hebben om die bijzondere woorden op te zoeken. (zie voor voorbeelden onder Bijzonderheden)

- Hij maakt in deze roman weinig gebruik van het stijlmiddel humor en /of ironie, waarmee hij doorbrak in de roman Joe Speedboot. 

Kortom, het taalgebruik komt bombastisch over, het had een tikkeltje minder gekund.

Slotzin

Wanneer hij zijn mond opent om te schreeuwen komt zijn aangezicht los van zijn schedel, breekt van hem af als een scherf, en zweeft dan opwaarts bij hem vandaan. Op enige afstand blijft het even hangen en kijkt naar het bos en zichzelf onder zich, met als laatste gedachte die als zodanig te kwalificeren valt: wat jammer van de bomen.

Bijzonderheden

1. Een aantal voorbeelden van woorden die nauwelijks door de lezer gekend zullen zijn:
   Er worden hier slechts 15 voorbeelden opgeschreven. 
   Het is eenvoudig daar een veelvoud van te maken 
   - geprefigureerd (129)      - disruptieve ( 135 )      - metastaseerden (136)
   - eugenetisch ( 139)         - suspecies ( 157)         - geïnscrubeerd (158)
   - cholerische  (262)          - gecreoliseerd (226)     - juveniele (247)
   - necrotisch (257)             - afatische (261)             - extincie (280)
   - apracie (287)                  - anempasthicus (288)   - triumviraat (408)
   
   
2. Het grootste schip ter wereld wordt door het concern van Adema in 2018 gedoopt. De naam Boreas is afkomstig uit de Griekse mythologie. Hij was de God van de Noordenwind; een harde, koude wind. Symbolisch misschien  voor het imperium van Willem Adema.

Beoordeling

Nirwana is inderdaad een alles omvattende roman, waarin Tommy Wieringa veel onderwerpen voor de lezer beschrijft. Het draait feitelijk om het familiegeheim van Willem Adema (in wie je Pieter Schelte Heerema kunt herkennen) die in de Tweede Wereldoorlog eerst de kant van de Duitsers koos en zich daarna, toen de oorlogskansen keerden, aanmeldde bij een verzetsgroep. Eigenlijk is dat al voldoende stof voor een stevige roman, zeker als je ziet wat er met die man na de oorlog gebeurde.Ook de rivaliteit tussen tweelingbroers zou prima in dat rijtje kunnen passen. En een weggelopen liefde ondanks bevredigende seks doet het ook goed. 

Maar daar blijft het jammer genoeg niet bij: Wieringa haalt ook de klimaatcrisis erbij, het consumptiepatroon van de moderne mens, de natuurproblematiek met zijn opvatting over  Nirwana, de infantiliteit van de moderne mens en zeker ook die van politici. Uitgewerkte liefdesrelaties worden verbonden aan de filosofie van meditaties. Het zijn uitstapjes die eigenlijk niet per se in deze roman hadden gehoeven. Bijna vijfhonderd bladzijden volschrijven over zoveel verschillende thema's haalt ook de vaart uit het verhaal. 

In die in mijn ogen overbodige passages zie je ook wel wat terug van het werk van schrijvers-tijdgenoten als Ilja Leonard Pfeiffer en Peter Buwalda. Ook de breedvoerigheid om de thema's te beschrijven met complexe zinnen en een veelheid aan moeilijke en onbekende woorden zal toch niet iedereen een gelukkige keuze vinden. Ik verwacht niet dat lezers van de roman de stoet aan vreemde woorden die Wieringa gebruikt, kennen en ze zullen  opzoeken in een woordenboek. Dat mag je ook niet verwachten van scholieren van deze tijd. 

Wat ik ook nog het meest mis in deze roman, is de plezierige ironiserende toon van een schrijver die met zijn bekendste boek Joe Speedboot doorbrak bij het grote publiek. Dat maakte  het lezen destijds een genot, die ik nu inwisselde voor enige ergernis, omdat er weer een onnodig en uitvoerig uitstapje werd gemaakt. 

Kortom, een mooi boek met waarschijnlijk veel dubbele bodems erin verstopt door een met veel speurwerk belaste schrijver. Zo'n boek schrijf je niet in een vloek en een zucht.
Maar wanneer scholieren dit boek op hun literatuurlijst willen zetten, dan zullen ze flink moeten doorbijten. .
Ik raad bij de scholieren alleen ervaren lezers  (vwo) aan dit boek beet te pakken.

 

Recensies

"De titel van de roman, Nirwana, betekent uitdoving en dat is precies wat er met het verhaal én de interesse van de lezer gebeurt – alsof Wieringa het zo bedoeld heeft. De beloften van het begin worden nooit ingelost. Al is zijn onderliggende aanklacht wél sterk. Vuur heeft de geschiedenis gevormd, laat Wieringa zien. Lang hebben we ons er meester over gewaand, inmiddels zijn we er compleet afhankelijk van. Zelfs onze literatuur, toont hij met deze roman ironisch genoeg aan, kan niet zonder vuur." https://www.volkskrant.nl...oogle.com/

"Die grote greep is indrukwekkend, maar vormt in zekere zin ook het belangrijkste bezwaar: alles staat er in dienst van. Niet alleen ‘die schooier’ Wieringa, haast íeder personage is een katalysator, tot Hugo zelf aan toe. Dat gaat ten koste van hun eigenheid, en van hun op zichzelf veelbelovende verhalen. Er had bijvoorbeeld meer gezeten in het conflict tussen Hugo en zijn muze, of antimuze, en in een handvol andere zijpaden. Volwaardige romans misschien." https://www.parool.nl/boe...oogle.com/

"Nirwana is een klassieke roman over een familie met een geheim én een actuele roman over de verwoestende kracht van het kapitalisme. Wieringa verbindt de grote historische thema’s met de strijd van de kunstenaar, de buitenstaander. Bijna 500 bladzijden boeiende literatuur die je niet weg kunt leggen, die ontroert en tot nadenken stemt." https://www.tzum.info/202...a-nirwana/

"Ach. Nirwana is niet het grootse, revolutionaire boek dat de inzet of omvang ervan suggereert, het is eerder een boek dat op heel veel andere boeken lijkt. Maar ach, het is onderhoudend genoeg, de roman drijft, vaart, zinkt niet. Er duikt een oorlogsdagboek op en daaruit ontspint zich een plan voor zoete wraak in het hoofd van Hugo Adema, op de wereld die hem niet meer hoefde, op zijn ex, de kunst, zijn familie. Maar die wraakverhaallijn, die de climax van Nirwana vormt, werpt wel een problematische paradox op in de roman, die verhoedt dat het geheel groter wordt dan de som der delen, die voorkomt dat het onderliggende thema alles uiteindelijk weldadig laat gloeien. Want Hugo Adema vindt in die wraak juist weer kracht, en de roman leeft ervan op – het wordt weer wezenlijk interessanter dan de episode daarvóór, Hugo’s ontdekking van een verzwegen, gehandicapt zusje. Hoe teer ook, hoe kwetsbaar Wieringa ook poogt te schrijven (maar zijn gedragen stijl, die afstand schept, werkt ook daar soms tegen); de energie van de roman zit toch daar waar het vuur brandt. Nieuwe liefde, jeugdige kracht, inspiratie!" https://nrcwebwinkel.nl/n...9403180816

Bronnen

Interview met de schrijver over zijn nieuwe roman.

https://www.npostart.nl/m...V_20078257