Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2022
• 92 pagina's
• Uitgeverij: CPNB

Flaptekst

Eerste zin

Wordt ontevredenheid tevredenheid als je je erbij neerlegt? De laatste tijd betrapt Carmen zich erop dat zij zich op verloren momenten, wanneer ze alleen thuis is of wanneer ze in de bibliotheek tussen twee vergaderingen door haar bureau opruimt , steeds vaker dit soort onmogelijke vragen stelt.

Samenvatting

Personages

Carmen

Carmen is de vrouw van een diplomaat, die niet erg hoog op de ladder stond. Hij is nu met pensioen en doet weinig . Zij leest liever de ochtendkrant, maar hij niet. Ze is vrijwilligster bij de bieb en noemt zich bibliotheekmoeder. Een kind heeft ze nooit gekregen. Door de lezing van ILP denkt ze terug aan Monterosso en haar belofte ooit terug te keren. Dat is nooit gebeurd. Ze pakt het vliegtuig en boekt een week in een pensionnetje. Het wordt een zoektocht naar Antonio, de jongen die haar het eerst zoende. Ze krijgt hulp van de eigenares van het pension Tiziana , maar die wil alleen maar goed doen en laat een andere man vragen in de plaats van Antonio te acteren. Carmen doorziet het, eerst is ze verontwaardigd, maar later vindt ze het wel lief. Ze koestert moederlijke gevoelens voor Oronzo. Zijn vader is overleden en dat blijkt nu juist Antonio te zijn. Dat hoort ze van de oma van het kind, die gelukkig snel hersteld is van corona. Carmen belooft terug te keren. In het vliegtuig terug zit ze naast ILP. Hij haalt haar uit een zoete droom: zij was niet het mooiste meisje over wie hij in een boek geschreven had.

Tiziana

Tiziana is jonger dan Carmen. Ze drijft een pension in Monterosso. Ok zijn houdt van verhalen , net als Carmen. De vrouwen kunnen goed met elkaar overweg. Om Carmen te helpen regelt ze een plaatsvervanger voor Antonio. Ze wilde zo graag een einde aan het verhaal van Carmen maken. Ze haat 'open einden'. Italianen voelen zich tekort schieten, als zoiets niet gelukt was. De verhouding van Tiziana met haar dochter Giulina is niet best. Ze komt niet vaak over en ze vraagt alleen om geld. Carmen zet haar telefonisch op haar nummer.

Ilja Leonard Pfeijffer

De schrijver schildert hem vanuit het standpunt van Carmen. Hij krijgt op die manier arrogante trekjes. Zijn lezing is briljant, maar het lijkt of hij weinig respect voor de vrouwen in de zaal heeft. Ook later in het vliegtuig is hij Carmen al helemaal vergeten, terwijl de eerste ontmoeting nauwelijks een maand geleden kan zijn. Wel krijgt hij aandacht voor haar verhaal en hij belooft erover te schrijven. Eigenlijk is het dus ook een portret van zelfspot.

Quotes

"Ze voelt zich oud, want ze houdt van lezen." Bladzijde 6

"Het moet, omdat het moet. omdat symbolische daden tellen. Ze haalt opnieuw adem en roept dan zo hard als ze kan, tegen de machtig zwellende golven van de zee: "Ik ben het. Ik ben Carmen en ik ben terug. Sorry dat het zo lang heeft moeten duren. Ik werd elders opgehouden, Maar beloofd is beloofd. Hier ben ik."" Bladzijde 43

"Carmen heeft een hekel aan cliffhangers. Ze vindt het een vorm van sadisme om uitgebreid verwachtingen te gaan zitten wekken om vervolgens met irritante pretoogjes veel betekenend te zwijgen. Je kunt een circusshow niet eindigen met tromgeroffel omdat je kaartjes wilt verkopen voor de volgende voorstelling." Bladzijde 54

"Ik wilde je zo graag een verhaal cadeau doen, Carmen. Beter een fictief verhaal dan geen verhaal, dacht ik toen. Zodoende. Daarom heb ik hem overgehaald en geïnstrueerd om zich voor te doen als jouw eerste liefde die jarenlang op jouw heeft gewacht en je nooit is vergeten. [......] Ik wilde je een verhaal geven, omdat verhalen belangrijk zijn, dat heb je zelf een keer gezegd..."" Bladzijde 76

""Hoe wist u dat ik het was?" "Wat bedoel je", kind? "Dat ik Carmen ben. Dat ik het meisje ben van de onderwaterzoen. Dat Antonio mijn eerste liefde was. Hoe wist u dat?" Oronzo's oma lacht: "Ach meisje, wat een rare vraag. Dat zag ik meteen. Je bent geen spat veranderd."" Bladzijde 84

Thematiek

Eerste liefde

Het thema van de Boekenweek 2022 is 'eerste liefde'. Pfeijffer heeft een heel toepasselijke novelle op dat thema geschreven. Carmen heeft haar eerste zoen gekregen toen ze zestien jaar was. Dat was op vakantie in Italië. Antonio was een knappe jongen, die goed kon zwemmen. Plotseling was die vakantie voorbij omdat haar ouders naar huis gingen. Ze had hem beloofd terug te komen, maar daar is nooit wat van gekomen. Het leven loopt natuurlijk altijd anders dan je denkt. Ilja Leonard Pfeijffer maakt met zijn lezing iets bij haar los en ze besluit een week naar Italië te gaan. Ze gaat op zoek naar Antonio, waarbij het toeval haar wel helpt. Ze ontmoet een jongetje, Oronzo en later blijkt dat hij de zoon is van Antonio, die bij een overstroming verdronken is.

Motieven

Dood

De oude geliefde Antonio is omgekomen bij een grote overstroming, elf jaar voordat Carmen teruggekeerd is naar Italië.

Corona

Op de achtergrond speelt de corona-uitbraak een rol. De ziekte breekt in Noord-Italië uit in maart 2020 wanneer Carmen in de streek op vakantie is. Er worden al snel beperkende maatregelen afgekondigd. De oma van Oronzo heeft ademhalingsmoeilijkheden en komt in het ziekenhuis.

Queeste

Carmen gaat op zoek naar haar eerste liefde, in Monterosso. Ze vindt hem wel, maar eigenlijk ook niet.

Literatuur - verhaal

Elk mens heeft zijn verhaal of iets wat je voor een verhaal kunt laten doorgaan. Dat maakt het leven interessant. Verhalen zie je ook in literatuur. Het is niet voor niets dat Carmen van boeken lezen houdt en dat ze in de bibliotheek werkt. Ze heeft ook veel boeken gelezen en ze wil eigenlijk een passend slot aan haar eigen verhaal breien. Dat komt er ook wel als blijkt dat ILP een ander meisje op het oog heeft gehad dan Carmen altijd gedacht heeft. Literatuur kan een saai bestaan opvrolijken.

Kinderwens

Carmen en Rob hadden een kinderwens, maar het is er niet van gekomen. Op het laatst hadden ze zich erbij neergelegd. Maar Carmen laat zich niet voor niets bibliotheekmoeder noemen in haar vrijwilligersfunctie. (blz. 10) Als de oma van Oronzo in het ziekenhuis met corona wordt opgenomen, heeft ze bij voorbaat al een besluit genomen dat ze de plaatsvervangende moeder van Oronza zal zijn als de oma overlijdt. Ze kijkt jaloers naar de vriendinnen van haar leesclubje die wel kinderen hebben en op die manier eigenlijk een dubbel leven leiden, vinden ze.

Saai huwelijk

Rob is diplomaat geweest, maar hij heeft in die job niet ver gebracht: hij bleef altijd de 'tweede man' en werd nooit ambassadeur. Ook de steden waar hij zat, waren niet enerverend en het bestaan van een diplomatenvrouw bestond in alle situaties uit tennisbanen, recepties aflopen en sherry drinken. Nu hij met pensioen is, is Rob ook een saaie piet. Hij wil een avondblad en Carmen een ochtendblad. Hij leest geen fictieboeken, maar non-fictie, omdat je daar iets van kan opsteken. Ze woont nu in een middelgrote gemeente in een middelgrote woning, maar heeft in haar studententijd in Amsterdam wel wilde jaren meegemaakt. Ze houdt nog wel van Rob, maar een flitsende relatie kun je het niet noemen.

Titelverklaring

"Monterosso  mon amour" verwijst naar de Italiaanse plaats waar de vertelster Carmen ooit onder water haar eerste zoen kreeg. Ze reist ernaar toe, nadat Ilja Leonard Pfeijffer tijdens een lezing herinneringen aan die plaats ophaalt.
De letterlijke teks van de titel  staat op het petje van het Italiaanse jongetje Oronzo, dat later de zoon van Antonio blijkt te zijn.
Maar de titel verwijst indirect ook naar een beroemde film uit 1959 "Hiroshima mon amour." In die film zoeken twee mensen naar wat nu eigenlijk ‘echt’ is, tegen het decor van de met een atoombom verwoeste stad Hiroshima. In dat verhaal lopen plaatsen en tijden, net als in dit verhaal van Pfeiffer, dwars door elkaar heen, en bovendien is liefde de verbindende factor.

Structuur & perspectief

De novelle is opgebouwd uit 22 korte hoofdstukjes die chronologisch worden verteld. Ze hebben geen titel. De vertelster is een zij-verteller Carmen. Ze vertelt het meest in de o.t.t. Er is een hoofdstukje waarin ze het verleden ( haar huwelijk en loopbaan man) voor de lezer uit de doeken doet. 

Decor

Het eerste decor is het plaatsje L****, waar Carmen en Rob wonen en waar Ilja leonard Pfeijffer een lezing in de bieb geeft. Een belangrijker decor is het Italiaanse plaatsje Monterosso, waar Carmen de eerste zoen van Antonio krijgt. Ze gaat meer dan dertig jaren later terug naar die plek.

Het verhaalheden is maart 2020. Dat kun je afleiden uit de gegegens over de pandemie, die net is uitgebroken in Italië. Ook zegt de oma van Oronzo dat het negen jaar is na de grote overstroming van 2011, waarbij Antonio is omgekomen.
De vakantie in Italië  met de eerste zoen van Antonio vond plaats toen Carmen zestien jaar was. Ze had, zegt ze zelf,  in de klas gezeten bij  Ilja Leonard Pfeijffer. Die is in de boekenweek van 2020 52 jaar. Het ligt voor de hand dat Carmen dan ook 52 jaar is.
Dan heeft de eerste zoen in 1984 plaatsgevonden.

Stijl

De novelle heeft onmiskenbaar de stijl van Ilja Leonard Pfeijffer, die we kennen van zijn grote romans La Superba, en Grand Hotel Europa. Soms is de stijl ook hier wat opgeblazen, maar hij schrijft ook prachtige metaforen. Soms betrap je hem in dit Boekenweekgeschenk op niet al te gemakkelijke woorden: patina (16) ambiguïteit (19), approximatief (31)sedentair leven (36), architraven (38), decreet (46) machinaties(77) regaliën (86). 

Een metafoor:
"Tennisbanen zijn overal hetzelfde en overal cirkelden als zoemende insecten dezelfde diplomatiek glinlachende gezichten on haar en om de mierzoete sherry heen."(blz. 16)
"Oronzo's oma zetelt als een verkreukeld koninginnetje in de voorkamer van haar oude huis in de bovenstad, niet ver van de rotonde. (blz. 80)
Schitterend is ook de zin die Carmen citeert uit "Brieven uit Genua": "Misschien moet ik haar naam weglaten als ik deze brieven ooit publiceer, want voor je het weet meldt een vrouw van precies mijn leeftijd zich na haar derde herniaoperatie triomfantelijk op mijn Facebookpagina om te zeggen dat zij liposuctie weliswaar heeft overwogen maar dat ze zich na drie zware bevallingen toch een beetje te oud vond als vrouw en dat ze mij evenmin ooit is vergeten." (blz. 19)

Slotzin

"Toch is het een waardevolle les", zegt hij. "Ik zal he ter harte nemen. Ook zal ik me aan mijn belofte houden." "Welke belofte?" vraagt Carmen. "Dat het niet voor niets is geweest", zegt de schrijver. "Dat het zal bestaan omdat het verteld zal worden."

Bijzonderheden

Grappig is dat de schrijver zichzelf als personage in het verhaal presenteert. Een truc die te vergelijken is met die van Alfred Hitchcock, de regisseur die zich in zijn eigen film vaak een kleine rol toebedacht. Leuk is ook dat ILP zichzelf in die twee passages als een toch wel arrogante kwast afschildert.

Beoordeling

Heerlijk, weer eens een echt verhaal als Boekenweekgeschenk. Ik hou van boeken waarin een verhaal beschreven wordt. Verhalen vertellen is toch de bedoeling van literatuur. Alle mensen hebben immers een verhaal en de grappige wijze waarop ILja leonard Pfeiffer het verhaal van Carmen in een novelle heeft opgeschreven is m.i. precies het doel van een Boekenweekgeschenk. En ach, misschien is er iets te veel toeval aan het eind, maar het is erg grappig om te lezen hoe Pfeiffer het idee van een verhaal van Carmen in een boekje heeft gevangen gezet. Lekker ook nog zo'n klap in je gezicht. Nee,het mooiste meisje van de klas op wie ik verliefd was, heette niet Carmen, maar was Monique. Toch even een koude douche, voor een meisje dat erg van (school) zwemmen hield.
De kracht van de novelle ligt in het spel met de literatuur, het optreden van de auteur als personage, de opnieuw prachtige stijl. Docenten Nederlands, het is maar een Boekenweekgeschenk, maar sta toe dat leerlingen van havo en vwo het voor hun lijst mogen lezen. Het is een (h) eerlijke kennismaking met het werk van Ilja Leonard Pfeiffer en met literaire spelvormen in het algemeen.  Nogmaals, een prima keuze.

Recensies

"Pfeijffer heeft heel intelligent weten te voorkomen dat een luchtige vertelling over een eerste liefde een kasteelromannetje wordt. Om met een van zijn beelden te spreken: in rivieren van taal rimpelt het aan de oppervlakte, maar in de diepte zitten de betekenissen. ‘Wie onder water zwemt, vergeet de rimpelingen aan de oppervlakte.’ Dat soort zinnen bewijst Pfeijffers rijke taal, soms archaïsch, soms ironisch, met af en toe een oneliner, maar samen hebben ze een betekenis die veel verder en dieper gaat dan een vertelling tussen twee kaften. Het is een ode aan de liefde en aan het belang van herinneringen. ‘Als je het niet vertelt, bestaat het niet.’" https://storage.pubble.cl...n=06040805

"In Monterosso mon amour weet Pfeijffer zo’n beetje alle registers van het verhalen vertellen te bespelen. Voor beginnende lezers is er de spanning of de jeugdliefde gevonden zal worden wellicht het interessantst, terwijl de meer gevorderde lezers de paralellellen met Dood in Venetië zullen herkennen en de metaopmerkingen over het vertellen van verhalen zullen waarderen. Een betere ambassadeur voor de Boekenweek is niet denkbaar." https://www.tzum.info/202...mon-amour/

"Maar bovenal is het een hartstochtelijk pleidooi voor het vertellen en lezen/leven van verhalen. Hoe banaal een verhaal op het eerste oog ook mag lijken: ‘Ik heb in mijn leven zo weinig opzienbarends meegemaakt of tot stand gebracht dat ik daar wel eens een boek over zou willen lezen’, als dat verhaal waarachtige literatuur wordt, kan het vanaf dat moment op verschillende niveaus gelezen worden. Dat geldt ook voor Monterosso mon amour: een novelle dat veel meer is dan een zoektocht naar een verwaarloosde eerste liefde, een introductie op het werk van Ilja Leonard Pfeijffer of het zoveelste Boekenweekgeschenk dat gewogen moet worden. Met Monterosso mon amour voegt Ilja Leonard Pfeijffer een volwaardige titel toe aan zijn oeuvre. En hoewel het lijkt alsof hij met deze in opdracht geschreven novelle zijn lezers een handreiking geeft om zijn werk(wijze) te ontrafelen, kun je net zo goed zeggen dat hij het raadsel vergroot." https://www.hanta.nl/hant...pfeijffer/

"Pfeijffer zet het verhaal met duidelijk plezier in uitbundige pennenstreken uit, schmierend, fabulerend, rondjes draaiend om gebeurtenissen, repeterend en dan toch weer het verhaal oppakkend. Het thema van de eerste liefde is de spil; de uitwerking is het verhaal, dat spelenderwijs uit de lucht geplukt kan worden, het hangt daar voor iedereen die dat wil. [....]Hadden we de titel al geduid? Nee, maar dat kan gerust achteraan in plaats van vooraan. Monterosso mon amour heet het – een verwijzing naar Hiroshima mon amour wellicht, een film uit 1959. Hoe dan ook, dit boekenweekgeschenk is zowel een vrolijk wervelende ‘histoire d’amour’ als een ‘trip down memory lane’. Ga dat lezen mensen!" https://deleesclubvanalle...mon-amour/

"Monterosso, mon amour is op deze manier boven alles een pleidooi voor literatuur. Het geeft je leven richting, het geeft je leven betekenis aan je leven, sterker nog: het leven bestaat pas als het is opgetekend, zoals ook Carmen aan het einde ontdekt. Op weg naar huis bedenkt ze dat het avontuur in Italië al met al weinig opzienbarend is. “Je zou er een boek over kunnen schrijven”: die waarheid geldt niet voor haar. En toch moet ze toegeven: pas nu het als boek bestaat – met deze novelle namelijk – is het alsof het echt is gebeurd. Die inzet maakt dit boek misschien wel tot het perfecte Boekenweekgeschenk. Pfeijffer heeft zich, anders dan de bedoeling is, aan het thema van dit jaar gehouden: Eerste liefde. Hij heeft de Boekenweek zélf een rol gegeven in het plot. En hij heeft de betekenis van het geschenk thematisch uitgewerkt: een literair verhaal dat meer is dan wat het op het eerste gezicht lijkt. Heel slim. Al had ik dát eerlijk gezegd wel verwacht van een auteur die nu al een kwarteeuw zoveel bravoure legt in zijn oeuvre." https://www.de-lage-lande...literatuur

"Pfeijffer schreef een poëtisch miniatuurtje waarin ironie en melancholie hand in hand gaan, het perfecte geschenk om een breed lezerspubliek op grote schaal kennis te laten nemen van zijn eigenzinnige, unieke stem. Maar deze novelle is in de eerste plaats een ontroerend, toegankelijk pleidooi voor de kracht van verhalen. Want als je iets niet vertelt, bestaat het niet!" https://www.hebban.nl/rec...-mon-amour

Bronnen

Interview met de schrijver van het Boekenweekgeschenk 2022

https://boekenkrant.com/i...neel-zijn/