Matilda door Roald Dahl

Feitelijke gegevens

• 69e druk, 1988
• 208 pagina's
• Uitgeverij: Uitgeverij De Fontein

Flaptekst

Eerste zin

Weet je wat zo raar is van vaders en moeders? Al is hun eigen kind het walgelijkste mormel dat je je voor kunt stellen, zij blijven ervan overtuigd dat hij of zij fantastisch is.

Samenvatting

Personages

Matilda

Matilda is de hoofdpersoon van het verhaal. Ze is in het boek vijf jaar oud en uitzonderlijk slim. Ze leert zichzelf lezen en rekenen en denkt over serieuze onderwerpen na. Ondanks het feit dat ze uitzonderlijk intelligent is, is ze niet hooghartig of arrogant. Ze is juist erg behulpzaam, lief en bescheiden. Echter, ze durft ook voor zichzelf op te komen. Matilda ontdekt op een begeven moment dat een gave heeft waardoor ze met haar gedachten spullen kan verplaatsen. Het meisje heeft lang donker haar met een pony.

Marije Engel

Marije Engel is de juf van Matilda. Ze is lief en zachtaardig en zou nooit haar stem verheffen. Ze is geliefd door al haar leerlingen. Ze doet haar best om iedereen te helpen en slaagt daar goed in. Ze is kort gezegd de perfecte lerares! Juf Engel draagt echter wel een geheim met zich mee. Schoolhoofd Bulstronk is haar tante. Hierdoor leeft ze lange tijd in armoede en onderdrukking, tot Matilda haar komt helpen!

Schoolhoofd Bulstronk

Schoolhoofd Bulstronk is zonder twijfel één van de gemeenste personages in het verhaal. Ze is oud kampioene kogelstoten en is nu hoofd van de school waarop Matilda zit. Ze treitert en mishandelt leerlingen. Ook haar uiterlijk zit niet mee. Ze heeft een gemene mond, kleine arrogante ogen en een puntige kin. Verder ziet ze er heel sterk en breed uit, wat haar alleen maar weerzinwekkender maakt.

Meneer Wurmhout

Meneer Wurmhout is de vader van Mathilda. Hij heeft zwart haar en ziet er vaak een beetje triest uit. Al vindt hij zelf het tegenovergestelde. Hij geeft niks om Matilda, zij is in zijn ogen maar een vervelende betweter. Waar hij wel om geeft is televisie kijken en auto's verkopen. Dit laatste doet hij echter niet op een eerlijke manier. Meneer Wurmhout verkoopt tweedehands auto's voor een veel te hoge prijs. Hij is dus een oplichter.

Mevrouw Wurmhout

Mevrouw Wurmhout is de echtgenote van meneer Wurmhout en de moeder van Matilda. Ze geeft net als haar man weinig om haar dochter. Ook zij kijkt het lieft de hele dag televisie of ze gaat naar de bingo. Ze heeft geen werk en doet weinig in het huishouden. Ze heeft lelijk geblondeerd haar, maar ze vindt zelf dat ze er prachtig uitziet.

Quotes

"Met vier jaar jaar las ze zo snel en goed dat ze begon te hunkeren naar boeken. Het enige boek in dat intellectueel huishouden was een boek van haar moeder dat 'koken voor beginners' heette. Toen ze dit van begin tot eind had gelezen en alle recepten uit haar hoofd kende, besloot ze dat ze graag iets interessanters wilde. " Bladzijde 11

"'Ik zou het heerlijk vinden als Mathilda bij mij kwam wonen,' zei juffrouw Engel. Ik zou heel goed voor haar zorgen, meneer Wurmhout, en ik zou alles betalen. Het zou u geen cent kosten. Maar het was niet mijn idee, het was het idee van Matilda. En ik wil haar alleen maar opnemen als u het daar van harte mee eens bent.' " Bladzijde 219

Thematiek

Familiebanden/ familiebetrekkingen

Matilda stelt ons begrip van familie op de proef. Het idee van familie als iets goeds, liefdevols en veilig wordt omver geworpen. Zowel Matilda als juf Engel komen uit een nare gezinssituatie. De ouders van Matilda verwaarlozen en mishandelen haar op emotioneel vlak. De tante van juf Engel mishandelt haar fysiek. Beide meisjes worden door hun familie niet gestimuleerd om onderwijs te volgen. Gelukkig weten ze uiteindelijk familie is elkaar te vinden. Een familie waarin beide gezinsleden op een liefdevolle en respectvolle manier met elkaar omgaan. De relatie tussen Matilda en juf Engel laat zien dat het concept familie verder rijkt dan een bloedband.

Motieven

Goed en kwaad

In Matilda komen de concepten goed en kwaad erg duidelijk naar voren. Enerzijds heb je de kwade volwassenen zoals de ouders van Matilda en schoolhoofd Bulstronk. Zij hebben geen interesse in Matilda en zien niet hoe slim het meisje is. Ook mishandelen zij Matilda en juf Engel. De kwade personages zijn kortzichtig en alleen maar gefocust op hun eigen belangen. Gelukkig staan daar tegenover goede personages als Matilda en juf Engel. Zij hebben een goed hart, zijn slim en geven om andere mensen. Door de verschillende personages in het werk naar voren te laten komen wordt het verschil tussen goed en kwaad duidelijk zichtbaar.

Boeken

Voor Matilda zijn boeken heel erg belangrijk. Ze leest vanaf jonge leeftijd elke dag veel boeken. Op een begeven moment heeft ze alle kinderboeken uit de plaatselijke bibliotheek gelezen. Dit weerhoudt haar echter niet om door te lezen, ze begint gewoon aan volwassen boeken. Zo leest ze op vijfjarige leeftijd al boeken van Charles Dickens. Hierdoor is ze op jonge leeftijd al erg volwassen en weet ze erg veel. Boeken representeren het intellect dat Matilda al op zeer jonge leeftijd bezit. Bovendien helpen boeken haar te ontsnappen van de dagelijkse realiteit. Door te lezen hoeft even niet aan haar vervelende thuissituatie te denken.

Doorzettingsvermogen

Matilda wordt door haar familie op alle mogelijke vlakken tegengewerkt. Zo gaat ze pas naar school als ze vijf is en wordt ze totaal niet gestimuleerd om te leren. Als Matilda uit haar hoofd een lastige som oplost wordt haar vader zelfs boos! Desondanks dit alles is Matilda erg gemotiveerd om te leren. Ze gaat op haar eigen houtje naar de bibliotheek en leert zichzelf rekenen. Ze is zelfs zo slim en gemotiveerd dat ze een magische kracht ontwikkelt. Hierdoor lukt het haar om het gemene schoolhoofd weg te jagen. Matilda laat zien dat je met doorzettingsvermogen een hele hoop kunt bereiken.

Opdracht

Voor Michael en Lucy 

Trivia

Roald Dahl won maar liefst drie keer de Prijs van de Nederlandse Kinderjury: met Matilda (1989), Ieorg Idur (1991) en De Minpins (1993).

In de eerste versie van het boek was Matilda een heks. Zij treiterde haar arme, lieve ouders en zorgde voor veel rumoer op school.

Titelverklaring

De titel (Matilda) is de naam van het hoofdpersonage van het boek. Het boek draait om het leven van Matilda. Door haar naam als titel te gebruiken is het meteen duidelijk dat het verhaal betrekking heeft op Matilda en haar leven. 

Structuur & perspectief

Structuur 

Het boek bestaat uit 21 hoofdstukken welke met titels bovenaan de pagina worden weergegeven. De titels geven in enkele woorden aan waar het hoofdstuk over zal gaan. Zo geeft hoofdstuk 1 'De boekenwurm' een omschrijving van Matilda en haar liefde voor lezen. De tekst in het boek wordt ondersteunt met illustraties. 

Hoofdstuk 1: het boek begint met een verteller die uitlegt dat de meeste ouders van hun kinderen houden, hoe stom ze ook zijn. Bij Matilda is dit niet het geval. Er wordt bekend gemaakt dat haar ouders weinig om haar geven. Ook blijkt uit het eerste hoofdstuk dat Matilda bijzonder slim is en heel veel leest. 

Hoofdstuk 2: dit hoofdstuk gaat in op het bedrijf van Matilda haar vader. Er wordt uitgelegd wat hij precies doet en wat er illegaal is aan zijn praktijken. Aan het eind van het hoofdstuk smeedt Matilda haar eerst plannetje om wraak te nemen op haar vader. 

Hoofdstuk 3: het snode plannetje van Matilda wordt in dit hoofdstuk uitgevoerd. Ze stopt seconde lijm in de hoed van haar vader. Als hij deze hoed opzet krijgt hij hem niet meer van zijn hoofd af. Het is zelfs zo erg dat de hoofd (en een deel van zijn haar) van zijn hoofd afgeknipt moet worden. Dat ziet er natuurlijk niet uit!

Hoofdstuk 4: de vader van Matilda houdt zich een paar dagen rustig na dit incident. Daarna wordt hij echter zo boos op Matilda dat hij een bladzijde uit een van haar bibliotheekboeken scheurt. Tijd voor de tweede wraakpoging! Matilda leent een papegaai van een van haar vriendjes en verstopt hem onder een laken in het huis van haar ouders. Als de papegaai begint te praten schrikken de ouders en het broertje van Mathilda heel erg en denken ze dat er een geest tegen hen praat. Missie geslaagd! 

Hoofdstuk 5: de vader van Matilda maakt haar wederom boos. Hij legt haar broertje een moeilijke wiskunde som voor, en als Matilda deze oplost, wordt hij kwaad. Matilda is het hier niet mee eens, tijd voor wraakactie drie!

Hoofdstuk 6: Matilda is erg gekrenkt door de reactie van haar vader. Ze besluit om de blonde haarverf van haar moeder met de haartonic van haar vader te mengen. Hij smeert dit in zijn haar en zijn haar wordt een rare kleur blond/grijs. Hij moet een afspraak maken bij de kapper om zijn haar weer in de normale, zwarte kleur terug te krijgen. 

Hoofdstuk 7: het is Matilda's eerste schooldag! Ze wordt in de laagste klas geplaatst, maar al snel blijkt dat ze veel slimmer is dan de rest van de leerlingen. Zo kan ze moeilijke wiskundesommen oplossen en weet ze een lastig gedicht voor te lezen. Ook kan ze het vanaf het eerste moment erg goed vinden met juf Engel. 

Hoofdstuk 8: juf Engel gaat met schoolhoofd Bulstronk praten. Ze wilt namelijk regelen dat Matilda naar een hogere groep mag. Bulstronk gelooft niet dat Matilda heel slim is. Ze kan het namelijk goed vinden met de vader van Matilda. Hij heeft gezegd dat Matilda een vervelend kind is, en Bulstronk gelooft dat. 

Hoofdstuk 9: juf Engel laat zich niet zomaar uit het veld slaan. Ze regelt moeilijkere boeken voor Matilda zodat ze die onder de les kan lezen. Ook gaat ze met de ouders van Matilda praten. Die vinden de intelligentie van hun dochter niet belangrijk en sturen juf Engel de deur uit. 

Hoofdstuk 10: Matilda raakt al snel bevriend met Lavendel en als zij buiten aan het spelen zijn vertelt een klasgenoot hen over de gruwelen die schoolhoofd Bulstronk uitvoert. Net op dat moment wordt Bulstronk boos op een meisje omdat ze twee vlechten draagt, dat is Bulstronks minst favoriete haarstijl. Ze beveelt het meisje om haar vlechten af te knippen. Als het meisje weigert dit te doen pakt Bulstronk haar bij haar vlechten op en gooit haar over het schoolplein heen. 

Hoofdstuk 11: een leerling wordt door Bulstronk beschuldigd een stukje van haar chocoladecake te hebben gegeten. Als straf moet hij een enorme chocoladecake opeten. Alle leerlingen denken in eerste instantie dat dit een onmogelijke opgave is, maar het lukt hem toch. Bulstronk is hier erg boos om en stormt weg. 

Hoofdstuk 12: juf Engel vertelt de klas dat schoolhoofd Bulstronk morgen een les overneemt. Ze zoekt een vrijwilliger om water voor het schoolhoofd te halen. Lavendel biedt zich aan, ze wilt namelijk een grap uithalen met het schoolhoofd. Ze besluit om een waterhagedis te vangen en die in de waterkan van Bulstronk te stoppen. Zo gezegd zo gedaan. 

Hoofdstuk 13: schoolhoofd Bulstronk treitert en terroriseert de kinderen. Zo trekt ze bijvoorbeeld een jongetje aan zijn haar de klas door. 

Hoofdstuk 14: Bulstronk schenkt zichzelf een glas water in. De hagedis belandt in haar glas. Iedereen, inclusies Bulstronk, schrikt enorm. Het schoolhoofd geeft Matilda de schuld. Matilda wordt onwijs kwaad, zo kwaad dat het haar lukt om het glas met de hagedis met haar gedachten om te gooien. De hagedis belandt op Bulstronk en die schreeuwt het uit. 

Hoofdstuk 15: Matilda vertelt aan juf Engel dat ze erachter is gekomen dat ze magische krachten heeft. De juf vraagt Matilda om dit te demonstreren en Matilda gooit het glas nog een keer met haar gedachten omver. De juf is heel verbaasd en nodigt Matilda uit om een kopje thee bij haar thuis te komen drinken. 

Hoofdstuk 16: hier komt Matilda erachter dat juf Engel erg weinig geld heeft. Ze woont in een klein, afgelegen en vervallen huisje. Matilda vraagt zich af hoe dat komt. 

Hoofdstuk 17: juf Engel vertelt haar levensverhaal. Zo leert Matilda dat de moeder van juf Engel overleden is. Haar tante kwam toen bij haar en haar vader inwonen. De tante was erg gemeen tegen de juf, maar deed lief als haar vader in de buurt was. De vader van juf Engel stierf ook plotseling of raadselachtige wijze. De juf denkt dat haar tante hem heeft vermoord. Haar tante mishandelt juf Engel lange tijd en verbiedt haar om te gaan studeren. In plaats daarvan moet ze les gaan geven op de school. Haar tante houdt haar salaris in. Voor heel weinig geld weet ze het kleine huisje waar ze nu woont te huren. Aan het eind van het verhaal van juf Engel blijkt dat haart tante schoolhoofd Bulstronk is. 

Hoofdstuk 18: Matilda smeedt een plannetje om wraak te nemen op het schoolhoofd. 

Hoofdstuk 19: Matilda oefent veel met haar krachten zodat deze sterker worden. Na een week is ze klaar om Bulstronk een lesje te leren. 

Hoofdstuk 20: Bulstronk neemt vandaag wederom een les van juf Engel over. Tijd om wraak te nemen. Matilda beweegt een krijtje met haar gedachten over het schoolbord heen en schrijft een zin op. Het lijkt net of de overleden vader van juf Engel de zin opschrijft. Er staat dat Bulstronk het huis en het geld van juf Engel terug moet geven. 

Hoofdstuk 21: Bulstronk vlucht weg van de school en het dorp. dit betekent dat juf Engel weer in haar huis kan gaan wonen. Matilda komt zo vaak als ze kan langs! Matilda mag naar een hogere klas, en omdat ze hier zo wordt uitgedaagd door de nieuwe leerstof verdwijnen haar magische krachten. Ook Matilda's ouders willen weg uit het dorp waar ze wonen. Haar vaders wanpraktijken zijn aan het licht gekomen en de familie vlucht naar Spanje. Gelukkig wordt Matilda door juf Engel geadopteerd en mag ze bij haar komen wonen. 

Perspectief 

Het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het volgende citaat:

Toen ze drie was had Matilda zichzelf al leren lezen door rondslingerende kranten en tijdschriften te bestuderen.

Hier is te zien dat de verteller over Matilda vertelt. 

De personages in het verhaal hebben soms binnen dit vertelperspectief een directe dialoog met elkaar, bijvoorbeeld:

'Waar staan de kinderboeken?' vroeg Matilda. 'Daar op de onderste planken,' zei mevrouw Fens. 

Hier is te zien dat Matilda en mevrouw Fens direct met elkaar in gesprek zijn. 

Als lezer weet je net zoveel als de personages. Omdat de verteller alwetend is, en hij het verhaal verteld, weet hij natuurlijk al wat er te gebeuren staat. Hij weet dus meer dan de lezer. 

 

 

Decor

Uit het verhaal blijkt niet heel duidelijk waar het verhaal zich afspeelt. Alles wat we uit het verhaal op kunnen maken is dat het zich afspeelt in een klein dorpje op het Engelse platteland. Dit is slim gedaan, zo kunnen veel kinderen zich met het verhaal identificeren. 

Verder zijn er een aantal plekken binnen het dorpje waar Matilda vaak komt. Ten eerste haar ouderlijk huis. Uit de tekst blijkt dat dit een vrij mooi en modern huis is. Maar door haar naar ouders voelt Matilda zich er nooit thuis. Het kleine huisje van juf Engel is juist erg armzalig en vervallen. Maar doordat juf Engel er woont is het voor Matilda toch een fijne plek. Het boek leert ons dat geluk niet afhangt van de ruimte waarin je woont, maar van de mensen waarmee je bent.

Ook wordt niet direct duidelijk wanneer het boek zich afspeelt. Er worden bijvoorbeeld geen duidelijke jaartallen genoemd. We weten wel dat Matilda een jaar of vijf oud is en dat het verhaal  niet meer dan een jaar in beslag kan nemen. We volgen haar namelijk tijdens het eerste jaar van de basisschool. Het boek is in 1988 verschenen. Het is daarom aannemelijk om te denken dat het verhaal zich ook in deze periode afspeelt. Middelen die in deze tijd voorkomen, zoals auto's, televisies en haarverf, komen ook in het verhaal naar voren. Zo weten we dat het verhaal zich bijvoorbeeld niet voor de tweede wereldoorlog afspeelt. 

Stijl

Roald Dahl staat bekend om zijn excentrieke schrijfstijl. De boeken van Dahl zijn gericht op kinderen, een publiek dat ervan houdt om te lachen. Zijn stijl is speels, grappig, innemend, hyperbolisch en overdreven tegelijk. Situaties beschrijft Dahl erg uitgebreid en met lange zinnen. Deze schrijfstijl komt ook heel duidelijk in Matilda naar voren. 

Een goed voorbeeld van humor in de boeken zijn de namen van de personages. Veel personages hebben namelijk een naam die wat zegt over hun karakter. Zo is juf Engel zo lief dat ze werkelijk op een engel lijkt. Vaak verzint Roald Dahl ook zelf woorden zoals 'mensbaksel'. 

Zoals is hierboven genoemd is de stijl van Dahl vaak ook overdreven en hyperbolisch. Zo wordt een niet zo snugger jongetje bijvoorbeeld als volgt omschreven:

De cicade scharrelt zes jaar als larve rond onder de grond en leeft niet meer dan zes dagen in de vrije lucht en de zonneschijn. Uw zoon Frederik heeft zes jaar als larve rondgescharreld op deze school en we zitten nog steeds te wachten tot hij zich zal ontpoppen. 

Nu had Dahl natuurlijk simpelweg kunnen zeggen dat Frederik dom was, maar dat zou niks voor Dahl zijn. Hij noemt hem een larve die maar niet wilt ontpoppen. Hij omschrijft Frederik dus op een onwijs overdreven, maar daardoor ook grappige, manier. 

Dahl maakt in zijn verhaal ook veel gebruik van vergelijkingen. Zo wordt Matilda in onderstaand fragment bijvoorbeeld met een korstje vergeleken. 

En de ouders beschouwden Matilda als weinig meer dan een korstje. Een korstje is iets wat je een tijdje geduldig moet verdragen tot je het van een wondje kunt afkrabben en wegknippen. Meneer en mevrouw Wurmhout verheugden zich al op de dag dat zij hun dochter konden afkrabben en wegknippen, bij voorkeur over de grens of nog verder weg. 

Door deze vergelijking te maken maakt Dahl duidelijk hoe een erge hekel de ouders van Matilda aan haar hadden. Op deze manier komt de boodschap op een duidelijke en expliciete manier bij de lezer over. 

 

 

Slotzin

Geen van tweeën zei een woord terwijl ze de grote, zwarte auto nakeken die aan het einde van de weg de hoek om scheurde en voorgoed uit het zicht verdween.

Beoordeling

Matilda is natuurlijk een boek dat in principe voor kinderen is bedoeld. Toch is het voor een oudere generatie ook een heerlijk boek om te lezen. Door de humoristische schrijfstijl van Dahl blijf je tot aan het einde geboeid. Doordat het boek voor de jeugd is bedoeld leest het zeer snel en makkelijk weg. Bovendien ga je echt met Mathilda meeleven, zo'n pienter en lief kind gun je het allerbest. Het is dan ook een verademing wanneer zij bij juf Engel mag gaan wonen. Al met al een prachtige klassieker, die in de boekenkast van jong en oud een plekje verdient. 

Recensies

"Een geweldig voorleesboek, maar ook leuk om te promoten. Het fragment vertelt nog geen ondeugende streken, maar de vertelstijl is zo overtuigend grappig, dat het zeker nieuwsgierig maakt naar de rest. Ik was als kind na de eerste bladzijden in ieder geval meteen verkocht." http://leesbevorderingind...w/matilda/

"The novel is littered with excellent examples of Dahl's use of creative imagination to keep the reader's attention alive such as when Matilda uses her magical eyes to write a truthful message to the headmistress on the blackboard." https://www.theguardian.c...roald-dahl

Bronnen

Officiële Nederlandse website van Roald Dahl

http://www.roalddahl-boeken.nl

Website van de uitgeverij van de Nederlandse vertaling van Matilda

http://www.uitgeverijdefo...oald-dahl/