Feitelijke gegevens
- 21e druk, 1962
- 185 pagina's
- Uitgeverij: Meulenhoff Amsterdam
Flaptekst
Een 19-jarige jongen is geobsedeerd door een litteken, dat hij in zijn jeugd door onachtzaamheid van zijn ouders heeft opgelopen. Het protestant-christelijke milieu waaruit hij afkomstig is, heeft een zwaar stempel op hem gedrukt, waarvan hij tevergeefs probeert los te komen. In het laatste jaar van de Duitse bezetting is hij weg van huis en doet wanhopige pogingen tot menselijk contact, hetgeen slechts resulteert in nog grotere eenzaamheid. Meesterlijke roman in een directe stijl, waarin Wolkers (1925-2007) op navrante en zeer eerlijke manier de onuitwisbare invloeden van het milieu beschrijft.
Eerste zin
Hartstikke naakt, alleen zo’n dingetje hier. Peter illustreerde zijn bewering door op de hoogte van zijn lichaam waar zich zijn geslacht moest bevinden, met zijn vingers en duim een beweging te maken alsof hij vogels, die tot aan zijn schoenen genaderd waren, behoedzaam voederde.Samenvatting
1 – Erik van Poelgeest loopt met zijn vriend Peter in de Breestraat in Leiden. Ze bekijken een gewaagde bioscoopreclame en daarna gaat Erik het postkantoor binnen waardoor hij per toeval ontkomt aan razzia. Peter wordt wel opgepakt. Onderweg naar zijn zolderkamertje komt hij langs de teken- en schilderacademie en besluit zich hier aan te melden als leerling. Hij wordt ontvangen door Van Grouw, een kunstschilder. Erik vertelt dat hij ondergedoken zit voor de arbeidsdienst en dat hij graag ’s middags en ’s ochtends wil komen schilderen omdat hij ’s morgens lampenkappen beschildert.
2 – Het beschilderen van lampenkappen doet Erik bij Jonkheer d’Ailleurs. Erik moet zeventiende-eeuwse zeeslagen op de lampenkappen schilderen, maar d’Ailleurs is eigenlijk nooit tevreden over het werk van Erik. Bij de familie d’Ailleurs zit ook een meisje ondergedoken, de joodse Elly. Elly voelt zich erg eenzaam en staat daarom de toenadering van de zestigjarige d’Ailleurs toe.
3 – Erik gaat naar de academie en treft daar een stilleven met een schedel aan. Er staat ook een schilderij bij en op dit schilderij heeft de schedel een paarsbruine vlek op de linkerslaap, precies zoals Erik dat heeft. Dit beangstigt Erik, maar hij besluit toch de ruimte verder te verkennen. Hij stuit hierbij op een bergruimte waar een gipsen tors van een Griekse Venus staat. Hij pakt het beeld op en voelt er een verbondenheid mee: eindelijk een vrouw voor wie hij zijn hoofd niet hoeft af te wenden. Hij raakt zo opgewonden dat hij een erectie krijgt.
4 – Erik bekijkt door het sleutelgat de werkruimte van Van Grouw en wordt hierbij betrapt door Van Grouw. Maar hij is niet boos; hij begrijpt Eriks nieuwsgierigheid. Aan de kleding die hij aan heeft, ziet hij dat Van Grouw een officier is van de W.A. en lid is van de NSB. Erik krijgt het hier benauwd van omdat hij dus bij hun kennismaking heeft gezegd dat hij ondergedoken zit.
5 – Erik verlaat de academie en ontmoet zijn moeder op straat. Zij komt hem iedere dag een pannetje eten in een luier (om het eten warm te houden) brengen. Dit moet stiekem gebeuren omdat Erik dus ondergedoken zit en het opvalt wanneer hij iedere dag eten gebracht krijgt. Erik denkt dat een oude kreupele man hem doorheeft, maar dit lijkt achteraf niet zo te zijn.
6 – Eenmaal op zijn zolderkamertje eet hij het eten uit het pannetje op. Daarna gaat hij Ans, zijn vriendinnetje, ophalen bij de boekenwinkel waar zij werkt. Hij neemt haar mee naar zijn kamer en dwingt haar met hem naar bed te gaan.
7 – De volgende ochtend gaat Erik weer naar zijn werk en heeft het tijdens het werk met Elly erover waarom ze is ondergedoken, maar hier wil ze het eigenlijk liever niet over hebben. Ondertussen zoekt Erik toenadering met voorzichtige aanrakingen. Elly kaatst de vraag terug naar Erik, maar hij heeft het liever ook niet over zijn verleden. Hij draait er een beetje omheen tot d’Ailleurs binnenkomt. Wanneer Elly even weg is, vraagt d’Ailleurs wat hij eigenlijk van Elly vindt en laat daarbij doorschemeren dat hij haar wel ziet zitten.
8 – Erik maakt kennis met De Spin, een man die ook op de academie schildert. De Spin nodigt hem uit om thuis zijn werk te komen bekijken. Erik ontmoet eerst zijn eigen moeder, die hem vertelt dat Frans, Eriks broer, ziek is. Daarna gaat Erik mee naar het huis van De Spin, waar hij samen met zijn doofstomme moeder woont. Het atelier van De Spin staat helemaal vol, vooral met lege flessen aan touwtjes die De Spin gebruikt als stilleven.
9 – Ans vertelt dat ze niet meer om mag gaan met Erik. Ze heeft namelijk aan de pastoor verteld wat er is gebeurd. Erik wil het uitpraten en neemt haar weer mee naar zijn kamer. Hij dwingt haar echter opnieuw om dingen te doen die ze niet wil.
10 – Erik heeft tijdens zijn werk een gesprek met Elly en d’Ailleurs over de Duitse bezetting. D’Ailleurs is van mening dat je je het best gedeisd kunt houden en dus niet, zoals Eriks broer Frans deed, je bemoeien met het verzet. Daarnaast vindt hij dat er met de meeste Duitsers niks mis is. Volgens Elly is het: ‘hoe meer moffen dood, hoe beter’. Wanneer Erik weggaat, ziet hij door het sleutelgat dat Elly bij d’Ailleurs op schoot gaat zitten en is daardoor jaloers.
11 – Erik en zijn moeder ontmoeten elkaar weer en ze vertelt hem dat Frans difterie heeft en dat het niet goed met hem gaat. Frans heeft in Groningen meegedaan aan een overval op een distributiekantoor en moest daarna onderduiken. In het gezin waarbij hij zat ondergedoken, is hij besmet met difterie. Wanneer hij zijn moeder gedag heeft gezegd gaat hij naar een boekwinkel om op te zoeken wat difterie precies inhoudt. Z’n vragen worden niet echt beantwoord, dus hij besluit bij De Spin langs te gaan. De Spin heeft een boek waar meer informatie over de ziekte in staat. Hij geeft Erik honderd gulden.
12 – De volgende ochtend gaat hij, nadat hij bij d’Ailleurs is geweest, naar het ziekenhuis. Omdat difterie zeer besmettelijk is mag hij hem alleen via het raam zien. Frans is er dan al zeer slecht aan toe: hij steekt nog wel z’n hand op maar daar is dan ook wel alles mee gezegd.
13 – Die avond gaat hij bij zijn ouders langs en dan krijgt hij te horen dat zijn broer is overleden. De begrafenisondernemer komt langs om de begrafenis te regelen, maar Erik heeft het idee dat het hem alleen om het geld te doen is dus hij verlaat het huis en gaat weer de stad in.
14 – Erik besluit bij Elly langs te gaan. D’Ailleurs is net de hond uit laten dus hij kan naar binnen glippen. De volgende ochtend wil hij het huis verlaten voordat d’Ailleurs wakker is en Elly zegt dat hij de wc door moet trekken zodat hij de deur niet hoort, maar wanneer hij de wc open doet zit d’Ailleurs daar. Erik neemt snel de benen en doet nog een briefje in de brievenbus dat hij de komende tijd niet komt werken omdat zijn broer is overleden.
15 – Ze gaan met het gezin kijken hoe Frans erbij ligt. Oma vindt hem er vredig bij liggen. Erik laat stiekem een lieveheersbeestje achter in de kist, zo heeft hij het gevoel dat zijn broer toch niet helemaal alleen is. Zijn zus vraagt hem bloemen te laten bezorgen bij hun ouders zodat zij denken dat Frans een vriendinnetje had.
16 – Erik koopt bloemen van het geld dat hij van De Spin heeft gekregen. Wanneer hij bij de academie komt, staat er een verhuiswagen voor de deur. Van Grouw gaat verhuizen en zegt dat Erik zo lang op de academie mag passen. Hij geeft hem een brief mee die hij aan De Spin moet geven. Erik gaat langs bij De Spin om de brief af te geven, maar daar aangekomen blijkt De Spin zichzelf op te hebben gehangen. Erik maakt de brief open en leest dat Van Grouw eigenlijk niet verhuisd is maar eerder hij gevlucht: hij verwacht in de problemen te komen wanneer de oorlog is afgelopen.
17 – Erik is samen met Elly en hij hoort haar uit over de band die zij met d’Ailleurs heeft. Daarnaast vertelt hij dat hij nu op de academie past en dat het eigenlijk een fascistenkliek was. Hier schrikt Elly erg van en wanneer hij haar mee vraagt, weigert ze. Erik denkt dat dit komt omdat ze gewoon bij d’Ailleurs wil blijven.
18 – Erik verwildert een beetje in zijn eenzame bestaan in de academie, tot Elly opeens op de stoep staat. Ze wil nu toch wel bij hem wonen, maar dit klikt niet goed omdat Erik al zo lang alleen is. Midden in de nacht gaat hij naar beneden om zichzelf weer te bevredigen middels het beeld van de Griekse Venus. Elly ziet dit door gaten in de vloer en walgt ervan. Ze krijgen ruzie en uit woede wurgt Erik Elly.
19 – De volgende dag luiden de klokken en hangt er een vlag uit: Nederland is bevrijd van de Duitse bezetting, maar Erik is helemaal niet blij. Dan staan er drie mannen voor zijn deur. Erik pakt zijn geweer en loopt naar het raam. Vervolgens wordt hij neergeschoten, in zijn gezicht.
Dit verslag gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
1 seconde geleden
P.
P.
Eric wordt in het boek geschreven met een C
9 jaar geleden
AntwoordenH.
H.
oy m8, your mom
8 jaar geleden