Feitelijke gegevens

• 61e druk, 2024
• 315 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij en CPNB

Flaptekst

Eerste zin

Het is een warm voorjaar, in de klas bidden ze voor me omdat ik al meer dan tweehonderd dagen van de wereld ben. Ik heb doorligplekken over mijn hele lichaam en een condoom om mijn fluit. Dit is het stadium van de coma vigil, legt de dokter aan mijn ouders uit. Ik heb weer een beperkte ontvankelijkheid voor mijn omgeving. Het is goed nieuws, zegt hij, dat ik weer reageer op pijn- en geluidsprikkels. Reageren op pijn is onmiskenbaar een teken van leven.

Samenvatting

Personages

Picolien Jane

Picolien Jane maakt door haar uiterlijk fraaie verschijning veel indruk op de Lomarkers. De meeste jongens worden verliefd op haar. Ze weet ze allen mooi om haar vingers te winden. Vroeger in Zuid-Afrika was het een dik en lelijk meisje. Haar moeder houdt ervan om zich naakt te vertonen en dat lijkt dus wel in haar genen te zitten. In het boek van Arthur Metz komt naar voren dat ze seks heeft met veel mannen. Ook is ze niet eerlijk: ze verraadt de echte naam van Joe Speedboot, wat ook een verraad aan de vriendschap betekent. Ook trouwt ze met Christof, terwijl ze nog een seksuele relatie met Fransje Hermans onderhoudt.

Christof Maandag

Christof Maandag, zoon van de belangrijkste man in het dorp (een asfaltfabrikant), ontmoet als eerste in Lomark Joe Speedboot, omdat de vrachtwagen met verhuisspullen zich in de muur van hun huis heeft geboord. Hij trekt liever op met Joe, omdat het bij de familie Ratzinger veel gemoedelijker is dan bij hem thuis. Uiteindelijk weet hij PJ van Joe af te pakken en hij trouwt met haar. Fransje weet dan uiteindelijk ook waar het gezicht van Christof hem altijd aan deed denken: aan dat van Heinrich Himmler.

Fransje Hermans

Hij is de verteller van het verhaal, die ernstig gehandicapt is. ‘Ik doe nergens aan mee. Onmogelijk. Ik zorg er wel voor altijd in beweging te zijn, koersend en loerend: de eenarmige bandiet met zijn bionische ogen.’ (blz. 33). Hij vindt dat hij de vriend had moeten zijn van Joe in plaats van Christof. ‘Hij is een rem op Joe’s snelheid en dat moet niet. Joe moet zichzelf kunnen opvoeren tot hij vliegt.’ (blz. 35) Later weet hij die vriendschap wel te verwerven. Vanaf zijn vijftiende jaar schrijft hij dagboeken. Hij noemt het ‘horizontale geschiedschrijving’. (blz. 48) Als hij PJ een keer zijn dagboeken laat zien, zegt zij: ‘Dat jij, wie had dat gedacht bedoel ik, alleen maar schrijft en schrijft, alles ziet maar niks zegt.’ Daarop schrijft hij terug: ‘DEFINITIE VAN GOD’ (blz. 191). De band met vriend Joe is heel sterk, maar PJ is degene die voor verraad in de vriendschap zorgt, als zij Joe’s ware naam ontdekt en Fransje daarna seksueel aan zijn trekken laat komen. ‘Vandaag heb ik gekozen voor een einde aan mijn lijden; het genot van PJ ingeruild tegen mijn enige vriendschap lijkt een gunstige transactie. Als je je er niet zo beroerd over zou voelen is er niks aan de hand.’ (blz. 290) Fransje heeft ook nog een seksuele relatie met PJ als ze al verkering heeft met Christof.

Joe Speedboot

Joe Speedboot heet eigenlijk Ratzinger. Pas op het einde van het boek komen PJ en Fransje erachter hoe Joe werkelijk heet en dat gegeven ontneemt hem een stukje van zijn glans. Zijn bestemming vindt Joe als hij op een dag zeven Opel Manta’s voorbij ziet komen. ‘Het was Joe’s eerste les in de kinetica, in de schoonheid van beweging, aangedreven door de verbrandingsmotor.’ Een van zijn opmerkingen daarover die technisch en filosofisch geduid kan worden is: ‘Vooruitgang bestaat niet. Alleen beweging.’ (blz. 148) De verteller speculeert over de afkomst van Joe, misschien had er ooit een neger of Aziaat in zijn familie gezeten, ‘want in Joe’s gezicht vloeiden bepaalde raskenmerken verwarrend in elkaar over.’ (blz. 51) Binnen het dorp en zeker voor Fransje is Joe een soort Messias maar dan wel een speciale: ‘Joe is een verlosser zonder belofte; hij heeft geen vooruitgang gebracht, alleen beweging.’ (blz. 292) Joe’s karakter blijft redelijk duister. Hij doet vooral bijzondere dingen, hij is niet iemand die in een goed gesprek zijn gevoelens bespreekt. Dat blijkt vooral wanneer het een beetje tegenzit voor hem.

Quotes

"Ik ben een jaar ouder geworden terwijl ik sliep, ze hebben mijn verjaardag in het ziekenhuis gevierd. Ma vertelt me over het taartje met veertien kaarsen dat ze opaten rond mijn bed. Mijn slaap duurde 220 dagen, en met een maand revalidatie erbij heeft het een maand of tien geduurd voor ik weer naar huis mag./" Bladzijde 12

"Op de steiger stond een radio vol gruis en verfspatten, en daar kwam op dat moment zijn voornaam uit te voorschijn. Zo blij als een kind dat zijn moeder herkent in een menigte, hoorde hij het eerst zijn voornaam klinken: Joe. In het liedje "Hey Joe" van Jimi Hendrix. "Hey Joe, where are you going with that gun n your hand...."[ .....] Joe dus. Joe Speedboot. Met zo'n naam kon je de wereld in." Bladzijde 25

"De klas raakt langzaam aan mijn aanwezigheid gewend. Met mondeling hoef ik niet mee te doen, want elk antwoord duurt minstens een uur en is dan nog niet te verstaan. Heel vermoeiend allemaal. Het is erg pijnlijk dat ik nog niet alleen kan pissen, en op een of andere manier is het ervan gekomen dat Engel me daar bij helpt. Engels is een wonderlijk iemand. Hij is het soort jongen, dat jarenlang niet opvalt, bijna onzichtbaar is, tot je hem ineens ziet en een radeloos gevoel van vriendschap voor hem opvat." Bladzijde 30

"In oktober was Papa Afrika nog altijd niet terug. In de oogkassen van Regina Ratzinger smeulde een aanklacht tegen een wereld waarin mensen verliezen waar ze het meest van houden. Ze werd een vrouw waar mensen langs keken om dat niet te hoeven zien. Van haar eerste echtgenoot had ze een graf dat ze kon bezoeken, van de tweede bleef niet eens een lichaam achter om afscheid van te nemen. ." Bladzijde 153

"De driepuntsverbinding van Mansur en mij hoorde tot die categorie, volmaakt, bovenmenselijk- ver buiten tijd en ruimte waren we nu, het lawaai van de zaal hoorde ik alsof het uit de diepte van een vallei kwam. Heel veel scherper was ineens het geluid van een droge tak die doormidden brak bij mijn oor- ik voelde hoe we het evenwicht verloren, hoe we werden teruggeslingerd de wereld in, het einde tegemoet." Bladzijde 265

"Ik stelde scherp op het paspoort voor me. Joes's pasfoto, een beetje stoer, een beetje achteloos. O Joe, het spijt me het spijt me. 1. naam/surname/ nom Ratzinger 2. voornamen/ given names, prénoms Achiel Stephan" Bladzijde 270

Thematiek

Desillusie

Joe Speedboot zou je heel goed de 'roman van de desillusie' kunnen noemen. Veel personages in de roman hebben een toekomstverwachting die bijna nooit uitkomt. Allereerst is er natuurlijk Joe Speedboot zelf. Hij komt als een soort verlosser Lomark binnendenderen om daar de boel op stelten te zetten. Hij heeft zeer originele ideeën: zo maakt hij in de loop van de roman aanvankelijk bommen die hij op ongewenste momenten en plaatsen laat afgaan, hij bouwt een vliegtuigje om het exhibitionisme van de moeder van zijn vriendinnetje te kunnen bewonderen, hij gaat in het tweede deel van de roman een shovel ombouwen om mee te doen aan Parijs-Dakar en hij beweegt de gehandicapte Frans ertoe om deel te nemen aan de armworstelwedstrijden. Toch verlaat hij aan het einde van de roman gedesillusioneerd het dorp om er nooit meer terug te keren. Of zit hij aan de stuurknuppel van het vliegtuigje waarmee hij wraak lijkt te nemen op zijn vriendin die hem voor zijn vriend Christof in de steek heeft gelaten? Hij is de Messias die zijn belofte toch niet geheel heeft kunnen waarmaken, Parijs-Dakar toch niet heeft kunnen voltooien, toch niet de mooie PJ definitief aan zich heeft kunnen binden en zelfs zijn door hem verfoeide naam voor zijn naaste vrienden niet geheim heeft kunnen houden. In die zin is hij te vergelijken met de hoofdrolspeler in De Onrustzaaier “van Willem G. van Maanen.(1956) Ook die Messias keert aan het einde van zijn avontuur in het burgerlijke Kampen de stad gedesillusioneerd de rug toe. Messiassen worden nu eenmaal in onze samenleving na een aanvankelijk geschreeuwd Hosanna uiteindelijk toch gedesillusioneerd gekruisigd. Een ander gedesillusioneerd personage is Frans Hermans. Nadat hij uit zijn coma is gekomen, verwacht hij veel van de nieuwkomer Joe. Aanvankelijk wordt hij nog een beetje buiten de vriendschap gehouden die Joe, Christof en Engel hebben gesloten, maar daarna maakt hij wel deel uit van de vriendenclub. De eerste desillusie valt hem ten deel, wanneer zij allen na het eindexamen gaan studeren en hij van zijn ouders het weinig begerenswaardige baantje van papierbrikettenmaker opgelegd krijgt. Hij werkt zich uit de naad, maar ziet bij een onverwacht bezoek aan zijn vaders sloperij dat er nooit een briket verkocht is. Zijn werk is dus tevergeefs geweest. Dan neemt hij toch het aanbod van Joe Speedboot aan om armworstelaar te worden aan. Het gaat vrij goed totdat zijn grote idool Islam Mansur tijdens een wedstrijd zijn arm breekt, waardoor ook aan dat levensdoel een einde komt. Een derde desillusie valt hem ten deel wanneer hij in de door Metz geschreven roman over PJ leest dat ze eigenlijk veel minder aantrekkelijk is dan ze altijd voor hem geweest is. Uit angst voor intimiteit loopt ze een heel rijtje minnaars af en het is de schrijver die met haar samenwoont allemaal teveel geworden. Het beeld van de mooie PJ wordt nog verder afgebroken wanneer ze op verraderlijke wijze achter de voornaam van Joe komt en ze Frans deelgenoot van dat geheim maakt. Het voelt voor Frans aan als een verraad aan de vriendschap. Tenslotte verraadt hij ook nog zijn oude vriend Christof, wanneer die trouwt met PJ en Frans een seksuele relatie blijft onderhouden met deze “hoer van de eeuw”. Een desillusie valt ook de veel belovende kunstenaar Engel ten deel. Hij komt aan zijn einde omdat een hond die van een flatgebouw valt, op zijn hoofd terechtkomt en hem dodelijk verwondt. De moeder van Joe Ratzinger raakt gedesillusioneerd als ze eerst haar echtgenoot kwijtraakt bij het spectaculaire auto-ongeluk, nadat ze naar Lomark zijn verhuisd. Haar nieuwe vriend Mahfouz zeilt na een erotisch avontuur toch weer terug naar zijn geboorteland. De schrijver Arthur Metz is van zijn mooie illusie van PJ genezen, wanneer blijkt dat ze een wolvin in schaapskleren is. In een interview in Spits van 28 januari 2005 zegt Wieringa dat dit de schuld van de mannen zelf is: “Want terwijl veel mannen weten dat het beter is om het meisje van de Middenweg te trouwen, kiezen ze voor de ongewisheid van gekkevrouwenziekte, voor onbegrijpelijke schoonheid, avontuur en euforie en uiteindelijk verlating. Vrouwen als P.J. Eilander zijn een zelfgekozen noodlot, en daarmee komt het recht op zelfmedelijden te vervallen.”

Motieven

Vriendschap tussen tieners

Vriendschap is er tussen de jongens en het meisje PJ in Lomark. Maar na het behalen van het vwo-diploma valt de vriendschap min of meer uit elkaar. De vrienden gaan allemaal naar een andere richting in het studie. Joe, PJ en Christof kiezen elk voor een andere studie en Fransje mag helemaal niet gaan studeren van zijn ouders. Hij moet briketten gaan maken. Christof en Joe gaan naar de kunstacademie, PJ gaat letteren studeren en Christof gaat rechten studeren. Maar daarna komen ze weer op de een of andere manier bij elkaar. Later trouwt Christof zelfs met PJ op wie Frans altijd al verliefd is geweest. Speedboot is ook teruggekeerd na een mislukte studiepoging.

Seksualiteit

In Lomark zag PJ dat ze populair was bij de jongens en ze wilde daarin zoveel mogelijk bevestigd worden. Daarom probeerde ze zo veel mogelijk mannen aan de haak te slaan. Tijdens de relatie die ze met Metz onderhield, had ze wel negen andere mannen gehad. Eigenlijk zou de roman “De hoer van de eeuw”moeten heten, maar daar wilde de uitgever niet aan. PJ leed aan boulimie en was in feite een onmogelijke vrouw om mee samen te wonen. nnen op na. Seks was haar vervanging voor intimiteit. Als PJ met Christof trouwt, onderhoudt ze ook een seksuele relatie met Fransje, want hij kan 'wel erg goed neuken'. Misschien is de baby die ze verwacht, wel het kind van Fransje.

Ongeluk en coma

Als gevolg van een ongeluk met een grasmaaier ligt Fransje Hermans lange tijd (220 dagen) in coma. Hij houdt er heel wat over. Hij kan niet spreken, maar hij gaat toch naar school, want hij is wel slim. Enorme kracht heeft hij in zijn arm. Daarom gaat hij met hulp van Joe Speedboot meedoen aan worstelwedstrijden. Jammer genoeg is één van de tegenstanders veel te sterk, waardoor hij zijn arm door midden breekt. Opnieuw kan hij dus maar weinig doen.

Leugen en bedrog

Fransje vader heeft een sloperij, maar hij wil Fransje (na zijn coma) ook een baantje bezorgen. Fransje gaat na zijn vwo-diploma niet studeren zoals de anderen. Hij moet langs de deur om oude kranten op te halen, deze nat maken en in een papierpers papieren briketten voor brandstof maken. Hij kan namelijk met zijn sterke arm de papierpers bedienen en er is veel vraag naar deze goedkope vorm van brandstof. Fransje doet het met overgave en hij voert de productie van de briketten tot grote hoogte op, Maar aan het einde van deel I blijkt bij een bezoek aan de sloperij dat vader niet één briket heeft kunnen verkopen en al die tijd heeft hij Fransje dus bedonderd. Dat is een grote desillusie voor hem "een vader die je bedriegt." Ook de Egyptische vriend van Joe's moeder bedriegt haar. Deze zwarte Numibiër, Mahfouz Husseini, wordt door Joe al snel Papa Afrika genoemd. Hij heeft een heel groot zeilschip ontworpen. Bij de tewaterlating komt het hele dorp kijken hoe alles zal reilen en zeilen. Maar nadat Mahfouz om de hoek van de rivier is verdwenen, ziet niemand hem ooit meer terug. Joe denkt dat hij met de zeilboot gewoon terug gezeild is naar Egypte vanwege de controle die zijn moeder op zijn leven had willen uitoefenen. Zo heeft ze o.a. zijn paspoort ingenomen.

Armworstelen

Joe organiseert de boel zo dat Fransje met zijn sterke arm armworstelaar wordt. Daarmee kun je veel geld verdienen. Hij gaat trainen voor de wedstrijden. Mentaal is de voorbereiding van het boek over de samoerai en fysiek met ene dommekracht uit het dorp. Bij zijn eerste wedstrijd verdient hij al flink geld, waarvan Joe Speedboot ook de helft opstrijkt. De loopbaan gaat god, totdat Frans de wereldkamppioen Islam Mansur tegenkomt in een toernooi in Hallo. Die breekt zijn arm doormidden. Fransje is terug bij af.

De komst van een messias

In het soms saaie leven in een stil dorp komt praatjesmaker Joe Speedboot binnen. Hij schept leven in de brouwerij met fantasierijke opdrachten, vreemde gedragingen. Hij schudt de bewoners van zo'n dorp wakker en hij trekt vrienden aan die van hem willen profiteren. Joe is een unieke figuur: hij bouwt een vliegtuig, en hij wil met een zelf gemaakte shovel meedoen aan Parijs-Dakar. Vaak brengen deze Messiasmensen een gemeenschap in beroering, maar het hele dorp omturnen lukt meestal niet. De desillusie is iets wat personages als Joe Speeboot oogsten, is hun loon. Joe verlaat het dorp en hij laat niets meer van zich horen.

Alcoholgebruik

Fransje heeft door zijn domme en vervelende broer Dirk inmiddels de alcohol leren kennen: hij is het plaatselijke vermaak van de Lomarkers, omdat tijdens het drinken veel alcohol uit zijn mond druipt. Dat vinden de mensen uit het dorp wel leuk.

Verraad

PJ en Joe Speedboot overnachten in deel II in een hotel als ze daar voor de worstelwedstrijden zijn. Bij het vertrek moeten de paspoorten worden opgehaald. PJ kijkt naar de echte naam van Joe Speedboot en ziet dat zijn voornaam Achiel Stephaan is. Nogal begrijpelijk dat Joe zijn naam jaren geleden heeft veranderd: Achiel is een niet zeggende Vlaamse naam en daarom meteen de zwakke plek van zo’n originele jongen. Frans voelt veel schaamte omdat hij ook in het paspoort heeft gekeken en het vertrouwen van zijn vriend beschaamd heeft. Onder zijn oude naam is Joe eigenlijk gewoon naakt en heeft PJ macht over hem gekregen. Het is eigenlijk een verraad aan de vriendschap.

Motto

"Er wordt gezegd dat de samoerai een tweevoudige Weg heeft van het penseel en het zwaard." 

(Miyamoto Mushashi)
Het motto keert ook terug in de twee grote delen van de roman: Penseel en Zwaard. Fransje Hermans is een grote bewonderaar van de samoerai en hij leest het boek van Miyamato Musashi. Hij haalt diverse citaten aan uit het boek van de oude samoeraistrijder. Deze samoeraistrijder heeft in zijn leven geen enkel gevecht verloren.
In het deel Penseel tekent verteller Fransje alle gebeurtenissen in het dorp zo goed mogelijk op in de hoop er later profijt van te hebben. Hij wil chroniqueur van zijn geboortedorp worden. Zijn droomvriendin PJ vraagt een keer of ze zijn dagboeken mag lezen: er is een hele wand vol met schriften in zijn kamer. Na de desillusie voor Fransje aan het eind van dit deel gaat hij in deel II de weg van het Zwaard op. Hij beschrijft geen gebeurtenissen meer op in zijn dagboeken, maar gaat zich als armworstelaar (de strijd,) ontwikkelen: de tweede weg van de samoerai: die van het Zwaard.
In een interview op televisie op woensdag 23 februari 2005 verklaarde Tommy Wieringa zelf dat de hand van Frans Hermans in de plaats komt van het zwaard: in dit deel van het boek is dat namelijk het wapen van hem.

Opdracht

Voor Rutger Boots.

In een interview met Coen Peppelenbosch heeft Tommy Wieringa verteld wie dat is en waarom hij het boek heeft opgedragen aan deze persoon. Het was een jongen op zijn oude school, die op zijn tiende jaar door een dronken automobilist is aangereden en negen maanden in coma heeft gelegen. Rutger Boots kwam pas na een jaar terug op school en hij kon niet meer bewegen dan zijn rechterarm en de rest was een soort spasme geworden. 
Voor het schrijven van de roman heeft Wieringa de jongen opgezocht en heeft hij de details van zijn schoolleven gevraagd. Hij wist bijvoorbeeld niet hoe hij piste; er was een jongen die hem daarbij hielp. Poepen deed hij alleen thuis omdat hij ‘niemand anders achter zijn hol verdroeg dan zijn moeder’.Die ervaringen heeft hij ook in het boek verwerkt.

Trivia

De eerste druk van Joe Speedboot telde slechts 2500 exemplaren. Ondanks drie eerder verschenen romans, was Wieringa als schrijver weinig bekend. Omdat hij het er, zeker na een groot aantal positieve recensies, niet bij wilden laten zitten, heeft hij tweehonderd vrienden, bekenden en andere relaties gevraagd om in hun boekhandel te vragen naar Wieringa\'s roman. Velen van de ontvangers stuurden de mail vervolgens verder.

In zijn mail geeft de schrijver het volgende \'conversatievoorbeeld\': \'De boekverkoper: “Joe Speedboot? Dat kijken we even na in de computer. Nee, sorry, dat hebben we niet op voorraad. U kunt het wel bestellen, dan hebben we het vrijdag in huis.” Jij: “U hebt het niet liggen? Vreemd. Heel vreemd. Dan loop ik even door naar de volgende.” (Dit alles met uiterlijke onbewogenheid. Niet omkijken of de winkelier paniekerig op zijn hoofd krabt over zijn gebrek aan commercieel inzicht.) Later werd Tommy Wieringa veel bekender omdat hij enkele keren op de televisie verscheen, lezingen op scholen gaf en nieuwe boeken schreef die meestal goed werden ontvangen verkocht. Hij is nu een van de beste, moderne schrijvers in Nederland. Zijn laatste roman in 2023 werd in 2024 genomineerd voor de NS Publieksprijs.

Titelverklaring

Joe Speedboot verwijst naar de naam van de nieuwkomer in Lomark die alles verandert. Maar eigenlijk heet Joe anders en dat komt uit als zijn tijdelijke vriendin PJ de naam in zijn paspoort ontdekt : Achiel Stephaan Ratzinger.

Structuur & perspectief

Opbouw
De roman is opgebouwd in drie delen:
Penseel (blz. 9-189) 
Zwaard (blz.191-294) 
En toen (blz. 296-302) (een soort nawoord) 
Het is duidelijk dat de opbouw verwijst naar het voor in de roman genoemde motto. Het deel Penseel is verder onderverdeeld in 32 ongenummerde en ongetitelde hoofdstukken. Het deel Zwaard in onderverdeeld in 10 hoofdstukken. Het laatste deel bestaat uit slechts één hoofdstuk. Het heeft de functie van een epiloog.

Het verhaal wordt vrijwel geheel chronologisch verteld. Er zijn nauwelijks flashbacks aan te wijzen. De verteltijd is ongeveer vijf uur en de vertelde tijd neemt in ieder geval een jaar of tien in beslag. Tussen deel II en deel III ligt een periode van enkele jaren.

Perspectief
De ik-verteller van de roman is de 14-jarige Fransje Hermans, inwoner van een saai fictief dorp (Lomark) en zoon van de plaatselijke sloper. Aan het begin is hij net uit een coma ontwaakt na een ernstig ongeval. Hij kan niet praten als gevolg van zijn ongeluk en hij beweegt zich voort in zijn rolstoel. Alleen zijn rechterarm is een machtig wapen. Hij bekijkt en beschrijft de gebeurtenissen van zijn vrienden Joe Speedboot en Christof. 
In Woensdag, zijn kauw, ziet Fransje verwezenlijkt wat hij zelf wil als verteller, want die kan tenminste boven heel Lomark vliegen: ‘Het was mijn droom van alziendheid – niets zou meer verborgen zijn, ik zou de Geschiedenis van Alles kunnen schrijven.’ In dat geval zou hij toch een soort God zijn, wat in de roman ook wordt vermeld wanneer PJ over de kwaliteiten van Fransjes schrijverschap spreekt. “het is de definitie van God.” 
Aangezien Fransje vertelt over het verleden dat al achter de rug ligt, doet hij af en toe uitspraken over de toekomst van een van de hoofdpersonen. Dat kun je ook heel goed zien in het laatste deel dat als een epiloog fungeert.

Decor

De roman speelt in de laatste jaren van de vorige eeuw. Er wordt op blz. 50 verteld dat PJ, een Zuid-Afrikaans vriendinnetje, in januari 1993 naar Nederland is gekomen en bij Fransje Hermans in de klas komt. Dat is de derde klas van de middelbare school. Na het eindexamen drie jaar later (ze doen immers vwo, want ze hebben zeven eindexamenvakken) blijft Fransje in Lomark en gaat PJ studeren in Amsterdam, waar ze een vreemde relatie met de schrijver Arthur Metz heeft. Daarna keert ze terug naar Lomark om met Joe en Fransje mee te gaan naar de armworstelwedstrijden in Europa. 

Toch zijn er geen duidelijke aanwijzingen voor een bepaald jaar: wel zorgen passages over internet, de nieuwe aanleg van een rijksweg de E981 voor een schijn van actualiteit. Er wordt in ieder geval een periode van ongeveer tien jaar beschreven. Soms kun je aan de aanduiding van prijzen in euro’s of nog in guldens iets opmaken. De verteller lijkt dit zorgvuldig te vermijden, maar op blz. 266 staat iets over de prijs van het boek van Metz. ‘Op donderdag lag “Om een vrouw” voor me klaar bij Praamstra. 318 pagina’s, dat is dan 29,50 alstublieft.’ Dat lijkt toch meer op een prijs in guldens dan in euro's.

Het dorp waar de gebeurtenissen plaatsvinden, is het niet bestaande Lomark, vlakbij het eveneens fictieve Westerveld. Volgens een interview met Wieringa in het blad Spits heeft hij een dorp beschreven dat overal in Nederland kan liggen. Het ligt in ieder geval langs de Rijn en niet al te ver van Duitsland. De Rijn komt bij Lobith ons land binnen, dus een Gelders dorp lijkt het meest op zijn plaats. Het lijkt er echter wel op dat Wieringa een tijdloze en locatieloze situatie heeft willen beschrijven.
De desillusie van de hoofdpersonen is er nu eenmaal één van alle tijden en alle plaatsen.
Het dorp zal geïsoleerd raken door de aanleg van de vierbaansweg E981. Die dreiging die boven het dorp hangt, wordt een paar keer terloops aangestipt, zoals op bladzijde 208 waar landmeters al bezig zijn. Op de laatste bladzijde van het dorp is dat isolement voltrokken. Het dorp is verborgen achter grote geluidswallen. De stilstand is in het dorp weer teruggekeerd.

Stijl

De stijl van Wieringa is raak: de woorden zijn niet al te moeilijk , maar er zijn vele zinnen die even tot nadenken stemmen. De beeldspraak is veelvuldig aanwezig, bovendien humoristisch, ironisch en gevat.
Bijvoorbeeld over Fransje die spastisch is en kwijlt. "Er loopt een guts kwijl uit mijn mond als ik naar hem opkijk. Liters heb ik van dat spul. Ik kan er goudvissen in houden. (blz. 24)
Als Fransje drinkt, verminderen zijn spasmen: ‘Ik was de enige daar die een vaste hand kreeg van het drinken.’ (blz. 119)

Wieringa heeft vermogen met een paar zinnen een sfeer neer te zetten. Enkele voorbeelden van zijn metaforen:
- 'de dijk en de velden glimmen van het vette gras',
- 'verliefdheid voelt als 'een buik met gesmolten suiker',
- 'vakantie is een tijd dat 'je met brommers en spekkige meisjes in de weer bent'
- 'de oostenwind snijdt als een zeis door je kleren'.
- Over Moeder Hermans 'ze houdt van rampen als koekjes bij de koffie.'
- Over de moeder-zoonrelatie 'We zijn tot elkaar veroordeeld, ik, haar gekneusde vrucht en hoogstpersoonlijke ramp, en zij, die net als oude paarden het leed van de wereld op haar rug draagt.'
- Over het gras bij de dijk: ‘Waar ze net hebben gemaaid is het bleek als een pasgeschoren hoofdhuid.’
- Over het bedrijf van vader Hermans: ‘Ik heb dat altijd grappig gevonden, dat pa een nét sloopbedrijf wilde waar mensen met een gerust gevoel naartoe konden, als een abattoir zonder bloed.’

Slotzin

De E981 is in gebruik genomen, een gletsjer van asfalt heeft nieuwe tijd voor zich uit gewalst en wij zijn verdwenen achter een metershoge geluidswal van aarde en kunststof. We horen inderdaad niks, net zomin als we nog worden gehoord. Automobilisten die langsflitsen zien misschien vanuit een ooghoek het puntje van onze kerktoren boven het scherm uitsteken met daarop ‘de hoan die kreanig blef’, maar verder heeft de wereld ons aan het zicht onttrokken. Maar daarachter zijn we niet gestorven, noch zijn we van gedaante veranderd. We zijn hier nog.

Bijzonderheden

Bij  dit boekverslag is gebruiik gemakat van de 61e (!) druk. Deze druk werd gratis verspreid onder scholieren van het voortgezet onderwijs. Leden van bibliotheken konden ook een boek ophalen in die instelling.

Beoordeling

Joe Speedboot is een heerlijke, vlotte roman om te lezen. Hij is met veel vaart geschreven in een prachtige ironische stijl met veel rake beeldspraken. De inhoud is licht absurdistisch ( vgl. de Parijs-Dakarrace met een shovel, de geprepareerde feloek, de bizarre dood van Engel Eleveld). Wieringa werd in een recensie in het NRC Handelsblad wel vergeleken met de Amerikaanse schrijver John Irving. 

Het is een roman over desillusie in het leven, verlossing, vriendschap en het verraad eraan. De humor is lichtvoetig en Wieringa heeft geen beschrijving van extreme seksscènes nodig om de spanning van de lezer voor een roman ruim 300 bladzijden vol te houden. De roman is één van de beste Nederlandse boeken in de eerste twee decennia van deze eeuw.
Een prachtig nummer voor je literatuurlijst van havo-5 en vwo-6. Amusementswaarde: hoog
Literaire waarde: 4 punten.
In november 2024 werd de roman gratis beschikbaar gesteld aan leerlingen van het voortgezet onderwijs en voor een ieder die het boek in een bibliotheek wilde ophalen.

Recensies

"Daar komt bij dat Tommy Wieringa een enorm gevoel voor ritme heeft. Nergens verliezen zijn zinnen spanning. Het blijft lopen, het blijft swingen." http://www.trouw.nl/tr/nl...hulk.dhtml

"Fransje raakt allengs vergroeid met zijn onbeweeglijkheid en Joe en de Lohmarkers komen steeds minder ver van hem af te staan. Dat is fijn voor Fransje, maar het doet afbreuk aan het observerende karakter van het boek." http://www.volkskrant.nl/...nnen.dhtml

"Het literaire seizoen moet nog beginnen, maar in de stroom boeken die de komende maanden voorbij gaat komen, zou Wieringa\'s roman wel eens het vlaggenschip kunnen zijn." http://admin.nrcboeken.nl...staat-niet

"Tegelijk blijft er een soort aardse nuchterheid in de woorden zitten, zodat je soms hoofdschuddend opkijkt uit de bladzijden en je bijna hardop denkt: maar dat kan toch helemaal niet?" http://www.8weekly.nl/art...-held.html