Feitelijke gegevens

• 24e druk, 1996
• 363 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij Kapitaal

Flaptekst

Eerste zin

Ik werd geboren aan de vooravond van de tweede wereldoorlog.

Samenvatting

Personages

Jan Cremer

Jan Cremer is de hoofdpersoon en auteur van het boek. Hij is een rebelse en wilde jongen, die allerlei avonturen meemaakt en het steeds weer te bont maakt. Hij kan niet goed omgaan met gezag en raakt snel verveeld, waardoor hij op veel verschillende plekken terechtkomt. Hij wil bewijzen dat hij het kan maken. Ondanks dat hij onverschrokken lijkt, blijkt uit bijvoorbeeld zijn omgang met dieren dat hij ook wel een klein hartje heeft.

Quotes

"Ze mochten me graag, daar. Ik was zo'n lachponem, het lachsucces van het tehuis, hahaha." Bladzijde 75

"Geen groter vijand denkbaar dan een versmade vrouw. Vrouwen hebben altijd gelijk, geef het hun dan ook." Bladzijde 140

"Ik vervloekte Helen. Eerst Annebel en nu dit. Het waren allemaal klotewijven. Ze wilden met me gaan omdat ik er zo artistiek uitzag. En zo leuk was. En zo goed kon naaien. Maar naaien deed me niks. Het was zo vermoeiend." Bladzijde 154

"Daarom loop ik ook de hele dag te rennen en 's avonds zuip ik een stuk in m'n kraag, dan kan ik misschien goed slapen zonder te dromen." Bladzijde 200

"Ik was zo dronken als een meloet geworden en moest eerst kotsen voor ik in bed kon blijven liggen." Bladzijde 255

"Ik had een rolletje Litho's bij me, meegenomen uit Holland en daarmee ging ik naar de galerie. Toen ik er weer uitkwam had ik vijfduizend peseta's op zak, een contract, en een sleutel van een huis aan de haven." Bladzijde 342

"Als ik zei: 'Morgen allemaal die havermoutpap laten staan, we moeten pudding,' dan liet iedereen zijn slijmerige havermoutpap staan. Iedereen. Want mijn woord was wet. Als we dan van tafel moesten en op het werk een paar jongens lieten zich flauw vallen, dan stond er de volgende dag pudding, hoor! Want dat zou ik ze dan wel eens even laten zien: Ik, Jan Cremer." Bladzijde 66

Thematiek

Coming of age

'Ik, Jan Cremer' laat zich lastig in een thema vatten, maar Coming of Age omschrijft het boek het beste. Het boek gaat namelijk over de periode dat Jan Cremer volwassen wordt.

Motieven

Geweld

In het boek wordt veel geweld gebruikt. Dit wordt gezien als een middel om overwicht uit te stralen en macht af te dwingen.

Vrijheid

In het boek is Jan Cremer constant op zoek naar vrijheid. Als hij in een tehuis moet, als hij een vriendinnetje krijgt, of als hij aan een nieuwe baan begint duurt het niet lang voor hij wegloopt, want hij kan het niet hebben dat anderen voor hem beslissen. Hij wil over zijn eigen leven kunnen bepalen.

Motto

'... faire de la prose sans le savoir.' - Molière

'Wat is een held? Iemand die straffeloos onvoorzichtig is geweest.' - W. F. Hermans

'... a levelling, rancurous, rational sort of mind that never looked out of the eye of a saint or out of drunkards eye...' - William Blake

Opdracht

Voor Jan Cremer & Jayne Mansfield

Trivia

Jan Cremer won de Amsterdamse prozaprijs in 1967.

Naast schrijver is Jan Cremer ook een groot beeldend kunstenaar. Zijn schilderijen zijn in veel Nederlandse musea, zoals het Stedelijk Museum in Amsterdam, tentoongesteld en hij is ook internationaal bekend. Zijn stijl wordt 'peinture barbarisme' genoemd.

Titelverklaring

Ik, Jan Cremer slaat duidelijk op wat het boek inhoudt, namelijk een (weliswaar gefingeerde) autobiografie van Jan Cremer. Het boek bevat de levensloop van de auteur tot hij halverwege de twintig is. Op dit punt heeft hij al een heleboel meegemaakt. In het boek zet Cremer zichzelf neer als autoritair, rebels en onverschrokken jongen, waar de titel goed bij past. Jan Cremer zal het wel voor elkaar krijgen. 

Structuur & perspectief

Het boek bestaat uit negen delen en is in totaal opgedeeld in 145 paragrafen. Elk deel omschrijft een deel uit het leven van Jan Cremer, maar er is geen duidelijke afscheiding te ontdekken. 'Algerijns dagboek' gaat bijvoorbeeld vooral over de legertraining in Algerije, maar niet alleen maar. Het boek is voornamelijk chronologisch geschreven, maar soms wordt er een fragment dat eerder of later is gebeurd gegeven. 

 

Het perspectief in het boek is vanuit Jan Cremer, dus het is geschreven in de eerste persoon. De gebeurtenissen uit zijn jeugd worden achteraf verteld, dus het boek staat in de verleden tijd. Aangezien Jan Cremer de gebeurtenissen zelf heeft meegemaakt worden ze vanuit zijn oogpunt en gedachtengang weergegeven. 

Decor

Ik, Jan Cremer speelt zich grotendeels in de jaren '50 af. Er heerst een mentaliteit van hard werken en niet te gek doen, maar Jan Cremer gaat daar graag tegenin. Er wordt beschreven dat hij vlak voor de oorlog is geboren, maar het boek gaat vooral over de jaren na de oorlog. Als Cremer meer bekendheid krijgt komen er ook beroemdheden uit die tijd voor in het boek, zoals Sophia Loren. 

Het boek speelt zich voornamelijk af in verschillende steden in Nederland. Jan Cremer groeit op in Enschede, maar later woont hij onder andere in Arnhem, Den Haag en Amsterdam. Verder maakt hij veel reizen en zo komt hij in veel verschillende landen. Bij de marine reist hij overal heen, maar zelf gaat hij ook onder andere naar Parijs. Ook heeft hij de legertraining in Algerije en aan het einde van het boek is hij op wereldreis met zijn vriend Barry. Jan slaapt overal en nergens en er is dus geen vast decor aan het boek te verbinden. 

Stijl

De schrijfstijl van Jan Cremer is bijzonder. Hij schrijft in spreektaal, het is allemaal erg plat. Er wordt veel gebruik gemaakt van bijvoorbeeld 'm'n' en 'ie' voor 'mijn' en 'hij'. Ook andere dingen worden opgeschreven zoals ze worden gezegd, bijvoorbeeld 'kissie' en 'bisnes' (p. 168). Verder worden er veel platte termen gebruikt, zoals 'naaien' en 'een stuk in je kraag hebben'. Het taalgebruik is vaak vrij racistisch en vrouwonvriendelijk, het n-woord wordt regelmatig gebruikt en vrouwen worden bijvoorbeeld beschreven als 'lekker mokkeltje'. Cremer maakt veel gebruik van opsommingen en dialogen. 

Slotzin

Mijn gezicht trek ik strak en ik staar door de romp met het hoofd, maar het meisje naast me, dat het ook gezien moet hebben, grijpt me opeens vast, drukt zich wild tegen me aan en begint hysterisch te gillen... (wordt vervolgd)

Bijzonderheden

Na dit boek zijn nog twee boeken in dezelfde reeks verschenen, het tweede boek in 1966 en het derde boek in 2008. De eerste twee boeken, over de levensloop van Cremer, zorgden voor veel controverse en ook verontwaardiging in de Nederlandse samenleving, maar waren desondanks een immens succes. Het derde boek gaat daarom over de keerzijde van dit succes voor Cremer.  

Beoordeling

Ik, Jan Cremer is op zijn zachtst gezegd een bijzonder boek. Tijdens het lezen was ik af en toe flink gechoqueerd, maar ik heb ook hardop om het boek gelachen. Ik vind dat Cremer erin is geslaagd om zijn levensloop op een uitdagende, maar zeer boeiende en moedige manier neer te zetten. Hoewel ik het racistische en vrouwonvriendelijke taalgebruik afkeur, heb ik nog steeds sympathie voor de hoofdpersoon en kon ik het boek ook goed in de tijdsgeest zien. Aangezien het boek vrij heftig is zou ik het niet meteen aanraden aan scholieren, maar ik denk dat het zeker thuishoort in de Nederlandse literatuur. 

Recensies

"Een echte roman is nog nooit uit zijn vingers gekomen, maar het ware en verzonnen verhaal van zijn leven is er niet minder boeiend en hilarisch om." https://advance-lexis-com...=sr22&pdit

"Maar voor mij, als knul van zestien, was dit, tot dan, het spannendste boek ooit. Zo'n schrijver wilde ik later worden." https://advance-lexis-com...=sr29&pdit

"Tsja. Verder bleek Ik, Jan Cremer vooral heel erg een mannenboek. Knokken, naaien, het ruime sop, flauwe moppen, ruwe bolster, blanke pit, bloed, zweet en tranen, alles in staccato, lawaaierig proza dat je af en toe naar adem doet happen, plus de merkwaardigste flarden monologue intérieur:" https://advance-lexis-com...=sr33&pdit