Feitelijke gegevens
- 2e druk, 1967
- 159 pagina's
- Uitgeverij: Meulenhoff Amsterdam
Flaptekst
Bewust of onbewust herhaalt een jongeman een driehoeksverhouding waarbij de oudere broer die hem overheerste en een Hongaars meisje, het idool van zijn puberteit, vervangen worden door een kinderlijke neger en zijn etnologie studerende vriendin.
Eerste zin
Het is een verbeten gevecht in de zon.Samenvatting
De ik-persoon van het verhaal heeft vroeger een sabel gekregen van zijn oom. Volgens zijn oom kleefden er sporen van broedermoord aan de sabel. Hij verstopt de sabel achter zijn boekenkast nadat hij er Dodie bijna mee te lijf is gegaan. Dodie is de vriendin van de ik-persoon en lijkt volgens de ik-persoon sprekend op het meisje dat de wens om zijn broer te vermoorden bij hem opwekte. Hierbij doelt hij op ‘het Gazelle Meisje’, een Hongaars meisje dat bij hen kwam wonen toen de ik-figuur 13 was en zijn broer 15. Door de komst van dit meisje ontstaat er een concurrentiestrijd tussen de twee broers. In eerste instantie spelen de drie gezamenlijk, maar op een gegeven moment wil zijn broer de ik-persoon er niet meer bij hebben. Op een dag is het meisje opeens verdwenen en hoort de ik-persoon zijn vader woedend tegen zijn broer spreken. De broers mogen vanaf dat moment niet meer samen op een kamer slapen. Wanneer de broer een aantal jaar later overlijdt door een ongeluk, voelt de ik-persoon zich schuldig omdat hij niet bedroefd is, maar hij heeft het gevoel dat hij zijn broer al was verloren op het moment dat ze geen kamer meer deelden.
Jaren later ontmoet de ik-persoon de neger. De ontmoeting vindt plaats bij een sigarenwinkel. De neger spreekt alleen Frans en de ik-persoon besluit hem onder zijn hoede te nemen. Ze zoeken werk voor hem en hij mag bij de ik-persoon en Dodie verblijven. Vanaf dat moment droomt de ik-persoon meerdere malen over een bloedig duel tussen hem en de neger. Ook fantaseert hij over dat Dodie vrijt met de neger of over dat ze met z’n drieën vrijen. Hij stelt voor aan Dodie om dit te doen, hij denkt namelijk aan de neger te zien dat hij dit ook wil. Op die manier kan de neger ook verlost worden van zijn ondergeschikte positie, die hij heeft volgens de ik-persoon. Dodie denkt ook aan de neger te zien dat hij opgewonden wordt van haar, maar ziet er niets in om hier iets mee te doen.
Op een avond komt de neger niet thuis. Hij heeft het gevoel dat hij niet gewenst is bij de ik-persoon en Dodie; dat hij teveel is. Dodie ziet hem ook liever vertrekken en komt met een advertentie aan waarin woonruimte wordt aangeboden. De ik-persoon heeft er moeite mee de neger los te laten omdat hij inmiddels een broederlijke band met hem heeft opgebouwd. Op aandringen van Dodie gaan ze toch kijken in de woning. Het is een pand waar buitenlandse arbeiders worden gehuisvest en de neger voelt er niets voor om hier te wonen. Het is er donker en kaal. Toch laat de ik-persoon hem hier achter. Hierna worden de dromen van de ik-persoon nog heviger. Meerdere malen droomt hij dat hij de neger steekt met de sabel die hij van zijn oom heeft gekregen. In deze dromen is er soms geen onderscheid tussen de neger en zijn broer. Aan het eind van het verhaal vermoordt de ik-persoon de neger met de sabel (in zijn droom) en hierna is hij verlost van de strijd met zijn broer. Dit wordt duidelijk uit de passage waarin de ik-persoon kan rennen zonder dat Jesse Owens nog meedoet. Vroeger deed de ik-persoon renwedstrijdjes met zijn broer en dit was het enige waarbij hij kon winnen van zijn broer. Zijn broer riep dan echter: ‘Opzij, Jesse Owens moet er langs!’, waarna de ik-figuur helemaal verstijfde en niet meer vooruit leek te komen. Maar aan het eind van het verhaal is hij hier dus van verlost.
Personages
Ik-persoon
De naam van de ik-persoon wordt niet genoemd. Op het moment dat hij samenwoont met Dodie en de neger is hij 25 jaar oud. Hij studeert kunstgeschiedenis maar hier wordt verder weinig aandacht aan besteed. Het verhaal wordt vanuit zijn perspectief beschreven en de lezer wordt vooral geïnformeerd over de gedachten van de ik-persoon. Hij heeft een levendige fantasie en in combinatie met niet verwerkte gevoelens omtrent zijn overleden broer, zorgt dit voor vreemde gedachtegangen. Terugkerende elementen zijn hierbij de sabel die hij vroeger van zijn oom heeft gekregen, bloedige duellen met de neger en seksuele gedachten over de neger en Dodie.
Dodie
Dodie is de vriendin van de ik-persoon en ze wonen samen. Dodie doet de ik-persoon denken aan het Gazelle Meisje van vroeger omdat ze ook zwarte ogen en slordig haar heeft en ook Hongaars is. Ze heeft lange zwarte haren en studeert etnologie. Dodie ziet de neger anders dan de ik-persoon: ‘Hij is verschrikkelijk ijdel, zei ze, maar jij ziet het gewoon niet. Jij denkt dat hij een soort onbedorven natuurkracht is van een tropisch eiland. Een oermens die zwijgend en zuiver de door slechte wereld van de blanke man gaat waar hij door het noodlot terechtgekomen is. […] Maar laat ik je dit zeggen, hij is zich gewoon aan het voorbereiden om een hele mooie jongen te worden.’ (p.95) Dit meningsverschil komt uiteindelijk tussen hen in te staan waardoor de neger het huis uit moet.
De neger
Ook van de neger wordt de naam niet bekend. Hij komt uit Guadeloupe en is 28 jaar. Zijn vader is als soldaat in de oorlog in Frankrijk gestorven en ook zijn moeder is al overleden. De ik-persoon omschrijft hem als onhandig en verlegen. De ik-persoon heeft sterke gevoelens voor hem en gaat hem als vervanging voor zijn broer zien.
Het Gazelle Meisje
Het Gazelle Meisje is een Hongaars meisje dat vroeger tijdelijk bij het gezin van de ik-persoon woonde. De ik-persoon en zijn broer noemen het meisje zo omdat ze haar niet verstaan en hen daardoor doet denken aan de Gazelle Boy.
Broer van de ik-persoon
De broer van de ik-persoon is twee jaar ouder. Hij speelt rare, seksueel getinte spelletjes met het Gazelle Meisje en zodra hun vader hier achter komt moet het Gazelle Meisje het huis uit. De ik-persoon is jaloers op de band tussen zijn broer en het Gazelle Meisje en hierdoor ontstaat een concurrentiestrijd tussen hen die de ik-persoon zijn hele leven lang achtervolgt. De broer sterft een jonge dood door een ongeluk.
Quotes
"Soms snurkte ze een beetje. Als een knorrend diertje dat langs de grond snuffelt." Bladzijde 45
"Hij geloofde eerst niet dat Jan Janssen een nederlander was. Pas toen ik hem in het telefoonboek liet zien dat die naam pagina na pagina bij ons voorkwam, nam hij het aan." Bladzijde 58
Thematiek
Relatie tussen broersHet thema, en dat spreekt al uit het motto, is de band tussen twee broers. Deze band wordt belicht vanuit de ik-persoon, de jongste van de twee. Deze band raakt gecompliceerd zodra het Gazelle Meisje bij hen in huis komt wonen. In het begin gaan de drie met elkaar om, maar op een gegeven moment wil de broer de ik-persoon er niet meer bij hebben. De ik-persoon voelt zich buitengesloten en hierdoor ontstaat er een strijd tussen de broers. Drie jaar later overlijdt de broer, maar de ik-persoon voelt dan geen verdriet: ‘En daarom had ik alleen maar een soort schuldgevoel toen mijn broer doodging. Misschien omdat ik niet echt bedroefd was. Want ik was al aan de eenzaamheid gewend. Ik was hem eigenlijk al kwijtgeraakt toen hij drie jaar ervoor van mijn kamer en uit mijn leven verdween.’ (p. 16) Toch wordt hij nog tot het eind van de roman achtervolgt door (de dood van) zijn broer. Hij is meteen gebiologeerd door de neger maar later verandert hij steeds meer in zijn broer. In een van zijn fantasieën achtervolgt hij de neger: ‘Het zweet voelde ik langs mijn lichaam als zand omlaag lopen. Even bleef ik verlamd staan. Toen begon ik door de gangen te rennen. Ik riep zijn naam. Ik riep hem alsof hij me zou kunnen beschermen tegen mijn angst. Ik hoorde ineens dat ik de naam van mijn broer riep.’ (p. 128) Ook het feit dat hij zijn vriendin wil delen met de neger duidt erop dat hij hem als zijn broer ziet. Vroeger deelden ze namelijk ook een meisje, zij het dan niet seksueel gezien. Pas wanneer hij de neger vermoordt in zijn droom, wordt hij verlost de strijd die hij voerde met zijn broer.
Motieven
Dood
De broer van de ik-persoon overlijdt op jonge leeftijd. Het overlijden van een broer is een terugkerend motief binnen Wolkers’ oeuvre, hij heeft zelf ook een broer op jonge leeftijd verloren. De ik-persoon ervaart een soort van bevrijding door (in zijn fantasie) de neger te doden.
Discriminatie en racisme
Het verschil tussen blanken en zwarten komt verschillende keren aan bod. De ik-persoon gaat hier niet per se racistisch mee om, maar heeft het wel vaak over ‘zijn zwarte krulletjes’ en ‘zijn zwarte lichaam’ als hij de neger beschrijft. Hij spreekt er eerder met een zekere bewondering over. De man die de neger aanneemt op zijn werkplaats spreekt met minder respect over zijn werknemers: ‘We hebben nog twee negers in dienst. Surinamers. Ik heb eigenlijk altijd alleen maar negers. Vind ik prettig. Laatst vroeg een klant: Kan die nikker even langskomen. […] Pardon, zeg ik, we hebben geen nikkers in dienst, vervolgde de man. Wel een paar Surinamers.’ (p.32) Ook Dodie denkt weer anders over de positie van de neger, zij vindt dat de ik-persoon hem te veel in bescherming neemt. Dit is onnodig omdat hij prima voor zichzelf kan zorgen.
Seks
Een motief dat in bijna geen enkele roman van Wolkers ontbreekt en ook hier niet, is seks. Al op jonge leeftijd komt de ik-persoon in aanraking met seks omdat zijn broer seksuele spelletjes speelt met het Gazelle Meisje waar hij bij is. Ook wordt een aantal seksscènes tussen de ik-persoon en Dodie expliciet beschreven. Daarnaast speelt seks een grote rol in de fantasieën van de ik-persoon. Hij fantaseert er graag over dat de neger vrijt met Dodie en dat ze met z’n drieën vrijen.
Motto
Héél gezellig, Bommel! Jammer dat
Zielknijper niet kon komen; hij
houdt ergens een lezing over de
fictieve broederverbinding of zoiets.
TOM POES EN DE TEGENDELER
Tom Poes is de naam van een stripreeks die bestond vanaf 1941, De Tegendeler slaat op het album. Waarschijnlijk is bovenstaande tekst een quote uit dit album. Het belangrijkste is de laatste regel van deze quote, omdat de roman Horrible Tango over de band van de ik-figuur en zijn broer gaat (onder andere). Dat Wolkers veel bewondering had voor Marten Toonder (de auteur van Tom Poes) blijkt wel uit het feit dat hij in 1989 de P.C. Hooft-prijs weigerde (onder andere) omdat Marten Toonder nog nooit een grote literatuurprijs had gewonnen.
Trivia
De latere romans van Wolkers, en zo ook Horrible Tango, werden in Nederland met veel kritiek ontvangen. Gek genoeg werd dit werk in Zweden juist wel heel goed ontvangen.
Titelverklaring
Er zijn geen directe verwijzingen naar de titel te vinden in de roman, dus voor de titelverklaring is er enige interpretatie nodig. De tango is een dans die in Argentinië is ontstaan en is van origine een hele sensuele en gepassioneerde dans. Een mogelijke titelverklaring zou kunnen zijn dat de ik-persoon een gepassioneerde relatie heeft, zowel met de neger als met Dodie. Doordat de ik-persoon nog kampt met de concurrentiestrijd die hij vroeger met zijn broer had, conflicteren deze relaties. Dodie voelt zich niet prettig door de passie die de ik-persoon voelt voor de neger, en de neger voelt zich niet prettig omdat hij het gevoel heeft teveel te zijn in het huis van de ik-persoon en Dodie. De tango staat hier symbool voor de gepassioneerde relatie die de ik-persoon heeft met twee personen tegelijk.
Structuur & perspectief
Het verhaal bestaat uit korte fragmenten (hooguit een paar bladzijdes) die worden onderscheiden door witregels. Het verhaal wordt niet chronologisch verteld omdat er sprake is van veel flashbacks. Soms is het zelfs niet helemaal te zeggen of het nou gaat om een flashback, een droom, een fantasie of de werkelijke verhaallijn. Er wordt voornamelijk verteld over de tijd waarin de ik-persoon 13 was en de tijd waarin hij samenleeft met Dodie (en de neger). Over de tijd daartussen is minder belangrijk voor het verhaal en wordt dan ook niet echt besproken.
Het verhaal wordt verteld vanuit een ik-vertelperspectief. De naam van deze ik-figuur blijft onbekend.
Decor
Het verhaal speelt zich af in of in de buurt van Diemen (p. 9). In Diemen gaan de ik-persoon en de neger op zoek naar werk voor de neger (p. 38). Ze belanden hierbij op een industrieterrein, de ik-persoon noemt het een opgespoten gebied. Dit gebied komt vaak terug in de fantasieën en dromen van de ik-persoon. Het wordt als volgt omschreven: ‘Rechts van ons was het begroeid met pluizig onkruid. Maar de heuvels voor ons waren van mul wit zand. Ze leken door de natuur gevormd. Verderop waren hoge bergen zand die niet schuin afliepen maar bijna recht omhoog gingen, alsof ze door termieten waren gebouwd. Een dorp van lemen hutten.’ (p. 40) Een andere locatie die belangrijk is voor het verhaal, is de woning van Dodie en de ik-persoon, hier speelt het grootste deel van het verhaal zich af.
In het verhaal worden veel referenties gemaakt naar gebeurtenissen in de Tour de France. Een voorbeeld hiervan is te vinden op p. 81: ‘En toen zagen we nog net Jan Janssen in een geweldige eindsprint de etappe van Marseille naar Carpentras winnen.’ In 1967 wint Jan Janssen de dertiende etappe van de Tour de France, het verhaal speelt zich dus in dit jaar af. De ik-persoon is dan 31 jaar (p. 37). In de verhaalfragmenten met het Gazelle Meisje en zijn broer is de ik-persoon 13 jaar, dus die fragmenten spelen zich af in 1949.
Stijl
Aan het taalgebruik is te merken dat het om een roman gaat die al wat ouder is. Zo wordt er bijvoorbeeld gesproken over ‘het licht opdoen’ (p. 47) en ‘de deur achter je aan laten staan’ (p. 87), terwijl wij nu eerder ‘het licht aandoen’ en ‘de deur achter je open laten staan’ zouden zeggen. Ook een woord als ‘bedilzucht’ (p. 41) zouden we nu niet snel meer gebruiken, eerder ‘bemoeizucht’.
De thematiek van deze roman is herkenbaar voor het oeuvre van Wolkers. De dood van zijn broer speelt in meerdere romans een grote rol en ook in Horibble Tango is dat het geval. Ook de expliciete seksscènes passen binnen het oeuvre.
De vertelwijze wijkt wel enigszins af van de rest van het oeuvre van Wolkers. Fantasie en werkelijkheid lopen door elkaar en het is soms moeilijk te onderscheiden wat echt gebeurt en wat zich in het hoofd van de ik-persoon afspeelt. Hierdoor is het verhaal soms wat moeilijk te volgen.
Slotzin
Dat ik me los had gelopen van alles wat me achtervolgde.Beoordeling
Ik vond deze roman lastiger leesbaar dan de overige romans van Wolkers. Doordat fantasie en werkelijkheid constant door elkaar lopen is het soms moeilijk te achterhalen wat er nu precies gebeurt. Dit hoeft natuurlijk geen probleem te zijn, maar wat mij vaak aanspreekt in de romans van Wolkers is de concrete en de aandachtige manier waarop een vaak eenvoudige verhaallijn wordt verteld. Deze roman wijkt daar qua stijl enigszins vanaf waardoor ik er in eerste instantie moeilijk in kon komen. Naarmate ik verder in het verhaal kwam, vond ik het verhaal wel krachtiger worden. Het is een sterk verhaal dat met veel gevoel wordt beschreven.
Recensies
"Het taboegehalte van de roman is uiteraard verdwenen in deze tijden van blowjobs, facials en hard cummings is het moeilijk nog te choqueren door erotiek, maar toch blijft er een scène die zelfs nu nog expliciet is." http://www.cuttingedge.be...ible-tango
REACTIES
1 seconde geleden