Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2020
- 119 pagina's
- Uitgeverij: Das Mag
Flaptekst
'Dat is de tragedie. We kunnen alleen onszelf zijn als we dromen.'
De nacht valt.
Een inbreker sluipt een huis binnen.
Tussen de waardeloze spullen blijkt een man te liggen.
De inbreker vraagt: 'Kan ik misschien iets voor je doen?'
Het is het begin van een onwaarschijnlijke vriendschap, die al gauw ontspoort in een wilde scooterrit langs een ingedutte grillroom, een nachtcafé voor slapelozen, een kliniek voor mensen met een chronische winterdip en de set van een soap waar maar geen einde aan komt. Een raadselachtige reis door de nacht, waarin de dingen nét anders lijken dan overdag.
Eerste zin
Toen de man wakker werd wist hij nog niet wie hij was.Samenvatting
In dit verhaal volg je de man en de inbreker, zij krijgen geen namen, het langst. Op een gegeven moment kruisen hun verhalen die van Id, de shoarmamaker, en Floor, de actrice, die je korter volgt. Ik heb ervoor gekozen die laatste verhalen eerst samen te vatten en daarna pas het verhaal van de man en de inbreker.
Id werkt 's nachts in de grillroom van Nino: 'Dit ben ik, dacht Id terwijl hij naar het stuk vlees keek dat traag ronddraaide in de staande grill. Een homp vlees die langzaam gaar wordt, draaiend om zijn eigen as.' (p. 20) De inrichting van de grillroom is aftands en in de hoek hangt een tv waarop eindeloos de herhalingen van een soap worden uitgezonden. Dat is de soap waarin Floor speelt, over een actrice die in een soap speelt en wil stoppen. Id heeft een relatie met Ines die hem soms betekenisloze berichtjes stuurt als ze niet kan slapen, maar als Id haar berichtjes stuurt waarin staat hoe hij zich echt voelt, dan reageert ze niet. De verhaallijn van Id raakt die van de man en de inbreker, omdat zij daar 's nachts komen eten. Er stappen dan ook drie jongens binnen, van wie een een hele uiteenzetting geeft over een film. Als Id de klok een uur terug wil zetten, valt hij van de kruk waarop hij is gaan staan. Hij klapt met zijn achterhoofd tegen een hoekige rand van de toonbank en is waarschijnlijk buiten bewustzijn.
Floor heet niet echt Floor maar dat is naam van de hoofdpersoon die ze speelt in de soap 'Vloer'. De vrouw in de soap wil stoppen met haar rol net als zij. Omdat ze dat maar niet doet, daarover piekert en er stress van heeft, wordt ze iedere nacht wakker om niet meer in te slapen. Vanwege dit probleem heeft ze een paar keer met een slaapcoach afgesproken en ze staat nu op het punt om naar een nachtelijke afspraak met hem te gaan. Ze wandelt naar zijn huis en gaat daar in een groot bed liggen, om wakker te schrikken in een bed in de studio en te ontdekken dat ze tijdens de opnames in slaap is gevallen. De man en de inbreker zijn ook in de studio en de regisseur is woest vanwege alle chaos. Hij wil dat Floor verder gaat met haar tekst, maar ze weigert en loopt weg.
De inbreker is inbreker geworden omdat hij verder ook niet zo goed wist wat hij met zijn leven moest. Hij heeft gereageerd op een folder van een tweeling die voor hem de praktische zaken uit handen neemt, zoals geschikte adressen en de verkoop van spullen, en hij is ingewerkt door ene Koert. Omdat er al langere tijd geen lichten aangaan in het huis van de man en er een grote stapel post op de deurmat ligt, lijkt het huis van de man hem geschikt om in te breken en hij is dus erg verbaasd als er wel degelijk iemand thuis is. De man ligt in bed en het ziet ernaar uit dat hij daar al heel lang ligt. Ooit was de man schrijver, maar hij kreeg een writer's block en bedacht dat het niet ging om het opschrijven maar om het idee en de beste ideeen had hij tussen het slapen en echt wakker worden. Daarom was hij maar in bed blijven liggen. De inbreker helpt hem uit bed en rijdt hem achterop zijn scooter naar een grillroom om wat te eten. Daarna gaan ze naar een koffiebar waar hij destijds met Koert ook een koffie gedronken heeft. Hier vertelt de man hem over hoe hij in zijn bed beland is. Tot slot neemt de inbreker de man mee naar de Zon: een grote loods waar een kunstmatige zon aan de hemel staat zodat mensen zoals hij die 's nachts werken nog wat vitamine d kunnen opdoen. De man weet dat het tijd is om naar huis te gaan maar hij wil de inbreker eerst zelf nog ergens mee naartoe nemen. Zo komen ze bij de studio waar de soap van Floor wordt opgenomen. Daarna brengt de inbreker de man weer thuis.
Personages
De inbreker
Omdat de inbreker het meest in beweging is, heb ik ervoor gekozen hem als hoofdpersoon te beschouwen. Hij helpt de man zijn bed en huis uitkomen en Floor haar serie vaarwel zeggen door zelf te weigeren haar tekst op te lezen. De inbreker is inbreker geworden omdat dat zo op zijn pad kwam, hij maakt nooit echt bewuste keuzes. Hij denkt goed over zijn beroep na maar is er eigenlijk te onhandig en te zorgzaam voor. Zo gaat hij de post van de man sorteren als hij die ziet liggen en helpt hij hem uit bed als hij ontdekt dat er toch iemand thuis is. Het lijkt alsof de inbreker zichzelf een beetje kwijt is: 'Ik stond daar gewoon voor mijn eigen deur, maar ik was niet thuis. Ik was vlakbij, en toch was het helemaal buiten handbereik. Ik weet gewoon nooit of de wereld verandert of dat ik het zelf ben. Soms voelt mijn leven als zo'n loopband, weet je wel, zoals op een vliegveld. Ook als ik stil probeer te staan ga ik vooruit. Ik stond daar voor de deur en ik dacht: als ik hier nou kon inbreken en terug naar mijn eigen kamer zou kunnen gaan. Maar dat kon niet. Ik kan alleen maar vooruit.' (p. 87)
Thematiek
NoodlotHet thema van dit boek dat alle personages vastzitten in hun leven: 'We zitten allemaal vast, Id. In het dagelijks leven, we zijn gedoemd om daar eindeloos in door te draaien. Dat is ons lot.' (p. 20) Het doel is om uit te breken, weer vrij te worden, vloeibaar te worden. De man voelt dat het best in het stadium tussen slapen en wakker worden. Hij beschrijft dat als volgt: 'Als de verf vloeibaar is kun je er nog van alles mee, maar zodra het droogt is het klaar. Zoiets is het dus, maar dan in mijn hoofd.' (p. 57) Voor de inbreker - die door de man een 'uitbreker' wordt genoemd - is het volgens mij het moment als hij geniet van de kunstmatige zon. Floor wil gedachteloos zijn en in slaap kunnen vallen, zij zit vast in gedachten over haar werk waar ze niet mee durft te stoppen. En voor Id zijn het denk ik de momenten dat hij bij Ines is en zich thuis voelt. Volgens Floors slaapcoach leven we allemaal in twee werelden: een die we delen met anderen en waarin we ons conformeren aan wat anderen vinden en van ons willen, aan wat normaal is. En een van onszelf, die we zien in onze dromen als we echt vrij zijn.
Motieven
Fantasy
In alle verhaallijnen gebeuren wonderlijke dingen. Zo denkt Floor dat er iets mis is met haar telefoon en dat de tijd raar doet. Id valt van de barkruk, waarna zowel hij zelf als de dingen om hem heen door de lucht zweven. De inbreker helpt de man met het losmaken van de touwen rondom zijn bed terwijl er helemaal geen touwen zijn.
Kunst
Niet alleen de personages in dit verhaal zijn beter af als ze vloeibaar blijven en zichzelf niet vastleggen, dat geldt ook voor de kunst. De man beschrijft hoe mooi zijn ideeen zijn en hoe het opschrijven ervan ertoe leidt dat ze minder en minder worden omdat hij nooit de geschikte woorden kan vinden. Ook Floor vindt dat de uitgeschreven tekst voor haar rol haar personage minder interessant maakt en ze zou liever vrij spreken, improviseren. Uiteindelijk geldt dat ook voor het boek van Buurman zelf: 'en schrijvers gevaarlijk heten omdat ze de wereld van hun vrijheid zouden beroven, want ‘mensen zijn vloeibaar’ en als je over ze schrijft komen ze ‘vast te zitten’.' (Entius 2020)
Motto
What is it that allows us the creative freedom in our dreams that we don’t have in our waking lives?
– charlie kaufman
'Buurman gebruikt in Een goede nachtrust het motto van de Amerikaanse auteur en screenwriter Charlie Kaufman. ‘What is it that allows us the creative freedom in our dreams that we don’t have in our waking lives?’ Ook de ‘Slaapcoach’ die Floor moet afhelpen van haar slapeloosheid vertelt iets gelijkaardigs: ‘We kunnen alleen onszelf zijn als we dromen, als we niet bekeken worden, maar we zullen nooit aan iemand anders kunnen uitleggen wie dat dan precies is.' (D'Hoker 2022)
Opdracht
Er is geen opdracht aanwezig.
Titelverklaring
Een goede nachtrust is iets wat geen van de personages heeft. De inbreker en Id werken 's nachts, de man ligt alleen in bed omdat hij wacht op de gedachten die hij heeft als hij net wakker is en Floor lijdt aan slapeloosheid. In deze ene nacht in het bijzonder dwalen zij rond terwijl de meeste anderen slapen.
Structuur & perspectief
Het boek is verdeeld in vijf delen die worden aangegeven met Romeinse cijfers. Binnen die delen is sprake van 25 doortellende hoofdstukken. Het verhaal wordt niet-chronologisch verteld door een alwetende verteller.Dat zie je bijvoorbeeld aan een zin als: 'Ergens onder dit alles zat een man zonder pantoffels achter op een scooter, aan het stuur een inbreker.' (p. 115)
Decor
Het verhaal speelt zich af tijdens een nacht in een niet nader genoemde stad: 'Het lijkt of Buurman een verdiepende laag over werkelijkheid en verbeelding wil aanbrengen door te spelen met de tijd (het verhaal speelt zich af tijdens de nacht waar de wintertijd ingaat) en de ruimte (nacht, mist), maar het verhaal mag vooral niet te ernstig worden.' (Peppelenbos 2020) De sfeer van de nacht en de beperktheid van zicht door de mist, passen goed bij de fantastische dingen die er gebeuren en vormen daarom een motief.
Stijl
'Hoewel de worsteling van de personages ernstig en reëel is, is de toon van Een goede nachrust steeds lichtvoetig. De soms verrassende gebeurtenissen voorziet de auteur van kurkdroge commentaar: ‘Het was hem nog niet duidelijk wat ze precies aan het doen waren, maar er werd in ieder geval niet meer bij hem ingebroken.’ Ook gebruikt Buurman sporadisch de ondertiteling voor doven uit de soap van Floor bij wijze van komische regieaanwijzing.
De jongen keek Floor recht aan, schraapte zijn keel en zei het nog een keer, harder. ‘Ik doe het niet.’
[Spannende muziek]
Gewapend met elementen uit de zogenaamde Britse humor – ironie, sarcasme, overdrijving, absurdisme – lijkt Peter Buurman de troosteloze toestand van zijn personages te ontmijnen: ‘‘Sorry, ik dacht dat je dood was,’ zei de inbreker.’ Maar tegelijkertijd maakt hij de situatie waar zijn figuren in verkeren, net door die glimlach, nog schrijnender.' (D'Hoker 2020)
'Toch is zijn poging niet feilloos; naast stilistische slordigheden, zijn de beschrijvingen soms heel onhandig geformuleerd. Al vraag je je tegelijk af of dit niet zo bedoeld is.' (D'Hoker 2020)
Slotzin
Daar op het viaduct leek geen van die gedachten van haar. Ze was het niet. Niets van dit alles. Ze stond er van een afstandje naar te kijken.Beoordeling
Ik vond het begin van dit boek fantastisch, zowel de setting, als de verhaallaag en de humor, maar het einde vond ik minder. Ik was echt verbaasd over het einde en heb nog een tijdje geprobeerd er meer van te maken in mijn hoofd door alle verhaallijnen bij elkaar te trekken rondom het teugzetten van de tijd, maar dat lukte me niet. Wel zou ik dit boek zeker aanraden omdat het grappig, origineel en niet zo lang is.
N.B. Ik heb toch een diepere laag gevonden, niet wetend of dat de bedoeling is van de schrijver maar voor mijzelf wel bevredigend. Ik denk dat het verhaal een idee van de man is dat hij tussen slapen en waken heeft. Een soort droom dus. In dat idee/die droom wordt hij bevrijd door de inbreker en vervolgens neemt hij eigenlijk de inbreker mee naar plekken waar ook anderen bevrijd moeten worden, zoals de studio waar Floor ontwaakt. De man is dan dus eigenlijk de bedenker/schrijver/verteller van dit verhaal.
Recensies
"In ‘die prettige chaos van onsamenhangende beelden waarin alles nog alles kan zijn’ neemt Buurman , ons mee – óp papier uiteraard en mét woorden die zich onbekommerd aaneenrijgen tot een onstuimige roman. Een verhaal dat het eerder van de beelden en de ideeën moet hebben, dan van de taal." https://www.trouw.nl/rece...~b839e7c3/
"Toch heb ik Een goede nachtrust met zoveel plezier gelezen, schijnbaar zelf meegenomen op een ongelofelijke tocht door de nacht, dat ik het de schrijver niet kwalijk neem. ‘Dit kan alleen met volle overgave, dacht de man, als ik aarzel vallen we.’" https://www.dereactor.org...er-buurman
REACTIES
1 seconde geleden