Feitelijke gegevens

• 2e druk, 2022
• 394 pagina's
• Uitgeverij: Thomas Rap

Flaptekst

Eerste zin

Ik wil niet veel zeggen, maar volgens mij ging het al mis met Tom Keller toen die twee ooms hem ’s nachts meenamen naar het bos en hem dingen lieten doen die een jongen van negen nog lang niet zou moeten doen. Zijn vader Frank kon het er ook niet mee eens zijn geweest. Of eigenlijk denk ik dat Frank van niks wist, zelfs al zat hij in die tijd nog niet vast.

Samenvatting

Eerste deel
Wat ik eerst moet vertellen over Tom Keller 
De 9-jarige Tom Keller moet met zijn twee ooms Sjarrel en Johan 's nachts mee op strooptocht. Ze dwingen hem met een groot geweer een konijn dood te schieten.

31 december 
Isa Keller (18 jaar) studeert kunstgeschiedenis in Utrecht. Ze is met haar nieuwe vriendin Erva op een eindejaarsfeest. Er speelt een band met o.a. een vriend van Ervan, Dex erin. Erva en Dex zitten in een activistenbeweging die dieren beschermt en bevrijdt. 
Isa -afkomstig uit de Achterhoek- is verslaafd aan softdrugs. Ze blowt voortdurend. Aan het einde van de avond weet ze zelf niet meer  wat ze allemaal uitvreet. Erva baalt daar verschrikkelijk van, ze verafschuwt het gebruik van drugs.

Een dominee, een pastoor, een kaptein
Tom Keller is geboren, terwijl zijn moeder bij zijn  geboorte sterft. Hij groeit op  in de beruchte familie Keller. Zijn ooms fokken illegaal nertsen. De jonge Tom moet hen ook helpen bij karweitjes met hun motoren en hij moet vooral boodschappen doen. Op een dag moet hij een gestroopt konijn brengen bij de pastoor, maar hij doet dat per ongeluk bij een dominee in het dorp, die woedend wordt. Daarna geeft Tom het dier af bij de fietshandelaar in ruil voor een Kapitein Mobylette, een brommertje dat hij gemakkelijk aan de praat krijgt.

1 januari 
Isa wordt in het nieuwe jaar met een enorme kater wakker. Ze is nu vier maanden weg van huis. Ze komt uit een asociale familie met een vader die een beenprothese heeft. Haar moeder belt haar op om te vertellen dat haar vader 'kwijt is.' Ze rijdt in haar Opeltje die dag naar huis en omdat ze te hard rijdt, wordt ze aangehouden door dorpsagent Veels. Hij laat het bij een waarschuwing, als hij hoort van Toms verdwijning. Haar moeder ontvangt haar niet heel vriendelijk.

Dit onland, deze ondankbare grond 
De dochter van een lokale kroegbaas. Annie Teeking, blijkt de ik-verteller van deze verhaallijnte zijn. Ze heeft het vooral over de hobby van Tom die al heel jong aan motocrossen doet. Hij wordt populair in het Achterhoekse dorp, als hij  al heel jong wedstrijdjes wint. Zijn oom Sjarrel vindt dat minder leuk en is jaloers. Maar er is in de familie meer aan de hand. Oma Netta kijkt nooit naar Toms prestaties. Ze is ziek. Haar steun en toeverlaat is niet de dorpsdokter maar pastoor Lubbelink.

2 januari 
Isa wordt wakker en denkt aan de spectaculaire bevrijdingsactie van de varkens die de actiegroep op de Afsluitdijk uit vrachtwagens hebben bevrijd. Haar vriendin Erva is erg fanatiek in dit soort acties. Binnenkort staat er weer één in Arnhem op het programma.
Isa gaat haar grootvader Frank bezoeken in de gevangenis, maar krijgt geen toestemming hem te bezoeken, omdat ze daarvoor geen verzoek heeft ingediend. Dan gaat ze dicht over de Duitse grens naar oom Johan om te vragen of hij weet waar Tom Keller is. Bij Johan was ook oom Sjarrel op bezoek. Hij wil geen antwoorden geven aan Isa, maar het is duidelijk dat hij wel weet waar Tom is. Isa probeert sinds oudjaarsavond contact te krijgen met Erva, wat niet lukt. Erva neemt de telefoon niet op.

Het bloed van de zoon
Pastoor Lubbelink is ziek en hij hoest bloed op en doet daarom alleen nog missen. Oma Netta gaat in de kerk naar het beeld waarop de pastoors bebloede doek hangt. Zij begint later ook bloed op te hoesten. Kort daarna sterft ze. Op de begrafenis wordt Frank gek van boosheid. Hij gaat de kerk binnen en slaat alles kort en klein. Hij doodt de pastoor en hij krijgt daarvoor later levenslang.

3 januari 
Isa krijgt eindelijk telefonisch contact met Erva. Die zegt dat een heleboel gekke dingen op oudejaarsavond niet eens gebeurd zijn, maar wel dat Isa helemaal stoned was. Maar nu is het contact hersteld. Ze wil wel naar Isa toekomen. Die vindt dat fijn.
Isa gaat weer naar de gevangenis, krijgt  opnieuw geen toegang en pakt daarom een jonge portier bij zijn kladden.
Isa weet nog steeds niet waar haar vader is en ze gaat naar de politie (agent Veels). Het dorp zelf  organiseert een zoektocht, maar Isa dwaalt op een zeker moment alleen in een donker bos. Ze ziet ergens een woonwagen en valt neer.

Tweede deel
De val 
De vertelster Annie beschrijft de motorloopbaan van Tom. Hij verdient veel geld, maar zijn twee ooms verdelen zijn prijzengeld met zijn drieën. Een Engelse manager maakt hem dat duidelijk en hij gaat een samenwerking met die man aan. Sjarrel  (die zelf ook aan motocrossen deed) is stikjaloers. Tom wordt internationaal bekend. Bij een liefdadigheidswedstrijd in de buurt overkomt hem een dramatisch ongeluk. Door een slechte behandeling van de wond raakt hij zijn been kwijt. De vertelster zegt dat Tom ook haar zus (Maureen) in zijn val heeft meegesleept. Maar hoe?

4 januari
Isa wordt wakker in een woonwagen van een aardige vrouw, Lien. Die vertelt haar dat  Isa's vader gevonden is. Inderdaad op de plek waar het motorongeluk heeft plaatsgevonden, weliswaar zonder prothese.  Isa gaat haar vader in het ziekenhuis bezoeken en weer wordt oom Sjarrel boos op haar, omdat ze de politie heeft ingeschakeld. Haar vader ligt  in coma. Hoe moet het verder?

Vieze, vadsige fabels 
De ik-vertelster Annie vertelt over het leven van haar zus Maureen. Zij doet eerst de huishoudschool en wordt personal verzorgster. Ze helpt later Tom bij het verzorgen van zijn been, maar slikt ook de morfine die ze voor Tom hebben voorgeschreven. Op een dag besluit ze bij Tom te blijven slapen in het huis. Van het een komt het ander. Ze raakt in verwachting (van Isabella) en zus Annie is daarom erg boos. In het dorp wordt erg over het vreemde liefdespaar geroddeld.

5 januari 
Isa ziet hoe slecht haar vader uit het ziekenhuis komt. Ze wil eigenlijk in het dorp blijven en niet meer terug naar Utrecht. Erva belt haar op en wil dat laatste graag voorkomen.
In de tussentijd gaat Isa met drie meisjes van vroeger naar een club. De gewoonte daar is veel zuipen en daarna seks in de hooiberg. Ze gaat naar buiten met de jonge portier van de gevangenis. Het seksuele avontuur is echter niet erg bevredigend.
Op de terugweg rijden ze een groot hert aan en ze kunnen het lijk niet verslepen. Isa belt oom Johan die uit Duitsland komt om haar te helpen. Hij laat los dat oom Sjarrel en Annie Teeking de schuld dragen van het ongeluk van Tom.

Wat ik wil vertellen over Bella
Annie vertelt verder: Isabella wordt geboren, maar ze is een verslaafde baby door het morfinegebruik van Maureen. De contacten tussen Maureen en zus Annie worden schaars. Ook Isabella en haar tante ontmoeten elkaar nauwelijks. Maar Isa wil nu echt weten wat er destijds gebeurd is: ze heeft een foto van de dag van het ongeluk waarop Sjarrel en Annie ook staan. Ze gaat met vriendin Erva naar Annie om achter de waarheid te komen.

6 januari / ze bracht haar wespen mee 
Een bijzonder gedeelte in de roman: Isa praat op de linker pagina en Annie op de rechter. Isa komt verhaal halen bij haar tante. Ze wil o.a. weten waarom Annie bij het ongeluk was. Annie vertelt dat dat niet waar is: ze heeft het verdrongen en het verhaal dat ze daarna vertelt, lijkt op dat van een verkrachting door Sjarrel. Isa zegt tegen haar tante dat ze wraak zal nemen. Annie zegt dat zij het verhaal dan wil vertellen.

Het volgende nummer heet alle beesten vrij
Isa trommelt met Erva de vrienden van het Animal Liberation Front op (o.a. Dex en Kistenmaker). Ze gaan naar de nertsfokkerij  om de beesten vrij te laten. Maar er zijn geen nertsen meer. Ook de politie heeft er lucht van gekregen en het laatste hoofdstuk lijkt wel op een afrekening in een western. Sjarrel schiet met zijn geweer (zie hoofdstuk 1) op de door hem gehate politieagent Veels die gedood wordt. Hij neemt ook de vriendin van Isa, Erva, op de korrel, maar Isa weet het geweer van Sjarrel te pakken te krijgen en schiet hem dood. Een waar familiedrama dus.

1 februari 
Bij de rivier zit Tom in zijn rolstoel. Hij ziet hoe de drie vrouwen (Isa, Maureen, en Annie) met elkaar staan en praten. Het is de apotheose van deze Achterhoekse familiegeschiedenis. Tom denkt dat de seizoen er over heen zullen gaan.

Personages

Tom Keller

Tom moet als negenjarige van zijn twee ooms een konijn doodschieten. Hij wordt min of meer door die ooms opgevoed op een nertsfokkerij in de Achterhoek. De ooms zijn de schrik van de buurt en Tom krijgt een aparte opvoeding. Zijn moeder is bij zijn geboorte overleden en zijn vader heeft een reguliere baan. Met het doodschieten van het gestroopte konijn wordt Tom op die dag "vervloekt." Tom is ook een handig ventje met motoren en hij krijgt op een originele manier de beschikking over een Kaptein Mobylette, een brommertje uit de zestiger jaren. Vandaaruit ontwikkelt hij zich tot motocrosscoureur, die eerst regionale en daarna landelijke bekendheid krijgt en ten slotte in een Engels raceteam wordt opgenomen. Hij wordt heel erg populair, maar als hij vierentwintig jaar is, krijgt hij vlak bij huis een motorcrash. Daar de beenwond niet goed verzorgt wordt, moet zijn been geamputeerd worden. Daarna ontfermt een personal verzorgster Maureen zich over hem. Ze wordt zwanger van hem en later wordt Isa geboren. Jaren later vertrekt Tom van huis en hij wordt een paar dagen later weer gevonden op de plek van het ongeluk van vroeger. Hoewel hij een belangrijk personage is, komt hij zelf niet aan het woord. Dat gebeurt wel in het laatste hoofdstuk dat je min of meer als een epiloog zou kunnen beschouwen. Daarin lijkt Tom het leven te aanvaarden zoals het op je afkomt.

Isa Keller

Isa is de achttienjarige dochter van Tom. Ze kan het milieu waarin ze is opgegroeid ontvluchten door eerst VWO te doen en dan zich te laten inschrijven voor de studie kunstgeschiedenis in Utrecht. Ze was geïnspireerd geraakt door een schilderij van Vincent van Gogh dat ze aantrof op een rommelmarkt. "Kop van een skelet met brandende sigaret" uit 1988 bracht haar voor het eerst op het idee dat kunst 'cool' kon zijn. Ze koopt die kopie voor een tientje en hangt hem op in haar studentenkamer. Isa blowt veel en het is waarschijnlijk een restant van het feit dat ze als een aan morfine verslaafde baby ter wereld kwam. Haar moeder Maureen had tijdens de zwangerschap ook de morfine van Tom (vanwege de pijn in zijn been) had gebruikt. In Utrecht voelt ze zich wel bevrijd van het familiemilieu. Ze krijgt er een vriendin Erva. Die is alleen laaiend op Isa wanneer ze weer blowt. Isa voelt zich aangetrokken tot de kring van dierenactivisten en doet ook mee aan een actie waarbij varkens worden vrijgelaten op de Afsluitdijk. Het is ook een groep waarin punkmusici zitten (Dex en Kistenmaker). Op 31 december 1995 loopt het eindejaarsfeestje uit de hand, De volgende dag hoort Isa van haar moeder dat haar vader Tom zoek is. Ze gaat terug naar huis en keert daarmee ook terug naar het verleden. Ze zoekt niet alleen haar vader, maar ook hoe het ongeluk destijds gebeurd is en wie er schuldig aan zijn geweest. Als ze dat weet, besluit ze wraak te nemen. De afrekening vindt op een nogal gewelddadige manier plaats.

Annie Teeking

Annie Teeking ( de ik-vertelster in de tweede verhaallijn) kan de naam van oom Sjarrel Keller naam niet horen. Ze zit nog steeds vol wrok en haatgevoelens ten opzichte van hem. Met haar zus Maureen heeft Annie nauwelijks contact, zeker niet nadat die zus zwanger is geraakt van Tom Keller. Ook haar nichtje Isa ontmoet ze nauwelijks. Maar ze wordt door Isa geconfronteerd met een foto waarop zij en Sjarrel staan op de dag van het motorongeluk. In een directe confrontatie met Isa ontkent ze dat eerst, later komt op blz. 361 een verklaring . Hoewel ook die ontboezeming ontkend wordt, lijkt het erop dat Annie voorafgaande aan het ongeluk door Sjarrel is verkracht. Teruglezend kun je op blz. 206 een heel subtiele verwijzing naar die situatie lezen. Zij wil dan ook per se het verhaal aan de lezer vertellen wanneer Isa met haar vriendin en de dierenactivisten op weg gaat naar oom Sjarrel.

Sjarrel Keller

Sjarrel is het karakter van de gemene, gewetenloze oom. Hij zit in de criminaliteit, (Illegaal nertsen fokken) maar doet later ook andere zaken die het daglicht niet kunnen verdragen. (drugs?) Hij haat de politie en in het bijzonder agent Veels. Hij waarschuwt zijn nichtje om niet met Veels te gaan praten, want' dan zal ik hem voor zijn kop schieten." Hij voert dat dreigement aan het einde uit en hij zou ook de vriendin van Isa neerschieten, zo lijkt het. Maar Isa is hem voor. Sjarrel lijkt het type van een domme kracht die er meteen op los slaat. Het hele dorp is bang van hem. Zijn wijd uiteenslaande ogen (vorm van hyper-telorisme) wekt angst en afschuw op, in ieder geval bij de verteller Annie.

Quotes

"Tom keek Charles nog eens aan met zijn trieste blauwe ogen, keek weer naar het strompelende konijn en deed ten slotte zijn ogen dicht toen het gebeurde. Voor het eerst in zijn leven schoot Tom Keller iets dood met een groot geweer." Bladzijde 18

"Hij werd niet geboren op een motor. Mensen zeggen dat soort dingen graag, vanwege de krantenkoppen en de prijzen en de grote beloften die allemaal uit hadden kunnen komen als hij niet plotseling als gezonde vierentwintigjarige jongen in het ongeluk zou zijn gestort. Geboren op een motor. Maar zo ging het niet. Over de geboorte van Tom werd door de Kellers alleen maar gezwegen en door de rest van ons alleen maar gefluisterd." Bladzijde 48

"'... maar hij grijpt mis en Isa weet hem bij zijn haren te grijpen. Ze trekt hem naar zich toe, trekt zijn gezicht tegen de ijzeren poort die tussen hen in staat, hij komt klem te zitten tussen twee spijlen. De jongen schreeuwt het uit van de pijn. Isa schreeuwt terug. Eindelijk schreeuwen. "Ik bijt je neus d'r af, kutjong."" Bladzijde 183

"Moeder toch. Ze weet het al heel lang, wat er is gebeurd. En toch is ze gebleven. "Tante Annie?" Ze kijkt niet. Ze kijkt naar iets dat Isa niet kan zien. Ze huilt tranen die niet vloeien, smeekt naar iemand die er niet is. "Tante Annie, ik geloof u."" Bladzijde 361

"Ze keek naar hem met haar wijd uit elkaar staande Kellerogen en hij keek terug met zijn wijd uitstaande Kellerogen want hij wist dondersgoed wat er stond te gebeuren, onvermijdelijk als Johannes 15: 16. Even leek hij nog wat te willen zeggen, opende zijn mond, maar toen was het al voltrokken. Voor het eerst in haar leven schoot Isabella Keller iets dood met een groot geweer." Bladzijde 390

"de geur van droog hooi en castrol niet in mijn neus, de bestraffende hand met die bruine olievingers niet voor mijn mond, de modder niet in mijn rug, zijn knokige knieën niet tussen de mijne, na die tijd niet klem meegesleurd het publiek in waar het wespengezoem maakte dat niemand mij zag of hoorde, niet dwangmatig met zoveel geweld gedwongen naar dat onland te kijken toen het helemaal misging." Bladzijde 361

Thematiek

Familiegeheim/ familiebetrekkingen

Deze Achterhoekse roman gaat vooral over de bizarre familie Keller, die een schrikbewind voert in het dorp. Bijna niemand durft hen aan te pakken. Het zijn stropers en ze hebben er op een boerderij een stinkende en illegale nertsboerderij opgezet. Maar er komt een kentering in de publieke opinie wanneer de jonge Tom Keller een soort Max Verstappen op de crossmotor wordt. Hij wint alles en hij krijgt veel supporters. Zijn roem en ambities (wereldkampioen worden) eindigen abrupt ,wanneer Tom dicht bij huis een motorcrash maakt waarbij hij uiteindelijk zijn been verliest. Van hero tot zero., zou je zeggen. Maar er is achter de schermen heel wat meer in de familie aan de hand. Isa, de achttienjarige dochter van Tom gaat in 1996 naar Utrecht om kunstgeschiedenis te studeren, maar keert na vier maanden alweer naar huis terug, omdat haar vader zoek is geraakt. Tijdens haar queeste naar haar vader wil Isa weten wat er in het verleden allemaal precies is gebeurd. Ze komt uiteindelijk terecht bij haar tante Annie die wel weet wat er bij het ongeluk destijds is gebeurd. Annie is de zus van Maureen, de moeder van Isa., Als Isa dat weet, zint ze op wraak. Het wordt het hoogtepunt van de roman.

Motieven

Drugs

Isa blowt zich een ongeluk, alleen al wanneer ze over haar lichaam jeuk voelt. Op het oudejaarsfeest in Utrecht weet ze van gekkigheid niet wat er allemaal gebeurt. Haar nieuwe vriendin Ervan baalt als een stekker van haar blowgedrag. Later blijkt dat Isa verslaafd ter wereld is gekomen, omdat haar moeder Maureen tijdens de zwangerschap morfine heeft gebruikt. Ook Maureen was een drugsverslaafde.

Seksualiteit

In de Achterhoek van toen kun je best spreken van grensoverschrijdend seksueel gedrag bij de jeugd. Bij de discofeesten in de buurt willen de jonge tieners nog wel eens samen opduiken in de hooiberg. Niet alle seksuele pogingen lopen overigens bevredigend af. In de Utrechtse disco maakt Isa ook kennis met rockster Dex en Kistenmaker die nogal gemakkelijk een hand in haar broekje steken. Op blz. 361 vertelt Annie Teeking de passage waarin ze (hoogstwaarschijnlijk) door Sjarrel Keller in een hooiberg is verkracht, waarna ze een trauma heeft opgelopen. Op die dag kreeg Tom Keller het fatale ongeluk.

Moord/doodslag

Er komt nogal wat geweld aan te pas in de Gelderse Achterhoek. Opa Frank heeft in een doldwaze bui zelf een beeldenstorm in de plaatselijke kerk ontketend en heeft daarbij ook nog de plaatselijke pastoor vermoord. Hij krijgt levenslang. Isa weet lange tijd niet wat er gebeurd is. Zelf komt ze aan het einde in een situatie terecht waarin de personages tegenover elkaar staan met getrokken wapens. Oom Sjarrel schiet de agent (Veels) neer aan wie hij zo'n bloedhekel heeft en als Sjarrel de vriendin van Isa onder schot heeft, grijpt Isa haar kans en knalt haar gemene oom rechtstreeks vanuit de Achterhoek de hel in.

Wraak

Wanneer Isa weet wat er in het verleden is gebeurd, besluit ze wraak te nemen. Het leidt tot een gewelddadige ontknoping die tot dood en verderf leidt.

Dierenactivisme

In Utrecht komt Isa in aanraking met Erva een dierenactiviste. Die heeft een groep mannen om zich heen verzameld die graag willen optreden om dieren te bevrijden. In het verhaal van de roman denkt Isa terug aan de actie die ze hebben uitgevoerd op de Afsluitdijk en vrachtwagens varkens hebben bevrijd. Als wraak wil Isa de nertsen van oom Sjarrel bevrijden, maar het verhaal loopt anders af. Toch vindt Isa sommige acties van het dierenfront te ver gaan. Ze kan haar leven in de provincie niet helemaal opzijschuiven.

Queeste

Vader Tom raakt 'kwijt' en Isa moet een zoektocht naar haar vader ondernemen. Wat dat betreft heeft deze roman een echt Vatersuchmotiv. Ze gaat o.a. op bezoek bij haar oom in Duitsland en gaat op zoek in een donker bos, raakt verdwaald en valt neer in de buurt van een woonwagen. Daar wordt ze opgevangen door een aardige vrouw. Haar vader wordt een paar dagen na zijn verdwijning gevonden, maar daar heeft Isa zelf niet voor kunnen zorgen.

Vriendschap

In Utrecht heeft Isa een vriendin gevonden, een vrouw die haar helemaal begrijpt, Erva. Ze is op 31 december met Erva naar een eindejaarsfeest gegaan, maar raakt haar al snel kwijt. Erva heeft er een bloedhekel aan dat Isa zo veel blowt en ze wil haar er graag vanaf helpen. Dat lukt op de laatste dag van het jaar niet. Daarna wilde Erva een paar dagen geen contact meer met Isa, maar daarna neemt ze toch de telefoon op. Ze zegt dat Isa lang niet zoveel rare dingen heeft uitgehaald als ze heeft gedacht. Ze was alleen erg stoned. Als Isa vertelt wat ze van plan is te gaan doen, komt Erva in actie en ze trommelt haar vrienden van de dierenactivistengroep uit om meet te gaan om oom Sjarrel een lesje te leren. De vriendin schiet Isa dus te hulp.

Religie

In het Achterhoekse dorp komen twee geloofsrichtingen voor : de protestanten en de Rooms-Katholieken. Dat blijkt duidelijk wanneer Tom een gedood konijn naar de pastoor moet brengen en hij bij de protestantse dominee aanbelt die van woede uit elkaar springt.

Motto

‘Het mistte. Van de bomen aan de overkant van het water waren de onderkanten niet te zien.
Er viel ook vochtigheid, die
mij aanraakte op mijn kale kop en mijn gezicht. Overal was
rottend lover, daar stond ik met mijn schoenen bovenop. Niets
bewoog, voor wie niet goed keek – en niets was te horen, voor
wie niet goed luisterde. Maar door het zogenaamd roerloze
water gingen kleine rimpelingen, die zomaar ontstonden –
die kwamen natuurlijk van die neervallende vochtigheid.
Niets bestaat immers dat niet iets anders aanraakt.’
– Jeroen Brouwers, Kroniek van een karakter

‘Een lach, een kus tot afscheid, een paar keer kiek i-j um
Moar dan, dan weat i-j zeker: hier keer i-j ens weer um’
– Joop Wilbrink, Ulft blif Ulft

‘Take me from this place I know
The ruined landscapes that I once called home’
– Conrad Keely, Source Tags & Codes

Opdracht

Voor Arja en Sasha
en voor Janneke 

Titelverklaring

De beesten verwijst in de eerste plaats aan de vreselijk stinkende nertsen die door de familie Keller illegaal worden gehouden. Maar enkele leden van deze criminele familie gedragen zich eveneens als beesten, vooral oom Sjarrel.

Structuur & perspectief

De structuur lijkt als je het boek ter hand neemt ingewikkeld, maar als je als lezer de verhaallijnen eenmaal doorhebt, valt het best mee. Al snel kun je twee verhaallijnen in het verhaal ontdekken. Allereerst wordt de roman verdeeld in twee titelloze delen, die weer onderverdeeld worden in een aantal hoofdstukken. De eerste verhaallijn heeft hoofdstukken met een titel, de tweede verhaallijn heeft hoofdstukken met een datum.

De ene verhaallijn lijkt in eerste instantie verteld te worden door een alwetende verteller die de familie Keller en haar bijzondere gebeurtenissen beschrijft. In de loop van dit verhaal geeft  de werkelijke verteller zich bloot en dan blijkt dat dit Annie Teeking is, de tante van Isa die in de tweede verhaallijn als personale verteller optreedt.
Annie Teeking vertelt in de ik-vorm  en in beide verhaallijnen lopen o.t.t en o.v.t door elkaar heen. In deel II komen beide verhaallijnen samen wanneer de achttienjarige Isa Keller haar tante Annie gaat opzoeken, omdat ze eindelijk wil weten wat er in het verleden is gebeurd. Dat wordt verteld  in het hoofdstuk 6 januari.
Het grappige van dit hoofdstuk is dat op de linkerpagina het verhaal van Isa is afgedrukt ern op de rechterpagina het verhaal van Annie staat. Soms staat er maar één zinnetje op een dergelijke pagina.

In de laatste twee hoofdstukken verandert er weer iets. In het voorlaatste vertelt Annie het verhaal van Isa's wraak op haar doortrapte oom Sjarrel.
In het laatste hoofdstuk 1 februari kijken we een paar bladzijden naar het verhaal vanuit de ik-verteller Tom Keller om wie in feite het hele romanverhaal draait. Het is een hoofdstuk zonder hoofdletters en punten, het is een constante gedachtenstroom van Tom.

Decor

Wat het decor betreft, is de topografische ruimte gesitueerd in een niet met name genoemd  dorp in de Gelderse Achterhoek. Alleen Lisa Keller onttrekt zich aan dat milieu (ze studeert al vier maanden in Utrecht). In het hoofdstuk 31 december is ze in een popkelder in die stad, maar als haar vader verdwijnt, gaat ze terug naar haar geboortestreek.
De symbolische ruimte of de belangenruimte is de nertsboerderij waar Sjarrel en Tom Keller nog wonen.Het is daar helemaal niet pluis.

Het verhaalheden speelt zich af in de eerste dagen van het jaar 1996: de verhaallijn van Isa.
De verhaallijn van Annie begint als Tom Keller 9 jaar oud is en opdracht krijgt van zijn ooms om een konijn dat ze gestroopt hebben dood te schieten. Daarna volgen we de levenslijn van Tom die een regionale motocrosser wordt als hij nog maar zestien jaar is. Hij wordt beroemd totdat hij na een motorongeluk zijn been kwijt raakt. Hij is dan vierentwintig jaar. Hij wordt twee jaar lang verzorgd door Maureen Teeking voordat ze zwanger raakt. Isa is achttien jaar in het verhaalheden. Het motorongeluk speelt zich daarom ongeveer zesentwintig jaar geleden af, waardoor we het motorongeluk zouden kunnen situeren in 1970. Hij zou dan omstreeks 1946  geboren zijn en dan speelt het eerste hoofdstuk (Tom is 9 jaar) in 1955.

Stijl

De stijl van Wilbrink kun je gerust 'apart' noemen. Hij gebruikt zijn taal heel direct, waardoor je als lezer meteen in het verhaal gesleept wordt. Het Achterhoekse dialect krijgt daarnaast een plaats in zijn verhaal. Er wordt soms heel breedvoerig en in lange zinnen informatie over het verleden verstrekt. Dat gebeurt ook vaak met herhalingen die steeds meer vragen oproepen ( bijv. het huis zonder gordijnen waarin Tom en Sjarrel wonen, de ogen van de Kellers die wijd uit elkaar staan). Het is daardoor  een lijvige roman geworden met soms niet al te gemakkelijke woorden, die voor scholieren wel eens vragen zullen oproepen.

In zo'n dikke roman staan natuurlijk ook heel veel metaforen. Hieronder slechts een paar voorbeelden.
- (blz. 228 :'Bij de start leek het net of er voor de dere keer deze eeuw een wereldoorlog was uitgebroken, al die brullende beesten zonderr dempers, in de scherpe hitte leek het kabaal heftiger dan ooit. Tientallen gonzende motoren bij het elastiek...') 
- (blz. 263: 'Want wat lieten we hem vallen, we lieten hem vallen als een van de massieve bakstenen uit de toren van de Martinuskerk')
- (blz. 324: 'Het perron is verlaten, een lege snoepautomaat leunt tegen een kleurloos canvas. ')
- (blz. 347: ...'waarom moest ze nou hier komen, waarom bracht Bella haar wespen mee, haar verdorven rotfamilie.")
- (blz. 359: 'niks niet, het is niet gebeurd, hij was er niet die dag, zwaar als een clilenderblok, ik zag hem niet in het rennerskwartier. ''

Bijzonder qua stijl is het weergeven van het gesprek tussen Isa en haar Tante. Op de linkerpagina staat wat Isa denkt/zegt en op de rechterpagina wat haar tante zegt en denkt. Soms staat er maar één woord op een pagina.

Slotzin

[De laatste zin is vanwege de structuur één zin van drie pagina lang. De laatste woorden zijn:} "....... ach ja, toe maar, wat moet ik er nog over zeggen, rimpelingen, weersomstandigheden, meer is het allemaal niet, ons wacht een mooi seizoen."

Bijzonderheden

1. De beesten is de debuutroman van Gijs  Wilbrink. Hij heeft er acht jaar over gedaan om de roman te schrijven.

2. In het laatste hoofdstuk van de 'afrekening' verwijst de verteller Annie naar Openbaring 20 vers 12:  En ik zag de doden, klein en groot, staande voor God; en de boeken werden geopend; en een ander boek werd geopend, dat des levens is; en de doden werden geoordeeld uit hetgeen in de boeken geschreven was, naar hun werken. Dat Bijbelcitaat voorspelt de dood van Sjarrel Keller. Het is een vooruitwijzing naar de vergelding die gaat plaatsvinden.

3. In hetzelfde hoofdstuk staat dat Isa met haar wijd uitstaande Kellerogen naar Sjarrel kijkt en dat hij terugkijkt met zijn wijd uit elkaar staande Kellerogen. Eerder  in de tekst staat dat Annie de ogen als pitbullogen ziet. Op blz. 206 staat dat Annie het verschijnsel van de ogen hyper-telorisme noemt. Een mens lijdt dan aan het syndroom van Waardenburg.  Het zijn ogen die angst en afschuw oproepen.

Beoordeling

De beesten is een verrassende, met veel energie geschreven debuutroman van Gijs Wilbrink. Het heeft ook nog het karakter van een streekroman. De Achterhoek is de streek waarin de schrijver woont en waar hij zich blijkbaar erg thuis voelt. Wanneer het boek begint, is het eerste hoofdstuk spannend en helder en vraag je je bij het tweede hoofdstuk (31 december) af waar gaat het allemaal over. Maar daarna komt er snel duidelijkheid. De lezer kan dan in het verloop van het verhaal de twee verhaallijnen voor zichzelf een plaats geven..
Hij krijgt  een spannend verhaal voorgeschoteld, waarbij de twee verhaalljnen elkaar steeds dichter naderen, tot ze uiteindelijk samenvallen.
Dat is op zich natuurlijk niet een originele structuur, maar op de manier waarop Wilbrink het doet toch weer wel.
Ook in zijn stijl onderscheidt hij zich van andere debutanten. Hij geeft een overvloed aan informatie en dat kan wat mij betreft wel iets zuiniger.
Maar De beesten is amusante literatuur, bijna ook een streekroman. Het wachten is op een tweede roman van de Achterhoeker.

Recensies

"Het is altijd een beetje flauw om te zeggen, dat een debutant veel hooi op zijn vork neemt, maar het is niet te ontkennen dat hij wel erg veel wil laten zien, veel wil laten voelen. Hij maakt indruk met verstild literair proza naast de knoestigheid, de smerigheid en de harde actiescènes. De schrijver wil de lezer overspoelen, overrompelen, maar het resultaat is dat die het op een gegeven moment allemaal wat over zich heen laat komen. ‘Ik wil niet veel zeggen’, klonk het veelbelovend in die openingszin. De waarheid is dat Wilbrink wél veel vertelt, maar inderdaad niet zo bar veel zegt. Ik zie uit naar Wilbrinks tweede ­roman; als hij effectbejag vermijdt en zichzelf wat strakker regisseert, schrijft hij geweldig." https://www.trouw.nl/rece...gle.com%2F

"Je zou De beesten een streekroman kunnen noemen, maar dan ongeveer zoals je de romans van Faulkner of, om dichter bij huis te blijven, die van Marieke Lucas Rijneveld ook als zodanig zou typeren. De personages zijn geen bordkartonnen typetjes maar archetypen van vlees en bloed. Hun habitat is geen kleurrijk decor maar een bezield organisme waarmee hun bestaan is verstrengeld. Je zou de roman dus tekortdoen als je zou zeggen dat hij zich ergens in de Achterhoek afspeelt, in de buurt van de Duitse grens. Nee, de plaats van handeling is een tot een mythisch gebied verheven versie daarvan." https://www.volkskrant.nl...ken.&text=

"Gijs Wilbrink heeft geweldig zijn best gedaan, en met heerlijk resultaat – je moet hem dat nageven, en je zou het hem ook kunnen verwijten, als zijn stiel je smaak niet is. De beesten is een good read, een roman die je verwachtingen inlost, door niets aan de verbeelding over te laten, door geen raadsels onopgehelderd te laten. Wát de roman vertelt, bepaalt niet de literaire kwaliteit – want er staat wat er staat. Als de dorpscross wordt beschreven, wordt de dorpscross beschreven, niet meer, en ook zeker niet minder, want in geuren en kleuren, ‘zoals ze waren, vlijmend en penetrant […] Alleen van de gehaktballenkraam van Harrie Garink kwam een drassige damp die alle scherpte in haar directe nabijheid bedekte met de behaaglijke wollige lucht van kokende jus, en Harrie deed die dag dan ook geweldige zaken.’ Ja, hóé Wilbrink vertelt, beklijft." https://nrcwebwinkel.nl/de-beesten

"De beesten is, bij gebrek aan een beter woord misschien, stoer. Niet alleen door de materie, maar doordat er eindelijk eens meer gehandeld wordt dan geweifeld, een zeldzaamheid in debuutromans. Wilbrink treedt buiten het innerlijke. De beesten is een gitaarsolo van een half uur op een dubbelhals gitaar, indrukwekkend en ambitieus, maar overweldigend en misschien iets te lang. Het is geen elegant stukje literatuur, maar een hossend, scheurend verhaal, veel om te lachen, weinig om te huilen, lekker lezen, oehoe oehoe oehoerend hard. Maar dat moet toch ook kunnen? Ach ja toe maar. Joah. Mooi toch. " https://www.groene.nl/art...erend-hard

"Dat leest spannend, het is te ingewikkeld om alles uit te leggen, er gebeurt veel, heel veel, te veel misschien, maar wat het boek bijzonder maakt is het taalgebruik en de couleur locale. De modder, de stank, mannen die gedachteloos een bak aardappelsalade naar binnen werken voor de televisie, Wilbrink beschrijft met bravoure en kennelijk plezier de tragiek van het dorpsleven, soms ook nog in sappig dialect. [....] Is dat levenslustige geschrijf niet vermoeiend? Ja. Het is indrukwekkend, ambitieus, en Wilbrink draaft soms door. Het vormexperiment tegen het eind waarin er soms maar één zin per pagina wordt afgedrukt, had gevoeglijk weggelaten kunnen worden wat mij betreft. Maar de knipoog naar W.F. Hermans (‘De portier is een invalide’) als er staat, ‘De beambte heeft een glazen oog’, vind ik dan wel weer leuk." https://www.ncrvgids.nl/r...-wilbrink/

Bronnen

21 vragen aan de schrijver over zijn debuutroman.

https://www.groene.nl/art...gKZNvD_BwE

Televisiebespreking in de rubriek Brommer op Zee bij de VPRO in oktober 2022.

https://www.npostart.nl/g...O_20013582

Afbeelding van het portret van Vincent van Gogh waardoor Isa inspiratie vond om kunstgeschiedenis te gaan studeren in Utrecht.

https://www.vangoghmuseum...s0083v1962

Uitleg over de wijd uiteenslaande ogen in het geslacht Keller.

https://nl.wikipedia.org/...aardenburg

Interview met de auteur. ...... "De Beesten’ gaat over twee generaties van de beruchte familie Keller die in een fictief Achterhoeks dorp leven “Het dorp is een beetje een mix van Ulft, Gendringen en Megchelen. Als je elementen van die dorpen samenvoegt heb je het perfecte dorp voor een boek.” De bossen en het buitenaf liggen komt van Megchelen, de twee kerken van Gendringen en een ijzergieterij en de Strang van Ulft. "......

https://www.doetinchemsvi...-vol-kunt-