Feitelijke gegevens
- 1e druk, 1983
- 198 pagina's
- Uitgeverij: Uitgeverij Bert Bakker
Flaptekst
Laurie en Max zijn geruime tijd getrouwd en hebben moeten ondervinden dat ook hun huwelijk niet ongevoelig is gebleken voor slijtage. Als zij met hun twee zoons op weg zijn naar hun vakantiebestemming, raakt hun auto te water. Het gezin komt met de schrik vrij, doch als zij druipend op het droge staan, blijkt dat zij zich op het meest afgelegen plekje van Nederland bevinden. Na veel geharrewar ontdekken ze een buitennissig oud huis dat door een nóg merkwaardiger gezelschap wordt bewoond. Zo maken zij kennis met: de hoogbejaarde, wuft geklede Agrippina, die bloed drinkt in de veronderstelling daarmee de eeuwige jeugd te verwerven; Lup, haar zoon, die liefdesbrieven schrijft tot heil van de mensheid; Ebbe en Biba, een tweeling, volledig identiek en volslagen excentriek; Mar, een zwakzinnig meisje; alsmede Wibbe, een raadselachtige, zwijgzame klusjesman. Wie zijn zij? Welke rol spelen zij? In welke relatie staan zij tot elkaar? De onverwachte gasten raken volkomen de kluts kwijt en weten zich geen raad in dit schemergebied tussen verbeelding en werkelijkheid. Pas als zij die zelfde avond getuige zijn van een duister ritueel dat noodlottig eindigt, vallen hun de schellen van de ogen en wordt hen de ware identiteit van de bewoners opeens duidelijk. Maar is een catastrofe dan nog te vermijden?
Eerste zin
Al voordat hun auto op de dijk uit de bocht vloog en in het water belandde, voelden Max en Laurie zich bedrukt.Samenvatting
Laurie en Max zijn een ongelukkig getrouwd stel dat samen met hun twee zoons op vakantie gaat. Onderweg krijgen zij door onenigheid tijdens het rijden autopech en belanden zij met de auto in de rivier. Op zoek naar hulp, vinden zij een meisje dat helemaal alleen in het aanliggende grasveld aan het spelen is. Ze volgen het meisje naar huis, en komen bij een bijzondere woongroep terecht.
Aangekomen bij de woongroep worden ze warm welkom geheten door Agrippina, een in het eerste aanblik vriendelijk ogende bejaarde vrouw, die hen thee en droge kleren aanbiedt. Langzaam maar zeker ontmoeten ze ook de andere bewoners, namelijk Evertje Polder, Agrippina's hond, steun en trouwe toeverlaat; Lupo, Agrippina's zoon, een ietwat overbezorgde man die liefdesbrieven schrijft voor zijn beroep; Biba en Ebbe, een tweeling die alles samen doet en nogal excentriek zijn; Mar, het zwakzinnige meisje dat het gezin in eerste instantie bij de woongroep heeft gebracht; en Wibbe, een stille, bebaarde man die doorgaans bezig is met allerlei klusjes. Ook Agrippina blijkt haar eigenaardigheid te hebben: ondanks haar zeer oude leeftijd is zij geobsedeerd met haar "jeugdelijkheid" en schoonheid, en drinkt zij regelmatig bloed, in de waan dat zij hiermee haar jeugdelijk schoonheid zal kunnen behouden.
Al snel raakt het gezin verstrikt in alle vreemde praktijken van de woongroep. De twee zoons van Max en Laurie gaan spelen met Mar en ontwikkelen al snel een soort machtszucht en wens om haar te martelen. Max, die door het ongeluk in shock raakte, wordt door Biba en Ebbe wakker gemaakt, en besluit dat binnen de kortste keren vreemd te gaan op Laurie met een van de tweeling. Agrippina merkt al snel dat Laurie, naar haar idee, niet genoeg aandacht voor haar heeft en wordt haar zat, terwijl Lupo in lichte paniek raakt door de drukte en dat er niet bij kan hebben. De hele woongroep is namelijk eigenlijk druk bezig met de voorbereidingen van het feest van Sterre, een andere bewoonster. Zodra Laurie ontdekt dat Max weer vreemd is gegaan, besluiten zij en Lupo allebei los van elkaar dat het de hoogste tijd is om weer te vertrekken. Nadat Wibbe het voor elkaar krijgt de auto uit de rivier te trekken met zijn trekker, vervolgen Max en Laurie hun reis weer. Althans, voor een kleine honderd meter, waarna de motor het weer begeeft, en zij wederom bij de woongroep vast komen te zitten.
Max en Wibbe gaan samen naar het dichtstbijzijnde dorp om hulp te halen voor de auto. Ondertussen integreren Laurie en haar zoons nog meer in de woongroep, terwijl die zelf druk verder gaat met alle voorbereidingen. Biba en Ebbe plukken aandachtig de hele dag bloemen en planten, waarbij de ene vooral instructies geeft en de ander het harde werk levert. Agrippina loopt puffend stukjes rond met Evertje Polder, terwijl zij dat allebei eigenlijk niet meer goed aankunnen. Daarnaast bakt ze ook nog een hoop taarten voor het feest. Laurie's zoons blijven spelen met Mar, en vallen haar op vele manieren lastig, maar krijgen van haar enkel positieve reacties terug. Laurie zelf klampt zich helemaal vast aan Lupo, voor wie zij in rap tempo gevoelens ontwikkelt, nadat ze Mac betrapte tijdens het vreemdgaan. Lupo is daarentegen drukker bezig met Evertje Polder, omdat hij dacht opdracht gekregen te hebben van zijn moeder om het arme beest uit zijn lijden te verlossen. Dit doet hij dan ook door het neer te schieten, tot groot verdriet van Agrippina.
Ondertussen leert de lezer de achtergronden van de verschillende bewoners kennen, en leert die waarom zij wonen op deze woongroep. Zo blijken Biba, Ebbe en Sterre eigenlijk een drieling te zijn. Mar werd als vondeling ooit in het veld gevonden door Sterre en sindsdien voor lange tijd genderloos opgevoed te worden als Burp, totdat duidelijk werd dat zij zwakzinnig was, waarna ze ontdekte dat ze een meisje was en ze Mar gedoopt werd. Wibbe bleek ooit gewoon te zijn verschenen, te beginnen met de vele klusjes die het erf kent, en sindsdien nooit gestopt te zijn. Agrippina bleek als tiener een vreemde affaire gestart te zijn met een man van boven de zestig, die alles voor haar kocht wat haar hartje maar begeerde, maar haar in ruil daarvoor zwaar seksueel misbruikte, alleen of met zijn vrienden. Dit resulteerde in de zwangerschap van Lupo, die bij een pleegmoeder terechtkwam, en zorgde er daarna voor dat Agrippina op den duur in de prostitutie terechtkwam. Toen Lupo zelf eenmaal volwassen was vonden zij elkaar weer terug, en zijn zij weer samengekomen. Lupo zelf had een vrouw wiens benen geamputeerd moesten worden, waarna hij haar niet veel later bezwangerde van een kindje met zwakke longen. Deze drie vrouwen in zijn leven, zijn vrouw, moeder en dochtertje, inspireerde gedichten die zeer goed verkochten, maar niet voor de juiste redenen. Nadat zij vieren eens werden lastiggevallen door een menigte, waarbij zijn vrouw verdronk in de rivier en de ribben van het baby'tje gebroken werden, besloot hij het kindje uit genade het leven te ontnemen in het ziekenhuis, waarna hij en Agrippina voor gek werden verklaard.
Nadat Max en Wibbe terug zijn gekomen wordt duidelijk dat ze langer bij de woongroep zullen moeten blijven, en sluit het gezin aan bij het feest van Sterre. Het feest blijkt een herdenking te zijn, gezien Sterre jaren geleden zelfmoord heeft gepleegd. Het is een viering met vele rituelen. Sterre besloot destijds zelfmoord te plegen, omdat zij zich vanwege haar ongesteldheid ver verwijderd voelde van haar drielingzusjes, en bang was dat zij een kwaadaardige bron in haar buik had. De herdenking brengt een hoop verschillende reacties teweeg bij de verschillende personages, en een hoop chaos volgt.
De dag daarna kunnen Max, Laurie en hun zoons de auto weer ophalen en hun reis vervolgen. Laurie weet niet meer goed wat er nou allemaal wel is gebeurd en wat niet, en twijfelt of ze gek wordt. Aan de auto is niet af te zien dat er iets gebeurd is, en ze besluit te leven met de leugen dat de afgelopen dagen nooit gebeurd zijn.
Personages
Max en Laurie
Max en Laurie zijn het stel dat terechtkomt bij de woongroep na het ongeluk. Ze zijn ongelukkig getrouwd en Max gaat al lange tijd vreemd. Laurie voelt zich zeer afhankelijk van zijn liefde, terwijl Max Laurie's hang naar zijn liefde juist ontzettend sneu vindt. Samen hebben ze twee zoons.
Agrippina
Agrippina is de soort (groot)moeder-figuur van de woongroep en de daadwerkelijke moeder van Lupo. Ze is geobsedeerd met haar leeftijd en schoonheid, en drinkt hiervoor regelmatig stiekem bloed, met het idee haar "jeugdelijke schoonheid" hiermee te kunnen behouden.
Lupo
Lupo is Agrippina's zoon. Hij is dichter en verknocht op de liefde, in elk mogelijke vorm. Hij is een soort oom-figuur voor de drieling.
Biba, Ebbe en Sterre
Biba, Ebbe en Sterre zijn een drieling en doen alles samen. Ze hebben verschillende persoonlijkheidstypes, maar vullen elkaar daardoor juist goed aan. Ebbe is de echte leider, Biba is de echte volger en Sterre is een echte voeler. Op een gegeven moment wordt Sterre voor het eerst ongesteld, iets wat ontzettende spelletjes met haar hoofd gaat spelen. Ze besluit hierdoor uiteindelijk zelfmoord te moeten plegen, iets waar haar zusjes ontzettend op tegen zijn, maar waarvan ze ook inzien dat ze het idee niet uit Sterre's hoofd krijgen, en haar daar uiteindelijk bij helpen.
Wibbe
Wibbe is een klusjesman, die niet veel zegt dat niet nodig is. Hij heeft moeite met binding en is bang om mensen te verliezen. Hij weet Max te overtuigen dat hij eigenlijk niet geestelijk ziek is, maar stiekem een psychiater die de rest in de gaten houdt.
Quotes
"Tot de vele problemen van Max en Laurie behoorde, dat ze een verschillende perceptie van de werkelijkheid hadden. Zoiets kan enorme gevolgen hebben." Bladzijde 26
"Ze waren er verrukt over dat Lupo en Agrippina weigerden, hun wanen op te geven: zo werd bewezen dat de menselijke geest het niet zonder psychiatrische zorg kon stellen." Bladzijde 99
"De voorbereidingen vergden de hele middag - er moest nog heel wat gebeuren." Bladzijde 77
"Doel van de behandeling is immers altijd geweest, de drieling tot autonome individuen te segregeren. Het vernietigen van haar "walgelijkheid" is S' autonome keuze geweest. Dat dat in haar optiek alleen gerealiseerd kon worden via totale zelfvernietiging, werpt ten onrechte een vreemd licht op het succes van de behandeling. Wezenlijk is, dat ze geleerd heeft, handelend in haar eigen leven op te treden." Bladzijde 130
Thematiek
GekteHet centrale thema is gekte: wie is gek, en wie mag er bepalen wie er gek is? Er wordt op ingespeeld door personages afwisselend als normaal en gek te presenteren, waardoor de lezer ook afvraagt wie er nou wel 'goed bij z'n hoofd is' en wie niet. Hier komt ook nooit een duidelijk antwoord op. Het thema is dus niet alleen centraal in de verhaallijn, maar daarmee ook de vraag die het boek voorlegt aan de lezer.
Motieven
Lichamelijkheid
In contrast met de vele geestelijke eigenaardigheden binnen en buiten de woongroep speelt lichamelijkheid ook een rol. Lichamen worden regelmatig uitvoerig beschreven en speelt voor verschillende personages ook een belangrijke rol. Zo is Agrippina geobsedeerd met haar eigen ouderdom en het proberen te verlangzamen van haar veroudering, en is Max al snel geobsedeerd door de lichamen van Biba en Ebbe.
Titelverklaring
Buitenstaanders refereert naar de woongroep waar Max, Laurie en hun twee zoons bij terechtkomen na hun ongelukkig. Het is een woongroep van een soort gefabriceerd gezin, dat bestaat uit allemaal mensen die enige vorm van een psychische aandoening hebben (of althans, een dergelijke diagnose hebben). Deze woongroep leeft ver afgescheiden van de rest van de maatschappij: zij zijn buitenstaanders. Niet alleen in de letterlijke zin dat zij ver afwonen van de rest, maar ook figuurlijk, in hoe zij met elkaar omgaan en de wereld die zij gecreëerd hebben, die volledig los lijkt te staan van de buitenwereld. Door dit contrast worden juist de "gewone" mensen, Max en Laurie, een nieuw soort buitenstaander in de wereld van de woongroep.
Structuur & perspectief
Het boek bestaat uit drie grote hoofdstukken met aan het eind nog één kort hoofdstuk, vier in totaal dus. De hoofdstukken zijn met enkel een getal aangegeven.
Het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller in de derde persoon. In de vertelling wordt zeer regelmatig van perspectief gewisseld tussen de verschillende personages. Dit perspectief is telkens af te leiden uit verschillende talige en tekstuele kenmerken. Zo is Lupo's perspectief bijvoorbeeld makkelijk te herkennen aan zijn regelmatige geciteer van bekende schrijvers, en Agrippina's perspectief aan de herhaaldelijke verwijzingen naar haarzelf. Ondanks dat duidelijk is wiens perspectief dus wordt aangehouden en hier veel variatie in is, is de vertelvorm zelf wel zeer constant.
Decor
Het verhaal vindt voornamelijk plaats op het erf van de woongroep, verstopt tussen de bomen. Op dit erf zijn verschillende gebouwen, zoals het huis, de caravan van Lupo, zijn tuinhuis, het boothuis en Wibbe's aangelegen slaapvertrek, etc. Daarnaast komen in flashbacks ook nog enkele andere locaties langs, zoals bijvoorbeeld het tankstation waar Max en Laurie aan het begin van de reis een korte stop maakten en verschillende locaties uit Agrippina's verleden, en de plek waar Lupo werd grootgebracht door zijn pleegmoeder.
De tijd van het lopende verhaal is slechts enkele dagen, namelijk het verblijf van Max en Laurie bij de woongroep. Gedurende deze dagen wordt er vaak teruggeblikt naar eerdere evenementen binnen de woongroep, zoals bijvoorbeeld de vele achtergrondverhalen waardoor de bewoners bij de woongroep terecht zijn gekomen en het overlijden van Sterre.
Stijl
De schrijfstijl is zeer eigenaardig en gevarieerd. De vele personages hebben zo allemaal hun eigen eigenaardigheden, die vaak ook terug te sporen zijn in de schrijfstijl. Dit zorgt voor veel dynamiek, niet alleen over het gehele boek maar zelfs binnen pagina's en passages. Vele stijlkeuzes worden gemaakt om het perspectief van verschillende personages vorm te geven, zoals het citeren van Lupo, het zelfcentrische wereldbeeld van Agrippina, en de dialogische wisselwerking tussen Biba en Ebbe.
Slotzin
Laurie stak haar handen in haar zakken en stond op. Daar draaide de auto de garage al uit. Het was niet te zien dat er ooit iets mee gebeurd was.Beoordeling
Ik vond het een heel bijzonder boek om te lezen. Zeer bizarre scenes en beschrijvinden wisselden af met ontroerende en triesten scenes. Hoewel de eigenaardige stijl eventjes wennen was, maakte het wel voor een interessante verhaallijn en zorgde het ervoor dat ik snel door het boek heen kwam. Het was een boeiend verhaal met een hoog tempo, en veel variatie tussen personages. Ook zitten er mooie talige stukjes tussen, en is het thematisch ook erg interessant en stelt het een interessante vraag. Enige minpuntje is dat het taalgebruik soms wat achterstallig is in vergelijking met het heden, met oog op woordkeuze betreft mensen met een verstandelijke beperking. Verder vond ik het een erg leuk boek om te lezen, en kan ik het zeker aanraden!
REACTIES
1 seconde geleden