Automutilatie

Automutilatie

1. Inleiding
2. Wat is zelfverwonding?
3. Waarom automutilatie?
4. De oorzaken van automutilatie.
5. De gevolgen van automutilatie
6. Tips voor mensen die automutilatie hebben.
7. Tips voor betrokkenen

1. Inleiding

Als je de naam van mijn werkstuk ziet heb je misschien nog geen idee wat 'automutilatie' nu precies inhoudt. Maar misschien weet je ook maar al te goed wat het is. Omdat je iemand kent die het doet en of, of omdat je het zelf doet. Soms word je er wel eens wanhopig van.
Voor alle groepen die hierboven zijn genoemd.
Waarom een werkstuk met dit onderwerp? Zelfverwonding is bij velen een onbekend verschijnsel. Zij zullen vaak onbegrip tonen, en bijvoorbeeld kwaad worden. Ook blijkt het, dat mensen die zichzelf verwonden, er zelf niet veel over weten. Daarnaast voelen ze zich onbegrepen en daardoor eenzaam. Door te lezen over zelfbeschadiging, erover te praten, bijvoorbeeld met lotgenoten, kan dit gevoel minder worden. Het gevoel 'begrepen te worden' is een geweldige ervaring.

Een korte beschrijving van automutilatie.
Ook wel zelfverwonding of zelfverminking genoemd: automutilatie is een manier om, om te gaan met overweldigende gevoelens. Mensen snijden of branden zichzelf, brengen opzettelijk botbreuken toe of brengen zich ander letsel toe. Voor buitenstaanders lijkt dit een buitengewoon wrede manier om jezelf te 'helpen'. Uiteindelijk maakt dit je helemaal kapot. Toch 'helpt' het - de geestelijke pijn wordt dragelijk(er).
Als je iemand kent die zichzelf verwondt, en of, of je doet dit zelf, kun je misschien wel een steuntje in de rug gebruiken. Dus lees vooral mijn werkstuk. Er wordt in mijn werkstuk veelal over 'snijden' gesproken, maar je kunt daar ook andere vormen van zelfbeschadiging invullen.

2. Wat is zelfverwonding?

Zoals is gezegd op de vorige pagina is automutilatie een ander woord voor zelfverwonding of zelfverminking. De laatste 2 'omschrijvingen' verklaren al iets. Zelfverwonding is het zichzelf opzettelijk toebrengen van wonden. Uit het feit dat er vooral wordt gesneden op plekken van het lichaam die bedekt zijn door kleding (bijvoorbeeld armen en benen), is af te leiden dat zelfverwonding niet is bedoeld om medelijden op te wekken. Ook is het niet de bedoeling anderen te laten schrikken. Hieronder volgt een klein tabelletje met cijfers uit een Amerikaans onderzoek (1998) naar zelfverwonding.
Waarschijnlijk zijn de percentages in Nederland wel ongeveer gelijk aan deze resultaten. De cijfers stellen het percentage 'zelfverwonders' voor dat op een bepaald manier zichzelf beschadigt.

snijden 73%
brandwonden toebrengen 35%
slaan 30%
oude wonden openhalen, genezingsproces remmen 22%
haren uittrekken 10%
botten breken 8%
verschillende methodes (inclusief bovenstaande) 78%

Dit zijn de meest voorkomende vormen van zelfverwonding. Er zijn er nog meer, onder andere: toxische (giftige of bijtende) stoffen op het lichaam doen of innemen, en het zichzelf de adem benemen (letterlijk) door de luchtpijp dicht te drukken en deze na een poosje weer los te laten. De ergste vormen van automutilatie (zoals het amputeren van eigen lichaamsdelen of ogen uitsteken) komt gelukkig maar heel zelden voor. In mijn werkstuk wordt niet gesproken over deze vormen.

3. Waarom automutilatie?

Dit is misschien wel de vraag die 'omstanders' het meest bezighoudt. Waarom ga je zoiets doen als in jezelf snijden? Dat is toch waanzin?! Misschien vind jij het ook wel belachelijk. Omdat je het zelf doet, of omdat iemand van wie je houdt of waar je een goede band mee hebt, zichzelf verwondt

Mensen hebben de meest uiteenlopende redenen om zichzelf te verwonden, maar er zijn toch enkele frequent voorkomende redenen. Oorzaken zijn voor iedereen anders, evenals gevolgen. Als 'jouw' redenen niet voorkomen op deze site, betekent dat niet je gek bent. Als je iets mist: laat het weten! Ga naar de hoofdstukken 'oorzaken' of 'gevolgen' om meer te weten te komen over de beweegredenen. Bij zowel oorzaken als gevolgen worden lange- en kortetermijneffecten behandeld. Dit is omdat de effecten direct na het snijden heel anders zijn dan na een of twee dagen of zelfs na jaren.

4. De oorzaken van automutilatie.

In bijna alle gevallen heeft iemand die zichzelf verwondt, geen goede manier om met heftige gevoelens om te gaan. Geestelijke pijn is niet grijpbaar: als je geen manieren hebt om er iets mee te doen (bijvoorbeeld door met iemand te praten over waar je mee zit), kun je jezelf gaan beschadigen deze pijn is te bevatten en te controleren, letterlijk en figuurlijk: de pijn moet vroeg of laat sowieso een uitweg hebben.

Heftige gevoelens worden o.a. veroorzaakt door gebeurtenissen die op een of andere manier flink invloed op je hebben gehad en nog hebben. Die gebeurtenissen kunnen te maken hebben met voortdurend onbegrip, geweld, misbruik, verwaarlozing, verwerping of vernedering. Je zou kunnen zeggen dat ze allen met verlies te maken hebben. Verlies van bijvoorbeeld (zelf)vertrouwen of veiligheidsgevoelens.

Een persoonlijkheidsstoornis kan ook als symptoom zelfbeschadiging 'meebrengen'.
Karakter, intelligentie en soms handicaps kunnen ook zelfbeschadigend gedrag in de hand werken: als je bijvoorbeeld een gesloten karakter hebt, is de kans groter dat je aan automutilatie doet. Hoogbegaafden kunnen zich door bijvoorbeeld onbegrip ook gaan verwonden.

Het 'voorkomen' van een van de genoemde oorzaken wil uiteraard niet zeggen dat iemand zich daadwerkelijk gaat beschadigen. De belangrijkste factor in het geheel is de manier waarop iemand tegen alles aankijkt: gebeurtenissen veroorzaken gedachten, van waaruit gevoelens volgen die gedrag aansturen. Gevoelens zijn universeel: op bijv. verlies volgen een reeks emoties, waaronder verdriet. Je kunt dus niet je gevoelens veranderen, maar wel je gedachten. Lees hier meer in het hoofdstuk 'tips voor jezelf'.

5. De gevolgen van automutilatie

Wat doet zelfverwonding nu precies; wat zijn haar betekenissen?
Op (korte) termijn zijn er veel (mogelijke) gevolgen. Enkele daarvan staan hieronder, ze beschrijven wat er kan gebeuren.

- Spanning ontladen. Nadat je jezelf hebt verwond, voel je, je opgelucht, de spanning is (voor een groot deel) verdwenen en of, of controleerbaar.

- Gevoelens uiten, zoals kwaadheid of verdriet. Omdat er vaak geen 'normale' uitingsmethodes (kunnen) worden gebruikt, blijft het gevoel 'in' je en richt je het op jezelf.

- Zelfbestraffing. Doordat je vindt, dat je iets fout hebt gedaan (ook al is dat vaak niet reëel) ga je jezelf pijn doen om jezelf te straffen.

- Een manier om, om te gaan met (intense) emotionele pijn. Lichamelijke pijn is 'grijpbaar'; geestelijke pijn daarentegen niet.

- Ontsnappen aan gevoelens van afwezigheid en vervreemding. Door de pijn kom je weer 'met beide benen op de grond' te staan.

- Een manier om hulp of aandacht te vragen (medelijden willen wekken is iets anders!)

- Laten zien dat je iets waard bent, omdat je de pijn kunt verdragen.

- Het is een gewoonte geworden: het is het enige of belangrijkste middel dat je hebt om je te uiten of met je gevoelens om te gaan (zie bovenstaande punten).

In dit rijtje zie je enkele zaken die je misschien al duidelijk maken dat jezelf beschadigen heel verslavend kan werken. Je kunt er niet 'op bevel' mee ophouden. Vaak is het, zoals eerder gezegd, het enige zogenaamde 'coping-mechanisme' (manier om, om te gaan met bijvoorbeeld gevoelens) dat je nog gebruikt of activeert. Ook het feit dat er tijdens het zelfbeschadigen een stofje (endorfinen) in je hersenen vrijkomt dat maakt dat je, je beter voelt, is deel van de oorzaak van de verslaving.

Zoals je wel kunt raden, zijn littekens de vervelendste langetermijngevolgen. 'Dunne' littekens zullen op den duur (bijna) geheel verdwijnen, maar de wat grotere littekens zullen waarschijnlijk nooit helemaal verdwijnen. Over littekens kun je meer lezen op de pagina met de gelijknamige titel.

Automutilatie is geen zelfmoordpoging. Hoewel dit over het algemeen te stellen valt, is er toch een zekere tegenstrijdigheid, die je zelf ook ongetwijfeld zult aanvoelen. Globaal kunnen we stellen: automutilatie is een manier om te overleven; mensen die zichzelf beschadigen proberen hun gevoelens draaglijker te maken met behulp van snijden. Bij zelfmoord willen mensen van hun hele leven af. Een citaat hierover, dat me zelf erg aansprak: “Suicide happens when pain exceeds recources for coping with pain”. Wel is het zo, dat met zelfbeschadiging zelfmoordideeën op kunnen komen of worden versterkt.

6. Tips voor mensen die automutilatie hebben.

Omdat het snijden in principe vaak geen last is, en veel mensen willen er dan ook niet mee stoppen. Het helpt tegen al die gevoelens waar je geen kant mee op kunt

Voor mensen die zichzelf niet beschadigen is dit moeilijk te begrijpen, en de opmerking “Je doet het om aandacht te trekken, je kunt er immers zo mee stoppen!” is een veelgehoorde.

Want doordat mensen in je omgeving er van weten, en je eerst wel steunen, maar later er mee stoppen. Omdat jij niet kunt en of, of wilt stoppen, nemen ze je niet meer helemaal serieus. Dit kan voor jou leiden tot grotere of opvallendere wonden maken, zodat 'men' ziet wat er met jou aan de hand is, en in bijzonder veel gevallen tot een groter gevoel van eenzaamheid en isolatie.

Of je al dan niet wilt stoppen met automutilatie is een keus die je geheel zelf moet en mag maken.

Als je niemand hebt aan wie je over je zelfverwondend gedrag hebt verteld, kun je een lijstje maken met daarop namen van vrienden of kennissen of familieleden die je zou vertrouwen. Zet ze op volgorde van 'belangrijkheid' (aan wie je het, het eerste zou vertellen). Daarachter kun je bijv. telefoonnummers of emailadressen zetten om ze eventueel te bereiken. Houdt dit altijd bij de hand.

Als je niet weet hoe of wie je het moet vertellen, kun je contact opnemen met Korrelatie of een andere hulpinstelling. Heb je moeite met de verwoording, probeer het dan op te schrijven. Doe niet je best om de brief zo netjes mogelijk te maken (qua taalgebruik en opmaak), dat is niet zo belangrijk. Aansluitend kun je misschien een afspraak met iemand maken (zo snel mogelijk). Neem ruim de tijd en doe dat in een rustige omgeving.

Houdt ook rekening met de reactie van een ander. Deze kan je een compliment geven omdat je het vertelt, maar ook boos en geschokt zijn. Leg uit dat je dit niet zo bedoelt, maar dat je hulp wilt hebben. Probeer zelf rustig te blijven, voor degene aan wie je het vertelt is wat je vertelt waarschijnlijk ook (voor een deel) nieuw.

Hoe kun je, je motivatie verhogen? Zet alle voor- en nadelen van zelfverwonding op een rijtje en kijk rustig wat er zwaarder weegt. Schrijf alles op en denk goed over alles na. Je kunt eventueel iemand anders erbij halen.

7. Tips voor betrokkenen

Stel, iemand heeft je zoveel vertrouwen geschonken dat hij of zij je heeft verteld over wat hij of zij heeft meegemaakt, en wat daarvan de gevolgen zijn. Je schrikt je natuurlijk rot, en zult misschien wel kwaad worden op de persoon in kwestie.
Niet doen! Als je kwaad wordt, teleurgesteld reageert of afwijzend gedrag vertoont, zal hij of zij zich nog dommer voelen dan hij of zij zich al voelde. Ook opmerkingen als 'Wil je medelijden hebben' of 'Je lijkt wel gestoord' zijn niet echt bevorderlijk.

Automutilatie mag dan wel (voor jou) niet dé oplossing zijn, maar voor zelfverwonders is het een, en vaak de, manier om, om te gaan met onhandelbare gevoelens. Probeer degene die je in vertrouwen heeft genomen liefde, acceptatie, tijd, interesse en vertrouwen te geven, kortom: steun geven.

Neem niet te veel hooi op je vork; jij bent ook maar een mens. Ontspan je genoeg en neem ook voldoende afstand op z'n tijd. Daar hoef je, je niet schuldig over te voelen, want anders ga je er zelf ook aan onderdoor. Bovendien is ieder verantwoordelijk voor z'n eigen gedrag: je kunt een ander niet écht en voortdurend verhinderen zichzelf te verwonden.

Ultimatums werken niet. Nooit! Je kunt niet van het ene op het andere moment 'genezen' van automutilatie. Daar gaat heel veel tijd en energie inzitten: je moet namelijk andere manieren vinden om je te uiten, met je gevoelens om te gaan. Bovendien het klinkt waarschijnlijk bizar is het op een vreemde manier 'fijn' om bijvoorbeeld te zien dat je zelf wonden hebt gemaakt.

De handeling zelf (bijvoorbeeld snijden of branden) is ondergeschikt aan dat wat eraan voorafgaat. Die zijn veel belangrijker dan het snijden of branden zelf. Als je onkruid wilt wieden, trek je ook niet alleen de blaadjes eraf, maar probeer je de wortel uit de grond te halen.

Je kunt het beste niet vragen of je de wonden of littekens mag zien, ze zullen waarschijnlijk ernstiger lijken in jouw ogen dan in die van hem of haar. De persoon in kwestie weet zelf meestal het beste, of er medische hulp nodig is. Daarnaast heeft het weinig nut om wonden te 'bekijken': het zou niet verwonderlijk zijn, als jullie beide je rot zouden gaan voelen.

Professionele hulp is aan te raden, maar het is niet altijd noodzakelijk. Onthoud dat het om degene gaat die eventuele therapie of begeleiding zal krijgen, niet om wat jij wilt. Ook al vind je iemands besluit niet verstandig, het is wel zijn of haar eigen keus.

Probeer zoveel mogelijk kennis te vergaren over datgene wat er aan de hand is met je partner, vriend(in), ouder, kind of familielid: zo kun je, je wellicht beter inleven in een ander en sta je niet voor een groot mysterie.