Zelfverwonding

1. Inleiding

Ik ga in dit werkstuk zelfverwonding en zelfmoord behandelen, waarom men hieraan doet en allerlei andere dingen hierover. Ik doe dit omdat ik er nog weinig vanaf weet en er graag wat meer over te weten wil komen. Ook ken ik een aantal mensen die hier zelf ook aan doen, wat ook een van de redenen is waarom ik het werkstuk hierover maak.

2. Wat is zelfverwonding precies?

Zelfverwonding, ook wel automutilatie genoemd, betekent dat je jezelf opzettelijk verwond om psychische pijn kwijt te kunnen.
Er is onderzoek gedaan naar dit verschijnsel waaruit blijkt dat oorzaken van zelfverwonding niet altijd alleen psychisch zijn.
Naast het psychologisch opzicht, kan zelfverwonding ook biologisch en sociaal verklaard worden.

Biologisch:
1. Een afwijking in het serotenerge systeem kan medebepalend zijn bij de impulsieve, eigen persoonsgerichte agressie.
2. Veranderingen in het endogene opiaatsysteem kan de vermindering van gevoel van pijn veroorzaken.

Sociaal:
1. Zelfverwonding als symbool of teken van een cultuur.
2. Uiting van protest tegen autoritair-restrictief beleid.
3. Stressvolle omgeving.
4. Gezinsproblemen of problemen in de opvoeding.
5. Mishandeling of seksueel misbruik.

3. Is het een verslaving? Zo ja, hoe kom je er vanaf?

Automutilatie is een vorm van een verslaving, je kan eraf komen door bepaalde oefeningen te doen:
Algemene dingen die kunnen helpen met stoppen.
1. dagboek schrijven
2. IJsklontjes in je hand houden of je hand in ijswater houden. Ijs veroorzaakt pijn, maar veroorzaakt geen blijvende schade.
3. Een pen in plaats van een mes pakken en over je huid gaan.
4. Tegen een kussen slaan.
5. Voorwerpen (hardop) tellen.
6. Naar andere mensen toegaan.
7. Aan een sterk moment van jezelf denken.

Medicatie:

Er zijn verschillende medicijnen die kunnen worden voorgeschreven, afhankelijk van de aard en ernst van de zelfverwonding en de psychische problemen. Hierbij kan je denken aan:
- Antidepressiva
- Klassieke antipsychotica
- Stemmingsstabilatoren
- Een atypisch antipsychoticum als clozapine.

4. Vormen van zelfverwonding

Er zijn drie verschillende typen zelfverwonding, deze zijn verdeeld over de ernstigheid van de verwondingen:
1. Ernstige zelfbeschadiging.
2. Stereotiepe zelfbeschadiging.
3. Oppervlakkige zelfbeschadiging. De categorie ‘Oppervlakkige zelfbeschadiging’ wordt ook onderverdeeld in drie typen, namelijk:
A. Compulsieve.
B. Episodische.
C. Herhaaldelijke

1. Ernstige zelfbeschadiging:
Bij deze vorm van zelfbeschadiging wordt er ernstige schade aangebracht op het lichaam. Meestal zijn dit verwondingen die maar één keer kunnen worden aangebracht. Hierbij kan je denken aan het amputeren van ledematen en het uitsteken van ogen. De schade wordt meestal toegebracht tijdens het hallucineren of als iemand in een ‘zombie’ staat is. Zo’n gemoedstoestand kan worden veroorzaakt door dementie, schizofrenie, bipolaire stoornis of onder invloed van drugs of alcohol.

2. Stereotiepe zelfbeschadiging:
Onder stereotiepe zelfbeschadiging wordt het herhaaldelijke en soms ritmisch beschadigen verstaan. Hierbij kan je denken aan het hoofdbonken, slaan, uittrekken van haren en jezelf bijten. Stereotiepe zelfbeschadiging komt het meest voor bij dementerenden, vooral als iemand in een verzorgingstehuis of ander instituut zit. In 1985 is daar een onderzoek naar gedaan en daaruit bleek dat 13,6% van de dementerenden in een instituut zichzelf stereotypisch beschadigden. Ook komt het regelmatig voor bij mensen met schizofrenie, autisme en het syndroom van Tourette. Meestal zijn de mensen niet bewust van hun acties.

3. Oppervlakkige zelfbeschadiging:
Deze vorm van zelfbeschadiging komt het meest voor. Ongeveer 1,4% van de bevolking beschadigt zich op deze manier.
A. Compulsieve zelfbeschadiging. Deze vorm komt het meest voor bij mensen met een obsessieve-compulsieve stoornis. Hierbij kan je bijvoorbeeld denken aan het uittrekken van 25 haren aan de linkerkant en 25 haren aan de rechterkant van het hoofd.
Aangezien deze meestal haren uittrekken, krabben of nagelbijten, is het geen ernstige vorm van zelfbeschadiging.
B. Episodische zelfbeschadiging en C. Herhaaldelijke zelfbeschadiging.
De scheidslijn tussen deze twee vormen is klein. Bij beide vormen kan je denken aan het opzettelijk snijden of branden van de huid en het breken van botten. Toch zijn er verschillen tussen de twee vormen. In tegenstelling tot ‘herhaaldelijke zelfbeschadiging’, is ‘Episodische zelfbeschadiging’ meestal een symptoom van andere psychische stoornissen. Zo komt zelfbeschadiging voor bij Borderline, Post Traumatische Stress Stoornis en eetstoornissen. Bij Herhaaldelijke zelfbeschadiging is de zelfbeschadiging een aparte stoornis. Bovendien identificeert iemand met Herhaaldelijke zelfbeschadiging zich duidelijk als ‘snijder’ of ‘brander’. Bij Episodische zelfbeschadiging ziet iemand zich niet als automutilant, maar als iemand met bijvoorbeeld Borderline.

5. Waarom zelfverwonding?

Er zijn verschillende redenen om aan zelfverwondingen te beginnen. Ik noem er hier een aantal en leg ze dan uitgebreid uit.

1. Ontladen van innerlijke spanning.
Als iemand zich verwondt om de innerlijke spanning te ontladen, voelt diegene zich achteraf ontspannen of opgelucht.
Meestal gaat er bij alle vormen van automutilatie spanning aan vooraf. Het is van belang te kijken in hoeverre men die opkomende spanning serieus neemt. Je moet die innerlijke spanning proberen te verminderen door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Er is niets om mij nu druk over te maken’, ‘Dit gevoel is belachelijk’ of ‘Ik moet gewoon weer kalm worden’. Toch zal het moeilijk blijven om niet aan deze spanning die aan het begin van de vicieuze cirkel staat toe te geven. Daarom kan men beter andere activiteiten zoeken die voor ontspanning zorgen. Hierbij kan je denken aan de volgende dingen:
• Lichamelijke ontlading. Hiermee kan je de spanning letterlijk afreageren. Dit kan er dus voor zorgen dat de spanning wordt ontladen. Veel mensen kunnen dit beter per dag één keer hevig doen in plaats van langdurige inspanningen.
• Het zoeken van afleiding zoals lezen, muziek maken of creatief bezig zijn. Het werkt soms ook om naar muziek te luisteren. Meestal is dit luide en hevige muziek.
• Het kan ook helpen een andere soort afleiding te zoeken als het maken van huiswerk of in de tuin gaan werken.
• Het zoeken van contact met anderen. Dit slechts ter ontspanning en niet om over zware onderwerpen te praten. Dit hoeft niet perse met mensen te zijn. Dieren kunnen hetzelfde effect teweeg brengen.
• Bezigheden als ontspanningsoefeningen, yoga en meditatie kunnen ook helpen. Bij deze dingen laten mensen de spanningen van binnen als het ware afvloeien.

2. Manier om kwaadheid en woede te uiten.
Deze reden kan op twee manieren op worden gevat. Iemand kan kwaad zijn op anderen, maar kan of mag deze niet naar buiten uiten. Iemand kan echter ook kwaad op zichzelf zijn, omdat hij/zij vindt dat die iets verkeerd heeft gedaan.
Het kan voor mensen moeilijk zijn om gevoelens van kwaadheid en woede te accepteren. Men vindt dat ze er geen recht op hebben, omdat het toch geen nut heeft. Het kan zijn dat iemand vreest dat die door deze gevoelens overweldigd wordt en tot geweldpleging overgaat.
Toch hoeft woede niet vernietigend te zijn en vaak is het een emotie die kan waarschuwen wanneer er over onze grens wordt gegaan. Zo kan je jezelf tegen anderen beschermen.
Woede die niet wordt geuit en dus wordt opgekropt, kan leiden tot zelfbeschadiging. Bovendien kan dit leiden tot depressie en zelfhaat.
Soms komt de opgekropte woede als een explosie naar buiten waarbij men de controle over zichzelf heeft verloren. De vicieuze cirkel wordt door het schuldgevoel achteraf weer in werking gesteld. De explosie hoeft zich niet perse tegen de personen zijn die de woede veroorzaken uiten.
Als iemand al lang zwijgt tegen iemand waar hij boos op is, is het belangrijk om deze kwaadheid te accepteren. Als je dit onder ogen hebt durven zien, kan je deze op een veilige manier uiten. Zo kan je een brief schrijven naar de persoon op wie je boos bent, maar niet opstuurt. Ook kan je tegen een foto van degene op wie je boos bent schreeuwen.
In een nog verder stadium kan je een rechtstreeks gesprek aangaan met diegene waar je kwaad op bent.
Als iemand zichzelf pijn doet omdat hij/zij vindt dat hij iets verkeerds heeft gedaan, is het van belang dat hij leert te beseffen dat niemand volmaakt is. Iedereen maakt wel eens een foutje, maar daarom hoef je niet gelijk gestraft te worden. Als je iets verkeerds heb gedaan, probeer dan je fout te accepteren. Als je iets verkeerds heb gedaan tegen een medemens, kan je je spijt betuigen.

3. Zelfbestraffing als uiting van schaamte en schuld.
Iemand heeft een erg negatieve kijk op zichzelf en is er van overtuigd slecht te zijn. Zelfbeschadiging kan dan een manier zijn als straf. Iemand kan door zelfbeschadiging moordgedachten opzij schuiven. Ook kan zelfbeschadiging alleen gericht zijn op het lichaam zelf. Men ziet zijn lichaam als een vijand.
Schaamte en schuld komen vaak voor bij mensen die zichzelf beschadigen. Zelfbeschadiging vormt dan een manier om zichzelf te straffen. Ook kan het als een soort bevrijding dienen van schaamte of schuld, of van het gevoel vies en slecht te zijn.
Wat deze mensen echter vergeten is dat iedereen wel eens fouten maakt waarbij anderen benadeeld of gekwetst kunnen worden. Anderen proberen echter die fout te herstellen of biedt in ieder geval zijn verontschuldigingen aan. De mensen die zichzelf verwonden voelen zich meestal onterecht schuldig of beschaamd over iets dat hen vroeger is aangedaan.
Een fantasieoefening die kan helpen: Stel je jezelf eens voor als jong kind. Stel je in eerste instantie voor dat jij niet dat kind bent, maar dat dit kind wel hetzelfde meegemaakt hebt als jij. Wie is er dan verantwoordelijk en wie zou zich dan schuldig moeten voelen?’
Door deze oefening enkele keren te herhalen zullen de schaamte- en schuldgevoelens langzaam uitdoven. Zo kan je van de nieuwe manier van kijken ook werkelijk jouw nieuwe kijk maken.
Iedereen kent gevoelens als pijn, verdriet, kwaadheid, schaamte en schuld. Het zijn signalen die wat over jezelf kan zeggen en de situatie op dat moment. Deze gevoelens zeggen echter niet dat je hele persoon hierdoor bepaald wordt. Als je jezelf slecht voelt, ben je niet meteen slecht en als je jezelf kwaad voelt, ben je niet meteen een kwade. Deze denkfout wordt vaak gemaakt door automutilanten.
Meestal blijkt dat deze manier van denken zijn overgenomen uit de omgeving waarin men is opgegroeid.
Volwassenen zijn voor kinderen een soort spiegel. Als er van het kind wordt gehouden, voelt het zich gewaardeerd. Als het echter voortdurend wordt gekwetst, zal het kind zich ook waardeloos en belachelijk voelen. Hierdoor kan een kind zichzelf gaan haten.
Het kan goed zijn om na te gaan in hoeverre iemand situaties heeft meegemaakt waardoor het zich slecht, beschaamd, vuil of waardeloos voelde. Probeer wel na te gaan in hoeverre deze situaties ervoor hebben gezorgd dat je je nu waardeloos voelt.

4. Manier om met intense psychische of emotionele pijn om te gaan.
Door zichzelf lichamelijk pijn te doen, wordt de innerlijke pijn verzacht. Even voelt iemand niet de pijn vanbinnen, maar die vanbuiten. Ook kan men door zelfbeschadiging iets naar buiten brengen, waarover men nog niet de woorden heeft gevonden.
Het is meestal haast onmogelijk om de situaties nog te veranderen die ervoor zorgen dat iemand intense psychische en emotionele pijn heeft. Wel kan men door de pijn en verdriet te uiten, de pijn verzachten zodat de innerlijke last wat lichter wordt.
Probeer dus de gevoelens laten gaan. Schreeuw bijvoorbeeld mee met muziek of als er tranen komen, laat die dan los. Bovendien kan het praten over deze gevoelens helpen.
Als iemand gevoelens van pijn en verdriet toelaat, gunt diegene zichzelf ook warmte. Deze warmte kan je eventueel zelf letterlijk vinden door onder de dekens te kruipen of onder de douche te gaan.
Pijn en verdriet kunnen ook deel uitmaken van een rouwproces. In dit geval kan het helpen het rouwproces een vorm geven door het uitwerken van een rouwritueel.

5. Manier om hulp of aandacht te vragen.
Het kan zijn dat iemand met zelfbeschadiging gevoelens van ontevredenheid probeert uit te drukken of hulp en aandacht te krijgen. Deze boodschap is echter zo onrechtstreeks, dat het niet begrepen wordt en soms zelfs niet wordt opgemerkt. Mensen in de omgeving zullen meestal geschrokken, kwaad en afwijzend reageren. Degene waar het omgaat, vindt deze reacties echter wel goed. Beter negatieve aandacht dan geen aandacht, beredeneren ze. Bovendien merken ze ook positieve gevolgen doordat omstanders bang zijn dat ze nog een keer zichzelf zullen beschadigen. Hierdoor kunnen de omstanders af en toe iets door de vingers zien wat men anders niet zou doen.
Op een gegeven moment zal de automutilant echter niet meer ernstig worden genomen of zal zelfs worden genegeerd. Om dan dezelfde bezorgde reactie te krijgen, zal hij dus wat anders opvallends moeten doen. Zo zal het dus steeds meer uit de hand lopen. Na verloop van tijd zal de kloof tussen de automutilant en zijn directe omgeving steeds groter worden.
Om dit patroon te kunnen te doorbreken moeten er een paar dingen besproken worden. Welke boodschappen probeert de automutilant te geven en aan wie? Als dit eenmaal duidelijk(er) is, kan men proberen deze boodschap wat directer over te brengen. Hierbij kan je denken aan een brief.
Als de automutilant om de een of andere reden niet rechtstreeks kan communiceren met de persoon in kwestie, kan je iemand anders zoeken die je vertrouwt.
Het is misschien ook nodig om nieuwe vaardigheden te leren over hoe je hulp en aandacht vraagt, irritaties uit, enzovoort.

6. Manier om innerlijke leegte op te vullen.
Met zelfbeschadiging kan iemand gevoelens van eenzaamheid verdrijven.
Al vind je de behoefte aan troost en gezelschap misschien dom en belachelijk, als je jezelf leeg en eenzaam voelt, heb je deze toch duidelijk nodig. Er is meestal een deel dat zich nog klein en jong voelt en aandacht nodig heeft. Dit deel heeft daar zeker recht op.
Als je er vanuit blijft gaan dat niemand je accepteert en alleen maar een last voor anderen kan zijn, dan raak je steeds verder in de isolement.
Als men dit patroon wilt doorbreken, is het erkennen van de behoefte van dat kleine deel in jezelf belangrijk. Men moet dat deel leren koesteren. Het wordt daarna misschien mogelijk om nieuwe sociale vaardigheden aan te leren waardoor de contacten met anderen vlotter kunnen verlopen.

7. Zelfbeschadiging kan zijn uitgegroeid tot een vaste gewoonte.
Als er al lang een patroon van zelfbeschadiging is, kan het een deel gaan uitmaken van de persoon zelf. Er is dan een vicieuze cirkel van zelfbeschadigend gedrag ontstaan.
De positieve gevolgen van zelfbeschadiging zoals ontspanning en zelfcontrole, kan soms worden ervaren als een vriend waarop men altijd beroep kan doen. Ondanks dat beseft men toch dat deze manier van gedragen niet goed is.
De negatieve gevolgen van zelfbeschadiging zoals gevoelens van waardeloosheid, zwakheid, schuld en zelfhaat nemen alleen maar toe. Zo ontstaat er langzaam een vicieuze cirkel waarbij men zich alleen maar pijn doet, omdat men zich pijn heeft gedaan. Hierbij spelen de eerste, ‘gezondere’ redenen haast geen rol meer.
Bij deze vorm is het noodzakelijk om nieuwe vaardigheden en een nieuwe kijk op het leven te krijgen. Centraal staat het opnieuw leren uiten van bepaalde gevoelens. Men moet ze niet meer wegdrukken en ontkennen. Hierna kan je ze proberen naar buiten te laten komen. Als het niet meteen met woorden lukt, kan je je gevoelens ook in een creatieve vorm uiten.
Aangezien dit erg lastig kan zijn, vooral bij de pijnlijke gevoelens, is het aan te raden steun te zoeken bij anderen. Zo sta je er niet helemaal alleen voor. Bovendien moet je proberen jezelf te troosten in plaats van te verwerpen.
Het is van belang dat er uiteindelijk een evenwicht ontstaan tussen positieve en negatieve emoties.

8. Manier om te ontsnappen aan gevoelens van vervreemding en afwezigheid.
Depersonificatie en derealisatie zijn gevoelens waarbij men de omgeving of zichzelf als vreemd of onwerkelijk ervaart. Hierbij lijkt het net alsof je het contact met de werkelijkheid of jezelf bent kwijtgeraakt. Dit kan gepaard gaan met vage angst, onrust of zelfs paniek. In zo’n situatie kan je denken dat je gek wordt, dat er iets verschrikkelijks gaat gebeuren of dat je doodgaat. Er zijn mensen die om uit deze vervreemdende toestand te komen, zichzelf verwonden. Zo komen ze weer met beide voeten op de grond te staan.
Het zijn eigenlijk hele begrijpelijke reacties op de overweldigende of zeer beangstigende gebeurtenissen die waarschijnlijk in het verleden hebben plaatsgevonden. Terwijl de schokkende en traumatische gebeurtenis al lang voorbij is, gaan de onwerkelijkheidgevoelens en paniekerigheid die daarmee verbonden zijn door. Meestal gebeurt er iets in de huidige situatie die de gevoelens bij traumatische gebeurtenis weer naar boven halen. Het kan ook weer opborrelen wanneer iemand onder druk staat, angstig, gespannen of moe is. Er zijn enkele manieren om weer een gevoel van werkelijkheid terug te krijgen of een toestand van dissociatie voorkomt.
• Concentreer jezelf op de omgeving. Kijk naar dingen om je heen, benoem ze, luister naar de geluiden die je hoort, raak dingen ‘bewust’ aan.
• Doe dingen die het contact met het nu versterken. Ga bijvoorbeeld buiten wandelen in de frisse lucht of steek je handen onder koud water en maak je gezicht nat.
• Erken de gevoelens die bij de depersonificatie komen. Probeer rustig te blijven en praat tegen jezelf.
• Let op de ademhaling. Als je snel begint te ademen of je adem juist inhoudt, kan je je angstiger gaan voelen.
• Ga niet naar één punt staren, want zo kan je wegzakken. Houd een dagboek bij en noteer wanneer de gevoelens zich voordoen. Ga na of er misschien een patroon te ontdekken is.

9. Manier om in een trance of psychische verdoving te raken.
In tegenstelling tot het vorige punt, kan zelfbeschadiging ook worden gebruikt om in een soort trance te komen. Op deze manier ontsnappen ze aan een bedreigende situatie of ervaring.

10. Manier om te bewijzen pijn te kunnen verdragen.
Met zelfverwonding willen sommigen bewijzen dat ze pijn kunnen verdragen en dus toch iets waard te zijn (om iets te kunnen). Het kan ook dienen om het eigen lichaam onder controle te hebben.

6. Conclusie

Zelfverwonding heeft dus vaak, maar niet altijd met gevoelens te maken. Mensen kunnen ook aan zelfverwonding doen door stoer te doen, dat vind ik persoonlijk de ergste versie van zelfverwonding en ik denk dat veel mensen het met mij eens zullen zijn. Mijn conclusie is dat zelfverwonding een psychische ziekte is, hoewel dit nog niet bewezen is, maar veel mensen die aan zelfverwonding verslaafd zijn gaan na een bepaalde tijd wel in therapie, ik ken een paar mensen die aan zelfverwonding doen en die zijn nu ook in therapie, ik ga verder geen namen noemen