Roken in de maatschappij

Voorwoordje
Waarom begint men te roken ? om de ‘goesting’, om stress tegen te gaan ? In dit bundeltje heb ik geprobeerd om het onderwerp ROKEN zo breed mogelijk te houden want roken heeft zoveel verschillende aspecten. Deze aspecten zijn voor iedereen van belang, ook als je niet rookt, want rokers vervuilen ‘jouw’ zuurstof, maar kunnen eveneens je beste vrienden zijn. Ik zou graag willen dat iedereen de nadelen van roken kent, maar ook de leuke gevolgen (vooral voor jongeren). Want voor jongeren is het een ontmoedingsmiddel wanneer ze nieuwe personen willen leren kennen. Om enige structuur aan te brengen zullen titels als voorwoord, dankwoord en literatuuropgave in het rood, de titels van de hoofdstukken in het groenblauw, en de subtitels in het violet afgedrukt worden. 1. Personen die roken
Jongens roken meer dan meisjes, dit is algemeen geweten. Maar dat de meisjes –spijtig genoeg- hun achterstand hebben weggewerkt, weet vrijwel niemand. Zij roken dan meestal ook om andere redenen dan jongens. Roken is opleidingsgebonden. De personen die hoger opgeleid (na het secundair onderwijs) zijn roken minder, maar drinken meer. Bij volwassenen gelden er totaal andere regels bij het roken. De meeste volwassenen roken voor de nicotinekick of om de stress tegen te gaan. Er is toch een belangrijk verschijnsel bij het roken om de stress tegen te gaan dat men niet over het hoofd mag zien. Ze roken om de stress tegen te gaan, maar zijn het meest gestresseerd wanneer ze niet roken, waardoor ze dus in een vicieuze cirkel terechtkomen. 1.1 Gevolgen van het roken voor jongens - De meeste jongeren zullen om dit verschijnsel van het roken lachen en grapjes maken, maar verstokte rokers hebben er erg mee te kampen. Een man is beter bestend tegen de tabak, maar de tabak kan impotentie veroorzaken (meestal bij verstokte rokers). Een onderzoek in Verenigde Staten toonde aan dat de spermatozoïden hun mobiliteit verliezen en de concentratie testosteron (het mannelijk geslachtshormoon) vermindert. Dit verschijnsel kan men gewoon stopzetten door te stoppen met roken en heeft geen blijvende nevenvormen. Verder gevolgen: - een slechte lichaamsconditie - hoesten - nicotineaanslag op het lichaam - een nare geur van rook

1.2 Meisjes
Het roken bij meisjes heeft meer te maken met gewichtsverlies. Hier zijn twee verklaringen voor: - De nicotine vermindert het hongergevoel en versnelt de stofwisseling, waardoor je sneller voedsel verbrandt - Vrouwen eten meer zoetigheid wanneer ze zich niet lekker voelen. Een sigaret vervangt dit gevoel. 1.3 Gevolgen van het roken voor meisjes
Meisjes zijn minder bestend tegen nicotine dan jongens. Ook de gevolgen zijn voor hen dan ook drastischer en ook voor hun schoonheid. Een voordeel is wel dat ze door het roken rustiger worden, terwijl mannen er juist agressiever van worden. - kwaliteit van je haar, huid en gebit gaan achteruit (die toch voor de vrouw van groot belang zijn) - rokende vrouwen vertonen zo gemiddeld twintig jaar vroeger (dan niet-rokende vrouwen) gezichtsrimpels en gezichtsveroudering - bij vrouwen duiken natuurlijk ook nog de typische rokerskwaaltjes op zoals: hoesten, slechte lichaamsconditie, … 2. Gevolgen van het roken
Behalve de vele schoonheidskwaaltjes, zijn er ook de ernstige gevolgen van het roken die de gezondheid kunnen schaden en meestal blijvende effecten hebben. · HARTKLACHTEN
Wanneer de nicotine geïnhaleerd wordt, zorgt hij voor een vernauwing van de bloedvaten. Als je dan bijvoorbeeld gaat sporten, dan heeft de hartspier extra bloed nodig. Die vernauwing van de bloedvaten kan dan hartklachten tot gevolg hebben. Gevolgen op lange termijn: het is slecht voor het hart en de bloedvaten, waardoor het hart sneller moet kloppen en dus ook sneller slijt. · ASTMA EN BRONCHITIS
Roken verergert astmatische klachten en bronchitis bij personen die hiervan lijder zijn. Deze personen hebben al heel slechte longen, en hebben een zeer kleine weerstand waardoor een makkelijk slachtoffer zijn. · LONGKANKER
Longkanker is ook maar een gevolg op lange termijn. Sigaretten bevatten ook teer. Kleine teerdeeltjes komen in de longen terecht en blijven daar achter omdat het blijft plakken aan longhaartjes. Hierdoor komen ook de longhaartjes vol met teer te zitten. Als gevolg hiervan laten de longen vreemde stoffen binnen in het lichaam. Die vreemde stoffen zorgen ervoor dat de celkernen veranderen. Als een cel dus verandert, dan noemen we dit KANKER. Een belangrijke eigenschap van longkanker is dat men dan ook overmatig gaat hoesten. 2.1 De schadelijke stoffen die sigaretten bevatten

Naast de reeds genoemde TEER en NICOTINE bevatten sigaretten nog andere schadelijke, chemische stoffen die mee voor de (soms)levensbedreigende gevolgen zorgen. q ARSENICUM(veel gebruikt door moordenaars) q CYANIDE (gas waarmee in Amerika geëxecuteerd wordt) q ACETON(beter bekend als: nagellak remover) q AMMONIAK (een schoonmaak middel) q ACETIC
q DDT (bestrijdingsmiddel) q POLONIUM(radioactief afval) q BENZEEN (uitlaatgassen) q ZWAVELSTOKSULFIDE
q METHAAN
3. Waarom men begint te roken
Jongeren roken vooral voor de gezelligheid. Ze zijn onder vrienden, de ene steekt een sigaretje op en de andere wilt natuurlijk niet onderdoen. Als men bij vrienden begint met het roken, wordt het zeer gevaarlijk. Wanneer je altijd je vrienden volgt, en niet wil onderdoen, zal dit meestal leiden tot cannabis e.d. Dat men met vrienden begint te roken is vrij aannemelijk. Vrienden zijn zeer belangrijk tijdens de puberteit en bepalen vaak ook de persoonlijkheid en het latere leven. Op de vraag waarom rokers altijd iets in hun mond willen hebben, is waarschijnlijk afkomstig vanuit de kindertijd. De rokers gaan een vervangend voorwerp voor hun fopspeen in hun mond steken. 3.1 De eerste sigaret
De eerste sigaret is voor vele jongeren vaak onaangenaam, walgelijk en men gaat hoesten. Vanaf dit moment kan men kiezen of men ermee verdergaat of het bij die ene keer houdt. Vele niet-rokers danken dan ook hun huidige levenstoestand omdat ze die eerste sigaret onaangenaam hebben ervaren en er van de eerste keer komaf met hebben gemaakt. 3.2 Gelegenheden
Er zijn ook personen die verslaafd zijn, maar niet lichamelijk. Deze mensen roken op vaste ogenblikken en niet om een bepaalde reden. (= geestelijk verslaafd) VOORBEELDEN: - ‘s ochtends als ze wakker worden (om de dag goed te beginnen) - tijdens pauzes (ze hebben toch niks beters te doen) - na het eten - op feestjes (dit komt vooral bij jongeren voor want hier ontmoeten ze meestal hun vrienden) 4. De ouders · DE OUDERS

De ouders hebben ook een keuze. Ze laten hun kinderen doen wat ze willen of ze verbieden ze om te roken. Dit laatste wordt wel zeer moeilijk als de ouders zelf roken. · DE KINDEREN - Wanneer hun ouders roken staan ze voor een keuze. Ze kunnen kiezen ofwel worden geen verstokte rokers zoals hun ouders of ze beginnen gewoon te roken. - Wanneer de ouders de kinderen verbieden om te roken, voelt het kind zich juist aangezet om alleen maar tegen zijn ouders verbod in te gaan. 4.1 Passief roken
Vanaf dat een kind geboren wordt(meestal ook voor de geboorte) met rokende ouders, dan is het verplicht mee te roken. De niet-rokers zijn verplicht om de ‘tweedehands lucht’ in de ademen van de wel-rokers. Passief roken is bijna even slecht als actief roken. Als deze mensen dan ook nog ademhalingsproblemen hebben, dan kunnen ze nooit naar een feest of een café want er wordt gerookt. De rokers zelf weten niet wat ze de niet-rokers aandoen. Maar niet-rokers hebben wel de gevolgen: stank, kriebel in de neus, tranende ogen, benauwdheid,… Men heeft uitgerekend wanneer een niet-roker zich een hele week in een kamer bevindt waar er gerookt wordt, dat hij op het einde van de week vijf hele sigaretten op heeft. 5. Roken op onze school
Het H.Pius-X Instituut is een vrije school, een school die verschilt van andere scholen. Dit is zeker te merken in de laatste twee jaren van het secundair onderwijs (5s en 6s)aan de Abdijstraat. In dit onderdeel van de school mag er gerookt worden door de leerlingen (natuurlijk niet tijdens de lessen). Door het nieuwe drugbeleid van minister Magda Aelvoet kwam er de vraag om de school rook- en drugvrij te maken, zowel voor leerlingen als leerkrachten. Onder de leerlingen van het vijfde en het zesde jaar secundair (waar er gerookt mag worden)heeft men hierover een enquête gehouden. 5.1 Resultaten van de enquête
BIJ HET VIJFDE JAAR: - Het vijfde jaar bevat 176 leerlingen. - 96 van die 176 vinden dat er GEEN rook- en drugverbod mag komen (54.5%) - 74 leerlingen zeggen JA voor een rook- en drugvrije school (42.0%) - 6 leerlingen hebben hierover GEEN MENING (3.4%) BIJ HET ZESDE JAAR: - Het zesde jaar telt 129 leerlingen - 57 leerlingen vinden dat er GEEN rook- en drugverbod mag komen (44.2%) - 69 leerlingen zeggen JA voor een rook- en drugvrije school (53.5%) - 3 leerlingen hebben hierover geen mening (2.3%) 5.2 Opmerkingen van leerlingen
Hier een overzicht van de belangrijkste opmerkingen van leerlingen over: “Een rook- en drugvrije school voor iedereen vanaf 1 september 2002”. Van de NEEN-stemmers: q Waar is de vrijheid van Pius X? Pius X verliest er zijn eigenheid mee! q Men kan nu niet verbieden wat reeds zo lang mocht. q Het is niet realistisch, het is niet haalbaar. q Wel drugvrij, maar niet drugvrij. q Men mag blij zijn dat het harddruggebruik laag is. Roken en cannabis is eigenlijk geen probleem. q Het huidige beleid is goed. Van de JA-stemmers: q Het is een goed initiatief, het had reeds eerder moeten gebeuren. q Roken toelaten op de speelplaats bevordert het beginnen roken. q Het is haalbaar, maar zeer moeilijk te controleren. q Het roken alleen maar toelaten tijdens te middagpauzes. q Men mag er geen datum op kleven. Men moet in fases werken. q Het zal veel overlast brengen. q Eerst werken aan een drugvrije school (dit is veel belangrijker!). q Er zal eerst aan een rookvrije tweede graad gewerkt moeten worden. q Voor de leerlingen OK, maar de leerkrachten mogen dan ook niet meer roken! q Er zijn niet meer rokers of druggebruikers, er is meer openheid. Van de mensen die GEEN MENING gestemd hebben: q Het is het proberen waard. q Ik zal niet roken omdat anderen het doen. Na het innen en synthetiseren van deze enquête, heeft men onder leerkrachten, studiemeesters en leerlingen (van eerste, tweede en derde graad) een vergadering gehouden. Op deze vergadering was Viviane Gerits te gast. Zij is drugpreventiewerktster. Volgens haar ervaringen is het belangrijkste element dat er wederzijds respect is. Zodat er een besluit gevormd wordt waar iedereen het mee eens is, en zal proberen het te verwezenlijken. Van de leerlingen, die aanwezig waren, kreeg men de indruk dat het uiteindelijk besluit (rook- en drugvrije school) voor leerlingen als ook voor leerkrachten en andere directieleden. Uit de leerlingen hun standpunt kwam dan ook de belangrijke vraag: hoe kunnen leerlingen gezondheidsopvoeding krijgen van een leerkracht die rookt? Misschien kiest men het best voor een verschillende aanpak voor leerlingen en leerkrachten. Anderen opteren dan weer voor dezelfde aanpak, want leerkrachten moeten toch het goede voorbeeld geven! 6. Wat heeft de GSM te maken met roken? Een nieuwe trend in de multimediasector is de GSM (Global System for Mobile communication). Iedereen heeft er wel een, voor het werk of gewoon voor het plezier. Ook bij jongeren is deze trend voelbaar. Bij sommigen is het ‘IN’ om een GSM te hebben, bij anderen word je ermee gepest. Dat de GSM iets met roken te maken is heel onwaarschijnlijk, maar het is toch waar! 6.1 Het roken voorkomen bij jongeren door middel van een GSM
Vele volwassen ergeren zich eraan dat zoveel jongeren met een GSM in de hand rondlopen. Toch heeft de GSM een gunstige invloed volgens een Brits onderzoek. Een GSM staat ‘tof’ en ‘volwassen’, zoals het vroeger was met de sigaret. Ook zet de GSM aan tot ondeugdzaamheid: zoals sigaretten zijn ze op verschillende scholen verboden. Voor de meeste ouders is het ook handig: - Ze kunnen hun kinderen altijd controleren. - Ze hebben liever dat hun kinderen voor een GSM kiezen dan voor een pakje sigaretten. 7. Reclame

Reclame beïnvloedt het koopgedrag van jongeren. Spijtig genoeg voor de vele sigarettenbedrijven, mag er voor sigaretten geen reclame meer gemaakt worden. Toch vroegen we aan een aantal jongeren wat hun favoriete sigarettenmerk is, hier volgt een TOP 15: 1. Marlboro “light” 2. Lucky strike
3. Marlboro “medium” 4. Barclay “light” 5. Drum
6. Marlboro
7. Philip Morris “super light” 8. Davidoff
9. Camel
10. Gauloise
11. Davidoff “light” 12. L&M “light” 13. Camel “light” 14. Chesterfield
15. Philip Moris “number one” De sigarettenfabrikanten spelen erg in op het publiek. Zo roken jonge meisjes om hun gewicht op peil te houden. Daarom heeft het merk Barclay de ‘XS generation’; hier is de link dan direct met ‘extra small’ wat jongeren (en vooral meisjes) erg aanspreekt. Ook bij de zogenaamde ‘light’-sigaretten die erg in trek zijn bij vele vrouwen, is dit het geval. Ze zijn even schadelijk als de gewone sigaretten. Ze hebben wel een lager teer- en nicotinegehalte, maar ze bevatten nog steeds dezelfde kankerverwekkende stoffen. Uit een onderzoek blijkt juist dat deze sigaretten leiden tot een zeer ernstige vorm van longkanker. VERKLARING: rokers wijken van hun gewone rookgewoonten af om light-sigaretten te gebruiken. Omdat ze onbewust streven naar een minimale dosis nicotine worden deze sigaretten intenser gerookt. Deze rokers inhaleren te diep waardoor de kankerverwekkende stoffen steeds dieper in de longen terechtkomen. Bovendien roken mensen meer wanneer ze overstappen naar light-sigaretten. De fabrikanten (NiQuitin, Nicorette)van middelen om te stoppen met roken mogen wel reclame maken. Op televisie, in de krant, in tijdschriften, bij de apotheker,… elke merk probeert de roker wel te overtuigen hoe doeltreffend hun product wel is, en dat er geen afkickverschijnselen bij te pas komen. Alsof stoppen met roken een spelletje is! 8. Stoppen met roken
Voor de personen die proberen te stoppen is het geen lachertje. Ze zijn prikkelbaar, rusteloos, angstig en hebben last van slapenloosheid en concentratieproblemen. Deze ontwenningsverschijnselen zijn ongevaarlijk, maar zorgen meestal voor een hele boel problemen doordat de roker zich slecht voelt. De enige manier om dit te stoppen is terug beginnen te roken (dan krijgt de roker terug nicotine), maar dit is natuurlijk niet de bedoeling als je wilt stoppen met roken. Mensen die willen stoppen met roken kunnen gebruik maken van een arts en krijgen bij een aantal ziekfondsen een vierde van de kostprijs terugbetaald. De ziekenfondsen hebben dit aanbod gerealiseerd omdat mensen die stoppen met roken op termijn minder geld kosten aan de ziekenfondsen. 8.1 De verschillende methodes

Er zijn verschillende methodes om te stoppen met roken. Elk met zijn eigen prijs, eigenschappen, … Hier even een overzicht van deze methodes met een klein woordje uitleg erbij. q De bekendste manier om te stoppen met roken is natuurlijk met de nicotinevervangers in de vorm van kauwgom. q Rookstoppil ZYBAN: oorspronkelijk was ZYBAN een antidepressiva op de Amerikaanse markt. Echter merkten de gebruikers dat ze minder zin hadden in sigaretten. Hierdoor werd het middel grondig onderzocht. Wetenschappers vermoeden dat het hoofdbestanddeel bupropion de nicotinereceptoren afremt. Toch denkt men dat dit product nog niet klaar is voor de Belgische markt. ZYBAN is vrij duur (3845 Bef voor een kuur van zeven tot negen weken) en mag enkel op voorschrift verkocht worden. q Prik tegen rookverslaving: aan de Amerikaanse universiteit van Minesota hebben wetenschappers een vaccin ontwikkeld dat nicotinemoleculen bevat. Na een inenting met dit wonderlijke middel zou ons lichaam antistoffen gaan ontwikkelen wanneer er nicotine in ons lichaam komt. Deze antistoffen zouden verhinderen dat de nicotine tot bij onze hersenen komt. q NiQuitin (pleisters): de pleisters zijn zeer handig omdat ze een constante hoeveelheid nicotine vrijgeven. Verder verzachten ze de afkickverschijnselen. q Inhaler: hij bestaat een mondstuk waarin kleine capsules die nicotine bevatten gestopt worden. Door de inhalator aan de mond te zetten, kan de roker een kleine hoeveelheid nicotine in zich opnemen. Er wordt dus op twee belangrijke gebieden van het roken gewerkt: de nicotineverslaving én de gewoonte van het roken (iets in de mond steken). q Lasertherapie: door deze therapie verdwijnt de lichamelijke behoefte van nicotine en de ontwenningsverschijnselen worden tot een minimum beperkt. Na deze therapie krijgt men meer lucht, en kan men terug beter aan de conditie werken. Deze techniek kan men echter alleen in Nederland toe passen. Voor een (kleine?)5000 Bef ben je goed van je rookverslaving verlost. q Methode van Allen Carr: Allen Carr was vroeger een verstokte roker, nu is hij de vormer van één van de bekendste methode om te stoppen met roken. q Er zijn nog andere maar minder bekende methodes zoals: hypnose, acupunctuur. 9. Roken in België Noch ontradingscampagnes, noch recla meverboden hebben rokers weerhouden om de omzet te doen stijgen in de tabaksector. In België en Luxemburg is de omzet met 13,73% gestegen, wat dus neerkomt op 131 miljard frank tegenover 115 miljard frank het vorige jaar. De Belgische fiscus is hier de eigenlijke winnaar. Van de 68,2 miljard frank van de vrijwillige belastingen van de tabaksector is 56,6 miljard frank afkomstig van de sigarettenverkoop. Wat neerkomt op 83% van het totale bedrag dat de overheid geïnd heeft. Per pakje sigaretten van 142 frank gaat er 106 frank (75%)naar de overheid. Voor andere tabakswaren ligt dit anders: voor sigaren en ciagrillo’s is dit slechts 22,36 frank en voor tabak geldt er een regel van 54%. Marlboro is en blijft het best verkopend in België en Luxemburg. Deze sigarettengigant wordt op de voet gevolgd door het merk Belga, een binnenlands product. Verder volgen er nog sigarettenproducent als L&M, Bastos, Barclay en Gauloises. Philip Morris Belgium, producent van Marlboro en L&M heeft het grootste marktaandeel in België met 35,53%. Tabacofina-Vander Elst (Belga en Peter Stuyvesant) volgt hier op de tweede plaats met 19,12% van het marktaandeel. Met op de derde plaats, toch nog met een redelijk groot aandeel volgt Cinta (Bastos, Gauloises) met net een 17%. Tegenover andere landen heeft België toch een zeer lage sigarettenproductie. Door onze buurlanden kunnen we toch nog een graantje meepikken van hun productie. Zo is Nederland het vierde land met de grootste sigarettenproductie. Aantal sigaretten per jaar (*) Land
646.000 Verenigde Staten
190.000 Russische Federatie
180.000 Duitsland
155.000 Verenigd Koninkrijk
116.000 Nederland
97.500 Polen
76.500 Spanje
67.000 Oekraïne
51.900 Italië 42.500 Frankrijk
38.000 Bulgarije
36.350 Griekenland
34.500 Roemenië (*)Miljoen sigaretten
9.1 Tabaksreclame
Sinds een paar jaar is er de wet-Vanvelthoven. Deze verbiedt elke vorm van tabaksreclame. Een uitzondering op deze regel is het Waalse decreet. Dit decreet heeft er voor gezorgd dat er nog wel tabaksreclame kan worden toegestaan op evenementen als de Formule1-races op het circuit van Francorchamps. Er is nu wel een verbod op tabaksreclame, maar jongeren en ook volwassen verklaren zelf dat dit verbod hen niets doet. Het verbod op tabaksreclame heeft gewoon geen effect. 10. Eindbesluit
Roken in onze consumptiemaatschappij draait maar rond één begrip, namelijk GELD. Rokers, vooral jonge rokers maken nu wel gemakkelijker vrienden wanneer ze roken, maar verdoen al hun geld aan sigaretten. Later als ze hart- en andere medische klachten vertonen, betalen ze hun huis- en gespecialiseerde artsen. Deze raden de rokers aan om te stoppen met roken, meestal met de methodes die in dit boekje beschreven. Deze methodes kosten ook weeral een hoop geld. De bedrijven en de Belgische overheid zijn de enigen die winnen bij het roken zonder enige emotionele waarde. De sigarettenproducenten maken nog altijd grote winsten tegenover wat de sigaretten ‘echt’ kosten. De Belgische overheid wint het grootste stuk van de taksen die de gebruiker opgelegd worden. Mijn mening :Het is zeer dom om te roken. Je beschadigt je lichaam ermee en dat van anderen. Je kan je er goed bij voelen, maar wanneer je sigaret op is, dan voel je je weer leeg. Je verpest er de sfeer mee, waar de anderen ook last van hebben. Je mag doen wat je wil, maar je moet de anderen respecteren. Want zij zitten ook met de gevolgen van jouw roken, ook al laten zij dit niet altijd blijken. Dankwoordje

Graag zou ik deze mogelijkheid willen nemen om iedereen te bedanken die me bij deze langlopende taak hebben geholpen. Familie, vrienden, kennissen die me hebben gesteund en geholpen om informatie in te zamelen. Een speciale dank gaat naar mijnheer De Becker en de school die me de resultaten van een enquête hebben bezorgd over roken in onze school. Literatuuropgave
BOEKEN
q BESOUW, Jan Willem,van de.Morgen hou ik op, een andere rokershumor.Weert, Uitgeverij M&P, 1995, blz. 127. q BRYANT-MOLE, K.Wat je moet weten over roken. Harmelen, Nederlands Taalgebied Ars Scribendi BV, 1996, blz. 32. Oorspronkelijk: We’re talking about smoking.Engeland, Wayland Publisher’s LTD., 1995. q SMET, I,de.Over roken/roken over. Deventer, Ank-Hermes bv, 1998, blz. 98. q Dr. SPOCK, Benjamin. Baby- en kinderverzorgin & opvoeding. Utrecht / Antwerpen, Uitgeverij Kosmos-Z&K, 1987, blz. 574. Oorspronkelijk: Baby and child care, Revised and updated edition. New York, Pocket Books, 1985. q Dr. WIJNGAART,G.F., van de.Kinderen en verslavend gedrag. Utrecht / Antwerpen, Uitgeverij Kosmos, 1992, blz. 141. q WOLFFERS, I.De eerste van Wouter. Amsterdam, Van Goor, 1987,blz. 111. TIJDSCHRIFTEN
q Onbekend. “Humo’s Grote Jongeren-enquête (2): geld en vrije tijd, De jacht op het fortuin”. Humo, 22/3116, 23 mei, 2000, blz. 32-36. q Onbekend.”Stoppen met roken: een bevrijdende keuze. D. gezondheid, speciale uitgave nr 3,blz. 3-14. (è verkrijgbaar bij de apotheek) q Onbekend.”Een sigaret? Nee, doe mij maar een gsm!”.Libelle, 48/2865, 23 november 2000, blz. 4. q Onbekend. “Stoppen met roken … per gsm”. Libelle, 9/2878, 22 februari 2001, blz. 8. OP HET INTERNET
q Lijst met alle bibliotheken van Antwerpen
http://www.dma.be/cultuur/ob/bibob.htm
q On-line catalogus van de Centrale Openbare Bibliotheek Antwerpen
http://www.cipal.be/cobantw/home.htm
q Gazet van Antwerpen (on-line zoeken in het archief) www.gva.be gevonden : “Light-sigaretten even schadelijk als gewone” q De Standaard (on-line zoeken in het archief) http://www.standaard.be gevonden : “Rokers leveren staat 68 miljard frank belasting op” “Auditeur Europees Hof haalt richtlijn tabaksreclame” onderuit” “Tabaksreclame in Spa” q Prostop, site over stoppen met roken door een lasertherapie
http://www.prostop.nl/stoppen.htm
q Uittreksels, werkstukken, spreekbeurten, … huiswerkhulp voor jongeren

http://www.huiswerk.scholieren.nl gevonden : Werkstuk over roken Werkstuk over spijsvertering, verbranding en roken
http://www.collegenet.nl/studiemateriaal gevonden : “Roken: gezondheid, sigaretten top 15 & milieu” verslag over passief roken
q Site van een Spaans sms-bedrijfje dat je kan helpen van je rookgewoonte af te geraken. www.myalert.com
q Site van Allen Carr. Hier vind je ook de lovende kritieken van Sir Anthony Hopkins en Sir Richard Branson over de Allen Carr-methode om te stoppen met roken. http://www.allencarrseasyway.com/ BRENGT DE GEZONDHEID ERNSTIGE SCHADE TOE