Normen en Waarden

NORMEN:

Normen komt van het Latijnse woord norma dat ook wel winkelhaak, richtsnoer, maatstaf of regel kan betekenen.
Normen zijn concrete richtlijnen voor het handelen. Ze vormen de verbinding tussen de algemene waarden (zoals vrijheid, rechtvaardigheid) en de concrete gedragingen; het zijn opvattingen over hoe men zich wel of niet moet gedragen in concrete omstandigheden. Normen zijn gedragsregels; ze regelen het dagelijks sociaal verkeer!
De belangrijkste normen zijn wetten en mores (zeden of morele normen). Christelijke en joodse normen zijn onder meer weergegeven in de tien geboden, islamitische normen zijn beschreven in de sharia, liberale, socialistische en sociaal-democratische normen zijn de (democratisch) vastgestelde regels zoals grondrechten en wetten. Omdat ze zo belangrijk zijn voor het voortbestaan van een samenleving, worden 'mores' vaak in wetten gegoten en door formele instanties zoals politie en gerecht gecontroleerd. We kunnen kort zeggen dat alle normen voort komen uit religie of levensovertuiging.
'Folkways' of gebruiken zijn zwakkere normen, met kleinere mate van afdwingbaarheid. Folkways sturen het dagelijkse handelen, zoals: welke kleding te dragen voor welke gelegenheid, wat waar hoe te eten, de duur van het oogcontact. Ze zijn vrij tijdsgevoelig. Indien een folkway wordt overtreden, vormt dit geen maatschappelijk probleem, zolang de dagelijkse interactie daardoor niet grondig wordt verstoord.
Normen kunnen positief zijn (geboden) of negatief (verboden). Ze kunnen een verschillende betekenissen hebben: ze kunnen gelden voor iedereen in een bepaalde maatschappij, slechts in bepaalde sociale groepen gangbaar zijn of vrij te kiezen. Verschillen inzake precisie betekent dat normen niet noodzakelijk exacte gedragsvoorschriften zijn, maar gewoon grenzen kunnen stellen aan mogelijke gedragingen.
Vaak gaat het over ongeschreven regels. Zo bestaat er geen handleiding die zegt hoe je je in de lift moet gedragen, maar de meeste mensen gedragen zich toch hetzelfde. Ze kijken vooruit, raken elkaar niet aan, praten of lachen niet, lezen de nummers van de verdieping. Ook hebben wij geen geschreven regels die aangeven hoe groot de fysieke afstand (proxemics) moet zijn tussen mensen wanneer zij in gesprek zijn of hoe lang je een gesprekspartner in de ogen kunt kijken zonder dat deze het vervelend vindt. Toch deinzen we terug als een vreemde binnen onze 'persoonlijke afstand' komt en vermijden we het van andere mensen te lang te fixeren. Zo zijn er duizenden sociale spelregels die ons gedrag sturen.
Normen zijn sterk afhankelijk van iemands religieuze, culturele, sociale en maatschappelijke achtergrond. Wat binnen de ene context als volstrekt verwerpelijk wordt beschouwd, kan in een andere context betekenisloos zijn of zelfs positief gewaardeerd worden. Het kan dus voorkomen dat twee verschillende groepen eenzelfde feit totaal tegenovergesteld waarderen. Dit leidt dan vaak tot heftige, emotionele conflicten.

WAARDEN:

Waarden zijn de achterliggende idealen en motieven voor de normen. Bij waarden moeten we denken aan zaken als gerechtigheid, liefde, vrijheid en gelijkheid. Het zijn de motieven en idealen waarop de concrete normen gebaseerd zijn. Het zijn ook de grootheden die met de normen bereikt willen worden. Er zijn normen en regels om waarden te bereiken.
Ethische waarden zijn zaken die belangrijk zijn omdat ze goed zijn uit zichzelf. Het zijn universele waarden, ze gelden overal en altijd.

VOORBEELDEN:

De belangrijkste waarde in het wegverkeer vinden veel mensen veiligheid. In de samenleving kan worden gedacht aan leefbaarheid en betrokkenheid.
Je moet je normaal gedragen in een samenleving zodat alles goed zal gaan, sommige mensen doen dat niet en daar staat een straf op.
Wanneer een norm gerechtvaardigd moet worden, dan wordt uiteindelijk een beroep gedaan op een of meer waarden. Als de norm dat men zich aan de maximum snelheid moet houden verdedigd wordt, dan worden waarden als veiligheid en milieu gebruikt. Elk individu leeft volgens bepaalde normen. Elke groep van individuen volgt normen, en daar moet je als groep elkaar op wijzen en niet mee gaan doen aan de stommiteiten van diegene die is begonnen.

STIMULEREN VAN DE NORMEN EN WAARDEN

Leg meer nadruk op het verhelderen en ontwikkelen van waarden en normen dan op overdracht.

Twee factoren spelen hierbij een rol. Allereerst de kijk op de opvoeding, bewust of onbewust. In de tweede plaats de leeftijd van de kinderen met daaraan gekoppeld de mate van zelfstandigheid.
Er zijn verschillende manieren om waarden en normen te stimuleren. We besteden hier aandacht aan: overdracht, verhelderen en ontwikkelen.
Bij overdracht worden de waarden en normen ingeprent, door kinderen bij bepaalde problemen te betrekken en hen mee te laten denken en hen uiteindelijk een wijze les te vertellen.
Het probleem bij waarden-overdracht is dat er verschillende groepen zijn, waarmee het kind in aanraking komt. Welke waarden en normen zijn dan juist?
Bij verhelderen en ontwikkelen gaat het erom dat kinderen zich bewust worden van hun handelen door de kinderen erop te wijzen.
Het onderwijs moet de aanwezige waarden en normen verhelderen.
Dat kunnen waarden en normen van het kind zelf zijn, maar ook de waarden en normen van een groep, de school of de samenleving. Belangrijk hierbij zijn de persoonlijke opvattingen van de kinderen en het duidelijk maken dat er verschillen tussen menselijke opvattingen bestaan. Daarom is het belangrijk als leerkracht kennis te nemen van de waarden en normen die bij de kinderen aanwezig zijn.
Verhelder waarden en normen die op school gelden.
Wat is bijvoorbeeld het nut van bepaalde regels en welke ideeën zitten achter bepaalde gewoonten? Pas als kinderen zich bewust zijn van een regel of een gewoonte kunnen ze het pas toepassen in hun doen en laten.
Het komt voor dat kinderen de zin van een regel met geen mogelijkheid kunnen ontdekken. Dat is dan een goede gelegenheid om ze te laten ervaren dat je regels kunt aanpassen of zelfs afschaffen.
Naarmate kinderen ouder worden, kan hen geleerd worden ook inzicht te krijgen in de waarden en normen van anderen. Het blijkt dat als je met kinderen praat over zaken als schelden, vloeken, homoseksualiteit, buitenlanders, ze vaak klakkeloos de ideeën van ouders en vriendjes overnemen.
Kinderen confronteren met andere ideeën en opvattingen zet ze aan het denken over hun eigen mening.

Ga na waarom kinderen zich veelvuldig niet aan gestelde regels houden.
Als kinderen zich geregeld niet aan bepaalde regels houden, is het zinvol om de volgende zaken na te gaan:

• Zijn de kinderen van het nut van de regel overtuigd, of is de regel misschien niet of nauwelijks zinvol?
• Hebben de kinderen tijd genoeg gehad om zich de regel eigen te maken?
• Zijn de kinderen voldoende aangemoedigd om zich aan de regel te houden?
• Is de regel niet (nog) te hoog gegrepen?
• Zijn er misschien teveel regels?
• Overdaad schaadt en als de kat van huis is?
• Is uw beleid consequent genoeg?
• Is de materiële omgeving 'passend'?
• Laat kinderen ook eens zelf regels voor de klas of school opstellen.

Taal en groepjes

Jongeren willen graag bij een groep horen. Zo zijn er verschillende groepen die allemaal hun eigen taal hebben ontwikkeld. Vaak hebben groepen hun eigen cultuurkenmerken, die ze onderscheiden door kleding en gewoonten. Iedere jongerengroep heeft zijn eigen variant van jongerentaal. Ook hebben ze bepaalde uitspraken waarmee ze andere dingen bedoelen dat buitenstaanders denken.
Voorbeelden hiervan zijn “hakken”, waarmee de gabbers hun dans bedoelen. En als ze bedoelen dat ze huisarrest hebben, zeggen ze dat ze in de cel zitten. Dit zijn voorbeelden van de geheimtaal van jongeren.

IN STEEKPUNTEN:

- veel jongeren ontwikkelen nog weer hun eigen variant
- met je taalgebruik geef je aan bij welke groep je wilt horen
- soms heeft jongerentaal iets van een geheimtaal
- skaters en gabbers hebben hun eigen taal
- ouderen verstaan vaak geen jongerentaal, maar jongeren onderling hun taal wel.
- Geheimtaal begrijpt niemand meer behalve de groep zelf.
- jongerenwoorden kunnen slecht zijn voor de reputatie van ouderen
- termen die verband hebben met het onderwerp “sex” worden makkelijker door jongeren uitgesproken als door ouderen.
- Er worden meer engels – talige woorden door jongeren gebruikt als door ouderen.

Taal heeft veel te maken met normen en waarden die steeds weer een verandering ondergaan. De term “sex” bijvoorbeeld wordt nu door jongeren veel makkelijker uitgesproken dan door ouderen. Ouderen praten er zo ‘ie zo liever niet over, en anders gebruiken zij andere termen. Volwassenen worden vaak gezien door de jongeren met hun “nette taal”. Termen die voor jongeren heel normaal zijn, zijn voor ouderen vaak slecht voor hun reputatie. Personen met status zou je al helemaal nooit zulke woorden in de mond horen nemen. Dan zouden veel mensen raar opkijken. Daarom worden die termen vaak met onbeschoft aangekeken. Wat nu begrijpende termen zijn voor jongeren zullen binnen een paar jaar onbegrijpelijk zijn. Als de generatie van nu oud is zullen ze waarschijnlijk niks meer van de woorden van de jongeren begrijpen.

Sociale gedragsnormen:

Sociale gedragsnormen, een begrip uit de sociale psychologie, zorgen ervoor dat mensen (meestal onbewust) hun gedrag aanpassen aan de normen van de situatie en de sociale rollen die zij verpersoonlijken. Hun responsen worden dan ook door deze twee factoren bepaald: de sociale rollen en de normen van de groep. Sociale rollen zijn er om je te vertellen hoe je je moet gedragen. De normen van de groep kunnen vaak verschillen want de 1 vind dit in de groep en de ander vind dat in de groep. Dus jij kan je binnen de groep ook weer bij een groepje toevoegen. Zo krijg je regelmatig meningsverschillen en ruzies onderling. De groep in het geheel moet zich ook aan hun sociale gedragsnormen houden, dus moet de groep elkaar op fouten corrigeren, gebeurt dat niet? Dan zal de hele groep voor de straf op moeten dragen, dus niet één iemand maar iedereen is verantwoordelijk tijdens een fout. Zonder dat je het door hebt houd je je wel aan normen en waarden. Bv: op het fietspad rechts fietsen of op staan in de bus voor een oude dame. Niet iedereen doet dit laatste omdat ze vinden dat ze zelf ook recht hebben om te zitten na een lange dag werken.

MIJN MENING:

Ik vind het leuk dat er zoveel verschillende waarden en normen zijn en om nu echt te weten wat waarden en normen zijn. Ik vind die normen-en-waarden-munt wel een leuk idee zodat mensen merken wanneer ze iets goeds doen terwijl ze het soms misschien helemaal niet door hebben. Soms zie je inderdaad wel op tv over dat het onveilig is en dat merk ik soms ook als ik wel eens hoor van vrienden dat er bij hun op school weer een gevecht was en dat ik dan vraag waren het buitenlanders en dat ik dan 9 van de 10 keer ja te horen krijg, dat vind ik toch wel een slecht teken.
Dit was wel een nuttig werkstuk alleen vind ik dat ik het niet verdiend heb maar dat is mijn mening.