Pop-art, Roy Lichtenstein

POP-ART

ROY LICHTENSTEIN, HOPELESS

1. De Kunstenaar

Op 27 oktober 1923 is Roy Lichtenstein geboren in New York. Van 1939 tot 1940 studeerde hij aan de Arts Students League in New York. Van 1940 tot 1949 studeerde hij, met een onderbreking van drie jaar omdat hij zijn militaire dienstplicht moest vervullen in Europa, aan de Ohio State University in Columbus. Na zijn studietijd was hij tot 1951 docent aan de universiteit van Ohio. In 1951 had hij ook zijn eerste solotentoonstelling in galerie Carlebach in York. Tot 1957 werkte Roy Lichtenstein als ontwerper en etaleur. In zijn vrije werk maakte hij parodieën op de Amerikaanse kunst van de jaren twintig. Van 1957 tot 1960 doceerde Roy Lichtenstein aan de New York State University in Oswego. In deze periode maakte hij korte tijd abstracte schilderijen, maar in 1960 ontmoette hij Claes Oldenburg en begon te experimenteren met stijlelementen uit reclame en stripverhalen. In deze tijd introduceerde hij de rasters, stippen, zwarte contourlijnen en felle kleuren, waarmee hij beroemd werd. Onder andere het werk WHAAM! in 1963. Van 1960 tot 1963 gaf Roy Lichtenstein les aan de Rutgers University in New Jersey. In 1962 had hij een belangrijke expositie in de galerie van Leo Castelli in New York. Vier jaar later was in het museum voor moderne kunst in Cleveland zijn eerste overzichtstentoonstelling te zien. Vanaf het midden van de jaren zestig ontstonden ook sculpturen. Het werk van Roy Lichtenstein werd ook regelmatig in Europa geëxposeerd. Zo deed hij mee aan de Biënnale van Venetië in 1968 en 1970 en de Documenta in Kassel (1968 en 1972). Bovendien werden in de steden Amsterdam, Bern, Londen en Hannover overzichtstentoonstellingen georganiseerd. In 1981 liet het St. Louis Art Museum een uitgebreide overzichtstentoonstelling zien, die later door de Verenigde Staten, Japan en Europa trok. Roy Lichtenstein zocht zijn motieven dus ook in de consumptiemaatschappij. Zijn kunst is gewoon herkenbaar voor iedereen. Hij overleed op 29 september 1997.
De betekenis van de Pop Art is volgens hem: “Pop Art houdt zich bezig met de moderne wereld en accepteert ze zoals ze is.” Hij maakte zijn schilderijen in een zeer persoonlijke stijl, waarvan de elementen uit de hedendaagse dingen komen: stripverhalen, advertenties, affiches, reclamefolders en kunstwerken van anderen. Lichtenstein kiest dikwijls emotioneel geladen onderwerpen (agressie, oorlogstaferelen, seks). Door het weglaten van details, het vergroten van de voorbeelden, het toepassen van zijn rastertechniek (met behulp van geperforeerde metalen platen aangebrachte stippen) en het gebruik van primaire kleuren kwamen indringende beelden vol ironie (spottend, sarcastisch) tot stand. Hij maakte ook veel gebruik van ‘tekstballonnen’. Later maakte hij ook abstracte sculpturen, geïnspireerd op kunstvormen uit de jaren dertig.

2. Mijn schilderij

Ik heb dus het schilderij ‘Hopeless’ gekozen van Roy Lichtenstein. Niet alleen omdat het waarschijnlijk een van zijn beste doeken is maar ook gewoon omdat het me het meest aansprak. Hoe langer je er naar kijkt hoe geheimzinnig het doek wordt. Lichtenstein had veel voorbeelden maar de 2 belangrijkste zijn toch zonder twijfel Picasso ('Picasso is een gigant en heeft waarschijnlijk meer invloed op mij gehad dan wie dan ook') en Mondriaan. Het meest in het oog springend met die laatste is natuurlijk hun overeenkomstige primaire kleuren. Vrijwel alle schilderijen van Lichtenstein zijn in rood, geel en blauw, met daarnaast wit en zwart en een enkele keer groen. En ook in de meetkundige verhoudingen van de ogenschijnlijk slechts nageschilderde stripplaatsje van Lichtenstein zou ook dezelfde onderlinge verhoudingen terug te vinden zijn als bij Mondriaan.
Het schilderij ‘Hopeless’ brengt de ware Lichtenstein naar boven.
De oppervlakkige beschouwer ziet een uitvergroot plaatje van het gezicht van een blond meisje, liggend, de tranen voluit stromend en daarboven de tekstballon die haar fatale, in zichzelf ronddraaiende gedachten weergeeft: 'That's the way it should have begun! But it's hopeless!' Wie zich er iets meer in verdiept en Lichtensteins vierkante schilderij legt naast het rechthoekige origineel waar hij zijn inspiratie vandaan haalde, een plaatje uit de strip Run For Love! kan vaststellen dat Lichtenstein duizend-en-één veranderingen doorvoerde in onderlinge vormverhouding, kleurstelling en niet onbelangrijke details als een toegevoegde hand, een verdwenen gordijn, een versimpelde wenkbrauw en bovenal het gegeven dat het zwartharige meisje van het origineel bij Lichtenstein een blondine is geworden.
'Het gele haar van de vrouw zou het focuspunt kunnen omvatten. De pupil van haar rechteroog verdeelt het beeld horizontaal gezien in tweeën en verticaal gezien in drieën en een gele strook haar verdeelt het beeld aan de linkerkant in drieën. De scheidslijn van het bovenste horizontale kwart wordt getrokken tussen het witte kledingstuk en de rode achtergrond, het onderste kwart wordt afgebakend door de lijn van haar gezicht, parallel lopend aan de onderrand. De hand beneden en de rode achtergrond boven spiegelen elkaar: de tekstballon boven vormt het antwoord op het blauwe puntraster onderaan.' Pure abstractie dus. Puur vormspel. En als je ziet dat de vele blondines van Lichtenstein in dramatische toestanden een eigen structuurbestaan gaan leiden (bv ‘Frightened girl’ zie foto), dan valt het ook op dat het leven van lichtenstein helemaal niet zo rooskleurig zal geweest zijn als de vluchtige beoordelaars waarnemen. Hoe meer je ervan weet, hoe langer je ernaar kijkt, hoe geheimzinniger het wordt. Het doek is geschilderd in 1963, de originele grootte is 44” x 44” en het is te zien is het Kunstmuseum in Bazel, Zwitserland.

3. Mijn mening

Ik ben zeer geïnteresseerd in kunst, zeker de laatste jaren. Vooral moderne, abstracte kunst spreekt mij aan, zoals vb Kandinsky,… Maar als ik eerlijk moet zijn, moet ik zeggen dat ik voor deze opdracht nog nooit van de term ‘Pop-art’ gehoord had. Toen ik er werken ging van zoeken, kwam deze stroming mij wel bekend voor maar toch kende ik het niet echt. Nu is het een van mijn favoriete! Het feit dat sommige werken er zo simpel uit zien maar wanneer je ze dan beter bestudeert er toch zoveel meer achter zit, vind ik geweldig. Er zullen misschien mensen zijn die zullen zeggen van ‘hé, dat kan ik ook’, wel spijtig, want ze hebben het niet gedaan! Toen ik bij een vriend een zeer dik boek over pop-art aan het doorbladeren was, sprong Roy Lichtenstein er voor mij uit. Ik weet niet juist waarom, misschien omdat ik besefte dat er zoveel meer achter die schilderijen zat dan gewoon eventjes een stripbeeldje over te tekenen… Vandaar dat ik hem ook gekozen heb voor mijn bespreking!