Napoleon

Inhoud

- de tijdlijn - jeugd - veldslag Italië - veldslag Egypte - staatsgreep - van consul tot keizer - veldtocht Rusland - Waterloo - Napoleon verslagen

Tijdlijn

Begin loopbaan (1769-1795) 15 augustus 1769: Napoleon wordt geboren. 21 juli 1771: Wordt gedoopt. 1 januari 1779: Hij begint zijn studie aan het collège d\'Autun. 15 mei 1779: Gaat naar een militaire school. Oktober 1784: Hij verlaat de andere school, en gaat nu naar de Koninklijke militaire school in Parijs. 28 oktober 1785: Na een jaar slaagt hij, en verlaat de school als tweede luitenant. 3 november 1785: Krijgt een aanstelling bij het regiment in Valence (Zuid-Frankrijk). 15 september 1786: Krijgt verlof, en gaat wegens ziekte twee keer naar Corsica. Juni 1788: Gaat terug naar het regiment in Auxonne. September 1789-februari 1791: Weer naar Corsica. 12 februari 1791: Gaat terug naar Auxonne. 16 juni 1791: Wordt gestationeerd in Valence. September 1791-mei 1792: Voor de vierde keer naar Corsica. 10 augustus 1792: Aanwezig bij de belegering van Tuileries. Oktober 1792: Vijfde verblijf in Corsica. 11 juni 1793: Problemen met Paoli. Familie Bonaparte verlaat Corsica. 22 december 1793: Na belegering van Toulon wordt Napoleon Brigadier-Generaal. 9 augustus 1794: Bewind Robespierre is gevallen. Napoleon was aanhanger van het bewind en wordt gearresteerd. 20 augustus 1794: Wordt onschuldig bevonden, en in zijn oude rang verheven. 15 oktober 1795: Ontmoet Joséphine de Beauharnais. Oktober 1795: Nog een keer gepromoveerd.

Succesvol heerser (1798-1811) 9 maart 1796: Trouwt met Joséphine de Beauharnais
11 maart 1796: Krijgt de leiding over de veldtocht Italië. Die verloopt erg voorspoedig. 15 mei 1796: Napoleon trekt Milaan binnen. 19 mei 1798: Vertrekt richting Egypte. 21 juli 1798: Overwinning bij de slag om de piramiden. 24 juli 1798: Napoleon trekt Cairo binnen. 1 augustus 1798: Nelson verslaat de Franse vloot bij Aboukir. 19 juli 1799: Ontdekking van de steen van Rosette. 9 oktober 1799: Terug in Frankrijk. 9 november 1799: Staatsgreep door Napoleon. 24 oktober 1800: Mislukken van de \"dolk samenzwering\" tegen Napoleon. 24 december 1800: Mislukte moordaanslag op Napoleon. 18 mei 1804: Napoleon wordt keizer van Frankrijk. 17 maart 1805: Napoleon wordt koning van Italië. 21 oktober 1805: Overwinning op de Franco-Spanjaarden bij Trafalgar. 27 oktober 1806: Napoleon trekt Berlijn binnen. 21 november 1806: Napoleon verklaart de continentale blokkade. 1 januari 1807: Ontmoeting met Maria Walewska. 15 december 1809: De senaat verklaart Napoleon en Joséphine gescheiden. 2 april 1810: Kerkelijk huwelijk tussen Napoleon en Marie-Louise. 9 juli 1810: Annexatie van Nederland tot het keizerrijk, met daarop volgend het afstand doen van de troon van Louis Bonaparte.

Val van het keizerrijk (1812-1821) 8 april 1812: Alexander(Rusland) stelt Napoleon een ultimatum. 7 september 1812: Overwinning bij de Moskowa rivier(Borodino, Rusland). 14 september 1812: Napoleon trekt Moskou binnen. 18 oktober 1812: Napoleon besluit Moskou te verlaten. 17 maart 1813: Pruissen verklaart Frankrijk de oorlog. 2 mei 1813: Overwinning bij Lützen. 12 augustus 1813: Oostenrijk verklaart Frankrijk de oorlog. 16-19 oktober 1813: Slag bij Leipzig, Napoleontisch Duitsland valt. 16 november 1813: Nederland wordt onafhankelijk van het keizerrijk. Januari-maart 1814: Overwinningen van Napoleon bij Brienne, Champaubert, Montmirail, Montereau en Reims. 30-31 maart 1814: Parijs valt. 6 april 1814: Napoleon doet afstand van de troon. 4 mei 1814: Verbannen naar Elba. 30 juni 1814: Verdrag van Parijs. 26 februari 1815: Ontsnapping van Elba. 20 maart 1815: Aankomt in Parijs. 16 juni 1815: Overwinning bij Ligny. 18 juni 1815: In Waterloo Verslagen door een leger dat onder leiding stond van Wellington. 22 juni 1815: Napoleon doet weer afstand van de troon. 16 oktober 1815: Napoleon wordt naar Sint-Helena verbannen. 20 november 1815: Tweede verdrag van Parijs. November-december 1820: Napoleon krijgt maagproblemen. 16 maart 1821: Napoleon lijkt erg ziek te zijn. 5 mei 1821: Overlijden van Napoleon.

Jeugd

Jeugd op Corsica Op 15 augustus 1769 zag de man, die de geschiedenis danig zou beïnvloeden, het levenslicht: Napoleon Bonaparte. De afkomst van Napoleon is niet helemaal zeker, de een zegt uit het huis van de Gibellijnen, een ander zegt dat hij zeker \"Latijns\" is, wat ook zijn constructieve houding zou verklaren, die rechtstreeks van de grote bouwer, G.J. Caesar, zou komen. Wat in ieder geval wel zeker is, is dat Napoleons vader, Carlo, een advocaat is in Ajaccio, Corsica. Hij is de vierde in het gezin, en vernoemd naar een neef, die was gevallen in de Corsicaanse vrijheidsstrijd tegen de Fransen. Hij heeft een vrij normale jeugd gehad, met zijn broertjes en zusjes. In 1778 verhuist de familie Bonaparte naar Frankrijk, waar Napoleon een gedegen opleiding krijgt. Hij leert Latijn, aardrijkskunde en geschiedenis. Hij krijgt zelfs schrijfles, waar helaas weinig van is blijven hangen, aangezien hij op latere leeftijd zelfs zijn handtekening gedeeltelijk door een ander liet schrijven (het moeilijkste gedeelte wel te verstaan).

In het leger Als hij volgens zijn vader genoeg geleerd heeft, mag hij naar de militaire academie. Nog tijdens die opleiding sterft Napoleons vader, waardoor Napoleon de volledige verantwoordelijkheid over zijn familie te dragen krijgt. Ondanks die zware last slaagt hij in 1785 op zestien jarige leeftijd voor zijn examen en verlaat hij de school als tweede luitenant. Hij krijgt een aanstelling bij het regiment in Valence (Zuid Frankrijk). Na een jaar gaat hij met verlof terug naar Ajaccio, zijn geboorteplaats. Zijn verlof duurde wat langer dan gepland; wegens ziekte moest hij zijn verlof tweemaal laten verlengen, zodat hij pas in 1788 terug kon keren naar zijn regiment, dat inmiddels naar Auxonne was overgeplaatst.

Napoleon in zijn jonge jaren Zijn periode als jong officier werd gekenmerkt door grote armoede. Hij had amper een cent om van te leven. Om zijn moeder te laten geloven dat alles nog goed met hem was, schoof hij zijn ellende op het werk en schreef haar: \"Werken en nogmaals werken is al wat ik tot mijn ontspanning kan doen. Maar één keer in de acht dagen kan ik uit gaan. Ik slaap heel weinig sinds mijn ziekte. Om tien uur ga ik naar bed, om vier uur ben ik weer op. Ik eet maar één keer per dag. Hierbij vergeleken maak ik het nog goed.”

In 1789 vroeg hij opnieuw verlof aan en vertrok weer naar Ajaccio. In die periode begon in Parijs de Revolutie. Napoleon, zelf fervent aanhanger van de ideeën van J.J.Rousseau, was in die periode vaak te vinden op plaatsen waar de Revolutie verkondigd werd. Pas in 1791 keerde hij weer terug naar Frankrijk, waar hij de zorg van zijn jongere broertje Louis op zich nam. Net in januari teruggekomen, gaat hij in oktober weer met verlof naar Corsica. Doordat zijn oom Lucien was overleden, kwam er een kapitaal vrij, waardoor de Bonapartes stemmen voor zich konden kopen. Daardoor werd Napoleon benoemd tot luitenant-kolonel van een bataljon van vrijheidsstrijders. Hierdoor had Napoleon geen zin om na zijn verlofperiode terug te keren naar zijn regiment. Hij schreef een brief naar de Commissaris van Oorlog in Valence, waarin hij de situatie uitlegde. De regering zag er wel voordeel in, een Fransgezinde op Corsica, maar Napoleons kolonel dacht daar anders over en schrapte hem van de officierslijst. Napoleon had zijn baan verloren. Als hij dan weer teruggaat naar Corsica, krijgt hij problemen met de revolutionist Paoli. Als ik ga uitleggen wat die problemen precies inhouden, dan wordt dat ten eerste te lang, en ten tweede draagt het niet bij aan de overzichtelijkheid van het verhaal. Het heeft te maken met de rol die Napoleon speelde bij de vrijheidsbewegingen op Corsica, waar ik het hierboven al over gehad heb. De problemen escaleerden en leidden tot de noodgedwongen vlucht van Napoleon en zijn familie naar Frankrijk. Om voor zijn familie te kunnen zorgen en om zelf te overleven, zoekt Napoleon weer een baan in het leger. Omdat er een schreeuwend tekort was aan officieren, was er zeker wel interesse voor dit kleine mannetje. Hij wordt aangenomen als artillerie-officier bij een legerafdeling die de sterk Contra-Revolutionaire stad Toulon belegert. Napoleon was degene, die met zijn meesterlijk strategisch inzicht een punt ontdekte van waar de Franse artillerie de haven, en daarmee de vijandelijke schepen, kon bestoken en hij was ook degene die een aanval opzette, om dat punt te veroveren. In veel bronnen staat dat dit beleg tekenend was voor de Franse geschiedenis, maar dat is dus niet zo. De tijdgenoten besteedden amper aandacht aan de prestatie die Napoleon hier had geleverd. Alleen bij zijn meerderen maakte Napoleon enige indruk. Zijn optreden in Toulon resulteerde in het driemaal verhogen van zijn rang in enkele maanden, tot brigadier-generaal. Zijn toekomst leek verzekerd rooskleurig te worden, tot 27 juli 1794: de val van Parijs. Het bewind van Robespierre en al zijn aanhang valt. En omdat Napoleon ook tot zijn aanhang behoorde, werd hij al snel gearresteerd. Maar hij wordt al snel weer vrijgelaten en in zijn oude rang verheven. Hij krijgt de leiding over een voor Frankrijk zeer belangrijke veldtocht, namelijk die naar Italië.

Veldslag Italië

De jonge duivelskunstenaar De grote veldtocht van Napoleon begint eigenlijk al met de val van Robespierre. De Italianen doen een soort staatsgreep, die afgeslagen moet worden. Napoleon, op dat moment commandant van het garnizoen in Parijs, krijgt het bevel over het leger dat naar Italië gaat. De mensen zagen in die tijd de veldtocht van Napoleon als een heldentocht; \"de jonge duivelskunstenaar die een leger van hongerige, ellendige soldaten op weet te zwepen en zo overwinning op overwinning weet te behalen.\" Bovenstaande beschrijving van Napoleons kunnen is helaas niet waar. De historicus G. Ferrero heeft in 1936 in een boek de volgende conclusies getrokken over de veldslag in Italië: De militaire bekwaamheid van de beginnende veldheer is mateloos overdreven; het krijgskundig genie, zonder werkelijke ervaring meteen thuis in zijn rol van demiurg, is het bedenksel van een door de romantiek vergiftigd tijdperk, dat er naar smakte zich in het stof te mogen werpen voor de ideale held. De legerorganisatie en de daarvan afhankelijke tactiek zijn een product van de Revolutie en een schepping veel meer van Carnot dan van Napoleon. Het plan voor de veldtocht, de `Instructions`, waarnaar de veldheer gedwee heeft gehandeld, is van het Directoire. De capitulatie van Piëmont is niet te beschouwen als een vrucht van de veldtocht, omdat dit land al helemaal besloten was, de strijd te staken, ja, een bondgenootschap met Frankrijk wilde sluiten, vóórdat Napoleon ten tonele was verschenen. Van de onderneming was niet veel terechtgekomen, indien de Piëmontezen zich ernstig hadden schrap gezet. Begin veldtocht Volgens de bronnen die ik voor deze tekst heb gebruikt, begint elke beschrijving van de veldtocht met het leger. Waarom een uitzondering maken, dus ik begin ook maar bij het leger: Om kort te zijn: het leger was een zooitje. De soldaten waren slecht verzorgd, orde en tucht waren ver te zoeken. Napoleon had zich goed op zijn taak voorbereid, hij kende de (extreem) slechte toestand van zijn leger, de slechte kwaliteit van de wegen, de kwaliteit van het materiaal en het toekomende gevechtsterrein. Op 27 maart 1796 geeft Napoleon het bevel om te vertrekken. Als Napoleon met zijn leger bij de Alpen komt, dan wordt hij al opgewacht door Sardinische en Oostenrijkse legers. Na een heftige strijd van drie dagen, waarin het leger van Napoleon alles op alles moet zetten om te overwinnen, vlucht het Oostenrijkse leger richting Milaan. De Sardiniërs trekken zich terug uit het passen, en zo kan Napoleon met zijn leger Italië binnentrekken. Het leger vertrouwt Napoleon nu volkomen, en ook bij de vijand zit de schrik er nu goed in. Als Napoleon een goede week later in Cherasco aankomt, sluit de koning van Sardinië uit angst een wapenstilstand, zo was Napoleon er zeker van dat hij geen vijanden meer in de rug had en dat de wegen door Piëmont voor hem open lagen, waardoor Napoleons legers dan ook in twee weken heel Piëmont veroverde.

De kwestie Joséphine Napoleon verlangde erg naar zijn echtgenote Joséphine. Vlak voor de veldtocht waren ze getrouwd. Maar hoeveel brieven Napoleon ook schreef, Joséphine had geen zin om te komen, aangezien ze in Parijs genoot van het aanzien en de avontuurtjes met de adellijke mannen. Elke brief die Napoleon dus schreef, werd of genegeerd of met een kort briefje beantwoord. Zelfs toen Napoleon één van zijn mannen stuurde om haar te halen kwam ze niet, ze wendde een beginnende zwangerschap voor om maar niet uit Parijs weg te hoeven. Ongelukkig, omdat hij zijn geliefde niet kan zien, zet Napoleon de veldtocht voort richting Lombardije. De opmars gaat door en de voorspoed is aan de hand van Napoleon; binnen drie weken was ook Lombardije veroverd.

Voorspoed voor Napoleon Na een kleine onenigheid met Carnot over wie nu het bevel moest voeren over het leger, Napoleon alleen, of samen met Kellerman, trok Napoleon als enige bevelhebber met zijn leger door naar Rome. Op 1 juni berichtte Napoleon aan het Directoire dat heel Boven-Italië was bezet, daarmee bedoelde hij alleen Piemonte en Lombardije. De andere noordelijke provincies Zuid Tirol, Friuli en Venetië volgden echter al snel. Het leger kreeg versterkingen van een ander leger wat tegelijkertijd met Napoleon de Alpen binnen was getrokken om die te bezetten. Met die versterkingen sloot hij alle toegangswegen naar Italië voor de Oostenrijkse legers hermetisch af. De veldtocht ging door en de legers trokken als een niet te stoppen zwerm door het Italische landschap. Ferrara en Bologna vielen. Ook Ancona werd veroverd. Een Frans garnizoen werd er gelegerd en een schadevergoeding van twintig miljoen francs moest worden betaald, wat werd gedaan door kunstwerken en kostbare schilderijen aan het museum van Parijs af te staan. Op 29 juni had ook de onneembare vesting van Milaan zich overgegeven.

De kwestie Joséphine (deel 2) Ondanks deze zeer voorspoedige veldtocht was Napoleon nog steeds ongelukkig, omdat hij zijn Joséphine moest missen. Hij had zelfs zijn broer Jozef naar Parijs gestuurd om Joséphine over te halen om maar zo snel mogelijk naar Milaan te komen. Napoleon werd zelfs zo wanhopig, dat hij een brief naar het Directoire stuurde, met de mededeling dat hij ontslag zou nemen, als Joséphine niet naar Milaan zou komen. Eindelijk zwichtte Joséphine voor de druk en onder luid geklaag vertrok ze naar Milaan, waar ze Napoleon echter niet aantrof, omdat die druk bezig was met het nemen van maatregelen om de dreiging van een nieuw Oostenrijks leger van 70.000 man af te wenden. Napoleon smeekte haar dus om naar Verona te komen, maar ook dat weigerde ze. Toen liet Napoleon alles in de steek, en trok voor twee dagen naar Milaan, na die twee dagen vertrok hij weer even snel als dat hij gekomen was.

Problemen door Würmser & Alvinzi Op 29 juli viel het Oostenrijkse leger onder leiding van generaal Würmser aan. Door een goed geslaagde schijnbeweging van Würmser, kwam het leger van Napoleon in de problemen. Voor het eerst raadpleegde Napoleon zijn opperbevelhebbers. Op Augereau na was iedereen het er over eens dat het beter was om maar terug te trekken naar de veilige vesting van Milaan. Napoleon was het met Augereau eens en een bloedige strijd tussen de Oostenrijkse en Franse legers volgde. De veldtocht duurde vijf dagen, waarin het leger van Würmser een grote nederlaag lijd, en zich terug moet trekken naar Tirol. Napoleon gunt zijn soldaten een paar dagen rust, die hij zelf met Joséphine doorbrengt en dan trekt hij de Alpen in om het leger van Würmser helemaal te verslaan. Dit lukt hem goed, en de lof die hij van het Directoire krijgt is dan ook terecht. Op zijn vraag om nieuwe soldaten kan echter geen gehoor worden gegeven, omdat die er simpelweg niet meer zijn. Met krap 30.000 man moest Napoleon dus verder. Maar toen twee regimenten, die de pas bij Tirol moesten bewaken, na hevige gevechten hun post moesten verlaten, en een nieuw leger onder leiding van Alvinzi Italië binnen trok, kwam Napoleon serieus in de problemen. Bij de brug over de Ronco ontstaat een bloedig gevecht die uiteindelijk door Alvinzi werd verloren.

De kwestie Joséphine (deel 3) Als Napoleon, blij met de korte adempauze in de strijd, naar Milaan gaat om Joséphine weer te zien, blijkt dat zij naar Genua vertrokken is, waar ze een avontuurtje had met een luitenant. Toen Napoleon hier achter kwam, werd de luitenant ontslagen. Joséphine wist Napoleon er van te overtuigen dat zij onschuldig was in deze escapade.

Schoonmaak en einde veldtocht De winter trad in en Napoleon hield een grote schoonmaak in zijn leger. Iedereen die zichzelf verrijkte ten koste van de rest werd zonder genade opgetreden. Toen die reorganisatie klaar was, stond de volgende dreiging al weer voor de deur.

Strijd om de brug bij Arcola, november 1796
Alvinzi had een leger van 45.000 man op het been weten te brengen, dat vanuit verschillende hoeken het leger van Napoleon aanvalt. Ook deze aanval wist Napoleon door zijn meesterlijk strategisch inzicht af te slaan. Met al zijn manschappen trekt hij vervolgens naar Mantua, het laatste bolwerk in Noord-Italië wat nog niet was veroverd. Na een belegering ziet Würmser, die de stad had ingenomen, het niet meer zitten en gaat in onderhandeling met Napoleon. Een leuke anekdote hierover is, dat Napoleon niet zelf de capitulatie in ontvangst nam, maar hij stuurde zijn oude generaal Serurier, omdat hij het te vernederend von voor de oude Würmser om zijn zwaard aan de 27-jarige Napoleon te geven. Met de verovering van Mantua kon men heel Italië als veroverd zien en dus was de veldtocht beëindigd. In tien maanden tijd had Napoleon met een leger, dat in de sterkste periode slechts 50.000 man telde, in 12 veldslagen en meer dan 60 gevechten een vier keer zo grote overmacht verslagen.

Veldslag Egypte

Directoire bang voor succes? Nadat het Directoire van het succes van Napoleon in Italië had gehoord, schreef het een brief aan Napoleon, waarin hij van zijn commando in Italië werd ontheven en het commando kreeg over een nieuwe expeditie, dit keer naar Egypte. Ook al was het Directoire in de brief vol lof over Napoleon, hij wist wel beter. Het Directoire was bang voor hem en zijn immense populariteit en wilde hem het liefst zo ver mogelijk van Parijs vandaan houden. Maar Napoleon stort zich helemaal op zijn nieuwe opdracht. Pas als het mislukt is, verzint hij het verhaal dat het Directoire hem de vergetelheid in heeft willen sturen. Een verhaal wat maar deels waar was, aangezien het Directoire Napoleon wel graag buiten Parijs zag, maar daarvoor niet 35.000 man en Frankrijks enige vloot op het spel wilde zetten.

Nelson op jacht Dat de overtocht naar Egypte gelukt is, is echt een wonder. De Franse vloot lag in Toulon en de Engelse vloot, onder het bewind van de meesterlijke zeeman Nelson, lag voor Toulon. Die situatie handhaaft zich enkele maanden, tot half mei een storm opsteekt, waardoor Nelsons vloot ernstige averij krijgt en naar Sardinië moet om de schade te herstellen. Als hij terugkomt, is Napoleon vertrokken, maar waarheen?

Nelson gaat op zoek naar Napoleon, die inmiddels Malta heeft veroverd. Als Nelson ook op Malta aankomt, is Napoleon al weer vertrokken. Nelson kan de Franse vloot met geen mogelijkheid vinden. Dit is waarschijnlijk aan Nelson zelf te wijten, aangezien hij het niet gemerkt heeft dat op een nacht de twee vloten elkaar op nog geen 5 kilometer afstand waren gepasseerd.

Napoleon en de Islam Op 1 juli land de vloot voor Alexandrië, dat binnen een dag veroverd is. Napoleon speelt gelijk de Mahdi (een strijder die de mohammedanen zou verlossen van de onderdrukking. Dit heeft in 1886 geleid tot een Jihad, een heilige godsdienstoorlog). Hij laat de bevolking weten dat hij de Islam vereert en zijn gebruiken, dat hij de paus en de Maltezer ridders van hun macht heeft beroofd en dat hij is gekomen als vriend van de sultan. Er waren van te voren gedrukte afkondigingen in het Arabisch verspreid onder de burgers, die zeker een grote uitwerking gehad hebben.

Victorie & slecht nieuws De eerste slag die Napoleon in de Oriënt moet leveren, is tegen de Mammelukken. Deze slag is een makkie voor de Franse soldaten en de mammelukken worden dan ook snel verslagen. Zonder verdere moeite rukt Napoleon Cairo binnen, waar hij een slechte mededeling krijgt: de Franse vloot is eindelijk gevonden door Nelson en met een fantastische manoeuvre van de Engelsen verslagen. Alleen vice-admiraal Villeneuve wist te ontsnappen. Hierdoor is de verbinding tussen Napoleon en Frankrijk verbroken, waardoor Napoleon vast zit in zijn eigen verovering. Daarna volgt het ene slechte bericht het andere snel op. De Turkse sultan verklaart Napoleon de Jihad, de Engelsen brengen Napels in beweging, Oostenrijk dreigt Italië weer binnen te vallen en Rusland sluit zich aan bij de tweede coalitie die gevormd gaat worden. Van dit alles weet Napoleon nog niet veel af, hij is alleen maar blij dat hij onbereikbaar is voor Frankrijk, omdat hij zo alle vrijheid heeft om te doen wat hij wil.

Institut d\'Egypte Omdat Napoleon niet uit Egypte weg kan, moet hij de hulpbronnen van Egypte zelf gebruiken. Hij richt daarom het zogenaamde ‘Institut d\'Egypte\' op voor \"de bevordering en verbreding van de kennis\". Er wordt zelfs een krant opgezet, een wetenschappelijk tijdschrift verschijnt om de tien dagen en er worden opgravingen gedaan. Bij deze opgravingen wordt onder andere de Steen van Rosette gevonden in augustus 1799. Dat is de steen die de sleutel vormde tot de ontcijfering van het hiëroglyfenschrift.

Egypte in opstand Napoleon zelf probeert zoveel mogelijk op te gaan in de Oosterse cultuur. Hij ontvangt gasten op de voor die streek gebruikelijke manier, spreekt op hun wijze, met veel beeldspraak. Hij viert zelfs de verjaardag van Mohammed. Maar ondanks alles, komt de bevolking van Egypte toch in opstand. De 35.000 man die Napoleon mee heeft gebracht, zien de Egyptenaren als parasieten, omdat ze niets bijdragen aan de productie in Egypte. Zeker als ze horen dat er een heilige oorlog is uitgeroepen tegen Napoleon en zijn leger, is de opstand niet meer te houden. De opstand wordt met harde maatregelen neergeslagen door Napoleons soldaten.

Deze opstand heeft Napoleon wel doen inzien, dat hij de Turkse legers maar beter niet af kan wachten, dus neemt hij het besluit ze tegemoet te trekken. Dit doet hij om Egypte te beveiligen. Als hij de Syrische kustplaatsen kan veroveren, zou de Engelse vloot haar steunpunten kwijt zijn. Deze veldtocht naar Syrië liep echter uit op een ramp. Het eerste ‘incident\' vindt plaats in Jaffa. De stad wordt snel ingenomen, maar de andere kant van de verovering, de moorden, plundering en verkrachtingen, zorgen ervoor dat de veldheer Napoleon ook vanuit een ander standpunt bekeken wordt. De gruwel wordt nog erger, als hij een paar duizend gevangen genomen Turken laat executeren. Zijn opmars gaat echter verder het Heilige Land in. Deze benaming voor Syrië gebruik ik nu, omdat de veldtocht van Napoleon vaak wordt vergeleken met de eerdere veldtochten van de kruisvaarders tegen de Turken. Het Franse leger stuit op de vesting Saint Jean d\'Acre. Een oude schoolvijand van Napoleon, de overloper Philipeaux, heeft de leiding in handen van de verdediging in de stad. Van de zeezijde wordt de stad ook verdedigd door een Engels eskader onder het bewind van Sydney Smith. De bestormingen van het Franse leger worden allemaal afgeslagen. Aan beide zijden zijn hevige verliezen. Na twee maanden moet Napoleon terugtrekken, verslagen door zijn eigen militaire blunders. Terug in Cairo wordt Napoleon als overwinnaar en held ontvangen. Dit is te danken aan zijn zelfverzonnen voorstelling, die hij, in prima Arabisch, aan het volk opdist: de veldtocht is fantastisch gelukt, van Acre is geen steen op de andere blijven staan, zo erg, dat je niet kan zien dat er ooit een stad heeft gestaan.

Slag van Aboekir Vijf weken later verschijnt echter het Turkse leger in het kamp van de Fransen. Op dezelfde plaats waar eerst de Franse vloot werd verslagen door Nelson, in Aboekir, wordt nu een bloedige strijd tussen de Fransen en de Turken uitgevochten. Het Turkse leger was echter niet goed opgesteld, waar de Fransen gebruik van maakten. De Turken werden de zee in gedreven. 6000 doden en 4000 gevangenen was het resultaat. Niet een aanvaller ontkwam. Kort na de slag van Aboekir komt Napoleon te weten hoe de stand van zaken in Europa is en neemt het besluit om terug te keren. Hij laat het leger, dat door het Directoire al ten dode was opgeschreven, achter en keert terug naar Frankrijk.

Staatsgreep Voor de Franse Revolutie bestond Europa uit een aantal nationale staten; geen van deze staten streefde toen naar overheersing van alle andere. Er bestond een soort machtsevenwicht. Dynastieke belangen speelden een veel kleinere rol dan in voorafgaande eeuwen.

De achttiende eeuw kende veel oorlogen, maar die oorlogen werden met beperkte middelen uitgevochten, ook al omdat alle grote mogendheden met financiële moeilijkheden kampten. De belastingheffing was namelijk overal zeer gebrekkig mede doordat daarbij geprivilegieerde groepen moesten worden ontzien. Zo betekende het ingrijpen van Frankrijk in de Amerikaanse vrijheidsoorlog het failliet van de Franse staat. Pogingen om het belastingsysteem te hervormen liepen uit op de bijeenroeping van de Staten-Generaal, waarmee de Franse Revolutie zou beginnen.

De gebeurtenissen in Frankrijk deden in de eerste stormachtige jaren de coalitieoorlogen ontstaan, waarin Frankrijk steeds vocht tegen een verbond van andere mogendheden.

Tijdens de eerste coalitieoorlog veroorzaakte het voor Frankrijk ongunstige verloop de val van het Franse koningshuis waarna de Eerste Franse Republiek werd uitgeroepen.

Onder de nieuwe volksvertegenwoordiging, de Conventie, kwamen felle revolutionairgezindten aan de macht, die verantwoordelijk waren voor de moord op gevangen genomen aristocraten, die in heel Europa een schok veroorzaakte, en voor de terechtstelling van koning Lodewijk XVI, een daad die onder andere Engeland tot een oorlogsverklaring bracht.

Van Consul tot Keizer

Terug in Frankrijk Als Napoleon op 9 oktober 1799 weer terugkomt in Frankrijk vanuit Egypte, komen zijn broer Jozef en zijn echtgenote Joséphine hem tegemoet. Jozef om Napoleon in te lichten over de politieke situatie van Frankrijk en het wangedrag van Joséphine, Joséphine om haar zwager voor te zijn. Joséphine neemt echter de verkeerde weg en treft Napoleon dus pas als ze weer thuiskomt. Tegen alle verwachtingen in vergeeft Napoleon Joséphine voor de zoveelste keer. Napoleon was en bleef stapelverliefd op Joséphine, ondanks de vele keren dat zij hem bedroog.

Hoofd op het spel Sinds de overbekende Revolutie van 1789, is het bewind in Frankrijk zwak gebleven. Hier ziet Napoleon dan ook zijn kans. Omdat hij bij het volk erg populair is, vanwege de vele overwinningen die hij geboekt heeft voor Frankrijk, geniet hij ook de steun van het volk, die ten goede komt bij het grijpen van de macht. Het volk zou hem vrijwel zeker accepteren als nieuwe leider van Frankrijk en Napoleon zelf was bereid het risico te nemen, in tegenstelling tot vele anderen. De plannen voor die staatsgreep komen niet van zichzelf, maar van Sieyès. Die zocht alleen nog een man om zijn plannen ook daadwerkelijk uit te voeren. En het feit dat het Napoleon was, zegt niets. Sieyès had namelijk in eerste instantie gedacht aan Joubert, maar die was gesneuveld. Ook Moreau en Augereau stonden hoger in het lijstje van Sieyès, maar die vielen af, omdat ze niet de goede eigenschappen hadden. Ook Bernadotte, de toenmalige minister van Oorlog, haakte af. Hij had geen zin zijn hoofd op het spel te zetten (letterlijk!). Napoleon was dus de enige in gelijke rang, die overbleef om te doen wat de anderen niet konden of durfden.

Le Directoire est mort, vive Napoleon De staatsgreep van Napoleon wordt ook wel de Staatsgreep van Brumaire genoemd. Dit, omdat de staatsgreep van Napoleon plaatsvond op de achttiende Brumaire, volgens de Franse tijdrekening, wat gelijk staat met 9 november in onze huidige jaartelling (Ed. Zie ook overzicht Franse kalender in de F.A.Q.). Op die dag zorgde Sieyès ervoor, dat de Raad der Ouden, zij het met enige druk, Napoleon benoemde tot opperbevelhebber over de troepen. Napoleon stormde toen niet lang daarna met zijn legers Parijs binnen. Diezelfde avond besloot de Raad van Vijfhonderd, waarvan Lucien, Napoleons broer de voorzitter was, dat Napoleon zich verdienstelijk had gedragen voor volk en vaderland en dat het Directoire opgehouden had te bestaan. Zoals je hierboven al kan lezen, is deze staatsgreep allesbehalve democratisch verlopen. Toch werd de schijn hiertoe opgehouden tegenover het volk, men wilde immers niet nog een revolutie riskeren.

Democratisch alleenheerser? Napoleon neemt al snel na zijn staatsgreep de leiding stevig in handen met behulp van het leger. Hij begint ook gelijk aan het opzetten van een goed propaganda stelsel. Er wordt een driemanschap ingesteld, met Napoleon, Sieyès en Roger-Ducros. Napoleon begint vrijwel meteen na zijn bevestiging als machthebber te werken aan een groots project, waar we nu nog mee te maken hebben: de Code Napoleon, die ook voor onze grondwet de basis vormde. Het originele ontwerp van de Code Napoleon komt van Sieyès, die het ontwerp heel anders heeft bedoeld dan dat wat Napoleon er van gemaakt heeft. De Code Napoleon was een nieuwe grondwet, waarin onder andere werd vastgesteld dat ieder mens gelijkwaardig is voor de wet en waarin bepaald werd dat mensen niet meer gevangen gezet konden worden zonder dat er eerst een rechtszaak was geweest. Maar ondanks deze goede zaken bleef Napoleon alleenheerser, van volksvertegenwoordiging en algemeen kiesrecht moest hij niets hebben. Een voorbeeld daarvan, is dat de Code Napoleon eigenlijk door een volksstemming goedgekeurd zou moeten worden, maar voor de stemming was de uitslag al bekend. De grondwet was dus zeer goed bedoelt, maar omdat Napoleon nog steeds alleenheerser was, was er geen sprake van een echte democratie. Voor meer over de Code Napoleon verwijs ik je naar het gedeelte over de Regeringshervormingen van Napoleon.

Macht door oorlog & vrede Al snel na zijn staatsgreep wordt Napoleon Eerste Consul, aan wie hij net in zijn Code Napoleon alle macht had gegeven. De Tweede en Derde Consuls waren Cambacérès en Lebrun. Hij regeerde theoretisch gezien niet alleen, maar dat was echt alleen theoretisch. Hij verdeelde de ministersposten. Enkele ministers hebben later nog een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Frankrijk, een van die ministers is Talleyrand, de minister van Buitenlandse Zaken. Over deze persoon kan veel gezegd worden, maar ik zou teveel van het onderwerp afwijken als ik dat zou doen. Talleyrand kan zonder twijfel de meest invloedrijke diplomaat van de Napoleontische tijd genoemd worden. Hij was een van de weinige personen, die Napoleon van gedachten kon laten veranderen over een bepaald onderwerp. Zeker als het onderwerp een veldslag of verdrag betrof, moest daar veel overredingskracht voor gebruikt worden, aangezien het bekend is dat Napoleon prima zijn eigen buitenlandse politiek kon regelen. Ondanks dat Talleyrand zo’n belangrijk figuur is geweest, zal je hem in de verdere tekst niet tot nauwelijks tegenkomen; dit omdat de teksten anders veel te uitgebreid gaan worden en zo het overzicht verloren kan worden. De ministers handelden alleen op bevel van Napoleon, ze overlegden niet in de ministerraad. In 1802 werd Napoleon benoemd tot Consul voor het leven, waarmee de macht hem dus niet meer ontnomen kon worden. Veel mensen denken dat Napoleon dit alleen heeft kunnen bereiken door zijn vele militaire successen, sommige bekender dan de anderen, maar dat klopt niet helemaal, het heeft er wel mee te maken. De belangrijkste reden is, dat Napoleon eindelijk na 10 jaar van oorlog vrede wist te bewerkstelligen in Frankrijk. Een andere reden is de economische crisis van 1789, die uiteindelijk tot de Franse Revolutie leidde; na alle malaise van de Revolutie wilde het volk graag weer stabiliteit in het land. Dit was precies wat Napoleon beloofde. Toen Napoleon eenmaal Consul voor het leven was, was de stap naar het keizerschap niet groot meer, en in 1804 werd hij door de Senaat benoemd tot Keizer Napoleon I.

Veldtocht Rusland

Oorzaak en aanleiding De oorzaak voor de veldtocht naar Rusland is vrij lastig te vinden. Napoleon had immers vrede gesloten met Rusland. De oorzaak en ook de aanleiding moeten gezocht worden in de strijd tussen Engeland en Frankrijk, die nog steeds voortduurde. Om ervoor te zorgen dat Engeland geen oorlog meer kon voeren, moest Napoleon er voor zorgen dat Engeland niet meer kon handelen met het vasteland van Europa. Dit had Napoleon bewerkstelligd door het Continentale Stelsel in te voeren. De hele kustlijn van Europa was in Frans bezit en door zijn alliantie met Rusland, liep die, voor Engeland onbereikbare, kustlijn tot ver in Rusland. Napoleon maakte echter een fout, door het groothertogdom Oldenburg te annexeren, waar een familielid van de Russische Tsaar Alexander regeerde. Dit tastte de familiebanden van Alexander aan en was ontstemd over deze actie van Napoleon. In theorie bestond de Frans-Russische alliantie nog steeds, maar Napoleon wist dat hij op Rusland niet meer kon rekenen. Er zat dus een groot lek in zijn Continentaal Stelsel en via dat lek kon Engeland handel voeren en dus de oorlog tegen Frankrijk voortzetten. Dit is de aanleiding geweest voor de veldtocht van Napoleon naar Rusland in 1812. Beide landen bereiden zich voor op de oorlog, terwijl in theorie de alliantie nog steeds bestaat. Daarom zorgen beide landen er voor dat de ander niets van de voorbereidingen merkt. Dan, na een half jaar van bevelen, orders en voorbereidingen, is het in juni 1812 zo ver.

Kunst & oorlog De veldslag in Rusland is op verschillende manieren de geschiedenis in gegaan. Één daarvan is door het muziekstuk ‘1812\', een ouverture van Tschaikowsky, waarin de slag tussen de Fransen en de Russen op een magnifieke manier wordt vertolkt, onder andere door de volksliederen van beide landen te gebruiken als herkenningsmelodieën. De Russische schrijver Tolstoj heeft de opmars van de Franse legers richting Rusland beschreven als een stormvloed die met grote hoeveelheden mensen, onderverdeelt in verschillende legers, kwam. Die vergelijking is niet vreemd, het leger van Napoleon bestond uit soldaten van alle veroverde landen: Duitsers, Italianen, Fransen, Walen, Portugezen, Hollanders, Kroaten, Zwitsers; en op de flanken Pruisen en Oostenrijkers. Het is zelfs zo, dat van de ongeveer 500.000 soldaten die het leger telde, de Fransen sterk in de minderheid waren. Het grootste gedeelte bestond uit Duitsers. Napoleon maakte echter gelijk al een fout, door de meest onbetrouwbare manschappen op de flanken te zetten. Bij de opmars ging dat goed, maar bij de terugtocht heeft dit het leger ernstig in gevaar gebracht.

Verschroeide aarde Nog voor er ook maar één schot is gelost, komt het leger al in de problemen. De voedselvoorziening blijkt in de praktijk niet zo te werken als op papier beschreven is. De soldaten plunderen het land, voeren onrijp graan aan hun beesten, waardoor duizenden slachtoffers vallen, ook onder de soldaten zelf, nog voor het tot een strijd is gekomen. Als ze dan eindelijk het barre Rusland in trekken, wordt de situatie alleen nog maar slechter. De soldaten plunderen de dorpen, breken de huizen af, de voedsel- en drinkwatervoorziening wordt alleen maar slechter. De soldaten moeten daarom vervuild water drinken, waardoor de meest vreselijke ziekten uitbreken. Na 14 dagen is Napoleon al 135.000 man kwijt, alleen door ziekte en desertie. Wanneer Napoleon met zijn legers bij de eerste grote vestingstad aankomt, Wilna, denken de soldaten dat ze weer als vanouds kunnen vechten en dat ze in de stad genoeg voedsel en drinkwater kunnen vinden, waarmee ze de ziekten kunnen tegengaan. Maar, als ze in de stad aankomen, is die verlaten, geen Russen. En de voorraadschuren staan in brand, zodat er nog geen voedsel te vinden is. Deze tactiek, hij wordt ook wel de tactiek van de verschroeide aarde genoemd, van terugtrekken en alles vernielen wat de vijand zou kunnen helpen, werd door de Russen toegepast. Telkens als Napoleon bij een stad aankwam, waar hij dacht een nieuw voedseldepot te kunnen vinden om zo zijn leger uit de malaise te redden, bleek de stad verlaten en de voorraden verbrand. Sommige boeken beschrijven deze Russische tactiek als een slim uitgedachte tactiek, waarin alle lof wordt toegekend aan de Russen. De waarheid echter ligt iets anders. De Russen weten dat ze niet tegen het ontzaglijke leger van Napoleon op kunnen. Daarom rest hun maar een mogelijkheid om te overleven, namelijk de terugtocht. De omvang van zijn leger heeft Napoleon dus uiteindelijk de kop gekost.

Laatste overwinning: Smolensk & Borodino De tijd tikt door, Napoleon weet dat hij moet zorgen om voor de winter uit Rusland te zijn, maar zonder oorlogsbuit terugkomen in Frankrijk is te vernederend. Op 13 augustus breekt het leger op, voor een laatste mars naar Smolensk, waar twee Russische legers zich hebben verzameld. Napoleon had een mooie tactiek uitgedacht: de vijand voorbij marcheren, de linkervleugel omvatten en zo de terugweg naar Moskou afsnijden. Deze manoeuvre mislukte echter, door een paar factoren. De manoeuvre was er op berekend, dat Smolensk verdedigd zou worden. De Russen staan inderdaad het Franse leger op te wachten en een bloedige strijd ontwikkeld zich, tot ‘s avonds laat. Als Napoleon de volgende dag de slachting wil voortzetten, zijn de Russische legers vertrokken, Smolensk achterlatende als een brandende fakkel. De hele stad ligt vol met lijken en vele soldaten van het Franse leger sterven door vervuild water uit de bronnen van Smolensk. Napoleon besluit om toch door te gaan naar Moskou, om een groots succes te behalen. De weg van Smolensk naar Moskou is gemakkelijk en goed begaanbaar. De legers van Napoleon staan dan ook al snel in Moskou. Het Russische leger, onder bevel van Koetoezow, houd stand en de zo lang verwachte slag kan eindelijk beginnen. Voor de poorten van Moskou ontwikkelt zich de bloedige slag om Borodino, het dorp waar het gevecht zich afspeelde, die ternauwernood door de Fransen wordt gewonnen. Op 14 september trekt het leger van Napoleon eindelijk Moskou binnen, de laatste overwinning die Napoleon heeft behaald. Moskou is de enige stad die de vernietigingen van de Russen heeft overleefd. Als de Franse legers de stad binnentrekken, treffen ze dit geheel intact aan. Er zijn zelfs voorraden en paarden, waardoor Napoleon besluit hier enige tijd te blijven. Een besluit dat hij beter niet had kunnen maken.

Gruwelijke terugtocht Vijf weken nadat Napoleon Moskou is binnengetrokken, trekt het Franse leger weer terug richting Frankrijk. Vijf weken te laat, zoals later zal blijken. In Moskou heeft het leger zich goed voorzien van voorraden en nieuwe paarden, maar op het traject Moskou-Smolensk slaat het noodlot al weer toe. De paarden kunnen de lasten niet dragen, waardoor complete artillerie divisies achterblijven. De gewonden die niet op eigen krachten mee kunnen met de rest van het leger, wordt zonder pardon achtergelaten. Als de Russen weer langs Borodino trekken, liggen alle lijken van de vorige slag er nog, zestigduizend rottende lijken herinneren het Franse leger aan deze bloedige slag. Toen deed de beslissende factor in de ondergang van het Franse leger zijn intrede: de kou. Het is niet zo, dat het Franse leger is verslagen alleen door de winter. Hierboven staat al beschreven hoeveel verliezen het leger op de heenweg te verduren heeft gekregen, door honger en veldslagen, op de terugweg was dat hetzelfde, alleen hierbij speelde ook de kou een belangrijke rol. Napoleon heeft deze smoes zelf de wereld in geholpen. Gelijk toen hij terug was in Frankrijk kwam hij met het verhaal dat zijn leger onoverwinnelijk was tegen mensen, maar tegen de elementen niet op kon. Als het leger, dat eens ruim een half miljoen soldaten telde in Smolensk aankomt, waar ze hoopten voedsel te vinden, telde het nog maar een kleine 40.000 man. Honderden soldaten bleven ‘s ochtends na een stop bevroren achter, doordat de temperatuur al dagen niet meer boven het vriespunt was gekomen. En daar boven op, krijgt het leger ook nog korte aanvallen van de kozakken te verduren, die het leger opjagen, zonder dat ze het tot een echte veldslag laten komen. Dan komt het leger uiteindelijk aan op die plaats, die in geen enkele beschrijving van Napoleons veldtocht naar Rusland ontbreekt: de Berezina. Deze rivier was nog niet dichtgevroren, waardoor het leger in de problemen komt. Achter zich Koetoezow, die het Franse leger als sinds het vertrek uit Moskou achtervolgde, links en rechts ook Russische legers en voor zich de ijskoude rivier de Berezina, waarin de pontoniers zo snel mogelijk proberen een brug te slaan. De Russische legers rukken op en het Franse leger probeert zo snel mogelijk de rivier over te steken. Wat niet over de brug kan, probeert zwemmend de overkant te bereiken. Door de ijskoude stroom sterven nog eens duizenden soldaten van het Franse leger. Meestal eindigt een beschrijving over de Russische veldtocht van Napoleon bij de overtocht over de Berezina. De rivier die de laatste slag toekent aan het eens zo grote leger. Maar, het leger was nog maar net ter hoogte van Minsk, een heel eind van Frankrijk verwijderd. En pas nu trad de winter echt in. Temperaturen van 28 graden onder nul worden gemeten, hele divisies vriezen weg in een nacht. Dan neemt Napoleon een belangrijke beslissing. Hij besluit om het leger te verlaten en alleen terug te keren naar Frankrijk. Het leger trekt verder, een spoor van lijken achterlatend, tot ze op 9 december in Wilna aankomen. Een dag later verschijnen ook de kozakken en er beginnen hevige gevechten in de straten van Wilna, tussen de Fransen en de Russen. Ongeveer 10.000 man verlaat Wilna niet meer, althans niet levend. Met tientallen tegelijk worden de lijken de stad uitgesleept, om in massagraven begraven te worden. De komst van de legers zorgt er ook voor, dat de tyfus uitbreekt in Wilna, waardoor ook vele onschuldige burgers sterven. Als de graven vol zijn, worden de lijken midden in de stad verbrand. Het troepje mannen wat de stad verlaat kan nauwelijks nog een leger genoemd worden, het is een bende wat verder trekt richting Frankrijk. Als het leger de rivier de Njeman, de grens tussen Rusland en Polen, overtrekt, denken ze dat ze het ergste gehad hebben. Maar dan treft een nieuwe vijand de Fransen: de vlektyfus. Honderden soldaten, die alle gevaren en ontberingen hadden overleefd, moeten het hier ontgelden. Slechts een paar honderd man komt uiteindelijk in hun thuisland aan. De verliezen van Franse kant waren dus enorm, maar die aan de Russische kant waren nog groter. Ruim een miljoen mensen zijn gesneuveld aan de Russische zijde. De enigen die levend en wel in Frankrijk weer aankwamen, zijn Napoleon en een paar van zijn trouwste medewerkers; op 18 december 1812 eindigde de rampentocht naar Rusland.

Waterloo

Napoleons fouten Iedereen weet hoe deze slag is afgelopen, maar waar zat nu de fout van Napoleon, of maakte hij geen fout en was de tegenstander gewoon te sterk? Een paar fouten zijn snel aan te wijzen. Napoleon minachtte Wellington, onderschatte Pruisen en Grouchy, de aanvoerder van de linkervleugel van het leger, had hij onduidelijke instructies meegegeven. Hoewel dat laatste misschien te betwisten is, aangezien de bevelen van Napoleon zeer duidelijk waren. Grouchy moest de Pruisen aanvallen, voordat ze Waterloo zouden bereiken en de rechterflank zou de Engelsen aanvallen. Maar dat plan loopt dus mis en Napoleon en zijn legers ontmoeten de Engelsen en de Pruisen bij Waterloo. De exacte toedracht van de slag bij Waterloo is niet zeker, ik ga dan ook geen speculaties doen over de slag zelf. Wat ik er wel over kan vertellen, dat wat echt zeker is, zijn de details over het aantal slachtoffers, hoe hevig de strijd was en wanneer hij begon en eindigde.

De strijd breekt los Op 16 juni, begint Napoleon de veldslag tegen de Pruisen, bij Ligny. Het succes voor Napoleon is niet definitief, maar het leger van de Pruisen moet zich terugtrekken, wat ze doen in de richting van de Engelsen, naar het noorden, in plaats van naar zijn reserves in het oosten. Napoleon trekt het vluchtende leger achterna. Een dag later, 17 juni, ontmoet hij het leger van de Pruisen weer, samen met die van de Engelsen staan ze bij Waterloo. De strijd, de bloedige strijd tussen ruim tweehonderdduizend mensen, begint. Ruim 600 vuurmonden zaaien dood en verderf over het slagveld, waar de legers elkaar met zwaarden te lijf gaan. Het Franse leger haalt op een zeker moment een klein voordeel, als Ney, een Franse legeroverste, een charge uitvoert, die de Engelsen nog maar net kunnen weerstaan. Maar als op een gegeven moment de Pruisen doorbreken, breekt aan Franse zijde paniek uit. Duizenden doden en ruim 7500 gevangenen heeft Napoleon al verloren, als het Franse leger vlucht. Maar de cavalerie gaat achter de vluchtenden aan en hakt meedogenloos in op wie ze tegenkomen. Het leger sterft en geeft zich niet over, geheel in de geest van de keizerlijke toespraken die de houding van de ware soldaat uitvoerend heeft beschreven. De overgebleven soldaten beginnen daar al snel anders over te denken en geven zich toch maar wel over. Napoleon laat zijn leger weer in de steek, net als in Egypte en Rusland, om weer terug te keren naar Parijs.

In de steek gelaten & verbannen In Parijs aangekomen wacht hem echter een grote teleurstelling. Het volk heeft Napoleon in de steek gelaten en Lodewijk XVIII terug gehaald. Napoleon blijft nog een week in Malmaison, maar als hij hoort dat de Pruisen in aantocht zijn, om de mensheid een plezier te doen door Napoleon neer te schieten, vertrekt hij naar het westen. Hij vlucht weg, tot hij niet meer vluchten kan, hij zit klem. Dan volgt de, volgens historici, overbekende overgave aan de Engelsen, waarna hij wordt verbannen naar Sint Helena, waar hij blijft tot zijn dood op 5 mei 1821.

Napoleon verslagen

De Zesde Coalitie Napoleon is nog maar net terug van zijn mislukte veldtocht naar Rusland, als de Zesde Coalitie tegen Frankrijk gevormd wordt. Engeland, Rusland en ook Pruisen sluiten een verbond tegen Napoleon. Napoleon raapt een legertje bij elkaar en gaat de Pruisen tegemoet, die ook een leger gevormd hebben. Hoewel, het woord leger te veel eer is voor de bijeen geraapte horde opgewonden boeren, maar toch kost het Napoleon veel moeite om ze te verslaan. Op 4 juni 1813 sluit Napoleon een wapenstilstand, om een heleboel redenen, die zelfs nu nog steeds niet duidelijk zijn. Het enige wat we over die wapenstilstand zeker weten, is dat het een misrekening was, van de zijde van Napoleon. Hij had geen besef van de grootte van zijn leger, en wist ook niet in hoeverre Oostenrijk gereed was in te grijpen. Hij onderschatte de betekenis voor het herstel van zijn verslagen tegenstanders. Metternich maakte van de situatie gebruik, door een ‘bemiddeling\' aan te bieden. De voorwaarden waren niet mis; het gezag van Frankrijk in Duitsland, Polen, Holland en Spanje wed geëlimineerd en er kwam een einde aan de hegemonie in Zwitserland. Deze voorwaarden betekende een gigantische nederlaag voor de keizer, een nederlaag die Napoleon niet kon hebben, omdat zijn dictatuur was gebouwd op succes en niet op nederlagen. De wapenstilstand eindigt dan ook snel, op 10 augustus. Napoleon heeft dan drie legers tegenover zich staan. De Oostenrijkers verslaat hij zelf, bij Dresden. Dit succes wordt teniet gedaan door de nederlaag van zijn maarschalken

Coalitie staat aan de grens, gebrek aan geld & vertrouwen In het voorjaar van 1814 is Frankrijk weer even ver als in 1793. De legers van de Coalitie staan aan de grens van Frankrijk en het land zelf is weer één grote belegerde vesting. Met als enige verschil, dat de vijand dit keer bekend is met de Franse tactieken en dat de Franse legers niet meer zo bereid zijn om te vechten als in 1793.

Intussen moest Napoleon de verdediging organiseren, om de Pruisen, Russen en Oostenrijkers buiten de deur te houden. Maar de handel in Frankrijk stagneerde, de financiën daalden in een steeds groter tempo. Eerder kon hij Duitsland en Italië plunderen, om zo aan materiaal te komen, maar dit keer moest alles uit Frankrijk zelf komen. En daarbovenop verloor het Franse volk haar vertrouwen in hun leider. De jeugd verzette zich tegen de dienstplicht, de overheidsinstanties nemen geen initiatieven meer enz. Er is nog maar één manier om Frankrijk te redden en dat is door af te treden, wat hij dan ook doet. Het is alleen een paar maanden, honderden miljoenen francs en tienduizenden doden te laat.

Napoleon gaat naar Elba Eind januari neemt hij afscheid van zijn vrouw en kind, voor altijd, en vertrekt naar het leger. Hij probeert te redden wat er te redden valt, maar overal waar de vijandelijke legers verschijnen, geven de Fransen zich over. Begin februari lijkt het allemaal al verloren, maar de Coalitie legers splitsen zich op, om de voedselvoorziening beter te kunnen regelen. Napoleon maakt hier gebruik van, door hier en daar enkele kleine overwinningen te behalen, die de vijand wel ontmoedigen, maar Frankrijk niet kunnen redden. De opmars van de Coalitie is niet te stuiten en voor het eerst sinds vier eeuwen staat de vijand weer in Parijs. Dan komt de Senaat weer in actie, jarenlang hadden ze niets in te brengen; deden ze wat Napoleon hun opdroeg, maar nu keren ze zich tegen Napoleon. Ze vertellen Napoleon dat het leger genoeg van hem heeft, dat Frankrijk hem niet langer accepteert en dat hij zo snel mogelijk het land dient te verlaten. De Senaat doet hem een aanbod: Elba en een jaargeld voor hem en Parma voor Marie-Louise en het kind. Napoleon kan niet anders dan toestemmen en zo verdwijnt hij uit Frankrijk. Zijn plaats wordt ingenomen door Lodewijk XVIII en de regering doet er alles aan om er voor te zorgen dat Napoleon Bonaparte niet meer wordt dan een vage herinnering.