Napoleon

Inleiding

Dit werkstuk is geheel gewijd aan Napoleon I Bonaparte, keizer van Frankrijk, het grootste militaire genie van de 19e eeuw. Zijn leven hebben wij uitgebreid beschreven. Met name zijn taak en positie als legerleider. Voor Frankrijk veroverde hij het merendeel van West-Europa en Egypte. In deze nieuwe gebieden voerde hij hervormingen door om burgerlijke vrijheden te garanderen. In 1804 kroonde hij zichzelf tot keizer van Frankrijk en bracht hij het land in beroering door hervormingen te introduceren die eenheid moesten brengen in de door de revolutie verscheurde natie. Veel van Napoleons hervormingen zijn vandaag de dag nog steeds van kracht, waaronder de gelijkheid voor de wet van iedere burger.

Onderzoeksplan: Wij hebben als hoofdvraag “Wie was Napoleon?” gekozen en om het te beantwoorden, gebruiken wij de volgende 8 deelonderwerpen: 1. Zijn Jeugd
2. Het begin van Napoleons glansrijke carrière
3. De expeditie naar Egypte
4. De staatsgreep gevolgd door het consulaat
5. Keizer der Fransen
6. Bondgenoten
7. Vierde Coalitieoorlog (1806-1807). 8. Napoleon verbannen

1. Zijn Jeugd

Napoleon Bonaparte (oorspronkelijk: Napoleone Buonaparte) werd geboren op 15 augustus 1769 te Ajaccio, Corsica. Napoleon was tweede zoon en tevens vierde kind van Carlo Maria Buonaparte en Laetitia Ramolino.

Zijn vader, Carlo Bonaparte, was advocaat in Ajaccio. Napoleon leek echter meer op zijn moeder, een bazige jonge vrouw, naar Corsicaanse opvattingen een schoonheid, een rechtschapen hoedster van het grote gezin. Zijn ouders trouwden op 2 juni 1764, als een man van achttien en een vrouw van veertien, waarin de eerste periode met veel tegenspoed verliep. Bij de annexatie van Corsica door Frankrijk (1768) vluchtte Carlo Buonaparte met zijn vrouw. Toen alle weerstand hopeloos was geworden had hij tijdig de Franse zijde gekozen; hij sloot vriendschap met de nieuwe heren van het eiland. De beloning hiervoor was een studiebeurs voor zijn zeer begaafde zoon Napoleon. Ze kregen uiteindelijk dertien kinderen waarvan er acht bleven leven: Joseph, Napoleon, Lucien, Jérôme, Louis, Caroline, Elisa en Pauline. Toen Napoleon geboren werd was Corsica net een jaar Frans. Napoleon was een ongewone jongen en werd op school vaak gepest. Hij voelde zich te goed voor de spelletjes van andere leerlingen en was meestal somber en lichtgeraakt. Bij de lessen over de oorlog en dergelijke blijkt hij echter uit te blinken. Hij was voor de rest geen briljante leerling, eerder een middelmatige, hij weigerde Latijn te leren. Hij had verder wel interesse in aardrijkskunde en geschiedenis. Hij was ook heel goed met wiskunde en om de cijfers van wiskunde werd hij verder gestuurd naar de militaire Academie in Parijs. Daar maakte hij wat vrienden, die hij altijd bleef houden. In 1785 slaagde hij en kreeg een plaats bij de artillerie. Hij slaagde als nummer twaalf en werd benoemd tot onderluitenant. In dat zelfde jaar stierf zijn vader op 35-jarige leeftijd.

Vraag & Antwoord

Vraag: Hoe was Napoleon in zijn jeugd?

Antwoord: Napoleon was een vrij eenzame, sombere jongen in zijn jeugd. Dit werd nog eens versterkt doordat hij op school vaak gepest werd. Ook was hij geen briljante leerling, eerder een middelmatige, hij weigerde Latijn te leren. Als hij ergens interesse in had, zoals geschiedenis en aardrijkskunde, kon hij echter uitblinken. Ook was hij goed in wiskunde, daarom mocht hij gaan studeren in Autun en Parijs, waar hij wat vrienden kreeg.

2. Het begin van Napoleons glansrijke carrière In 1791, zes jaar later, deserteerde (=overlopen naar de vijand) hij om op zijn geboorte eiland Corsica te gaan deelnemen aan de bevrijdingsoorlog tegen Frankrijk. Een conflict met de leider, Pasquale Paoli, dwong hem en zijn familie naar Frankrijk te vluchten. Hier werd hij in genade aangenomen en zelfs tot kapitein bevorderd. Hij maakte een groot wiskundig aanvalsplan om het door de Engelse bezette Toulon te bevrijden. Dit was zo goed dat hij zelfs in december 1793 generaal werd. Na de val van Robespierre in juni 1794 werd hij voor korte tijd gevangen gezet, maar het Eerste Directoire (Uitvoerend Bewind van de Eerste Franse Republiek) begreep zijn waarde van steun en droeg hem met voorbijgaan van ouderen de leiding van belangrijke expedities op. Napoleon was een meester in het vinden van de zwakke plek van zijn tegenstanders. Zelf hield Napoleon veel van orde en regelmaat. In maart 1796 kreeg Napoleon de leiding voor een expeditie naar Italië, waarvoor hij een plan gemaakt had. Dit vormde het begin van Napoleons onstuitbare carrière. De opdracht was bovenal het werk van de directeur Barras, met wiens voormalige maîtresse, Joséphine de Beauharnais, Napoleon op 9 maart 1796 een burgerlijk huwelijk sloot. Dit gaf Napoleon een plaats in de heersende kringen. Op het huwelijksformulier maakte Napoleon zichzelf 18 maanden ouder, Joséphine haalde er 4 jaar af. Het werd een zeer korte plechtigheid. Napoleon zelf kwam twee uur te laat en toen hij aankwam schudde hij de inmiddels slapende ambtenaar wakker en zij: ‘Trouw ons maar gauw’. Hij had haast, zoals altijd. 48 uur later vertrok hij alweer van zijn bruid; hij was immers door Barras tot opperbevelhebber van het Franse leger in Italië benoemd, waar hij dus naar toe moest. Napoleon was klein en tenger en hij was toen pas 27 jaar. De bedoeling van het staatsbestuur was een offensief in drie richtingen en in april 1796 voorkwam hij de Oostenrijkse en de Piemontese strijdkrachten. Hij kreeg de beschikking over zo’n 30.000 man die kleding en voedseltekorten hadden. Hun moraal was laag maar Napoleon maakte beloftes waardoor ze weer energie kregen. Nadat zijn troepen stormenderhand de brug over de Adda bij Lodi genomen hadden en de Oostenrijkers de terugtocht hadden aanvaard, hield hij op 15 mei 1796 als overwinnaar in grootste stijl zijn intocht in Milaan. Hier begon dus zijn Caesarendroom Europa te beheersen zoals eens de Romeinse keizers en in hun kielzog Karel de Grote had gedaan.

Napoleon deed ook vaak dingen zonder toestemming van het staatsbestuur (Directoire), maar stuurde daarna de buit van de strooptochten naar Parijs om het ze tevreden te stellen. Hij veranderde de politieke structuur van Italië door nieuwe republieken met een eigen grondwet te maken, die erg op die van de Fransen leek. Zijn wapenstilstand met Modena verbrak hij om vervolgens het gehele hertogdom te veroveren en van de kaart te vegen, met als smoes dat de hertog de Oostenrijkers zou hebben geholpen. Hij liet de republiek Genua onder Franse bescherming plaatsen, waar hij de inwoners flink voor liet betalen. Zijn plan om naar Wenen door te stoten, mislukte door krachtige tegenstand van het herstelde Oostenrijkse leger. Napoleon kwam toen in een moeilijke situatie terecht, daarom stemde hij op 18 april 1797 in waarbij de keizer de Zuidelijke Nederlanden en Lombardije aan Frankrijk afstond en zelf het grootste deel van Venetië verwierf.

Voorlopig installeerde Napoleon zich op het landgoed Mombella bij Milaan, waar hij en Joséphine een vorstelijke hofhouding creëerden. In het najaar van 1797 stichtte hij de Cisalpijnse republiek (Lombardije) en verenigde daarmee later de Cispadaanse. Op 17 oktober 1797 was er de vrede van Campo Formio. Dit was een gesloten vrede tussen Oostenrijk en Frankrijk. De vredesonderhandelaars waren generaal Napoleon en graaf Ludwig von Cobenzl. Oostenrijk stond de Zuidelijke Nederlanden, Milaan, Modena en Mantua af en verkreeg van het Venetiaans gebied Istrië, Dalmatië en het links van de Adige (Etsch) gelegen land met de stad Venetië; daarentegen ontving Frankrijk de bezittingen van Venetië in Albanië en de Ionische Eilanden. Onrust te Rome gaf Napoleon in december 1797 een motief om ook daar in te grijpen: op 10 februari 1798 trok een Frans leger de stad binnen. Paus PiusVI werd als wereldlijk heerser bedrogen, gearresteerd en naar Frankrijk gedeporteerd, waar hij spoedig overleed. Rome werd de hoofdstad van de Romeinse Republiek.

3. De expeditie naar Egypte Na de vrede van Campo Formio werd alle aandacht geconcentreerd op de oorlog tegen Engeland. Reeds op 2 november 1797 belastte het Tweede Directoire (sept. 1797-nov. 1799) Napoleon met het opperbevel. De regering wilde dat hij in oorlog ging tegen Engeland, maar hij haalde de regering over door te zeggen dat Engeland het best bestreden kon worden door de Britse handel in het oosten te blokkeren. De regering stemde toe en zo trok hij via Malta Egypte binnen. Al snel veroverde Napoleon Egypte. Engeland won enkele dagen later bij Aboekir een slag op zee (ook: de slag van Aboekir) en heerste zodoende over het Middellands zeegebied. Het Franse leger in Egypte raakte hierdoor geïsoleerd. Ook Oostenrijk, Turkije, Rusland en Napels gingen in oorlog tegen de Fransen. Hierdoor verloor Frankrijk zijn bezittingen in Italië, op Genua na. Toen Napoleon vernam wat er allemaal met Frankrijk gebeurde ontsnapte Napoleon van Egypte en trok hij naar Parijs.

4. De Staatsgreep gevolgd door het consulaat Napoleon kreeg de steun van het volk, omdat ze allen zeer ontevreden waren tegen de huidige regering. Napoleon sloot een complot om het Directoire af te zetten. Deze gebeurtenis wordt de staatsgreep van de 18 Brumaire (9 nov.) genoemd. Dit betekende het begin van een nieuw tijdperk. Er kwam een nieuwe grondwet die inhield dat drie consuls de macht kregen, Napoleon werd de eerste. De naam voor deze nieuwe regering was het Consulaat. De staatsgreep werd later wettig verklaard door de grondwet van 13 december 1799 totdat de constitutie van 24 december 1799 een autoritair systeem invoerde, waarin hij als eerste consul vrijwel onbeperkte macht verwierf. De nieuwe regering had nog wel twee wetgevende vergaderingen, maar deze mocht alleen beslissen of een wet, die door de consul werd gemaakt, aangenomen of afgewezen werd. In 1800 vormde hij een commissie om het burgerlijk recht te codificeren (=in een wetboek vast leggen), wat later in 1804 resulteerde in de beroemde Code Napoléon of Code Civil, het Frans burgerlijk wetboek. Napoleon was de machtigste man van Frankrijk. Hij leek het land als de beste te kennen en werkte hard de economie vooruit te helpen. Napoleon begreep dat je het beste een land kon opbouwen als er vrede was. Daarom bood
Napoleon omliggende landen vrede aan. Rond kerstmis 1799 bood Napoleon ook Engeland en Oostenrijk de vrede aan. Deze twee landen vonden alleen de voorwaarden tot vrede zo belachelijk dat ze een bondgenootschap tegen Frankrijk sloten. Napoleon trok vervolgens voor de tweede keer naar Noord-Italië. Deze keer trok hij via de Grote Sint-bernard pas over de Alpen. De tocht liep zeer voorspoedig en binnen een maand was Napoleon bij Milaan aangekomen (2 juni 1800). Hij had zijn tegenstander weer verrast. Hij was bij het Po-dal voor ze er erg in hadden. Napoleon wilde met één veldslag de oorlog beslissen. Deze veldslag van Marengo vond plaats op 14 juni 1800. Napoleon werd echter totaal onverwacht door een Oostenrijks leger van een andere kant aangevallen en na lang weerstand geboden te hebben moest zijn leger terugtrekken. De Oostenrijkers dachten de overwinnaar te zijn en gingen in een nabij gelegen plaats rusten. Een paar uur later arriveerde nieuwe troepen en Napoleon begon een nieuwe aanval. Dit hadden de Oostenrijkers zeker niet verwacht en Napoleon won in twee keer. Napoleon bood de Oostenrijkse keizer opnieuw vrede aan. De vrede liet overigens lang op zich wachten. Er brak zelfs opnieuw oorlog uit, maar het leger van Napoleon won uiteindelijk toch. Op 9 februari 1801 in Lunéville werd het vredesverdrag door Oostenrijk en Napels getekend. Het bondgenootschap van Engeland en Oostenrijk was inmiddels verbroken. Door dit verdrag kreeg Frankrijk weer de macht in het grootse gedeelte van Italië. Later accepteerde ook Rusland het vredesverdrag. Op 15 augustus van dat jaar sloot Napoleon een overeenkomst met paus Pius VII die de katholieke kerk vertegenwoordigde. Dit was een slimme zet omdat hij zo ook geliefd werd onder de katholieken terwijl hij zelf geen gelovige was. Ook met Engeland werd vrede gesloten. Engeland versloeg het laatste Franse leger in Egypte en tekende vervolgens een verdrag. Dit gebeurde op 27 maart 1802. Het werd de vrede van Amiens genoemd. De mensen van Frankrijk konden hun geluk niet op. Napoleon was de held van Frankrijk. Later in 1802 werd bij een volksstemming Napoleon met een overweldigende meerderheid tot consul voor het leven gekozen. Napoleon liet een nieuwe grondwet opstellen waarin stond dat hij de bevoegdheid had om verdragen te sluiten, wetgevende organen te ontbinden en zelfs beslissingen van de rechter te ontbinden. Je zult begrijpen dat hij nu alles kon doen en laten. Frankrijk was een dictatuur geworden.

Vraag & Antwoord

Vraag: Was Napoleon een rechtvaardig staatsman?

Antwoord: Ja, tegen de burgers was Napoleon rechtvaardig. Hij vormde niet voor niks een commissie om het burgerlijk recht te codificeren. Hij was ook niet de vernietiger van de revolutie, maar de alleenheerser die haar na jaren van radeloze verwarring verstevigde.

5. Keizer der Fransen Napoleon wilde meer dan alleen consul voor het leven. Hij wilde dat zijn macht overging op zijn nageslacht. De republiek moest een erfelijke monarchie worden. Als eerste liet hij zich door het Senaat (De toenmalige Franse Eerste Kamer) uitroepen tot ‘keizer der Fransen bij de gratie Gods en de grondwet van de republiek.’ Dat was overigens vrij vreemd, omdat de mensen 15 jaar terug nog af wilden van een erfelijke monarchie. Hierdoor was immers de revolutie ontstaan. Op 2 december 1804 werd Napoleon met veel pracht en praal in de Notre Dame in Parijs tot keizer gekroond. Paus Pius VII was er speciaal voor naar Parijs gekomen. Toen de paus de kroon op het hoofd van Napoleon wilde zetten, knielde hij niet maar pakte de kroon af en zette hem zelf op zijn hoofd. Hiermee liet hij zien dat hij de machtigste was. Napoleon was bij zijn volk niet alleen geliefd omdat hij een goed militair leider had bewezen te zijn, maar ook omdat hij een goed politiek leider was. Op dezelfde dag in 1804 werd ook Josephine door Napoleon gekroond tot keizerin. Josephine was toen 41 jaar en Napoleon was toen 35 jaar. Op 18 maart 1805 werd ook de Italiaanse republiek omgezet in een monarchie, met Napoleon als koning. Zijn stiefzoon, Eugène de Beauharnais, werd als onderkoning met het feitelijke bestuur belast. Coalitieoorlogen zijn in het algemeen oorlogen waarbij verschillende staten tegen een gemeenschappelijke vijand optreden. In het bijzonder duidt men met coalitieoorlogen de zeven oorlogen aan die de Europese mogendheden sinds 1793 tegen de Franse Republiek en tegen Napoleon voerden. Een andere benaming voor de Eerste en Tweede Coalitieoorlog is Franse Revolutieoorlogen: het doel hiervan was het tegengaan van de verspreiding van de denkbeelden van de Franse Revolutie. De overige coalitieoorlogen komen verder in dit werkstuk voor.

De slag bij Austerlitz in de Derde Coalitieoorlog (1805) In de Derde Coalitieoorlog tegen Engeland, Oostenrijk, Rusland en Zweden verbonden Spanje, Baden, Württemberg en Beieren zich met Napoleon, terwijl Pruisen in ruil voor het Engelse Hannover neutraal bleef. Napoleons leger, de Grande Armée, boekte tegen coalitielegers grote successen. Ze trokken bliksemsnel de Rijn over (25 sept. 1805) en versloeg bij de Donau Mack bij Ulm (15 okt.) Op 2 december vond bij het Tsjechische plaatsje Austerlitz de Driekeizersslag (=Slag bij Austerlitz) plaats. Hier zegevierde Napoleon I Bonaparte over de in mankracht 22% sterkere legers van Alexander I van Rusland en Frans I van Oostenrijk. De slag, een merkwaardig voorbeeld van defensieoffensief met tactische doorbraak, wordt algemeen als een van de schitterendste overwinningen van Napoleon beschouwd. Napoleon verloor 8000 man, de tegenstander 27.000 man. De Russen trokken zich terug naar Polen en de Oostenrijkers moesten de Vrede van Presburg aanvaarden (26 dec.).

Vraag & Antwoord

Vraag: Hoe was Napoleon als legerleider?

Antwoord: Napoleon was heel anders dan andere generaals. Zij waren alleen maar tevreden als ze zich nergens om hoefde te bekommeren. Napoleon kon kortaf en bazig zijn tegen de generaals, maar voor zijn soldaten had hij altijd een vriendelijk woord over. Hij begaf zich onder hen als een vriend, herinnerde zich vele van hun namen en praatte met hen over hun gezinnen. Geen enkele generaal had zoiets eerder gedaan en de soldaten mochten Napoleon graag en hadden bewondering voor zijn moed. Een goed voorbeeld was de slag bij Lodi toen het noodzakelijk was een brug te bezitten. De bombardementen van de Oostenrijkers waren verschrikkelijk, maar Napoleon wist zijn kanonnen op de brug te krijgen en laadde ze zelf. De Franse soldaten, die er aan gewend waren dat hun generaals zelf buiten het gevecht bleven, stonden verbaast toen ze hun nieuwe commandant bezig zagen als kanonnier. Maar wat nog verbazingwekkender was: hij wist precies wat hij moest doen. Na Lodi stond hij in het leger bekend als ‘le petit caporal’-de kleine korporaal. Napoleon heeft in een hele korte tijd heel veel bereikt, met grote gevolgen voor de geschiedenis van Europa. Bij de vele veldslagen die hij gevoerd heeft, heeft hij dan ook laten zien dat hij bepaald niet dom is. Zijn militaire successen berustten op o.a. snelle marsen, verrassende troepenconcentraties op strategische punten, een systematisch gebruik van de artillerie en het gebruik van massalegers.

6. Bondgenoten De eerste bondgenoten van Napoleon waren allerlei landen waar ook revoluties waren uitgebroken. Deze landen stelden zich als het waren onder Franse leiding, omdat ze ook hun voorbeeld van de revolutie hadden. Zo kreeg Napoleon al snel de beschikking over België, Nederland, Luxemburg en delen van Duitsland en Italië. Later kreeg hij de zeggenschap in een groter deel van Italië door dit te veroveren van de Oostenrijkers. Toen Napoleon in Egypte zat veroverde Oostenrijk deze gebieden weer terug, maar toen Napoleon de macht in Frankrijk overnam heroverde hij deze gebieden weer tijdens de tweede Italiaanse veldtocht. In 1801 werd Oostenrijk dan ook bondgenoot van Frankrijk. Later sloot ook Rusland zich bij dit bondgenootschap aan en zelfs Engeland in 1802. Op dat moment had Napoleon veel bondgenoten en begon Napoleon Frankrijk op te bouwen. In 1807, nadat Napoleon velen oorlogen was aangegaan maakte hij een bondgenootschap tegen Engeland. Van een echt bondgenootschap was echter geen sprake, want Denemarken, Rusland, Pruisen en Oostenrijk werden verplicht zich aan te sluiten.

Engeland
Engeland is in het leven van Napoleon de belangrijkste tegenstander geweest. Van Engeland verloor hij ook het vaakst, vooral over zee waar de Britten ijzersterk waren. Engeland was vanaf 1792 in oorlog met Frankrijk. De enige keer dat deze twee landen vrede sloten was in 1802. Genaamd De vrede van Amiens. De vrede kwam overigens tot stand nadat Engeland het Franse leger in Egypte had verslagen. De vrede was echter van korte duur, want in 1803 zegde Engeland de vrede op. De oorspronkelijke bedoeling van Napoleon was een invasie op Engeland. Hij liet een enorme vloot bouwen, maar om Engeland te bereiken moest Napoleon het Kanaal overkomen. Maandenlang vocht Napoleon tegen de Engelse vloot, maar deze was veel sterker. Dit bleek nogmaals uit de slag bij Trafalgar, nabij Cádiz. De Franse vloot vluchtte om de confrontatie met de Engelse admiraal Nelson uit de weg te gaan. Napoleon was woedend en stuurde zijn admiraal Villeneuve terug om de strijd aan te gaan. Waar Villeneuve bang voor was gebeurde. Op 21 oktober 1805 vernietigde Nelson meer dan de helft van de Franse vloot zonder zelf één schip te verliezen. De Fransen gaven zich gewonnen. Admiraal Nelson kwam wel om bij de slag, maar hij had de strijd met Frankrijk over zee voorgoed gewonnen, Napoleon heeft Engeland nooit meer over zee geprobeerd te verslaan. Napoleon begreep dat hij de strijd met Engeland op een andere manier moest uitvechten. Daarom voerde hij in 1806 het Continentaal Stelsel in Europa in. Dit betekende dat geen enkel land handel mocht drijven met Engeland. In praktijk kon hij niet veel meer doen dan de havens in de landen waar hij iets te zeggen had af te sluiten voor Engelse handel. Het stelsel mislukte volledig omdat het verbod openlijk werd genegeerd. De Engelsen draaiden het zelfs om, ze blokkeerden alle havens waar Frankrijk iets over te zeggen had en zo kon Frankrijk moeilijk handel met landen drijven. Verder was Engeland bij alle coalities aanwezig om Napoleon ten val te brengen.

7. Vierde Coalitieoorlog (1806-1807) Door de terugtrekking van Oostenrijk uit de derde coalitie werd in september 1806 een nieuwe coalitie gevormd. Engeland, Pruisen en Rusland sloten een verbond tegen Frankrijk. Napoleon wilde Pruisen bezitten, omdat dit land een struikelblok vormde. Napoleon trok naar Saksen en versloeg binnen een week de Pruisen op 14 oktober 1806 in Jena. In juni 1807 versloeg Napoleon vervolgens de Russen bij Friedland. De Russen tekenden de vrede van Tilsit en daarmee werd een Frans-Russisch bondgenootschap getekend. De Russen stemden in bij de verdeling van Pruisen. Pruisen werd opgedeeld in het Groothertogdom Warschau en het Koninkrijk Westfalen. Het Franse bondgenootschap was in Rusland niet erg populair: de handel op Engeland, die nu stagneerde, was voor Rusland zeer gunstig geweest. In dit jaar scheidde Napoleon van z’n vrouw, Marie-Rose Joséphine omdat, volgens hem, het aan zijn vrouw lag dat hij nooit kinderen had gekregen. Vrij snel daarna hertrouwde hij met de Oostenrijkse Marie Louise (21 jan. 1810. Hij kreeg van haar een zoon die ‘De koning van Rome’ genoemd werd.

Op 31 december 1810 liet Rusland officieel weten niet meer mee te doen aan het continentaal stelsel van Napoleon. Dit was een van de redenen waarom Frankrijk naar Rusland trok. De andere reden waarom Napoleon Rusland binnen trok was dat hij grote meningsverschillen had met de toenmalige tsaar Alexander over Turkije en Polen. In 1812 maakten Frankrijk en Rusland zich dan ook klaar voor de oorlog. De Russische veldtocht (1812) Napoleon maakte een enorm leger van meer dan 500.000 man. Dit leger bestond uit allerlei verschillende nationaliteiten namelijk: Italianen, Polen, Zwitsers, Hollanders, Duitsers en Spanjaarden. Dit grote leger (Grande Armée) bracht als nadeel mee dat het moeilijk te verplaatsen was en te groot om goed te bevoorraden met voedsel. Toen de Russen zagen hoe groot het leger van Napoleon was trokken ze terug Rusland in, in plaats van een confrontatie aan te gaan. Als de Russen dit niet hadden gedaan waren ze zeker verslagen. Op de terugtocht van de Russen vernielden en verbranden ze alles wat mogelijk bruikbaar zou zijn voor het leger van Napoleon. Waterputten werden vergiftigd en hierdoor en door voedselgebreken stierven tienduizenden soldaten van Napoleon. Op 15 augustus (op z’n 43e verjaardag) bereikte het leger van Napoleon de Russische stad Dnjepr. Twee dagen later ontstond de eerste confrontatie. Dit was bij de stad Smolensk, van een echte confrontatie was nauwelijks sprake omdat de Russische legers gegroepeerd terug trokken. Het leger van Napoleon werd zo steeds dieper Rusland in getrokken en hierdoor moeite om zich te bevoorraden en verplaatsen. Na een veldslag aan de oevers van Moskva trok het leger van Napoleon op 14 september de stad Moskou in. Meer dan de helft van de 500.000 soldaten waren al gesneuveld. De Russen verbranden en vernielden ook hun eigen hoofdstad om zo het leger van Napoleon te bestrijden. Vijf weken lang wachtte Napoleon op een vredesverdrag van tsaar Alexander. Dit kwam niet en Napoleon kon niets anders doen dan terugtrekken, want de voedselgebreken zouden zijn hele leger uitmoorden.

De terugtocht van het leger van Napoleon uit Rusland werd een hel. Velen zouden sterven. Door voedselgebreken gingen de soldaten zelfs katten en paarden eten. Ze moesten alles doen om in leven te blijven. De zwakkeren werden achtergelaten en vroren dood of werden door de wolven opgegeten. Soms vonden de Russen hen. Tijdens de terugtocht werd het leger van Napoleon constant aangevallen door de Kozakken, een aparte volkstam uit Rusland. Toen de winter viel waren er nog maar 100.000 soldaten over. Toen ze voor de rivier de Berezina stonden (28 nov.) waren er nog 40.000 soldaten over. De brug bij de rivier Berezina was door de Russen vernield en aan de overkant van de rivier stond een groot Russisch leger te wachten. Napoleon wist de Russen te misleiden door net te doen alsof ze op een andere plaats overstaken. De Russen trokken weg naar een andere oversteekplaats van de Berezina. Toen ze in gaten hadden dat Napoleon toch gewoon op de eerste plaats overstak, was het grootste gedeelte van zijn leger al aan de overkant. Toch werden ook hier grote verliezen geleden. Vanaf de overkant van de rivier droeg Napoleon het bevel over aan zijn maarschalk en ging hij zelf als eerste terug naar Parijs. Toen het leger van Napoleon op 18 december de grens behaalde bestond het leger nog maar uit 18.000 soldaten. Napoleon kon niet verbergen dat de tocht naar Rusland een enorme blunder was geweest, maar hij gaf de strenge winter de schuld van alles.

Napoleon trok terug naar Frankrijk om een staatsgreep te verwerpen (=afkeuren) en om een nieuw leger voor te bereiden, want andere Europese grootmachten zagen dat Napoleon kwetsbaar was en samen probeerde ze Napoleon ten val te brengen. Napoleon kon deze ramp niet meer te boven komen. In 1813 werd zijn nieuwe leger van bijna 200.000 man onder de voet gelopen door 300.000 Russen, Pruisen, Oostenrijkers en zweden in de slag bij Leipzig. Één jaar later reden zijn vijanden Parijs binnen. Napoleon

moest zijn recht op de Franse troon opgeven en afstand doen van de Franse troon. In zijn afscheidstoespraak voor zijn beste en meest toegewijde soldaten, de Keizerlijke Garde, op 20 april 1814 zei hij:

‘Soldaten, ik zeg jullie vaarwel. We zijn Twintig jaar samen geweest. Jullie hebben je altijd voorbeeldig gedragen. Wees trouw aan je nieuwe koning en aan je nieuwe officieren. Laat het land dat jullie liefhebben niet in de steek. Adieu, mijn kinderen. In mijn hart zal ik altijd bij jullie zijn. Vergeet mij niet!’

Lodewijk XVIII nam de macht in Frankrijk over. Hiermee keerde het huis van Bourbon terug op de troon.

8. Napoleon verbannen Napoleon mocht zich vredig terugtrekken op het eiland Elba, voor de kust van Italië. Hij werd de heerser van het eiland en behield zijn keizerstitel. Ook mocht hij zo’n 400 soldaten van de Oude Garde (Keizerlijke Garde) met zich meenemen. Bovendien sloten zich nog eens 500 tot 600 vrijwilligers bij deze soldaten aan. Napoleon was nog een jonge man. Men kon niet verwachten dat een man met zijn energie en geweldige talenten de rest van zijn leven op een piepklein eilandje zou slijten.

Hij besloot te ontsnappen. Op 26 februari 1815 verliet Napoleon, samen met zijn legertje van slechts duizend man, het eiland Elba. Op 1 maart zetten ze voet aan wal bij Antibes aan de Franse kust, dit luidde de Honderd Dagen in, de laatste periode van de Napoleontische heerschappij. Napoleon begon aan een lange mars naar Parijs. Hij ging eerst naar Grenoble en Lyon. De krantenkoppen hielden de Parijzenaars op de hoogte van Napoleons vorderingen. ‘De tijger is losgebroken.’ ‘Het monster is al drie dagen op zee.’ ‘De schurk is geland.’ Maarschalk Ney, een van de bevelhebbers waarin Napoleon vertrouwen stelde, zei tegen de nieuwe franse koning, Lodewijk XVIII, dat hij Napoleon ‘in een ijzeren kooi’ naar Parijs zou brengen. Maar Ney raakte, net als vele andere Franse soldaten, al snel gecharmeerd van Napoleon en liep over. En zo sloot Ney en zijn soldaten zich aan bij het groeiende leger van Napoleon, terwijl het Parijs naderde. Op 20 maart 1815 reed hij, onder het gejuich van duizenden mensen, in een open koets door de straten van Parijs. In slechts twintig dagen had hij Frankrijk heroverd. Zonder dat er één schot was gelost. Zonder dat er één klap was uitgedeeld. De nieuwe koning, Lodewijk XVIII, vluchtte. Doordat de oude garde nog lang doorvocht kon Napoleon nog ontsnappen. Hij wist maar net uit de handen te blijven van de Pruisen van Blücher, die hem onmiddellijk zouden hebben doodgeschoten. Voor de tweede keer nam Napoleon afscheid van de troon. Bij Rochefort, aan de westkust van Frankrijk, verschuilde hij zich in een Brits oorlogsschip, de Bellerophon, waar hij later door de Engelsen gevonden zou worden. Na enige besprekingen waren de geallieerden overeengekomen dat hij verbannen moest worden naar het kleine, rotsachtige eiland St. Helena, midden in het zuidelijke deel van de Atlantische oceaan. Op 15 oktober 1815 kwam Napoleon op St. Helena aan, nog geen acht maanden na zijn vertrek van Elba in Februari. Ontsnappen van St. Helena was onmogelijk. Zijn verblijf was aangenaam, maar zonder enige luxe. Hij had veel klachten Hij raakte bevriend met een paar Britse bewoners van het eiland en begon zijn memoires te schrijven. Daarin schepte hij op over zijn prestaties.

‘Als het me was gelukt, zou ik zijn gestorven met de reputatie van de grootste man die ooit heeft geleefd. Maar nu zal ik, hoewel ik heb gefaald, worden gezien als een uitzonderlijk man. Ik heb vijftig grote veldslagen gevoerd, die ik bijna allemaal heb gewonnen. Ik ben zelf van niets opgeklommen tot de machtigste monarch ter wereld. Europa lag aan mijn voeten’

Wellington, Napoleons voornaamste tegenstander bij Waterloo, zei zelf over Napoleon dat ‘zijn aanwezigheid op het slagveld gelijk stond aan veertigduizend man.’

Na zes jaar op St. Helena te hebben gewoond, stierf napoleon in 1821 aan maagkanker. Hij werd 51 jaar oud. Twintig jaar later, in 1840, gaf de Britse regering toestemming aan de Fransen om zijn stoffelijk overschot terug naar Frankrijk te brengen voor een begrafenis in het Hôtel des Invalides in Parijs. Tegen deze tijd werd Napoleon door het Franse volk weer beschouwd als ’s lands grootste held.

Conclusie: Wie was Napoleon?

Het antwoord op de hoofdvraag, te weten wie Napoleon was, zijn wij tot de volgende conclusie gekomen. Napoleon was een alleenheerser die de ideeen van de Franse Revolutie niet vernietigde maar haar na jaren van totale verwarring verstevigde.

Napoleons optreden werd bepaald door zowel de ideeën van de Franse Revolutie als door een grenzeloze machtsdrang. Hij heeft het lot van vrijwel alle volken van Europa bepaald en de eenheid van Italië en Duitsland diep beïnvloed en ook op Polen en Egypte stimulerend gewerkt. De eenwording van Europa is door hem getracht, al is het niet geloofwaardig dat hij deze illusie ooit gescheiden heeft van de eigen Caesarendroom. Zijn verbetering van de bestuurlijke administratie, zijn wetgeving en ook de codificatie van het recht, gaan terug op het voorwerk van anderen; de Code Civil heeft de wetgeving in Europese landen tot op heden beïnvloed.

Napoleon was ook een geniaal militair. Hij werd als legeraanvoerder verafgod door zijn troepen. Zijn militaire successen berustten op o.a. snelle marsen, verrassende troepenconcentraties op strategische punten, een systematisch gebruik van de artillerie en het gebruik van massalegers. Met het Continentaal Stelsel was Napoleon de eerste die op die manier oorlog voerde en dat op grote schaal toepaste. Zijn doel was bevrijding van de volken geweest. Hij wilde ze bevrijden van hun leiders die ze totaal geen macht gaven, maar Napoleon werd gedwarsboomd door zijn vijanden, met name Groot-Brittannië.

Informatiebronnen en hulpmiddelen:

Internet: - http://www.come.to/napoleon. Software: - Grote Winkler Prins Encyclopedie – Elsevier - Encarta 99 Encyclopedie – Winkler Prins Editie , gezocht op Napoleon Bonaparte - Encarta 00 Encyclopedie – Winkler Prins Editie , gezocht op Napoleon Bonaparte - Grote veld- en zeeslagen – Waterloo – Philip Sauvain - Microsoft Encarta 1998, gezocht op Napoleon Bonaparte

Presentatievorm: Schriftelijk Verslag

Taakverdeling: Joas: Hfst 4,5,6,7,8 en conclusie. Peter: Hfst 1,2,3, plan van aanpak en inleiding