\"Het referendum: versterking van de democratie?\" Politicologie opdracht, Blok B, Periode 4 Inleverdatum 31 mei 2002
Hoofdvraag 1 Wat is een referendum? Deelvraag 1.1 Wat is de geschiedenis van het referendum in Nederland (D66) De invoering van het correctief referendum is altijd een van de speerpunten geweest van de Democraten66. Al decennia lang strijden zij hiervoor, maar zonder succes. Wel waren ze eens heel dichtbij (zie deelvraag 1.2). Overigens speelt de invoering van het referendum al bijna honderd jaar. In 1903 *1 was het Pieter Jelles Troelstra van de SDAP (voorloper PvdA) die als eerste een poging waagde het referendum in te voeren in Nederland, maar zonder succes. In 1921 werd er wederom over gesproken. Maar ook ditmaal was het \'rechts\' dat het wetsvoorstel tegenhield. Vanaf 1966 heeft D66 er altijd voor gestreden. Maar ook daarna nog, in 1975 en voor een tweede keer enkele jaren later, was het PvdA\'er Jurgens die zijn wetsvoorstel zag mislukken. In 1994 leek de invoering van het correctief referendum nog slechts een kwestie van tijd, toen het punt in het regeerakkoord van Paars-1 werd opgenomen. Deelvraag 1.2 Waarom is de wet op het referendum in Nederland verworpen? (Nacht van Wiegel) In 1996 komt het kabinet met een voorstel tot grondwetswijziging om het correctieve referendum in te voeren. *2 In juni 1997 gaat de Tweede Kamer akkoord met het wetsvoorstel en in maart 1998 volgt de Eerste Kamer. Omdat het een grondwetswijziging betreft, moet er nog een keer over gestemd worden. Februari 1999 steunt de Tweede Kamer het wetsvoorstel weer, nu met de vereiste tweederde meerderheid. In de aanloop naar de stemming door de Eerste Kamer wordt duidelijk dat het erom gaat spannen. Hans Wiegel, senator van de VVD, wijkt af van het standpunt van zijn partij, houdt voet bij stuk en stemt tegen. Hierdoor wordt de tweederde meerderheid in de Eerste Kamer net gemist. De gevolgen zijn in eerste instantie ernstig. D66 had van tevoren al aangekondigd uit de regering te stappen als het correctief referendum door de Eerste Kamer afgekeurd zou worden en stapt inderdaad op. Na enkele weken onderhandelen werd de breuk alsnog gelijmd. Deelvraag 1.3 In welke landen hebben ze wel een bindend referendum en hoe zit dat? Er zijn een groot aantal landen waar wel gebruikt wordt gemaakt van referenda. Enkele voorbeelden. *3 In Zwitserland bestaat al sinds 1868 het correctief referendum en sinds 1891 het volksinitiatief. Als de regering de grondwet wil raadplegen, is de regering verplicht dit aan het volk voor te leggen. In de VS heb je op nationaal niveau geen vorm van referendum, maar 24 staten hebben net zoals Zwitserland een correctief referendum en volksinitiatief. In Duitsland is op nationaal niveau ook geen vorm van referendum. Wel hebben alle 16 deelstaten hun eigen referenda en volksinitiatieven - de voorwaarden verschillen nogal. Denemarken houdt een referendum als een derde van de parlementsleden dat wil. Met name op het gebied van de financiën zijn enkele beperkingen. Groot-Brittannië heeft geen grondwet, maar een constitutie. Door het ontbreken van een grondwet bestaat hier geen regelgeving over. Toch zijn er wel eens referenda gehouden, bijvoorbeeld in 1973 over Noord-Ierland en in 1975 over de EG. Ook in Slowakije kan een referendum gehouden worden, maar de mogelijkheden zijn net zoals in Italië nogal beperkt.
Hoofdvraag 2 In hoeverre is een referendum bindend? Er ontstaat nogal wat onduidelijkheid over de bindendheid van een referendum. Wat gebeurt er nou precies als een meerderheid van het volk tegen een voorstel van de regering, lokale overheid of een andere instantie stemt?
Vooralsnog lijken veel mensen te denken dat men door middel van het uitbrengen van hun voorkeur een wetsvoorstel of een wijziging in het bestemmingsplan van een stad genoeg hebben gedaan om de plannen van een overheidsinstantie te doen sneuvelen.
Zo simpel liggen de zaken helaas niet. Op dit moment kan de overheid of de gemeente de mening van het volk - zelfs als deze massaal tegen is - \'negeren\' en een voorstel doordrukken. Dit lijkt asociaal, maar de overheidsinstanties hebben wel de wet aan hun zijde.
Dankzij art. 125 lid 1 GW kan de uitslag van het referendum nietig verklaard worden. Om te voorkomen dat een minderheid van de kiezers een zeer grote invloed uit kan oefenen op de uitslag van het referendum, moet minstens een bepaald percentage van de kiesgerechtigden op komen dagen. *1 Deze eis houdt in dat minimaal de helft van het aantal kiezers dat deelgenomen heeft aan de laatste gemeenteraadsverkiezingen moet deelnemen aan het referendum om een raadsvoorstel te blokkeren, dan wel goed te keuren. Dit laatste komt echter in de praktijk nooit voor, omdat referenda in het algemeen alleen uitgeschreven worden als er veel tegenstand is bij een bepaald voorstel.
In 1994 was er bij de gemeenteraadsverkiezingen een opkomst van 56 procent geweest. Dit betekende dus dat nu ruim 28% van de Amsterdammers (toentertijd 155-duizend kiezers) tegen het voorstel had moeten stemmen.
Referenda op (inter)nationaal niveau Maar dit is nog maar op gemeentelijk/lokaal niveau. Wat nu als de Nederlandse regering met een voorstel komt waar de meerderheid van de bevolking tegen is? In het antwoord op deelvraag 1.3 heb je gelezen dat er verschillende landen met bindend referendum zijn. Denemarken doet niet mee met de euro, omdat het volk er niet mee akkoord ging. *2
Maar goed, stel Nederland had wel een referendum over de euro gehouden. Stel je dan eens voor dat 51% van de Nederlandse bevolking tegen de komst van de Euro was geweest en de Nederlandse regering zou besluiten de mening van het eigen volk te negeren. In hoeverre zou de regering de wet dan achter zich hebben gehad?
De overheid kan inderdaad de wil van het eigen volk \'gewoon\' negeren Op dit moment staat de Nederlandse regering altijd in haar gelijk wanneer zij de (niet-bindende) uitslag van een referendum negeert. Onder Paars-II kwam hier bijna een einde aan. In het regeerakkoord hadden de coalitiepartijen VVD, PvdA en D66 besloten een wetsvoorstel tot verandering van de Grondwet om referenda mogelijk te maken in te dienen bij de Tweede en vervolgens Eerste Kamer. D66 aasde al langere tijd op de invoering van een correctief referendum en nu de coalitiepartijen 2/3e van het aantal zetels bezetten, kon eindelijk de Grondwetswijziging ingediend worden, toch ging het niet door. *3 (zie deelvraag 1.2).
Het werkstuk gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
1 seconde geleden
A.
A.
Nou, champagne!
19 jaar geleden
Antwoorden