Heksenvervolging

Inleiding

Heksenvervolgingen is het onderwerp voor mijn werkstuk. Ik heb hiervoor gekozen, omdat mij dit een interessant onderwerp leek. Ik weet er nog niet veel van, nadat ik het werkstuk heb gemaakt hoop ik er meer over te weten. Mijn hoofd- en deelvragen zijn als volgt:

Hoofdvraag: Wat waren heksenvervolgingen eigenlijk en hoe verliepen deze processen?

Deelvragen: - Wat werd er bedoeld met een heks? - Hoe kwam de heksenvervolging in Europa tot stand, en hoe eindigde deze periode? - Hoe verliep het proces en was dit rechtvaardig? - Waar werden veel heksen vervolgd en hoeveel?

Hoe zagen heksen er volgens de mensen uit?

Bij een heks denk je aan een oude lelijke vrouw met een pukkel op haar grote neus. Maar lang geleden was een heks, een vrouwtje dat veel met kruiden omging of een vrouw die buiten de samenleving viel, zij geloofden niet in god. Toen het slechter ging met de mens, er kwam armoede honger en ziekte, gaven de mensen, de heksen hier de schuld van. Sindsdien waren heksen slecht, de mensen bedachten allemaal dingen over de heks en kregen een beeld, van wat een heks zou kunnen en hoe een heks eruit zou zien. Men zei dat een heks meestal een zwakke vrouw was. Deze vrouw zou een verbond met de duivel hebben gesloten. In ruil hier voor zou de vrouw kunnen toveren. Heksen waren dus slecht omdat ze een verbond met de duivel hadden gesloten. Mannen konden ook heksen zijn, maar dit kwam niet vaak voor. Want mannen zijn immers veel sterker dan vrouwen en sluiten niet zo snel een verbond met de duivel. Toch werden er ook veel mannen vermoord, maar dit kwam doordat de mannen en vaders van heksen ook vermoord werden. Heksen zouden een zwarte kat hebben en zwarte magie gebruiken. Ze zouden het kunnen laten onweren of laten stormen en ze zouden kunnen vliegen op bezemstelen. Ook zouden heksen met hun schoonheid, ook al waren ze lelijk, mannen kunnen verleiden. Ze zouden zichzelf ook de kracht kunnen geven om martelingen niet te voelen. Maar als dit allemaal waar zou zijn, waarom gebruikten heksen hun krachten dan niet om bij de heksenvervolgingen, zich uit de martelingen te bevrijden? Toch geloofde men dit allemaal, en iedereen werd erg bang voor heksen. Iedereen ging elkaar verdenken en hoe meer angst er kwam, hoe meer verdachten er kwamen. Als een burger bijvoorbeeld iets met kruiden deed kon diegene meteen van heks verdacht worden, zo zijn veel burgers vermoord. Je moest dus heel erg oppassen. Men zij dat hekserij iets onverklaarbaars was, iets onzichtbaars, hierdoor was het ook zo moeilijk te bewijzen dat het bestond. Een voorbeeld van iemand die verdacht was als heks is: Alice Kyteler, zij was al driemaal weduwe en werd er van verdacht dat ze al haar echtgenotes had vermoord. Ze is voordat ze veroordeelt werd naar Engeland gevlucht. Hier is ze aan ouderdom gestorven.

De heksenvervolgingen in Europa.

Mensen waren arm en zochten een zondebok, dit werden de heksen. Als er iets gebeurd was, bijvoorbeeld een miskraam, had een heks dit gedaan. In 1948 verklaarde de kerk dat hekserij een buitengewone misdaad was. Ze waren ketters (dat is dat je niet trouw bent aan het geloof) en aanhangers van de bijbel. Als je ketters was had je een verbond met de duivel gesloten en stond je buiten de kerk en de maatschappij. Je kon dan zomaar gevangen genomen worden. De meeste mensen geloofden wel dat er echt heksen waren, sommige geloofden dit niet maar durfden hun mening niet te geven. Als je namelijk zei dat je het er niet mee eens was kon je zelf op de brandstapel terecht komen. Ook waren er mensen die bang werden gemaakt door schrijvers of de kerk. In de 13e eeuw werd er een nieuwe procesvorm ontwikkeld: inquisitie. De inquisitie (inquisitie betekent opsporen) was een rechtbank die de paus had ingesteld voor het onderzoeken of iemand ontrouw was aan het geloof. Bij deze rechtszaak kon de overheid ook iemand aanklagen, zonder aanklager. Ze konden zo de hekserij uitroeien en onderzoeken zonder een aanklager. In de 16e eeuw werd de inquisitoire rechtspraak overal in Europa ingevoerd. Hierdoor werd het veel gemakkelijker om mensen die verdacht werden te vervolgen. In deze rechtszaak die over heksen ging, werden alle regels die normaal golden opzij gezet. Met een klein bewijs was je al schuldig. Pijnigen of martelen om bekentenissen af te dwingen was niet alleen toegestaan, maar werd zelfs aangemoedigd. Het bestuur geloofde wel in heksen. De elite (de rijkere mensen die de bovenlaag van het volk vormden) wilde heksen dus vooral vervolgen omdat ze de duivel aanbaden. Het gewone volk dacht er anders over. Zij besteedden niet veel aandacht aan duivelverering. Zij beschuldigden heksen meer om andere redenen, zoals miskramen, mensen die ziek worden en doodgaan. Er waren dus 3 belangrijke oorzaken van de heksenvervolgingen: · De mensen zochten een zondebok. · De elite verspreidde de gedachten over duivelverering onder het volk. · De ontwikkeling van inquisitie, de overheid kon zomaar mensen vervolgen.

De periode eindigde door meerdere redenen, toen de we de wetenschap verbeterd werd mensen gingen nadenken en begonnen te twijfelen aan de opvattingen over hekserij. Er kwamen ook steeds meer tegenstanders van de hekserij. Johannes Wier was één van de grootste tegenstanders van de hekserij. Maar toen hij met zijn mening naar voren kwam geloofde niemand hem, toen moesten ook de grootste heksenvervolgingen nog beginnen.

Artsen kwamen erachter dat ziektes een natuurlijke oorzaak hadden. Steeds meer mensen geloofden niet meer in magie en hekserij. Maar de rechters vonden dit allemaal geen bewijs om opeens niet meer in hekserij te geloven. Toen er nieuwe wetten kwamen en het verboden werd om betekenissen af te dwingen met martelingen, trok ook de elite zich terug en geloofde niet meer in hekserij en magie. Toen werden er ook geen rechtszaken meer tegen hekserij gehouden. Een tijd hierna bleef het volk nog wel heksen beschuldigen maar uiteindelijk realiseerde ook het volk zich dat er te veel mensen onschuldig waren gedood. Belangrijkste oorzaak van het einde van de heksenvervolgingen: · Door de ontwikkelingen in de wetenschap werden de mensen minder bijgelovig. Het geloof in heksen als aanhangers van de duivel werd minder.

Wat gebeurde er met een heks die werd vervolgd?

Heksenproeven
Er waren meerdere manieren hoe men onderzocht of je een heks was: · De vuurproef: men dacht dat als je een verbond met de duivel had gesloten en dus een heks was, dat je dan niet makkelijk kon verbranden. Dus een verdachte moest over hete kolen lopen of kreeg een hete staaf in zijn hand of rug gedrukt.als diegene blaren kreeg, dan was je geen heks en kwamen er wel blaren dan was je dus wel een heks.

· De weegproef: een heks kon niet zwaar wegen want anders kon een heks natuurlijk niet op een bezem vliegen. Ze werden helemaal uitgekleed (want een heks kon natuurlijk zware spullen onder haar kleren hebben zodat ze zwaarder leek.) Ze kregen een soort wit gewaad aan en dan werd je gewogen en je mocht niet te zwaar wegen.

· De waterproef: dit was de gevaarlijkste proef, want deze overleefde je in ieder geval niet. De verdachte werd met handen en voeten vast gebonden en werd in het water gegooid. Als je bleef drijven was je een heks en als je zonk was je geen heks, maar ondertussen wel verdronken. Als het bleek dat je een heks was werd je verbrandt en was je geen heks dan kreeg je een eervolle begrafenis met familie en vrienden.

Rechtszaak
Het inquisitoire ontwikkelde zich in de 13e eeuw zoals ik in de vorige deelvraag vertelde. In de tijd van de normale procesvoering had je het accusatoire proces. Hierbij moest de aanklager bewijzen dat de beklaagde schuldig was. Bij het inquisitie proces kon zomaar iemand een persoon aanklagen zonder bewijs. Bij het accusatoire proces kon je alleen iemand aanklagen als je ook echt bewijs had. Ook werden mensen gemarteld om een betekenis te krijgen, dit gebeurde ook bij gewone rechtszaken. Voorbeelden van foltering zijn: · De verdachte dagenlang beroven van zijn slaap · Iemand uitrekken op een pijnbank · Iemand volgieten met water
Er waren regels voor deze martelingen, bijvoorbeeld dat het verboden was om verdachten meer dan één keer naar de martelkamer te brengen. Maar in de tijd van de heksenvervolgingen golden deze regels niet meer. Men kon namelijk niet het risico lopen dat heksen weer vrij zouden komen. God zou de onschuldige mensen die werden gemarteld wel de nodige kracht geven om de martelingen te doorstaan. Dit was dus niet rechtvaardig omdat de rechter er al vanuit ging dat de beklaagde schuldig was. De uitkomst van de rechtszaak was eigenlijk al duidelijk. Op deze manier kon iedereen aangeklaagd worden.

Straffen
Als er werd getwijfeld aan iemands schuld, kreeg die persoon een lichte straf, zoals verbanning of een lichte gevangenisstraf. Als een persoon wel schuldig werd bevonden werd ze geëxecuteerd. Dat gebeurde op de brandstapel, of ze werden verdronken, levend begraven of opgehangen. Ze werden niet levend verbrand, maar eerst gewurgd, met uitzondering van Spanje en Italië, hier werd de schuldige niet eerst gewurgd. De brandstapel zag men ook wel als een reinigingsritueel van de Germanen, of als een brandoffer aan de goden. In elk geval kon de gestrafte niet opstaan uit de dood om wraak te nemen.

Kinderen en het heksenproces
Kinderen raakten ook betrokken bij het heksenproces. Als de ouders van een kind veroordeeld waren als heks werd het kind gedwongen om te zeggen dat het waar was. Ook vertelden kinderen grote verhalen over heksen, dit werden roddels, dan werden die kinderen uiteindelijk bij de rechter geroepen om te vertellen wat er gezegd was. Kinderen van nog geen 10 jaar oud werden soms ook veroordeeld, op de brandstapel. Maar meestal was de rechtbank barmhartiger en stuurde de kinderen weg om een religieuze opvoeding te krijgen.

Verliepen de heksenvervolgingen overal hetzelfde?

Tussen 1450 en 1750 werden er heksen in heel Europa vervolgd. In ieder land verliep dit verschillend.

Hier zijn een paar landen en het aantal vervolgingen dat daar heeft plaats gevonden. Duitsland 50000
Frankrijk en aangrenzende gebieden 10000
Spanje en Italië 10000
Polen 15000
Zwitserland 9000
Scandinavische landen 5000
Oost-Europese landen 4000
Schotland 4000
Engeland 1000

In Engeland werden zoals je ziet niet veel heksen vervolgd, dit kwam onder andere doordat in Engeland de inquisitoire procesvorm nog niet was ingevoerd. Je mocht dus geen mensen martelen. Ook als je wel als heks was verklaard in Engeland kreeg je een lichtere staf (dit was ook zo in de VS.) Heksen werden maar weinig ter dood veroordeeld in Engeland. In Duitsland zijn in tegendeel wel veel heksen vervolgd, in Duitsland zijn zelfs de meeste heksen vervolgd. Daar had ook iedere vorst zijn eigen heksenjager. In Spanje zijn ook veel heksen vervolgt, in Spanje en in Italië werd in tegenstelling tot andere landen, een verdachte heks levend verbrandt op de brandstapel. In alle andere landen werd een heks eerst gewurgd en daarna verbrandt op de brandstapel. (in Italië zijn niet veel heksen vervolgd.) In deze twee landen ging het er dus veel harder aan toe, hoewel er in Italië niet veel heksen zijn vervolgd. In Italië werden de vrouwen weer aangeklaagd wegens andere misdrijven tegen de kerk. In Nederland werden ook niet veel heksen vervolgd, dit had een aantal redenen. Nederlanders waren heel kritisch. Er was toen ook veel handel met andere landen, dus ook veel contact met handelaars die een andere geloofsovertuiging en een andere manier van doen hadden. Er was bijna geen bijgeloof. Nederlanders waren heel zelfstandig en lieten zich niet snel ompraten of beïnvloeden.

In ieder land was het ook heel verschillend waarom iemand werd vervolgd. Soms leidde een burenruzie tot een heksenvervolging. De heksenvervolgingen waren verder in de meeste landen extra hevig in een periode van oorlog en onzekerheid.

Conclusie

Hoofdvraag
Wat waren heksenvervolgingen eigenlijk en hoe verliepen deze processen?

De mensen zochten een zondebok in de tijd dat het niet goed ging met de economie. Ze gaven de heksen hier de schuld van. Een heks was een kruidenvrouwtje dat niet in god geloofde en veel met kruiden omging. Ze zouden een verbond met de duivel hebben gesloten en waren dus gevaarlijk. Heksen zouden toverkrachten bezitten waarmee ze iedereen kwaad zouden doen. Deze mensen mochten niet vrij rondlopen volgens de mensen, en ontstonden heksenvervolgingen. Niet alleen heksenvrouwtjes, maar iedereen kon verdacht worden van hekserij. Burenruzies leidden vaak tot heksenvervolgingen. Er was maar weinig bewijs nodig, voordat je werd vervolgd. Als je als heks verdacht werd, kwam deze er bijna nooit levend vanaf. Er waren verschillende manieren om erachter te komen of je een heks was: de weegproef, de vuurproef en de waterproef. Bij de waterproef over leefde je het nooit. Mensen werden bij een rechtszaak gemarteld om een betekenis te krijgen. Er waren zo verschillende manieren van foltering. Ook was het inquisitoire proces heel oneerlijk, je wist de uitkomst van de rechtszaak al. De schuldige zou gaan verliezen. Als er getwijfeld werd aan je schuld kreeg je een lichtere straf, maar als ze er zeker van waren kwam je er niet levend vanaf. Je werd levend begraven, op de brandstapel gegooid of verdronken. Zo waren ze er zeker van dat de gestrafte niet uit de dood kon opstaan om wraak te nemen. Er zijn vele slachtoffers gevallen, volgens mij allemaal onschuldig. In Duitsland zijn de meeste slachtoffers gevallen en in Engeland zijn de minste mensen vervolgd. Deze periode eindigde vooral door de reden dat de mensen minder bijgelovig werden door de ontwikkelingen in de wetenschap.

Literatuurlijst

Dit zijn de bronnen die ik heb gebruikt: - Encarta - http://witsj.5u.com/about.html - http://www.despin.net/lessen/heksen/default.htm - www.scholieren.com - http://www.skepsis.nl/heksen.html - http://heksen.pagina.nl/