De Perzische Oorlogen (499-448 v. Chr.)

In de tijd van de Perzische oorlogen omvatte de Griekse Wereld Griekenland zelf, stukjes van de Italiaanse kust en ook stichtten de Grieken enkele steden aan de westkust van het huidige Turkije. Deze steden grensden aan het Perzische Rijk en kwamen ook al rond 550 v. Chr. onder Perzische invloed, toen de Perzen werden aangevoerd door koning Cyrus. Hij breidde het Perzische rijk uit, het bestond toen hij stierf uit Klein-Azië, Babylonië en delen van het huidige Rusland.
Milete in opstand Cyrus stierf in Rusland en zijn zoon Kambyses volgde hem op, die Egypte aan zijn rijk toevoegde. Hij werd weer opgevolgd door Dareios en onder deze koning kwamen de Griekse steden in opstand. Zij streefden naar vrijheid en vooral Milete, een van de grootste steden, was zeer opstandig. De tiran van die stad ( Histiaios ) gaf het teken tot opstand, waaraan alle steden onmiddellijk gehoor gaven. Het lukte hen zich van de Perzen te bevrijden en de Perzische stad Sardes te verwoesten, maar toen koning Dareios vernam dat de Atheners hulp hadden geboden aan Milete, zond hij zijn schoonzoon Mardonios met een vloot naar Griekenland om het te onderwerpen, terwijl andere troepen de opstandige gebieden terugwonnen. De opstand van Milete zou nu de oorzaak zijn van een lange oorlog tussen de Perzen en Grieken. Bij een storm vlakbij de noordelijke kust van Griekenland verging de vloot echter. Marathon Dareios mobiliseerde nu alle troepen in zijn hele rijk ( Klein-Azie en het Nabije Oosten ) voor een strafexpeditie. Athene sloot een verdrag met Sparta en bereidde zich op oorlog voor, geleid door de staatsman Themistocles en de generaal Miltiades. De laatste versloeg bij Marathon met zijn zwaarbewapende troepen het Perzische landleger, dat vooral uit boogschutters bestond (490 v. Chr.). Dit was mogelijk omdat het plan van Themistokles om de vloot uit te breiden niet werd uitgevoerd en in plaats daarvan het landleger werd versterkt. Na de slag rende soldaat Pheidippides 41 km. achtereen naar Athene om de zege te melden en vervolgens dood neer te vallen. De Perzische vloot kwam er bij de havenstad Piraeus achter dat de schepen van Athene ze al opwachtten en keerde dus onverrichterzake terug. Deze nederlaag had tot gevolg dat de Perzen nog meer energie in de verovering van Griekenland staken. Thermopylai en Salamis Dareios stierf in 485 v Chr. en zijn zoon Xerxes volgde hem op. Hij bracht een leger van 70.000 man op de been en sloeg twee bruggen over de Hellespont, gemaakt uit aaneen geknoopte boten. Zijn leger vertrok in 480 v. Chr. Themistokles liet van de Atheense opbrengst van de net ontdekte zilvermijnen een enorme vloot bouwen om de Perzen te stoppen, omdat het orakel van Delfi voorspelde: "Nooit lukt het Athena om Zeus gunstig te stemmen, hoe ze ook smeekt en hem bepraat. Luister opnieuw naar mijn woorden die sterk als het ijzer gesmeed zijn: nagenoeg niets van de grond die tot Kekrops' gebied hoort blijft gespaard, reikend zover als de heilige kloof en het dal van Kitharion. Toch schenkt Zeus aan zijn dochter Athena een uitweg: muren van hout, onverwoestbare redding voor u en uw zonen. Wacht niet de aartsvijand af die te paard of te voet naar u toekomt, talloze horden uit Azië…Vlucht en laat ze uw rug zien. Ooit komt de dag dat Atheners de Perzen het hoofd zullen bieden. Salamis, goddelijk land! U brengt dood aan de zonen der vrouwen, of als het graan van Demeter gezaaid wordt, ofwel in de oogsttijd." Themistokles legde de houten muren uit als schepen en Salamis goddelijk land legde hij uit als een evacuatie naar het eiland Salamis. Onder leiding van de Spartaanse koning Leonidas zou bij de pas van Thermopylai het Perzische landleger worden gestopt. De Grieken hielden dit zes dagen vol, toen de boer Ephialtes de Perzen een tweede pas wees. De Grieken zagen dat ze werden omsingeld, waarop koning Leonidas de Atheners wegzond en zich met 300 speciaal getrainde Spartanen en 700 Thespiërs doodvocht tegen de zegevierende Perzen. De Perzen trokken op naar Athene en vernietigden de stad. De vrouwen en kinderen waren al overgebracht naar Salamis en de mannen zaten al in de oorlogsschepen. Themistokles stuurde een bode met een bericht naar Xerxes, waarin hij zich voordeed als verrader en raadde de koning aan om aan te vallen, omdat de generaals van Athene onderling verdeeld waren. De logge schepen van de Perzen voeren hierop de smalle baai van Salamis in, waar ze verpletterend door de kleine en wendbare Griekse schepen werden verslagen. Hiermee was de oorlog voorbij. De Grieken zegevierden en de Perzen accepteerden na nog twee nederlagen bij Mycale en Plataea in 479 v Chr. hun verlies en trokken niet meer tegen Griekenland op.