De moord op J.F. Kennedy

Bronnen: 1. Veldman, H, Post, Willem – John F. Kennedy: de mythe, de ontluistering : Het veranderende beeld van JFK. – ‘s Gravenhage, Uitgeverij BZZTôH, 1993 2. Stone, O, - JFK : Het verhaal dat nooit ophoudt. – Warner Bros, 1991, 190 min. (Based on the book; “On the trail of the assassins”, by Jim Garrison)

Inleiding: Mijn eerste kennismaking met John F. Kennedy en de fatale moordaanslag die op hem was gepleegd, was op de basisschool via een informatief boekje voor de jeugd. Dit boekje gaf de situatie naar het Warren-report heel simpel weer; de allomgeliefde president John F. Kennedy, de man die niets dan goeds had gedaan voor zijn vaderland, werd in Dalles op 22 november 1963 door een eenzame gek, Oswald genaamd, doodgeschoten tijdens een optocht. Het leek heel simpel en ik kon niet begrijpen dat zoiets vreselijks zomaar had kunnen gebeuren. Meer mensen moeten dit gedacht hebben, want terwijl de zaak voor de overheid destijds snel afgedaan was, gingen steeds meer anderen door, met het doel de waarheid te achterhalen en zo gerechtigheid te laten zegenvieren. Jim Garrison was zoiemand. Hij besloot in 1966 om de gebeurtenissen nader te onderzoeken en kwam zo met een complottheorie naar voren waarvoor hij de zakenman Clay Shaw wilde laten veroordelen. Maar het proces werd een fiasco; Shaw werd in nog geen uur door de jury vrijgesproken. De Oswald-theorie en de complottheorie zijn twee uitersten. De Warren-Commissie creëerde een mythe en Stone een contra-mythe. In dit werkstuk probeer ik deze twee standpunten te vergelijken om zo tot een eigen standpunt te komen. “JFK” beschrijft de gedramatiseerde versie van het verhaal van Jim Garrison en “John F. Kennedy: de mythe, de ontluistering” probeert objectief de gebeurtenissen te beschrijven. De theorieën van de Warren-Commissie heb ik hieruit gebruikt.

Vergelijking: Warren-Commissie; De dader zou alleen gehandeld hebben Er was geen sprake van een samenzwering. Lee Harvey Oswald, een Amerikaan met communistische sympathieën zou de president met 3 kogels, geschoten vanuit het boekenmagazijn waar hij werkte, om het leven geholpen hebben. Alle bewijzen waren er; door zijn communistische opvattingen was hij bij voorbaat al een staatsvijand (hij had zelfs een tijd in Rusland vertoefd) en van het geweer, gevonden in het boekenmagazijn, werd het bevestigd geacht dat deze degene was die Oswald had besteld bij een postorderbedrijf. De foto die gevonden was tussen de bezittingen van de familie Oswald waarop Oswald poseerde met het betreffende wapen en een Russische (propaganda)krant was de bevestiging van het beeld geschetst van Oswald. Andere feiten gepresenteerd door de commissie; Oswald was gezien in het magazijn direct na de aanslag en er werd een schuttersplaats gevonden op de plek waar de schoten vandaan gekomen zouden zijn. Ook de drie hulzen die op de bewuste plaats gevonden werden, pasten bij het moordwapen, en dienden zodoende ook als bewijs. En tenslotte bewees het feit dat Oswald herkend is degene die ook politieman J.D. Tippit doodschoot dat Oswald een criminele inslag had. Ook Jack Ruby, de nachtclubeigenaar die Oswald neerschoot bij het transport naar de staatsgevangenis, zou alleen gehandeld hebben. Zijn motief zou zijn dat hij de familie Kennedy wilde wreken. En hij wilde Jacqueline een pijnlijk proces besparen. Hiermee was de zaak afgesloten. De ‘slechte’ schiet de ‘goede’ neer vanuit een venster en vervolgens wordt de moordenaar door een woedende burger gestraft. Dit was de officiële geschiedenis.

Jim Garrison; Garrison geloofde niet in deze ‘waarheid’. Hij linkte David Ferrie met Oswald. Oswald had namelijk pro-Castro-pamfletten uit staan delen in New Orleans. Op deze pamfletten stond een adres afgedrukt dat ook de zij-ingang van ex-FBI-man Guy Banister was. Deze leidde hiervandaan een fanatieke anti-Castro-groep. Ferrie werkte eveneens voor hem als instructeur van guerrilla’s in een geheim kamp buiten New Orleans. Na de moord werd beweerd dat hij betrokken zou zijn geweest bij een complot om de president te vermoorden. Dit was reden voor Garrison om op onderzoek uit te gaan. Hij kwam erachter dat Ferrie werkte op instructie van een zekere “Clay Bertrand” die volgens zeggen in werkelijkheid de gerespecteerde zakenman Clay Shaw was. Oswald zou volgens Garrison ook werkelijk zijn wat hij al die tijd had beweerd; een zondebok. Kennedy zou via een militaire hinderlaag, gevormd door drie teams van sluipschutters vermoord zijn. In de film wordt zelfs gesuggereerd dat de moord een staatsgreep was, waarbij Lyndon Johnson klaar stond achter de coulissen. De militaire inlichtingendiensten en andere delen van het politieke en militaire establishment zouden achter de moord zitten. Kennedy had zich bij het Amerikaanse volk dan wel ongekend populair gemaakt met zijn vernieuwende opvattingen, maar aan de top (vooral bij het militaire establishment) was men veel minder over hem te spreken. De gefaseerde terugtrekking uit Vietnam en de ontspanning in de relatie met Rusland zouden fataal zijn geweest voor de oorlogsindustrie. Oswald zou gewoon misbruikt zijn om de moord op af te kunnen schuiven. En met zijn dood werd voorkomen dat dit uit zou lekken. Garrison probeerde ook de ‘feiten’ van de Warren-Commissie te weerleggen. Het leek bijna onmogelijk dat Oswald de werkelijke dader was geweest. Met het oog op de tijd kon het al niet; de hoeveelheid en de snelheid van de schoten kwam niet overeen met het bewijsmateriaal en Oswald zou ook nooit in staat kunnen zijn geweest om zo snel na de aanslag beneden in de kantine te komen en daar rustig en blikje cola te zitten drinken. Overigens bleek Oswald maar een matige schutter te zijn geweest en de boom die in zijn schutveld stond zou het hem alleen maar bemoeilijkt hebben. Tenslotte was er rondom meerdere ‘bewijzen’ enige onduidelijkheid. De beruchte foto van Oswald zou volgens diverse gerenommeerde buitenlandse fotoanalysten vervalst zijn en de gevonden hulzen zouden nooit op een dergelijke wijze door een moordenaar zijn neergelegd. En er was nog meer mysterie; hoe konden kranten aan de andere kant van de wereld kort na de aanslag al een volledige biografie van Oswald inclusief begeleidende foto hebben. Dit is op z’n minst merkwaardig. De bewijsvoering in de film strookt niet altijd met de werkelijke bewijsvoering van Garrison. Maar in beide versies was de jury niet genoeg overtuigd om Shaw te veroordelen. Getuigen durfden of konden niet getuigen, overleden plotseling onder verdachte omstandigheden of kwamen simpelweg niet geloofwaardig over. Toch was de meerderheid van de jury er wel van overtuigd dat er toch een complot achter de moord moest zitten, alleen konden de bewijzen niet geleverd worden.

Conclusie; Omtrent de werkelijke motieven achter de moordaanslag blijft verwarring. Er is veel onderzoek gedaan waaruit verschillende theorieën zijn ontstaan. Ondanks het vele researchwerk dat een leger van onderzoekers de afgelopen dertig jaar heeft gedaan, is Oswald tot op de dat van vandaag nog steeds in een mist van tegenstrijdige gebeurtenissen en ‘feiten’ verdwenen. Ik geloof ook niet in de theorie van Oswald als enige dader. De versie die de overheid voorspiegelde was gewoonweg te simpel, te makkelijk. Ook de wraakneming van Jack Ruby kwam wel erg goed uit. En bewijzen die onder andere Garrison leverde kwamen op mij erg overtuigend over om te geloven dat Oswald inderdaad slechts een zondebok was. Of hier ook echt sprake was van een staatsgreep, weet ik niet. Maar de onzorgvuldige werkwijze rondom de veiligheidsmaatregelen voor de president en bij de arrestatie en het verhoor van Oswald roept bij mij toch vraagtekens op. Ook beweerden getuigen door de FBI bedreigd te zijn om zich er niet mee te ‘bemoeien’ en werd ogenschijnlijk belangrijk bewijsmateriaal (zoals de Zapruder-film) achter gehouden. Aangezien de overheid van de VS inmiddels al een reputatie van mysterieuze geheimhoudingen heeft, zou het mij niet verbazen als de toenmalige top vuil spel heeft gespeeld. Toch kan ik niet geloven in de mythe van de sprookjesprins zoals voorgeschoteld wordt door Stone’s JFK. Kennedy blijkt helemaal geen vredesduif te zijn geweest. Hij was helemaal niet van plan een einde te maken aan de Koude Oorlog en de bewapeningswedloop. Hij koos weliswaar niet de kant van de hard-liner onder de militairen, maar hij koos ook niet voor de liberale adviseurs die zich geheel wilden terugtrekken uit Vietnam. Hij voerde een middenkoers. De Cuba-crisis resulteerde net niet in een derde wereldoorlog, maar Kennedy bracht het wel op de rand van de afgrond. En hij was zeker geen vriend van het communisme. Dus ik geloof niet in de grote wereldverbeteraar die ons door een smerig complot ontnomen werd. Ik denk niet dat de moord op Kennedy ooit opgelost zal worden, maar dat is misschien maar beter ook.