De Franse Revolutie

Frankrijk rijp voor de revolutie Ancien Regime = ondemocratisch, adel blijft vasthouden aan dit systeem voor de privileges, vorstelijk absolutisme, …

Verlichtingsideeën = burgerij klaagt de voorrechten van de adel aan en verlangt naar politieke macht onder invloed van de verlichtingsideeën

Ontevredenheid = in alle lagen van de bevolking maar vooral de boeren die de zware belastingsdruk moesten doorstaan

Fase 1 ( 1789- 1791) : De burgerij nam het initiatief Parlementaire revolutie
Er heerste een financiële chaos. De schatkist was nagenoeg leeg. Dit kwam door de Zevenjarige Oorlog die tegen Engeland was gevoerd en die de Franse koning veel geld had gekost.

è samenroepen van de Staten-Generaal
Dit is zeer belangrijk omdat dit niet meer was gebeurd sinds 1614. Als voorbereiding op deze bijeenkomst werden er \'cahiers de dolérances\' opgesteld. Dit waren lijsten van klachten over de staat en de maatschappij. Vooraleer de Staten-Generaal kon starten werd er fel gediscuteerd over de samenstelling ervan, de Staten-Generaal steunde trouwens nog volledig op de standenmaatschappij dwz er werd gestemd per stand. Dit is heel ondemocratisch omdat de adel en de clerus samen tegen de derde stand stemmen. Vertegenwoordigers : Adel : la Fayette, Hertog d\'Orléans
Clerus : bisschop Tolleyrand
3e stand : Mirabeau, Sieyes (cfr. Qu\'est-ce que c\'est le tiers état?) Het hoofddoel van de Staten-Generaal was voor de koning het vergaren van centen en voor de 3e stand het verkrijgen van inspraak (= een stemming per hoofd ipv een stemming per stand).

van standenvertegenwoordiging naar volksvergadering
De leden van de 3e stand trokken zelf het initiatief naar zich toe en tijdens de eed op de kaatsbaan besloten zij zich om te vormen tot het Assemblée Nationale. Even later zwichtte de koning en de Staten-Generaal werd het Assemblée Constituante (Grondwetgevende Volksvergadering)

De constituante als basis van een nieuwe orde
Parijs : val van de Bastille 14 juli 1789

De Bastille was de staatsgevangenis van Parijs en tevens symbool van het vorstelijk despotisme. Toen op 14 juli 1789 deze gevangenis werd afgebroken werden ook de symbolen van het Ancien Regime vernietigd.

Dit betekende ook het einde van de standenmaatschappij. Op 26 augustus 1789 werd de Déclaration des droits de l\'homme et du citoyen afgekondigd. Dit zou later gebruikt worden als voorbeeld voor de grondwet. Gelijkheid van alle mensen, volkssoevereintiteit en vrije meningsuiting zijn zeer belangrijk. Voor de Constituante haar taak (=opstellen van een grondwet) kon vervullen moest ze eens enkele belangrijke maatregelen treffen zoals

- bestuurlijke reorganisatie
Frankrijk werd verdeeld in departementen, elk bestaande uit kantons en districten.

- Wet le Chapelier 1791
Afschaffen van de ambachten

- nationaliseren van kerkelijke goederen
uitschrijven van assignaten : waardepapieren met kerkelijke goederen als onderpand. Constitution Civile de Clergé : bisschoppen en pastoors worden voortaan door de staat betaald. Losmaken van de kerkelijke administratie van Rome

Het intermezzo van de constitutionele monarchie (1791-1792) Louis XVI vluchtte naar Varennes. Hij hoopte door een militaire interventie het tij te keren.

In september 1791 beëindigde de Constituante haar taak en werd de eerste grondwet afgevaardigd. Er ontstond een constitutionele monarchie gebaseerd op het principe van volkssoevereintiteit. Maar er was nog geen gelijkheid door : - cijnskiesstelsel (gelijkheid ???) - burgerlijke vrijheden waren beperkt door wet le Chapelier (verbod op vereniging) - scheiding van de machten (vetorecht)

Al deze dingen handhaven de sociale ongelijkheid.

Op 20 april 1792 verklaarde Frankrijk de oorlog aan Oostenrijk en Pruisen. Met een slecht voorbereid maar revolutionair leger trokken ze ten strijde, in de overtuiging de andere staten van het despotisme te bevrijden. Tijdens deze strijdtochten ontstond ook \'La Marseillaise\' wat later het Franse volkslied werd. Naast de Girondijnen en de Jacobijnen (=Montagnards) ontstond er ook een nieuwe politieke groep, de Sansculotten. Deze groep bestond bijna uitsluitend uit mensen van de laagste lagen van de bevolking die zich verenigd hadden. Op 10 augustus 172 bestormde het volk de Tuilerieën en bezette het koninklijk paleis. De koning werd gevangen genomen. Omdat de 1e grondwet niet meer degelijk kon werken nu de koning was afgezet moest er een nieuwe grondwet opgesteld worden, hier zou de Conventie voor zorgen. De Conventie besloot na de overwinningen van de Franse troepen op 20 september 1792 te Valmy, het koningsschap af te schaffen en op 22 september 1792 de republiek uit te roepen.

Fase 2 : 1792 – 1794 : radicalisering onderliggende oorzaken
zie boven

de Nationale conventie onder de Girondijnen
Er zijn in het Frankrijk van de revolutie 3 politieke groeperingen : -Girondijnen -Montagnards -La Plain, La Marais (= leunen enerzijds aan bij de Girondijnen, anderzijds bij de Montagnards)

Louis XVI wordt ter dood veroordeeld en er ontstaan allerlei revoltes. De bevolking is misnoegd door de vele conscripties (= verplichte werving voor het leger) en gaat zich achter de koning en de kerk stellen omdat die zorgden voor sociale rust. Er heerst een noodtoestand, hierbij komt nog dat er ook een eerste coalitie van alle verlichte despoten ontstaan tegen Frankrijk. Van deze noodsituatie maken de Montagnards gebruik om de macht naar zich toe te trekken en een schrikbewind op te stellen.

Schrikbewind van de Montagnards
In 1793 wordt een 2e grondwet afgekondigd. In deze grondwet is algemeen stemrecht één van de belangrijkste zaken. Maar deze 2e grondwet wordt ingetrokken door de noodtoestand die er heerst en er worden allerlei uitzonderingsmaatregelen afgekondigd. Het Comité du Salut Public olv van Maximilien de Robespierre krijgt de macht. Er wordt een ware democratie via een anti-burgerlijke dictatuur (men gaat alles afpakken van de adel). Enkele van die uitzonderingsmaatregelen zijn : -bloedwet -twee decreten van Ventôse (nieuwe -kalender) -culte de l\'être suprême et de la nature -la déesse de la raison (godin van de rede)

Thermisdoriaanse reactie : 27 juli 1794
Maar de Robespierre\'s verwezelijkingen werden hem niet in dank afgenomen en hij werd door de conventie in staat van beschuldiging gesteld en aangehouden. De volgende dag werd hij onder de guillotine terechtgesteld.

Fase 3 : 1794 – 1799 : De burgerij opnieuw aan de macht. Het Directoire
De 3e in 1795 afgekondigde grondwet moest de vorige, radicale Jacobijnse grondwet vervangen. Er kwam een getrapt kiesstelsel met indirecte verkiezingen en censuskiesrecht. De macht lag bij 5 staatshoofden, allen uit de burgerij, het Directoire. Op het vlak van de economie vergrootte de klassetegenstellingen en ging men terug naar af. Gracchus Babeuf (1760–1797) was een Frans politicus en tevens de eerste (utopische) socialist Zijn streven was gericht op een maatschappij met gelijke verdeling van goederen en absoluut gelijke ontwikkelingskansen. Voordat een staatsgreep, kon worden uitgevoerd, werd Babeuf geëxecuteerd. Utopisch : niet te realiseren, onrealistisch

In 1799 pleegt de succesrijke generaal Bonaparte een staatsgreep en laat hij het Directoire ontbinden.

Fase 4 : 1799- 1815 : Napoleon Bonaparte organiseren van een consulaat (1799- 1804)

In 1799 wordt de 4e grondwet gestemd. Deze zet 3 consuls aan de mach, maar feitelijk hebben we te maken met een eenmansregime. We hebben ook een gecentraliseerde eenheidsstaat.

Tijdens de eerste jaren van de regering van Napoleon leek alles terug op zijn pootjes terecht te komen. Er heerste orde en voorspoed in het binnenland en er was vrede met het buitenland. Op vele vlakken kwam verandering :

- politiek: Napoleon regeerde als een verlicht despoot, de adel mocht terugkeren, er kwam een nieuwe centralisatie met Parijs als centrum van de wereld. Er heerste een soort schijndemocratie

- economie :Napoleon herstelde de zekerheid van de munt, liet officiële bankbiljetten drukken en herstelde de handel.

- sociaal :Belonen van verdienstelijke mensen (légion d\'honneur)

- religieus :concordaat = niet meer vervolgen van de priesters die geen trouw zweerden aan de republiek, 1801 (akkoord met de Paus)

- onderwijs :laïsisering, staatsonderwijs, vooral polytechnisch

- wetgeving : het burgerlijk wetboek (= code civil/Napoleon 1804), persoonlijke vrijheid en juridische gelijkheid.

Maar een verder uitbouw van dictatuur door het plebesciet : 1802

consul voor het leven

1804 Napoleon, Empereur des Français
Op 2 december kroonde Napoleon zich tot keizer in de aanwezigheid van de paus è koningsschap bij Goddelijk recht

Het eerste keizerrijk (1804-1814/15) a) oorlog in naam van de revolutie
Maar… bevrijding? (bevrijding van de verlichte despoten)

b) territoriale expansie onder Napoleon
kaart 83 cfr kaart 84 (atlas) -annexaties : 1 geheel met Frankrijk (bv België) -satellietstaten : onafhankelijk maar met Frankrijk (bv Spanje) -verbondenen : verbond met Frankrijk (bv Rusland)

Frankrijk boekte vooral overwinningen te land (bv. Austerlitz : Napoleon wordt nu herkend als keizer door Rusland, Pruisen,…) MAAR verloor op zee (bv. Trafalgar )

In 1806 werd de CONTINENTALE BLOKKADE opgericht, het doel van deze blokkade was Engeland op economisch gebied klein te krijgen. Kaart 84

c) 1810 : toppunt van Napoleon\'s macht
Napoleontish Europa : blijvende realisaties

d) De Val van Napoleon
Er heerste overal malhaise (: niet goed voelen door conscripties, kerkvervolging, belastingen,…)

Omdat Rusland de Continentale blokkade niet eerbiedigde trok Napoleon met zijn leger op Russische veldtocht. Maar de soldaten waren door allerlei omstandigheden en de tactiek van de vijand totaal uitgeput en toen ze op de terugweg waren wachtte hen in Leipzig een onaangename verrassing. Alle Europese Staten hadden een verbond gesloten tegen Napoleon en in 1813 vond de volkenslag bij Leipzig plaats. Deze dwong Napoleon in 1814 troonsafstand (abdicatie) te doen en hij werd verbannen naar Elba, een eiland in de Middellandse Zee. De Eerste Vrede Van Parijs werd afgesloten. Deze was gematigd, Frankrijk zelf werd niet gestraft, enkel Napoleon.

Maar na de verbanning van Napoleon dreigde Frankrijk terug in een chaos te vervallen en het volk wilde Napoleon terug. Napoleon op zijn beurt hoorde dit en ontsnapte vanop Elba. 100 Dagen kwam Napoleon terug aan de macht, maar op 18 juni 1815 werd hem de ultieme nederlaag bezorgd te Waterloo. Napoleon werd verbannen naar St Helena waar hij in 1821 ook overleed. De Tweede Vrede van Parijs werd afgesloten, maar deze keer werd Frankrijk wel afgestraft.

Het congres van Wenen ( 1814-1815) zal over de toekomst van Europa beslissen.

Fase 5 : De Franse tijd in onze departementen Verfransingspolitiek
De gegoede burgerij in Vlaanderen werd totaal \'gedenationaliseerd\'. In plaats van draagster te worden van de Nationale Beweging, (de Vlaamse Beweging), werd ze er als verfranste burgerij de vijand van. In 1803 mochten er geen vertalingen meer gemaakt worden in Vlaanderen. De streektaal werd steeds meer uit het openbare en vooral culturele leven geweerd. Een volk, een land, een taal : dat was de leuze van de Fransen. Er was dus een sociale barrière : arm = Vlaams rijk = Frans Houding tegenover de Kerk
De mensen in Vlaanderen waren zeer gelovig, maar kloosters en kerken werden verkocht of in het ergste geval gesloopt. De geestelijkheid kreeg op de belangrijke domeinen van onderwijs en welzijnszorg geen geld meer. Het concordaat van 1801 was ook hier, gelukkig, van toepassing.

administratieve indeling en rechtspraak
De Schelde werd geopend en Antwerpen werd als haven uitgebreid. Het Napoleondok werd opgericht (1795). Er ontstond een industriële omwenteling.

Lieven Bauwens: Gentse textielnijverheid De industrialisatie wordt verder gezet onder Willem I. Wallonië ontplooit zich en rond de Borinage en Charleroi ontstaan steenkoolbekkens. En dat is het zwarte goud, de steenkool. De continentale blokkade van 1806 heeft heel wat voordelen voor België (teelt van suikerbieten en cichorei). Er werden nieuwe maten en gewichten ingevoerd. De meter werd ingevoerd, samen met het tiendelig stelsel.

Ook hier misnoegdheid
Omwille van de conscripties, de hoge belastingen, de verfransing,… wilden de mensen een herstel van het Ancien Régime. In 1798 werd een algemene dienstplicht voor alle jonge mannen tussen 20 en 25 jaar afgekondigd. Dit veroorzaakt de Boerenkrijg in Brabant, Limburg en Vlaanderen.