Piraten

Inhoud

Inhoud Blz. 2
Piraten en kapers Blz. 3
Leven aan boord Blz. 3
Piratenvlaggen en verrekijkers Blz. 4
Het leven van een piraat Blz. 5
Straffen Blz. 5
Smerige gevechten Blz. 6
Piratenschepen Blz. 7
De avonturengalei Blz. 7
Historische Piraten Blz. 9

Piraten en kapers

Ruim tweeduizend jaar geleden kenden de oude Grieken het woord ‘piraat’ al. Het betekende ‘aanvaller’. Tegenwoordig word het woord nog steeds gebruikt voor elke zeeman die een schip aanvalt of kustplaatsen plundert.

In de loop van de tijd hebben piraten veel benamingen gekregen: zeerover, boekanier, rover, flibustier en kaper… maar uiteindelijk hielden ze zich allemaal met hetzelfde bezig: piraterij. Soms gaf een regering een scheepseigenaar opdracht om een koopvaardijschip van het land waarmee ze in oorlog was, aan te vallen. Deze legale piraten werden ‘kaapvaarders’ genoemd; ze deelden de opbrengst met de regering. Vele gerespecteerde zeelieden, zoals Francis Drake, werden bij tijd en wijle piraat. En vele regeringen steunden in het geheim piratenexpedities – mits de piraten de buit met hen deelden.

Leven aan boord

Hoe zag het leven aan boord van een piratenschip eruit? Over het algemeen stelde de roofbuit niet al te veel voor. Tussen de gevechten door was het leven vaak hard en miserabel. Als het goed weer was en de zee kalm, verveelden de mannen zich en begonnen te drinken, waarna vaak heftige gevechten uitbraken. Bij ruw weer waren mannen al snel doorweekt van het zoute water; ze waren ijskoud, aan alle kanten gekneusd en uitgeput.

Als piraten ’s nachts geen wacht liepen sliepen ze op het benauwde benedendek. Een donkere, afgesloten ruimte die kraakte, stampte en deinde. In het ruim stond een laag water en er liepen ratten – voor Chinese piraten een lekkernij. Overdag brandde je huid in de tropische zon. Er waren geen medicijnen. Ledematen die in de strijd waren verwond, werden er zonder verdoving afgezaagd, vaak door de timmerman van het schip. Het enige pleziertje dat piraten hadden was dobbelen of rum drinken.

Piratenvlaggen en verrekijkers

De eerste piratenvlaggen waren bloedrood. Ze werden voor de aanval gehesen ten teken dat niemand zou worden gespaard. Men vermoed dat de Franse woorden joli rouge (mooi rood), door de Engelsen werden verbasterd tot Jolly Roger, zoals zij een piratenvlag noemden. Eind 17e en begin 18e eeuw ontwierpen vele piraten hun eigen vlag, wit op een ondergrond van rood, of vaker nog, zwart.

Bartholomwe Roberts (‘zwarte bart’)
Christopher Moody
Edward Teach (‘zwartbaard’)
Henry Avery (‘Lange ben’)
Honh rackham (‘Calico jack’)
Thomas Tew
Christopher Condent
<afbeeldingen van vlaggen op google te vinden>

Piraten moesten voortdurend op de uitkijk staan voor andere schepen. Een piraat klom dan in de hoogste mast om te kijken of er zeilen aan de horizon opdoemden. Als de koers van het schip verandert moest worden, dan schreeuwde de kapitein zijn bevelen naar de bemanning op het halfdek. Howel Davis, een piraat uit Wales, misleidde zijn vijanden vaak met vlaggen. Hij voerde dan een Engelse of een Franse vlag. Ook dwong hij schepen die hij zojuist had verslagen om een zwart zeil te hijsen-
Zodat de vijand dacht dat er een grote piratenvloot aankwam.

Het leven van een piraat

Een piraat zocht op zee naar goud en eer. Als hij weer van zee terug kwam was hij weer gewoon burger. En eenmaal aan boord was hij weer zeeman, en klaar om schepen aan te vallen. Maar aan boord was nog meer te doen. Zoals wapens schoonhouden. Dat was belangrijk want die wapens roesten snel. Verder moesten de zeilen worden gerepareerd als er bijvoorbeeld een scheur in zat. En ook het dek moest gedweild worden. Vuil en zout moesten verwijderd worden. De touwen en het hout moesten worden gerepareerd als dit was beschadigd na een gevecht. Na een geslaagde tocht had een piraat weer iets anders te doen, het geld werd meteen weer uitgegeven. Geld moet rollen: “hopla nog een biertje”! Het leven op zee was heel hard. Vers voedsel kon niet lang genoeg bewaard worden en daarom namen de piraten ook wel levende dieren mee, zoals kippen. Ook gedroogd voedsel met veel kruiden werd gegeten. Soms moesten ze weken lang leven op zeebeschuit en zout vlees. Bedorven water was heel gewoon, en rum of wijn ging er ook wel in. De ergste ziekte aan boord was scheurbuik, die ontstaat door gebrek aan vitamine C. Vitamine C zit in vers fruit en groente. Scheurbuik zorgt ervoor dat haar en tanden uitvallen, de huid droogt uit en de zeeman sterft snel. Citroenen en sinaasappels helpen tegen deze ziekte, daar zit veel vitamine C in, maar dat wist men pas in de 18de eeuw.

Straffen

Als piraten gevangen genomen werden, werden ze opgehangen aan een galg, dat heette de “Hennepdans”. Voor de meeste piraten waren de dagelijkse gevaren op zee een grotere bedreiging dan bijvoorbeeld de “Hennepdans”. Weinig piraten kwamen voor de rechter maar diegenen die werden veroordeeld kregen dikwijls zelfs een soort vrijlating. Als een piraat werd opgehangen werd hij vaak aan een speciale galg gehangen. Het lichaam werd met kettingen vastgemaakt in een ijzeren kooi zodat niemand hem kon meenemen en begraven. Voor dat hij aan de galg ging keken ze in welke kooi hij paste.

Een piraat die zich overgaf werd vaak achtergelaten op een onbewoond eiland. Een onbewoond eiland was een gevangenis zonder muren. Hoewel zij enkele noodzakelijke spullen meekregen, wachtte diegene die niet kon vissen of jagen de hongerdood. Deze straf werd uitgedeeld aan piraten die van hun kameraden stalen of in de strijd vluchten van het schip.

Smerige gevechten

Voor een piratenbende hadden gestolen wapens net zoveel waarde als een schat. Boekaniers in het Caribische gebied paradeerden graag met hun kortelassen en pistolen en gebruikten ze onder elkaar net zo vaak als tegen de vijand. Piraten streden op leven en dood; ze waren immers vogelvrij en hadden dus niets te verliezen. Vogelvrij is dat je door iedereen mocht worden vermoord zonder dat diegene straf krijgt. Zwartbaard schoot onder de tafel ooit op zijn stuurman, Israël Hands, en spleet toen diens knieschijf doormidden. Toen ze Zwartbaard uiteindelijk te pakken hadden, stierf hij pas na 5 schoten en twintig slagen met een kortelas.

Piraten gebruikten elk wapen dat ze in handen kregen. In de Middeleeuwen vochten de Kanaalpiraten met bootshakken en eenvoudige messen. Een ‘achtenswaardig’ piraat omstreeks 1720 beschikte vaak over een set uistekende pistolen. Het bekendste piratenwapen was een kortelas, een
eenvoudig zwaard met een kort blad van vlijmscherp staal.

Franse dolk, 1410
Kortelas van de boekaniers, 1720
Musket, 1700
Vuursteengeweer, 1680
Kruithoorn, 1700
<afbeeldingen van wapens op google te vinden>

Verder zijn er ook nog een paar wapens waar ik geen plaatje van kon vinden:
Griekse sabel, 400 v.Chr.
Mandau van Dajaks, 1810
Strijdbij van de vikingen, 800 n.Chr.

Piratenschepen

Wilde een piraat succes hebben, dan moest hij vlug zijn en onverwacht aan vallen. De boekaniers in het Caribische gebied hadden al snel door dat ze met kleine, vlugge schepen de trage, logge galjoenen – hoe zwaar ook bewapend – te slim af waren. Franse piraten gebruikten vaak kleine bewapende vissersboten om Engelse schepen aan te vallen. Piraten die minder fortuinlijk waren, konden een lekkende, oude schuit gebruiken. Of ze konden proberen een modern zeeschip te stelen. Veel piratenschepen waren in feite boten van kaapvaders, of zeeschepen die de bemanning tijdens een muiterij hadden buit gemaakt. Oude zeilschepen hadden constant onderhoud nodig en het was hard werken om ze op vaart te houden. Scheepswrakken waren schering en inslag.

Op de volgende pagina zie je een schip met allemaal nummertjes erin. Hier lees je wat die nummertjes zijn. <afbeelding ontbreekt>

1. grote mast
2. bezaansmast
3. kampanje (dek)
4. kajuit
5. roer
6. voedselopslag
7. spant
8. kiel
9. kruitkamer
10. zeilkooi
11. kaapstander
12. lenspomp
13. kim
14. kogelbak
15. drinkwatervoorraad
16. ankerkabels
17. roeispanen
18. scheepsromp
19. bak
20. anker
21. boegspriet
22. fokkenmast
23. scheepsbel
24. kanon
25. kombuis (keuken)
26. geschutsdek
27. potdeksel
28. lantaarn

Het plaatje is een beetje onduidelijk maar je kan ook heb boek; ‘Het beste boek over piraten’ van Philip Steele.

De avonturengalei

Met het schip op de volgende pagina begon William Kidd in 1696 aan zijn noodlottige reis. Het schip was het jaar daarvoor gebouwd in Deptford aan de Thames, vlak bij Londen. Het was 38 meter lang en speciaal ontworpen voor de kaapvaart. De wint en de zeilen dreven het voort, en als het windstil was kon het met 32 roeispanen geroeid worden aan elke roeispaan zaten zeker twee mannen. Kidds bemanning bestond uit een bende bij elkaar geronselde moordenaars. Ze dwongen Kidd tot piraterij. Maar het Schip begon te lekken een uiteindelijk moest Kidd zijn galjoen verlaten.

William kidd
<afbeelding ontbreekt>

Historische piraten

Er zijn een heleboel beroemde piraten. Teveel om allemaal in dit werkstuk te zetten, want dan zitten we hier morgen nog. Hier is een lijst met historische piraten:

• John Auger (16??-1718) (Engeland)
• Louis Michel Aury (1788-1821) (Frankrijk)
• Awilda (rond 400) (Scandinavië)
• Jean Bart (1651-1702) (Frankrijk)
• Black Bart (Bartholomew Robert) (1682-1722) (Engeland)
• Black Bellamy (Samuel Bellamy) (1689-1717) (Engeland)
• Móric Beňovský (1741-1786) (Polen)
• Abraham Blauvelt (16??-164?) (Nederland)
• Major Stede Bonnet (1668-1718) (Engeland)
• Anne Bonny (1697-1720) (Ierland)
• Nicholas Brown (de grote Piraat) (16??-1726) (Verenigde Staten)
• Black Caesar (176?-18??) (Haïti)
• Dirk Chivers (17??-17??) (Engeland)
• John Clipperton (17??-17??) (Engeland)
• Roberto Cofresí (1791-1825) (Puerto Rico)
• Claes Compaen (15??-16??) (Nederland)
• Baltazar de Cortes (16??-16??)(Nederland)
• William Dampier (1652-1715) (Engeland)
• Simon de Danser (1577-1611) (Nederland)
• Howell Davis (16??-17??) (Engeland)
• Khair ad Din (Barbarossa / Roodbaard) (1483-1546) (Turkije)
• Francis Drake (1540-1596) (Engeland)
• Peter Easton (15??-16??) (Engeland)
• Edward England (16??-1721) (Engeland)
• John Evans (16??-1669) (Engeland)
• Jan Evertsen (16??) (Nederland)
• Henry Every (Benjamin Bridgeman) (1653-1696) (Engeland)
• Eustace de Monnik (1170-1217) (Frankrijk)
• William Fly (16??-1726) (Engeland)
• Alexander Godfrey (1756-1791) (Engeland)
• Laurens de Graaf (Nederland)
• Michel De Gramont (16??-1683) (Frankrijk)
• Grote Pier (1480-1520) (Nederland)
• Israel Hands (16??-17??) (Engeland)
• Kleine Hans (15??-1573) (Duitsland)
• Piet Hein (1577-1629) (Nederland)
• Albert W Hicks (1800)
• Benjamin Hornigold (16??-1719) (Engeland)
• Rahmah bin Jabir al-Jalahimah (1760-1826) (Perzië)
• Jan Janszoon van Haerlem (15??-16??) (Nederland)
• Cornelis Jol (1597-1641) (Nederland)
• Davy Jones (16??-17??) (Engeland)
• Thomas Jones (16??-1698) (Engeland)
• John Julian (17??-1733) (V.S.)
• Walter Kennedy (17??-18??) (Verenigde Staten)
• William Kidd (1645-1701) (Schotland)
• Koxinga (1624-1662) (China)
• Jean Lafitte (1781-1821) (Frankrijk)
• François Le Clerc (15??-1563) (Frankrijk)
• Pierre Le Grand (15??-1602) (Frankrijk)
• Oliver Levasseur (de Buizerd) (1680-1730) (Frankrijk)
• Ching Chi Ling (15??-16??)(China)
• François L'Olonnais (1630-1669) (Frankrijk)
• Edward Low (16??-1724) (Verenigde Staten)
• Edward Mansveldt (16??-1666) (Nederland)
• Kapitein Mission (16??-1694) (Frankrijk)
• Daniel Montbars (16??-17??) (Frankrijk)
• Henry Morgan (1635-1688) (Engeland)
• Christopher Myngs (16??-1666) (Engeland)
• Nathaniel North (16??-17??) (Engeland)
• Brandon O'Brien (17??-17??) (Ierland)
• Grace O'Malley (1530-1603) (Ierland)
• Dragut Pascha (16??-16??) (Albanië)
• Bartolomeo Portgues (16??-16??) (Portugal)
• Jack Rackham (16??-1720) (Engeland)
• Mary Read (1685-1721) (Engeland)
• Jan Reyning (1587-1660) (Denemarken)
• Rock de Braziliaan (163?-167?) (Nederland)
• Elizabeth Shirland (17??-17??) (Engeland)
• John Boysie Singh (1908-1957) (Trinidad)
• Bernard Claasen Speerdyke (16??-1670) (Nederland)
• Joris van Spilbergen (1568-1620) (Nederland)
• Klaus Störtebeker (1373-1401) (Duitsland)
• Robert Surcouf (1773-1827) (Frankrijk)
• Matsuura Takanobu (1529-1599) (Japan)
• Thomas Tew (16??-1695) (Engeland)
• Charles Vane (16??-1720) (Engeland)
• Soliman-reys De Veenboer(15??-16-10-1620) (Nederland)
• Johan van Walbeeck (15?? - 16??) (Nederland)
• William Walker (1824-1860) (Verenigde Staten)
• John Ward (15??-16??) (Engeland)
• Paulsgrave Williams (16??-17??) (Engeland)
• Christopher Winter (16??-17??) (Engeland)
• Emanuel Wynne (17??) (Frankrijk)
• Ching Yih (16??-17??)(China)
• Dominique You (1775-1830) (Frankrijk)
• Zwartbaard (Edward Teach, 1680-1718) (Engeland)
• Meinart Dircxen Assan-reys (Holland)
• Jan Janszoon van Haarlem (Holland)