Accountant

ACCOUNTANT

Werkzaamheden
Controle
Doel van de accountantscontrole van een jaarrekening is het verschaffen van zekerheid over de getrouwheid ervan, zodat de ondernemingsleiding, aandeelhouders, banken, beleggers, crediteuren, subsidieverstrekkers, enz. de jaarrekening kunnen gebruiken voor hun beslissingen. Wanneer een accountant een jaarrekening controleert legt hij zijn oordeel vast in een accountantsverklaring. Zo'n verklaring is verplicht bij de jaarrekening van middelgrote en grote ondernemingen waaronder de aan de beurs genoteerde bedrijven en bij de jaarrekening van diverse overheidsorganisaties zoals gemeenten. Niet iedere accountant mag deze wettelijk verplichte controles uitvoeren, hiervoor gelden aanvullende eisen.
Behalve jaarrekeningen controleert een accountant ook andere (financiële) rapportages waarin verantwoording over iets wordt afgelegd, bijv. een milieuverslag of een subsidieafrekening.

De accountant kan zijn bevindingen aan de leiding van de organisatie rapporteren in de vorm van een accountantsverslag of van een management letter.

Samenstellen
Wanneer een accountant voor een cliënt een jaarrekening opmaakt die openbaar wordt gemaakt, voegt hij er een samenstellingsverklaring bij. Hij heeft de jaarrekening dan niet gecontroleerd en kan dus geen zekerheid geven dat de jaarrekening juist en volledig is. Zijn deskundigheid en beroepsvoorschriften zorgen er echter voor dat het samenstellen van de jaarrekening op kwalitatief hoog niveau plaatsvindt.

Advies
Een accountant is een gekwalificeerd adviseur op een breed terrein, onder meer management en organisatie, financiële administratie en fiscale aangelegenheden. Zijn brede financieel-economische kennis maakt een accountant tot 'huisarts' voor zijn cliënten en hij kan waar nodig doorverwijzen naar specialisten.
Wanneer een accountant de administratie voert en/of de jaarrekening opmaakt is deze natuurlijke adviesfunctie geen enkel probleem. Maar wanneer een accountant of accountantskantoor naast de controle van de jaarrekening ook allerlei los van de jaarrekeningcontrole staande adviesopdrachten uitvoert bij dezelfde cliënt, zou zijn onafhankelijkheid in het geding kunnen komen. Enerzijds omdat hij iets zou moeten controleren wat hijzelf of zijn collega heeft geadviseerd en anderzijds omdat de cliënt dan zou kunnen dreigen om de vaak lucratieve adviesopdrachten niet meer door hem te laten uitvoeren. Daarom is in veel landen deze dubbelrol als controleur en adviseur gesplitst.


Soorten verklaringen
Het 'eindproduct' van de controle- en samenstellingswerkzaamheden van een accountant is zijn verklaring. De tekst van deze verklaringen is internationaal gestandaardiseerd. Er worden drie soorten verklaringen onderscheiden, gerangschikt naar mate van zekerheid die ze bieden:
• Accountantsverklaring. Deze verklaring biedt de hoogste mate van zekerheid en wordt alleen afgegeven na een controle van een jaarrekening of van een ander document waarin verantwoording wordt afgelegd. De inhoud van de verklaring kan zijn: goedkeurend, afkeurend, oordeelonthouding of 'deels goedkeurend wegens bepaalde beperkingen'.
• Beoordelingsverklaring. Deze verklaring biedt een beperkte mate van zekerheid en wordt gebruikt wanneer een accountant te weinig aanknopingspunten heeft om alles te kunnen controleren of wanneer de cliënt bijvoorbeeld uit kostenoverwegingen besluit dat de accountant niet alles hoeft te controleren.
• Samenstellingsverklaring. Deze verklaring biedt de minste zekerheid, maar garandeert wel dat de accountant bij het opmaken van de jaarrekening de daarbij behorende controlewerkzaamheden heeft uitgevoerd zoals die zijn voorgeschreven door zijn beroepsorganisatie.
Behalve een verklaring kan een accountant ook een Rapport van Bevindingen schrijven. Hij zal dit doen wanneer hem gevraagd wordt specifieke onderzoekswerkzaamheden uit te voeren, bijvoorbeeld een onderzoek naar de juistheid en rechtmatigheid van onkostendeclaraties.

Nederland
In Nederland is het accountantsberoep geregeld in twee wetten, namelijk de Wet op de registeraccountants en de Wet op de Accountants-Administratieconsulenten. De titel accountant of de benaming "accountancy" mag alleen worden gevoerd door degenen die zijn ingeschreven in de registers van de beroepsorganisaties NIVRA en NOvAA. Registeraccountants mogen de afkorting RA achter hun naam voeren, accountants-administratieconsulenten de afkorting AA.


Geschiedenis van het beroep
Sinds 1928 is het wettelijk voorgeschreven dat grote ondernemingen beschikken over een verklaring van een accountant over de getrouwheid (juistheid en volledigheid) hun jaarrekening. Sinds 1978 geldt dit ook voor middelgrote ondernemingen. Dit staat in artikel 393 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Ook voor het verkrijgen van subsidie stelt de overheid vaak het overleggen van een accountantsverklaring als voorwaarde.
Rond de jaren zestig waren er wel 15 accountantsverenigingen actief die ieder hun eigen deskundigheidseisen stelden. Bovendien was het accountantsberoep niet beschermd. Iedereen kon zich accountant noemen. Voorts voerden accountants allerlei verschillende activiteiten uit, buiten de wettelijke controletaak. Om de functie van accountant te normeren werd in 1962 de Wet op de registeraccountants (WRA) ingesteld. De registeraccountant kreeg het monopolie op het afgeven van verklaringen van getrouwheid. Om de kwaliteit van registeraccountants te bevorderen en te waarborgen werd het NIVRA (Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants) opgericht. Het NIVRA kwam voort uit het in 1895 opgerichte Nederlands Instituut van Accountants, NIVA.
In 1974 werd er een wettelijk geregeld officieel diploma voor accountants-administratieconsulenten ingevoerd. De eisen voor een accountant-administratieconsulent (AA) lagen lager dan die voor een registeraccountant (RA). Sinds 1999 zijn deze eisen voor beide gelijk. Accountants-administratieconsulenten werken vaak voor het midden- en kleinbedrijf. Voor het toezicht is de NOvAA (Nederlandse Orde van Accountants-Administratieconsulenten) aangewezen. Aansluiting bij de NOvAA is naderhand voor AA-accountants verplicht gesteld en de regelingen voor AA-accountants en RA-accountants lijken naar elkaar toe te groeien. Beide hebben nagenoeg gelijke bevoegdheden. Het verschil is, dat een RA-accountant universitair is opgeleid en dat een AA-accountant ook een HBO-opleiding kan hebben. In het verleden bestonden veel grote accountantskantoren, waaronder de "big four" (Deloitte, Ernst & Young, KPMG en PricewaterhouseCoopers), uit een afdeling met administratieve dienstverlening, een controletak en een adviesbureau/advies-afdeling. Omdat dit tot strijdige belangen kon leiden (hetzelfde bedrijf dat een onderneming adviseerde controleerde ook de boeken), zijn tegenwoordig vrijwel alle adviesfuncties verzelfstandigd.
Op 28 juni 2005 heeft de Tweede Kamer de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) aangenomen. De Wta is per 1 oktober 2006 in werking getreden. In de Wta is het toezicht op accountants nader geregeld, waarbij -naast de eisen die aan accountants worden gesteld- ook de organisatie aan bepaalde kwaliteitsnormen dienen te voldoen. Voor wettelijke controles hebben accountantsorganisaties voortaan een vergunning nodig. Uitgifte hiervan en het toezicht komen te liggen bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM).
Op 23 november 2007 heeft de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) één set eindtermen voor de opleiding tot zowel accountant-administratieconsulent (AA) als registeraccountant (RA) vastgesteld, die voldoen aan de Europese richtlijn 2006/43/EG. Beide soorten accountants kennen echter een eigen opleidingstraject met een verschillend opleidingsniveau: hbo (AA) respectievelijk wo (RA). De nieuwe eindtermen geven duidelijkheid over de (kwaliteits)eisen die gesteld worden aan de opleiding tot wettelijk controleur. De CEA heeft met het vaststellen van deze eindtermen de overeenkomsten tussen AA en RA willen accentueren.

In april 2008 hebben NIVRA en NOvAA aangekondigd te onderzoeken op welke terreinen zij de samenwerking kunnen intensiveren.

Soorten accountants
In Nederland worden vier soorten accountants onderscheiden:
• openbaar accountant: werkt bij een accountantskantoor of als zelfstandig accountant;
• interne accountant: werkt bij een accountantsafdeling van een bedrijf of organisatie;
• overheidsaccountant: werkt bij een accountantsafdeling van de overheid of werkt als accountant (belastingcontroleur) bij de belastingdienst;
• accountant in business: werkt niet als accountant, maar heeft een andere functie bij een organisatie, zoals (financieel) directeur, controller of administrateur.

Met de wettelijke term externe accountant wordt de openbaar accountant aangeduid die de wettelijk verplichte jaarrekeningcontroles mag uitvoeren. Dit is een wat verwarrende term omdat in het spraakgebruik alle openbare accountants wel worden aangeduid als extern om daarmee aan te geven dat ze niet in dienstbetrekking werken zoals interne accountants (en overheidsaccountants).


Gedragscode
De gedragscodes voor accountants zijn door het NIVRA en NOvAA vastgelegd in verordeningen. De belangrijkste gedragscodes zijn:
• Integriteit
• Objectiviteit
• Deskundigheid en zorgvuldigheid
• Geheimhouding
• Professioneel gedrag
Dit geldt voor iedere accountant (RA en AA), ook al werkt hij niet of niet meer als accountant. Doel is te voorkomen dat de goede naam van het accountantsberoep wordt geschaad.

Voor accountants die wel als accountant werken zijn deze algemene principes nader uitgewerkt. Zo mogen openbare accountants bijvoorbeeld geen zaken doen met cliënten die onwettige of discutabele activiteiten ontplooien of die er discutabele methoden van financiële verslaglegging op na houden. Ook dient de openbaar accountant te waken voor belangenverstrengeling en moet hij elke schijn dat hij niet onafhankelijk is vermijden. Voor een intern accountant of overheidsaccountant is het noodzakelijk dat hij rechtstreeks ressorteert onder de hoogste leiding van de organisatie waardoor de accountant ongehinderd zijn oordeel kan geven over alle onderdelen van de organisatie.