Meester der (Schilder)kunst
Leonardo da Vinci
Uitvinder, wetenschapper en kunstenaar uit de Renaissance
Inhoud: -Biografie Leonardo da Vinci -Bespreking van de Renaissance -Vergelijking met andere schilders van die tijd -Drie besprekingen van kunstwerken -Bronvermelding
Biografie van Leonardo da Vinci:
Op zaterdag 15 april 1452 wordt in het kleine dorpje Vinci in Toscane een jongetje geboren. Hij is de onechtelijke zoon van een boerendochter Caterina en de notaris Ser Piero da Vinci. Zij noemen hem Leonardo of, zoals hij zelf schreef, Lionardo.
Leonardo wordt geboren uit een liefdesuurtje tussen zijn vader en diens huishoud hulpje.
Zijn vader trouwt snel daarna met de zestienjarige Albiera Amadori, een meisje van goede komaf. Zijn moeder vindt al snel een boer uit de omgeving en trouwt met hem. De eerste maanden van zijn leven is hij bij zijn moeder maar al snel daar na gaat hij naar zijn vader toe. Die werkt in Florence en Leonardo gaat vaak met hem mee. Daar wordt hij beziggehouden door zijn oom Florenco, die daar woont. Oom Florenco brengt Leonardo belangstelling bij voor de natuur. Leonardo gaat van de natuur houden en blijft zijn hele leven lang geboeid door de verschijnselen van het weer en de kracht van de natuur.
Leonardo krijgt ook les. Hij krijgt muziek, taal en wiskunde. Hij is een snelle leerling die heel nieuwsgierig is naar alles en veel wilt weten. Hij stelt zijn leraren veel moeilijke vragen. Hij is heel goed in muziek en leert al snel heel mooi lier spelen
en zingen. Ook toont hij heel veel belangstelling
voor tekenen en al snel wordt dat zijn grote passie.
Overal neemt hij een schriftje mee waarin hij van
alles opschrijft en tekent. Hij schrijft op
een hele bijzondere manier: van rechts naar links
en vanonder naar boven.
Op het platte land maakt hij vaak tekeningen van planten en dieren en uiteindelijk ontdekt zijn vader, maar ook zijn leraar, dat Leonardo een heel bij zonder kind is en hij gaat samen met zijn vader naar Verrochio, een beeldhouder, schilder en werktuigbouwkundige, om te vragen of Leonardo bij hem in de leer mag. Als Verrochio de schetsen en tekeningen van Leonardo ziet, is hij erg enthousiast en belooft van Leonardo een groot kunstenaar te maken.
In 1469 gaat Leonardo als leerling in het atelier van Verrochio aan de slag. Hij mag meteen met tekenen beginnen en onder leiding van Verrochio leert hij tekenen met pen, potlood en met inkt. Ook leert hij hoe je in perspectief moet tekenen en hoe je een sprekend portret moet maken. Verrochio krijgt vaak belangrijke opdrachten en de beste leerlingen mogen hem dan meehelpen delen van het schilderij te schilderen. Ook Leonardo mag meehelpen en hij krijgt de opdracht het hoofd van een engel te schilderen. Dit doe hij zo mooi en zorgvuldig, dat Verrochio zijn penseel in tweeën breekt om aan te geven dat hij buigt voor het superieure werk van zijn leerling. Uit die tijd komt ook het eerste door Leonardo gesigneerde tekening: een landschap, gedateerd op 5 augustus 1473.
Door Verrochio leert Leonardo ook de wereld van machines en techniek kennen. Wanneer Verrochio aan het werk is met de machines, staat Leonardo toe te kijken terwijl hij aantekeningen maakt. Meer dat drieduizend bladzijden van zijn aantekenboeken zijn bewaard gebleven.
In 1472 wordt Leonardo lid van een schildersgilde, maar hij blijft werken bij Verrochio. Daar leert hij ook nog beeldhouwden
Pas in 1476 verlaat hij op vierentwintig jarige leeftijd het atelier van Verrrochio maar als deze een opdracht krijgt om een groot ruiters standbeeld te maken, biedt Leonardo meteen aan om mee te helpen. Hij maakt dan heel veel schetsen van paardenhoofden, manen en gewrichten. In dit jaar wordt Leonardo ook aangeklaagd wegens homoseksuele relaties. De zaak wordt in juli als afgesloten verklaard.
Leonardo ziet in 1482 kans om zijn diensten aan te bieden aan de hertog van Milaan. Hij gaat naar Milaan en wordt schilder, beeldhouwer, bouwkundige en muzikant aan het hof van Hertog Ludovico il Mono. Daar schildert hij ‘de dame met de hermelijn’ en ‘Madonna van de grot’ en leert hij beroemde architecten kennen die ook in Milaan werken en werkt met ze samen. Er wordt veel gesproken en gediscussieerd over wat voor een lantaarns er voor de dom van Milaan moeten staan. Leonardo maakt er een ontwerp van en op haast wetenschappelijke wijze werkt hij aan plannen over uitbreiding van Milaan en omwerpt hij een netwerk van kanalen die twee rivieren met elkaar moeten verbinden.
Jaren gaan voorbij en Leonardo werkt nog steeds niet aan een opdracht die hij jaren geleden heeft gekregen, een bronzen paard, en Lucovico spreekt hem hier vele malen op aan. Leonardo stort zich dan vol energie op het maken van studies maar hij is zo perfectionistisch dat hij meerdere malen opnieuw begint. Uiteindelijk laat hij, in 1489, bronsgieters komen om aan de uitvoering te beginnen.
Leonardo gaat zich interesseren in anatomie. Eerst vooral als beeldend kunstenaar maar later ook als echt wetenschapper. Zijn tekeningen zien er heel echt en natuurlijk uit,
zelfs als hij anatomische kenmerken tekent die hij zelf verzinnen heeft.
Om het lichaam van de figuren in zijn werk zo goed mogelijk te kunnen weergeven, ontleedt Leonardo maar dan dertig lijken!
In 1488 sterft Verrochio in Venetië. Ondertussen in Leonardo druk bezig met van alles en nog wat. Hij organiseert fantastische schouwspelen aan het hof en ontwerpt de decors.
Ook schildert hij rond die tijd, van ongeveer 1495 tot 1498, in opdracht van Ludovico il Mono, ‘het Laatste Avondmaal’. Hij schildert deze op de zuidelijke muur van een refter in Milaan, tegenover ‘De Kruisiging’ van Montorfano. Leonardo doet er erg lang over omdar hij te precies is en hierdoor is het werk nooit echt afgekomen.
Het schilderij is één grote beweging en laat van alles zien. Iedere persoon die is afgebeeld doet wel iets of is op de één of andere manier in beweging. Er zitten hele duidelijke perspectieflijnen in en Montorfano, de schilder van dezelfde tijd, heeft dat ook geprobeerd maar bij hem is het niet gelukt. Dit zegt ook wat over Leonardo dat hij flink wat voorliep op zijn leeftijdsgenoten wat techniek betreft.
Het grootste deel van de dag echter,
verdiept hij zich in de wetenschap.
Hij gaat ook veel om met wiskundigen
uit Milaan en dat vooral met Luca
Pacioli, met wie hij zijn aantekeningen
over lichtval, beweging, explosies en gewichten doorneemt. Samen berekenen ze de hoeveelheid brons dat er in het ruiters standbeeld moet komen.
In 1499 vallen de Franse troepen van Lodewijk XII Milaan binnen. Het brons moet voor oorlogsmateriaal gebruikt worden en het monument kan nog steeds niet afgemaakt worden.
Leonardo vlucht samen met Luca naar Mantua en daar tekent hij Isabelle d’Este. Als hij in 1500 naar Florence gaat, wordt hij gastvrij onthaald in een klooster en daar schildert hij ‘Sint Anna gedrieën’, waarmee hij grote indruk maakt op andere schilders.
In 1503 begint Leonardo aan zijn misschien wel bekendste schilderij: ‘de Mona Lisa’. Dit schilderij wordt door raadsels omgeven. Zo wordt beweerd dat de afgebeelde vrouw een man is. Dit zou Leonardo hebben gedaan omdat hij, vanwege zijn homoseksualiteit, graag een man wilde schilderen maar omdat homoseksualiteit in die tijd niet werd gewaardeerd, deed hij net alsof het een vrouw was.
Ook de achtergrond van het schilderij is fascinerend. Leonardo hield van nevelige landschappen en was er door geboeid. Dit laat hij mooi zien op het schilderij. Ook heeft hij de vrouw de vrouw een mysterieuze glimlach gegeven, die nog geen ander schilder hem na heeft kunnen doen. Voor dit schilderij zijn ook veel voorstudies aan vooraf gegaan en uiteindelijk heeft Leonardo er drie jaar over gedaan.
In 1504 sterft Ser Piero di Antonio, Leonardo’s vader, op 78-jarige leeftijden en het kost Leonardo veel moeite zijn deel van de erfenis te krijgen. Ondertussen moet hij zich bewijzen tijdens een ‘prestatiestrijd’ tegen (zijn rivaal) Michelangelo. Hij laat een kunstwerk waar hij mee bezig was in de staak omdat het hem niet lukt het perfect te krijgen en daarmee krijgt hij de naam van de kunstenaar die nooit zijn werk afmaakt… Hij vertrekt in 1506 naar Milaan.waar de Fransen de macht in handen hebben. Leonardo stort zich weer op de wetenschap en hij maakt geometrische studies en houdt zich bezig met waterbouwkunde en met de vraag over sluizen en stuwdammen voor Lombardije. Ook maakt hij het schilderij Sint Anna gedrieën af.
Verder is hij in de ban van het vliegen. En doet meerdere pogingen zelf te kunnen vliegen met behulp van zelfontworpen vleugels en vliegmachines. Hij observeert vogels tijdens het vliegen en bestudeerd hoe ze hun vleugels houden tijdens het opstijgen, dalen en als ze bijvoorbeeld rondjes vlogen. Nar veel uitproberen en knutselen kont hij erachter dat een mens met twee vleugels aan zijn armen vastgemaakt, niet de kracht heeft zichzelf de lucht in te krijgen. Ook ontdekt hij dat de atmosfeer, windsnelheid, windrichting en luchtdruk een hele belangrijke rol spelen tijdens het vliegen. Hij ontwerpt apparaten die wij nu kunnen vergelijken met een hangglider, helikopter en parachute.
In 1512 heroveren de Sforza’s de macht in Milaan en een jaar later vertrekt de ondertussen 61-jarige Leonardo met een stel vrienden voorgoed uit Milaan, op weg naar Rome. Daar aangekomen treedt hij in dienst bij kardinaal Giulaino de Medici, de broer van paus Leo X. Veel beroemde kunstenaars zijn op dat moment in Rome bezig met hun opdrachten. Leonardo krijgt geen grote opdrachten en hij gaat weer verder met zijn studie over wiskunde. Ook maakt hij een zelfportret, het enige portret wat hij van zichzelf maakte, getekend met rood krijt.
Rond 1514 krijgt hij de opdracht van paus Leo X een zeer ongezond moeras droog te leggen, een project waar hij zich twee jaar mee bezig houd.
Als Lodewijk XII in 1515 sterft, volgt Frans I hem op. Deze man nodigt Leonardo uit om aan het Franse hof te komen werken. Na een jaar vertrekt Leonardo dan naar Frankrijk waar hij tot zijn dood blijft.
In Frankrijk krijgt hij een groot landhuis tot zijn beschikking en hij krijgt een hoog salaris. Ook benoemt Frans I Leonardo tot zijn ‘eerste schilder, ingenieur en architect’. Ondanks dat hij verlamt raakt aan zijn rechterhand, werkt Leonardo stug door. Hij bouwt een mechanische leeuw voor op een feest, organiseert festiviteiten en maakt studies over irrigatieprojecten in verschillende Franse steden.
In 1519 gaat zijn gezondheid erg snel achteruit en hij maakt zijn testament op waarin hij laat vastleggen dat Francesco Melzi, zijn vriend, al zijn manuscripten zal erven. Leonardo overlijdt op 2 mei 1519 en is voor zijn tijd een echte geniet geweest!!!
Bespreking van de Renaissance (1400-1600):
Aan het begin van de 15e eeuw ontstond er in Italië (Florence) opnieuw belangstelling voor de kunst en cultuur van de klassieke oudheid. Deze periode wordt de Renaissance genoemd, of ook wel wedergeboorte. In de Renaissance verandert het denken van de mensen ook heel erg. In de Middeleeuwen leefden ze nog heel erg naar het hiernamaals toe en leefden ze alleen maar zo goed mogelijk zodat ze er zeker van waren na de dood in de hemel te komen. In de Renaissance veranderde dat. De mensen waardeerde het leven op aarde ook en dachten niet alleen aan de dood en al dat gebeuren en om heen.
Omdat de mensen zelf meer gingen nadenken, had de kerk ook minder te zeggen en waren de mensen ook een stuk onafhankelijker van de kerk. Ze konden nu zelf beslissingen maken en geloofden ook niet meteen alles wat de kerk zei en dat was in de Middeleeuwen nog wel eens anders geweest.
De beeldhouwkunst in de Renaissance werd een stuk beweeglijker en echter. De personen die afgebeeld waren, waren heel erg realistisch en perfect. Ze hadden de ideale vormen en lieten zien hoe mooi en schoon en mens wel niet kon zijn. Dit was typisch iets wat uit de klassieke oudheid kwam. Ook werden de beelden in conta-pose gezet. Dit was een houding waarbij het beeld zijn gewicht naar een been verplaatste zodat het andere been er losjes bij hing. De romp was iets gedraaid. Dit zorgde voor bewegelijkheid en hierdoor was het beeld niet meer alleen en blok steen maar ook een echt persoon.
Personen die afgebeeld waren hadden vaak niets of nauwelijks iets aan waardoor die ideale vormen er heel mooi uitkwamen. Als ze toch wel iets aan hadden, hing dat er vaak heel zwierig omheen, wat ook weer voor die bewegelijkheid zorgde.
In de schilderkunst probeerde men de mensen zo echt mogelijk weer te geven. Ook werd er veel aandacht aan de natuur besteed en de achtergronden werden in een zo’n juist mogelijk perspectief getekend.
In de Renaissance werden vooral portretschilderingen gemaakt waarin alle verhoudingen, net als bij de beeldhouwkunst, precies klopten en heel realistisch waren. Dat realistische werd extra versterkt doordat de afgebeelde personen er heel ontspannen uitzagen. De plooival, waar ook veel aandacht aan werd besteed, zag er heel natuurlijk uit.
De architectuur in de Renaissance was heel ruimtelijk en stereometrisch. Men werkt vooral met organische vormen en er werd ook vaak vanuit een diagonaal of een vijfster gewerkt en er werden veel bolvormige daken gemaakt. Een voorbeeld hiervan is de domkerk in Florence. Dit is ook meteen het eerste renaissancistische bouwwerk.
Veel klassieke elementen komen ook in de architectuur terug. Zo werd er een nieuw soort zuil ontworpen, de pilassus, die helemaal geen draagfunctie had omdat hij half was ingemetseld. Ook ontwikkelde langzaam het ‘collosseumschema’, een bouwstijl waar drie pilaren op elkaar werden gestapeld en werden afgewerkt met verschillende kapitelen.
Twee bekende en belangrijke mensen van de hoog-Renaissance zijn: Donato Bramante en Michelangelo. Bramante maakte eerst ‘de Tempietto’, een tempeltje met een halve bol als bekroning. Toen dat goed gelukt was maakte hij o.a. de St. Pieter is Rome. Hiervoor gebruikte hij de techniek van de Romeinen en hij deed dat met materialen als baksteen en beton. Michelangelo werd gezien als ‘home universales’ omdat hij naast beeldhouwer ook architect, schilder, dichter en filosoof was. Hij ontwierp o.a. de St. Pieter en doorbrak de ideale maatverhoudingen van de renaissance doordat hij de ‘kolossale orde’ toepaste, of terwijl: een verdubbeling van zuilen, die over verschillende verdiepingen doorlopen (zie collosseum).
Natuurlijk is Leonardo ook een belangrijk en bekend man uit de Renaissance!
Een belangrijk punt uit de Renaissance is dat de mensen verlangden naar het inzien van de werkelijkheid van de wereld. In de filosofie en in de wetenschap kwam, voor het eerst in de geschiedenis, de mens centraal te staan. Hier was Leonardo ook heel bedrijvig in met al zijn wetenschappelijke en anatomische onderzoeken!
Het werkstuk gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
1 seconde geleden