Barok

Barok (1600-1720)

Tijdens de Barok grepen kunstenaars, net als tijdens de Renaissance, terug naar de klassieke vormgeving. Alleen ook de kunstenaars uit het tijdperk van Barok gaven er zo hun eigen draai aan, ze deden bijvoorbeeld niet aan de schoonheidsidealen uit de Renaissance, en ze gaven de klassieke elementen een geheel eigen vorm. Er waren natuurlijk bepaalde kenmerken van de manieristische architectuur, zoals kolossale zuilen, verspringende gevelpartijen etc.

Michelangelo: een belangrijk voorloper van Barok.

Ook de stijl van Barok is in Rome ontstaan. In Zuid-Europa had de kerk van Rome haar macht verloren door de reformatie, de bedoeling van Barok toen der tijd was dan ook het zichtbaar maken van de macht en glorie van de kerk van Rome. Vooral in Italie staat de Barok in dienst van de contra-reformatie.

Het waren met name de paleizen van allermachtige en verwaande vorsten die wilden pronken met hun geld. Dat deed je toen d.m.v. veel Barok in je paleis toe te passen. Barok werd in Frankrijk dan ook veel gebruikt voor het versieren van katholieke kerken.

[plaatje0] Hierboven Lodewijk de 14e, zijn paleis was uitvoerig versierd met
Barok.

Typerend voor Barok is het willen samensmelten van
beeldhouwkunst, schilderkunst en de architectuur. Alles moest een met elkaar worden.

Barok: dit woord is afgeleid van het Portugese woord ‘barocco’ dat ‘grillige parel’ betekent.

Architectuur

Vooral kenmerkend voor de barok-architectuur in Zuid-Europa is de onregelmatige plattegrond van de gebouwen. Wat heel vaak voorkwam waren de asymmetrie en ovale, of gebogen vormen. De vormen zijn zwierig en vloeien in elkaar over, zoals ik al zei, de bedoeling was om alles een te laten worden met elkaar. De architect houdt rekening met de veranderende lichtvallen, dat een spel van lichtdonkereffecten veroorzaakt (in de gevels). Dit deed hij zodat de onderdelen van het exterieur en interieur voortdurend van vorm leken te veranderen en in beweging waren.

Vooral de zuilen waren erg geliefd in de Barok-stijl. De zuilen waren dan van kolossale orde, die soms langs hele verdiepingen gingen, wat natuurlijk een machtig gevoel opriep bij degene die daar woont of werkt.

Bellini en Borromini: dit zijn de beroemdste Italiaanse architecten van de Barok.

De wereldlijke architectuur in Noord-Europa in de 17de eeuw is minder pompeus dan de kerkgebouwen die in Zuid-Europa werden/ waren gebouwd. Dit kwam namelijk doordat de Noord-Europese architecten in de 17de eeuw liever ontwierpen volgens de klassieke regels van de hoogrenaissance. Daarom wordt de noordelijke variant van de Barok, die met name veel in Frankrijk werd gebruikt, ‘classicisme’ genoemd. [plaatje1]

Vingboons en van Campen: Nederlandse architecten die in Nederland stadhuizen en koopmanshuizen in classicistische stijl bouwden.

Beeldhouwkunst

In de Barok in de beeldhouwkunst waren erg geliefd: bijbelse of mythologische thema’s, onderwerpen of ornamenten uit de natuur. De buitengevels van kerken en gebouwen bestaan uit beelden en uitbundige versieringen.

De mensfiguur wordt in de barok als levensecht individu met een persoonlijk karakter weergegeven. De beeldhouwer doet zijn uiterste best zoveel mogelijk emotie in de beelden te leggen en gevoelens bij de toeschouwer op te roepen. Door de toegepaste lichtdonkereffecten, waardoor plooival in kleding ontstaat, en dramatische taferelen zien de beeldengropen eruit als in scene gezette theaterstukken . [plaatje2] dit vind ik een heel mooi plaatje, ik heb het van een Italiaanse site, dus veel van de uitleg begreep ik er niet van, maar het is van marmer, gemaakt in 1674 in Rome. Dit is dus typisch een voorbeeld van een ‘in scene gezet theaterstuk’- beeld. Het lijkt net alsof ze dood gaat..

[plaatje3]

Houdingen, gebaren en plastische kleding van de uitgebeelde mensfiguren maken een beweeglijke indruk. Er is ook bijna overal sprake van een driehoekscompositie, in de beelden

en in de schilderkunst. Een voorbeeld: dit beeld van Bernini, het is niet zo scherp als in het boek maar goed, hierin vind je de driehoekscompositie bijvoorbeeld in het hoofd van de cupido (die ligt op een lijn met het hoofd van Theresa), dan van het hoofd van Theresa een rechte lijn naar haar voet en van haar voet weer recht omhoog naar het hoofd van de cupido. Dat is dus een voorbeeld, maar je hebt vast nog meer driehoeken die erin verborgen zijn..

omdat er een grote opkomst is van de steden en de welvaart in de burgerij nam toe, nam de vraag naar gebruiksvoorwerpen in het dagelijks leven meer toe. Het vaatwerk werd dan ook overvloedig versierd evenals de meubels, tapijten en de kleding. De materialen worden steeds kostbaarder: ingelegde houtsoorten, parelmoer, zilversmeedwerk en vooral: veel porselein!

Schilderkunst

De onderwerpkeuze van de Italiaanse barokschilderkunst werd grotendeels bepaald door het streven om het aanzien van de roomse kerk te verbeteren: bijbelse voorstellingen waaraan soms klassieke, mythologische figuren waren toegevoegd. Ze maakten ook reusachtige plafondschilderingen die naadloos aansloten op de architectuur.

De schildermaterialen die het meest gebruikt werden waren, olieverf op doek of op paneel. In het boek, bladzijde 57 afb. 8, staat een plaatje van een plafondschildering. Nou, de bedoeling van zo’n schilderij op het plafond was de toeschouwer de indruk geven dat hij of zij een geopende hemel inkeken, dit wordt een illusionistisch ruimtelijk effect genoemd.

Claire obscure: licht komt van een kant, bijvoorbeeld: van een vuur, een kaars of een raam.

Als gevolg van de toenemende welvaart in de Nederlanden tijdens de Gouden Eeuw wordt de behoefte aan schilderijen ook steeds groter. De schilders in het protestante Noord-Nederland hebben een duidelijke voorkeur van het schilderen van dingen in het dagelijks leven en de natuur, landschappen, stillevens en historiestukken.

[plaatje4] Hierboven een schilderij van Lodewijk de 14de , 1973, geschilderd door Adam Frans van der Meulen. Hier zie je dus ook veel van het landschap, de natuur en dit is een historiestuk want dit is dus Lodewijk de 14de in het Franse kamp bij Maastricht na de Franse inval.

Genrestukken: huiselijke en landelijke taferelen.

Schilders passen tijdens de Barok diagonalen, snijdende lijnen en grote lichtdonkercontrasten toe in hun schilderijen. Er worden vooral warme kleuren gebruikt. En er is sprake van veel dieptesuggestie.