Zintuigen

Zintuigelijke waarneming bij de mens
Motivatie Als onderwerp voor mijn jaarwerk had ik eerst gekozen om ‘Invloed van sportbeoefening op het lichaam’ te bespreken omdat ik dat het interessantste onderwerp vond. Aangezien daar heel weing informatie over beschikbaar was heb ik later de bespreking van de zintuigen boven die van doping en drugs verkozen, omdat er al zoveel anderen waren die dat onderwerp bespraken. Inleiding De mens heeft vijf zintuigen nl: het gezicht, het gehoor, de reuk, de smaak en het gevoel. Maar volgens de Encyclopedia Brittanica leveren onderzoeken naar de gevoeligheid van de huid bewijzen op dat de mens toch over meer dan vijf zintuigen beschikt. Men beweert dat we het bewustzijn van het verstrijken van tijd ook als een zintuig mogen bezien. Maar eerst zal ik 4 van de 5 zintuigen bespreken. 1. Het Gezichtszintuig Het oog is het orgaan dat dient om te kunnen zien. Zien is het gevolg van lichtprikkels op het netvlies die worden omgezet in impulsen. Via het netvlies worden de impulsen langs de gezichtszenuw naar de hersenen gevoerd. Daar worden ze verwerkt waardoor men zich het zien bewust wordt. De draaibewegingen van het oog worden verzorgd door 6 spieren. Die zijn zeer belangrijk voor de waarneming want zij zorgen dat het netvlies steeds nieuwe beelden ontvangt. De pupil verkleint bij helder weer automatisch om het netvlies te beschermen. Dat verklaart waarom we onze ogen dan van zelf meer sluiten. Zo is het ook wanneer we nog moeten wennen aan het licht als we uit een donkere plaats komen. Bij donker weer trekken de spieren minder samen.

De bouw van het oog
Het oog bestaat uit een vrijwel ronde oogbol met verschillende hulporganen. Het glasachtig lichaam, een geleiachtige substantie, neemt de grootste ruimte in beslag. Aan de oogkas zitten 6 oogspieren die ervoor zorgen dat de oogbollen op hun plaats gehouden en verplaatst worden, bevestigd. Het bovenste oogvlies verspreidt het traanvocht dat geproduceerd wordt door de traanklier. Dat vocht zorgt ervoor dat het bindvlies vochtig gehouden wordt. Het voornaamste onderdeel van het oog is de lens. Zijn belangrijkste functie is de accomodatie of de vervorming van de lens. Vandaar de verkleining of vergroting van de pupillen. Het ‘zien’ is eigenlijk de omkering en verkleining van een voorwerp dat op het netvlies wordt afgebeeld.

2. Het Evenwichtszintuig Het oor is niet alleen van belang voor het gehoor maar ook voor de houding en het evenwicht. Het evenwichtszintuig is gelegen in het binnenoor. Het dient om de positie in de ruimte en plaatsveranderingen te kunnen waarnemen. Het bestaat uit twee belangrijke elementen: een voor het waarnemen van de stand van het hoofd en van de bewegingen voor- en achteruit en omhoog en omlaag. De andere dient om draaiende veranderingen te kunnen waarnemen.

De werking van het evenwichtszintuig
Het binnenoor heeft 3 halfcirkelvormige kanalen. Ze zijn gevuld met vloeistof. Wanneer het hoofd beweegt draait deze vloeistof ook rond. Dit veroorzaakt in de zenuwuiteinden prikkeling die via de evenwichtszenuw naar het cerebellum, het deel van de hersenen dat evenwicht beheerst, worden doorgeseind.

3.Het Reukzintuig
Hoewel het reukorgaan bij de mens de minst belangrijke is, is dat het toch want zonder zou je bijvoorbeeld niet kunnen ruiken of er brand is of als er een gaslek is. Het is wel één van onze scherpste zintuigen. Er is weinig bekend over dit orgaan. Ons reukzintuig is veel minder gevoelig dan dat van de meeste dieren. De reuk hangt nauw samen met de smaak. Het zintuig dient voor de opname van chemische prikkels. Voor de spijsvertrering is de reuk van heel grote betekenis. Hoe ouder een mens wordt, hoe meer zijn reukvermogen afneemt. Dat begint reeds bij de geboorte. Het is bewezen dat een geur niet meer ruikt zoals het zou moeten nadat je al 2 andere geuren hebt geroken.

De werking van het reukzintuig
Het reukslijmvlies is gelegen in de nauwe bovenste neusgang die grenst aan de mondholte waarin zich een slijmvlies of warme huidlaag met zeer veel bloedvaten in bevindt. De microscopisch kleine trilharen doen een slijmlaag richting de keel bewegen en het wordt naar de maag afgevoerd. De haartjes in de neus zorgen ervoor dat de binnenkomende lucht wordt gefiltreerd en verwarmt. En dan, wanneer de lucht langs de reukslijmvliezen passeert, verbinden de duizenden reukhaartjes het met de zintuigcellen.

4. Het Smaakzintuig Hoewel het reuk- en het smaakzintuig afzonderlijke chemische zintuigen zijn werken ze nauw samen. De smaak gebeurt via de tong waar zich smaakpapillen op bevinden. Tussen de wanden van de smaakpapillen bevinden zich ongeveer 10000 smaakknopjes die bestaan uit een aantal zintuigcellen. Die kunnen slechts 4 smaken waarnemen: zout, zuur, zoet en bitter. Alle andere smaken worden veroorzaakt door geurstoffen die via de mond de neus bereiken of door een combinatie van de 4 basissmaken. Elke smaak heeft zijn eigen plaats op de tong. Bitter proeft men vanachter op de tong, zoet aan de punt, zuur aan de zijkanten en zout wordt overal geproefd, maar toch vooral van voor. Op het midden van de tong proef je niets. De volledige smaakgewording is een combinatie van de tastzintuigen die informatie over de temperatuur en consistentie geven en de waarneming van de basissmaken. Net zoals bij de geur verzwakt ook de smaak bij het verouderen. Dat komt doordat het aantal smaakknoppen afneemt. Bij de mens is de smaak niet zo sterk ontwikkeld, maar gelukkig wordt hij ondersteund door de reuk. Eigenlijk is bijna alle smaak reuk.

5. Zintuigen voor tast, druk, pijn, warmte en koude Dit zintuig heet eigenlijk simpelweg de tastzin. Die voelt druk-, pijn- en temperatuurprikkels, het neemt dus aanrakingen op de huid waar. De huid is het belangrijkste contactorgaan met de buitenwereld en heeft de meest verfijnde zintuigen van het lichaam. Het zijn de zintuigreceptoren die de lichamelijke gevoelens ontvangen. Dat zijn zenuwuiteinden die gespecialiseerd zijn in het ontvangen van een bepaalde soort prikkel, maar andere niet uitsluiten. Er zijn 2 soorten temperatuurreceptoren: de eindknoppen van Kraus, die reageren op kou, en de lichaampjes van Ruffini reageren op warmte. De eerste komen het meest voor in het slijmvlies van de tong, het bindvlies van het oog en de uitwendige geslachtsorganen. In de voetzolen bevinden zich meestal de tweede soort en zitten diep in de huid of in het onderhuidse weefsel. Jeuk, kietelen en trillen hebben geen speciale zenuwuiteinden want jeuk is een chemische prikkeling, kietelen het licht aanraken van tastreceptoren en trillingen raken de drukreceptoren. Wanneer de zenuwreceptoren dichter bij elkaar liggen is op die plaats gevoeliger. Zo zijn we veel gevoeliger voor kietels aan onze voeten dan aan onze schenen. Men weet nog niet of gespecialiseerde pijnzenuwen bestaan. Want pijn kan ook het gevolg zijn van overmatige zenuwprikkeling. De zintuiguiteinden en de zenuwbanen geleiden de pijn naar het ruggemerg en de hersenen. Elk deel van het lichaam is gevoelig voor pijn behalve de nagels, het haar en de hersens. Er bestaan 3 soorten pijn: scherpe pijn, kortstondig en duidelijk aanwijsbaar, brandende pijn, duurt lang en is moeilijk te lokaliseren en uitstralende pijn wordt op een andere plaats gevoeld dan waar ze eigenlijk veroorzaakt wordt. We hebben allemaal een verschillende pijngrens. Bij het ouder worden wordt men minder gevoelig. Onze tastzin niet voldoende gebruiken is ongezond. Het vormt namelijk de sleutel tot een evenwichtig bestaan. Want naast mondeling contact is gevoelsmatig contact zeer belangrijk omdat het gevoel geeft dat “je er mag zijn”. Baby’s hebben geen overlevingskansen als het geen aanraking krijgt. De tastzin is het eerst ontwikkelde zintuig. Het is al in de baarmoeder aanwezig.

Besluit Algemeen beschouwd nemen we aan dat we 5 zintuigen hebben. Het gezicht, het gehoor, de reuk, de smaak en gevoel. Nu weet ik niet of het evenwichtszintuig een zintuig op zich is of dat het slechts een onderdeel van het oor is. Het is niet zo gemakkelijk om over mijn werk een eigen mening te geven want in vergelijking met drugs en doping is het geen onderwerp waarover gemakkelijk kan gediscussieërd worden. Onze zintuigen is iets wat we allemaal hebben en waar we heel dankbaar voor moeten zijn. Ons leven zou geen leven zijn zonder ze. De bespreking van dit onderwerp heeft alleen maar nog meer de indruk gegeven dat we eigenlijk schitterend in elkaar zitten. Het meest in het oog springende zintuig vind ik de tastzin. Als je bedenkt dat een mens’ hand oneffenheden van slechts 3 micron kan voelen (een haar is ongeveer 75 micron). Maar het onontbeerlijkste het zicht. Persoonlijk zou ik liever doof dan blind zijn omdat ik vind dat je veel meer van het leven mist als je niet kunt zien. Ik heb veel bijgeleerd door dit werk te maken. Zo wist ik bijvoorbeeld niet dat het smaakzintuig zo afhankelijk was van het reukzintuig. Ook door bij andere onderwerpen in de encyclopedieën te gaan bladeren kwam ik het één en ander te weten.

Bronnen - Elseviers Medische Encyclopedie - De Grote Spectrum Gezins Encyclopedie - http://www.wageningen-ur.nl/nl - http://www.funes.nl/windows/hoofdstukken/tijd/tijd.html - http://home.tiscali.nl/~shantala/shantala/vervolgpaginas/tastzin.htm - http://proto.thinkquest.nl/~llb106/zintuigen.php