Zebra's

Afdeling/groep De zebra behoort tot de zoogdieren. De zebra behoort tot de gewervelden. Hij hoort tot deze afdeling/groep omdat: - hij geen eieren legt - hij geen celwand heeft - hij geen bladgroenkorrels heeft - hij in elke cel een celkern heeft - hij symmetrisch is - hij tweezijdig symmetrisch is - hij een inwendig skelet heeft - hij verwant is aan het paard en het paard is ook een zoogdier

Kenmerken De steppenzebra is te herkennen aan zijn benen en buik die niet gestreept zijn en zijn lichaam die wel gestreept is met zwart/bruin-witte strepen en met lichtere strepen tussen de donkere strepen, bij sommige ondersoorten zijn de poten tot onderaan gestreept De manen staan overeind in een keurige rij. Ze hebben net zo’n kwaststaart als de ezel en ze hebben de wratachtige eeltknobbels die we bij paarden aan de achterbenen vinden, alleen aan de voorpoten. De verschillen met andere zebra’s zijn: Grévy-zebra’s hebben gelijkmatig verdeelde smalle strepen. Bergzebra’s vormen een roosterpatroon van strepen, ze hebben ook een halskwab, een huidplooi die onder hun hals hangt.

Verwanten Ongeveer 54 miljoen jaar geleden leefde er in de bossen van
Amerika en Noord-Europa een klein hondachtig dier die ongeveer 20-30 kilo woog en 40-70cm hoog was. Dit dier at fruit en verschillende zachte planten. Hij had een korte nek, korte poten, een korte snuit en een lange staart. Wetenschappers noemen hem een Hyracotherium. Zijn voorpoten hadden vier tenen en zijn achterpoten drie tenen, en onder aan zijn voeten zaten zoolkussentjes. Hij had kleine hoeven aan elke teen in plaats van klauwen, dit is een aanwijzing die de wetenschappers hebben om te bepalen van welke dieren de Hyracotherium de voorouder was. Afstammelingen van de Hyracotherium hebben zich ontwikkeld tot de moderne paardenfamilie, en dus ook de zebra. Gedurende miljoenen jaren werden de poten en nek langer, de middelste tenen werden veel groter en vormden de hoeven van het dier. De andere tenen werden kleiner en verdwenen uiteindelijk, tot er slechts één teen per voet over was.

Voedsel Dieren met vergelijkbare voedselbehoeften die in een zelfde soort gebied leven, eten meestal verschillende soorten voedsel. Zo eten zebra’s hoge, grove grassen die door de meeste antilopen vermeden worden. Ze eten ook struiken en kruiden. Zebra’s graven ook met hun scherpe hoeven knollen en wortels uit de grond op. Lange haren op de lippen en snuit werken als tastorganen, die informatie naar de hersenen sturen over wat de zebra aan het eten is. Beweeglijke lippen duwen het voedsel voorbij de tanden, die vastzitten in sterke kaken. De kaken bewegen zijwaarts, net als die van een koe, en van achteren naar voren. Scherpe snijtanden snijden de plantenstengels door, en stompere, bredere tanden malen het voedsel fijn.

Milieu De steppenzebra komt het meest voor van Zoeloeland in het zuidoosten en Etosha Pan in Zuidwest-Afrika, noordelijk tot zuidelijk Somalië en zuidelijk Soedan. De zebra leeft op de steppe/savanne in Afrika en zoals je op het plaatje hieronder ziet is het er heel droog en zijn er taaie grassen. De temperatuur ligt rond de 30°C en de neerslag is ongeveer 500-1000mm per jaar.

Vijanden Voor zebra’s is de grootste vijand de leeuw. Ze leven tenslotte in Afrika, het rijk van de leeuw. Maar niet alleen leeuwen zijn hun vijand ook luipaarden, jachtluipaarden, gevlekte hyena’s en hyenahonden eten ook graag zebra’s als ze de kans krijgen. Dankzij hun lange poten en gestroomlijnde lichaam kunnen zebra’s snel rennen en hebben ze een goede kans om niet gevangen te worden. Er zijn weinig schuilplaatsen in de savannes/steppes waarin de meeste zebra’s leven, dus is snel rennen vaak de enige manier om te ontkomen. Zebra’s moeten altijd alert blijven om een voorsprong op roofdieren te hebben. Ze hebben uitstekende zintuigen: hun oren kunnen draaien om geluiden op te vangen en hun gehoor is erg goed. Ze kunnen ‘s nachts net zo goed zien als uilen. En een trap van krachtige achterpoten die raak is kan de kaak van een leeuw breken. Bovendien is de kans kleiner om gepakt te worden als ze in grote groepen grazen.

Paren Een vrouwtjeszebra kan alleen in bepaalde perioden zwanger worden. Deze periode heet bronst. Wanneer en hoe vaak een merrie bronstig is, varieert van zebra tot zebra. Steppenzebra’s paren alleen met vrouwtjes in hun harem, maar de mannetjes proberen het soms ook met vrouwtjes uit andere harems. Ze vechten ook vaak om vrouwtjes. De zwangerschap duurt ongeveer 12 tot 13 maanden. De meeste geboorten vinden plaats in december en januari, het voornaamste regenseizoen in Oost-Afrika.

Flemen Als een hengst de plek ruikt waar een volwassen vrouwtje geplast heeft, kan hij bepalen of ze bronstig is of niet. Wanneer een hengst aan de urine van een bronstig vrouwtje snuffelt, tilt hij zijn kop op en krult hij zijn bovenlip. Dat is flemen. Terwijl de hengst snuffelt, komt de geur langs een zintuigorgaan dat we het orgaan van Jacobson noemen. Dit orgaan kan hormonen in de urine waarnemen. Wanneer een merrie bronstig is, geeft haar lichaam bepaalde stoffen af die de hengst kan herkennen. De hengst zal op de plek van de urine plassen of een mesthoop achterlaten.

Jongen Net als mensen krijgen zebra’s meestal één veulen, of baby, tegelijk. Zebraveulens kunnen binnen enkele minuten na de geboorte staan en niet lang daarna kunnen ze lopen. Wanneer het veulen een uur oud is, heeft het waarschijnlijk al een keer gerend. De eerste paar dagen van een zebraleven zijn heel belangrijk. In deze periode zal de jonge zebra de zebra die het meest bij hem is volgen en aan hem hechten. Om er zeker van te zijn dat haar veulen aan haar en aan niemand anders gehecht raakt, jaagt de moeder alle andere zebra’s weg, waaronder andere nakomelingen, maar vooral andere merries. Wanneer het jonge veulen met zijn moeder alleen is, leert de moeder de strepen, geur en stemgeluid te herkennen. Wanneer het veulen opgroeit, leert het de strepen van andere groepsleden te herkennen. De meeste zebra’s blijven bij hun moeder tot het volgende jong wordt geboren. Meestal zit er twee jaar tussen geboorten, tenzij de moeder direct na de geboorten van een veulen weer zwanger wordt. Veulens verlaten de familiegroep wanneer ze oud genoeg zijn om zich voort te planten. Bij sommige vrouwtjes is dit al na 16 maanden, maar bij mannetjes kan dit vijf jaar duren.

Strepen Voor de meeste mensen lijken zebra’s erg op elkaar. Maar de strepen van een zebra zijn net als vingerafdrukken van mensen erg uniek. Dus hoe kun je een zebra herkennen? De verschillen zitten in de richting, vorm, breedte en positie. Zebra’s herkennen andere zebra’s dus aan de strepen. Dieren met strepen leven meestal in gebieden met hoge grassen of dichte bossen. Strepen bootsen namelijk de lichtval tussen de plantenstengels of boomstammen na, waardoor het dier moeilijker te zien is voor roofdieren. Veel zebra’s leven op graslanden, maar ze steken boven de grassen uit. Dieren zoals tijgers vallen dankzij hun strepen niet op tussen bomen of hoge grassen, maar de strepen van zebra’s zorgen er helemaal niet voor dat ze verborgen blijven, sterker nog, ze maken de zebra’s juist opvallender. Waarom zijn zebra’s dan gestreept? Soms ontwikkelen dieren zich in een bepaalde habitat en passen ze zich hieraan aan, maar trekken ze later naar een andere habitat. Misschien is dit met de zebra gebeurd. De vroege voorouders van paarden leefden in bossen en hadden waarschijnlijk strepen om zich te camoufleren. Maar omdat alle drie de zebrasoorten hun strepen hebben gehouden, moeten ze een andere functie hebben die nog belangrijk is voor zebra’s. De zebragemeenschappen vormen een uniform dat zebragemeenschappen bij elkaar houdt. Van jongs af aan leren zebra’s strepen in verband te brengen met hun vrienden, familie en bondgenoten. Dit zorgt voor langdurige banden en vreedzame relaties tussen zebra’s, waardoor ze in groepen kunnen leven.

Bedreigd Zo’n 8000 jaar geleden waren de meeste soorten eentenige paarden uigestorven door overbejaging door mensen en misschien door klimaatverandering. Noord- en Zuid-Amerika bleven paardloos tot de Europeanen in de 16de eeuw paarden naar deze continenten brachten. De Afrikaanse steppenzebra is het enige echte wilde paard dat nu nog in grote aantallen over de open grasvlakten zwerft. Hoewel zebra’s in delen van Afrika nog steeds talrijk zijn, zijn ze sterk in aantal gedaald door activiteiten van mensen.

Uitgestorven zebra’s? De quagga was een geelbruin dier dat leek op een kruising tussen een paard, een ezel en een zebra. De voorste helft van zijn kop en bovenlichaam was gestreept zoals het lichaam van een zebra. Verder naar achteren gingen de strepen over in een gevlekt patroon, en uiteindelijk versmolten ze tot een egaal roodbruin achterwerk. Quagga’s hadden geen strepen op hun poten. Ze leefden in woestijngebieden in Afrika, tot enige overgebleven quagga’s in de jaren ’60 van de 19de eeuw werden doodgeschoten. Enkele dieren overleefden in Europese dierentuinen tot de jaren ’80 van de 19de eeuw. Quagga’s leken in hun gedrag veel op steppenzebra’s. Sterker nog, sommige wetenschappers denken dat de quagga een ondersoort van de steppenzebra was, en ze proberen nu zebra’s te krijgen met dezelfde tekening als quagga’s door zorgvuldig te fokken met steppenzebra’s in gevangenschap.