Vlinders

Hoofdstuk 1: Dagvlinders

Omdat ze zulke schitterende kleuren hebben behoren vlinders tot de dieren waar iedereen van houdt. Veel mensen zetten bloemen in hun tuin die vlinders aantrekken. Dagvlinders variëren enorm in grootte en vorm.In gebieden als Europa en de Verenigde Staten variëren ze van grote vlinders zoals de monarch, die een spanwijdte van 10 cm heeft, tot het dwergblauwtje, dat kleiner is dan een postzegel.Bij tropische soorten is de verscheidenheid nog groter.De grootste vlinder ter wereld is de zeldzame alexandravogelvlinder.Het vrouwtje is met een spanwijdte van 28 cm meer dan 25 keer zo groot als het kleinste Noord-Amerikaans blauwtje.De vorm van vlindervleugels kan misleidend zijn.Op foto’s en tekeningen zie je vlinders meetsla met beide vleugelparen volledig uitgespreid.Maar in de natuur zie je ze niet altijd zo.De voorvleugels kunnen bijvoorbeeld de achtervleugels bedekken.

Vechtende vlinders? Vlinders kunnen soms ruzie maken om een stukje grond of een plekje in de zon. Gelukkig zijn ze niet in staat om elkaar echt pijn te doen.

Fijnproevers
De vlinders gebruiken hun lange roltong om vocht op te zuigen-meestal nectar uit de bloemen. De roltang werkt ongeveer als een rietje.

Dronken
Sommige vlinders drinken het sap van rottende vruchten. Dat kan de vlinders zo dronken maken, dat ze niet meer kunnen vliegen!

Drinkplaats
In hete landen komen grote groepen vlinders bijeen op vochtige plekken om water te drinken.

Naar bed
De meeste vlinders zoeken een rustig plekje op voor de nacht. Dat kan een blaadje zijn of de top van een grasspriet, waar vogels ze niet zo gauw vinden. Vaak komen ze elke nacht terug naar dezelfde slaapplaats.

Hoofdstuk 2: Nachtvlinders

Veel nachtvlinders worden aangetrokken door een lamp of een kaars. Niemand weet waarom. Misschien komt het omdat ze hun weg in het donker vinden door de maan en de sterren als wegwijzers te gebruiken.Nachtvlinders zijn er, net als dagvlinders, in allerlei vormen en maten.Bij nachtvlinders is er zelfs meer variatie in vleugelvorm en grootte.Sommige van de kleinste nachtvlinders hebben een spanwijdte van hooguit 3 mm.De grootste hebben vleugels zo groot als 2 van deze blaadjes, zoals de herculesvlinder uit Australië en Nieuw-Guinea en Zelotypia stacyi uit Zuidoost-Azie.Sommige larven van kleine nachtvlinders zijn zo klein dat ze in zaden, vruchten, stengels, bladeren, en bloemen kunnen leven.De rupsen van grote nachtvlinders zijn groter, hoewel sommige wel in boomstammen en stengels leven.

Bijna onzichtbaar
Vlinders die ‘s nachts leven moeten een donkere kleur of een goede vermomming hebben, zodat ze overdag bijna niet te zien zijn.

Tot op de bodem
Veel nachtvlinders eten nectar, net als de dagvlinders. Sommige hebben een geweldige lange roltang om de bodem van diepe bloemkelken te bereiken. De roltang van de Afrikaanse nachtvlinder is drie keer zo lang als zijn lichaam.

Zonder vleugels
De wintervlinder leeft maar kort, in het hartje van de winter. De wijfjes hebben geen vleugels en kruipen rond met een dikke winterjas aan.

Vampiers
Sommige nachtvlinders voeden zich met oogvocht van runderen, herten of zelfs van olifanten. In Azië leeft zelfs een ‘vampiervlinder’ die het bloed van een groot dier kan drinken.

Zwaargewicht
Nachtvlinders hebben vaak een zwaarder en hariger lichaam dan een dagvlinders, omdat ze ‘s nachts niet in de zon kunnen liggen om warm te worden. Op dieet
Veel nachtvlinders eten helemaal niet. Ze hebben niet eens een mond! Zulke vlinders moeten het doen met de energie die ze als rupsen hebben verzameld.

Hoofdstuk 3: Rupsen

Zodra een rups zich knagend uit zijn ei bevrijdt heeft, begint hij meteen met eten.Terwijl de meeste volwassen vlinders van nectar leven, kauwen rupsen op bladeren, vruchten en stengels.Ze groeien snel en vervellen meerder keren.Soms zijn ze binnen een maand volgroeid en klaar om in een vlinder te veranderen.Er zijn veel meer rupsen dan volwassen vlinders, omdat de meeste door roofdieren worden opgegeten of door ziektes worden gedood.Ze verschuilen zich tussen planten of in spleten in de schors en komen vaak pas ’s nachts te voorschijn om te eten.

Buikpoten
Alle rupsen hebben 5 paar buikpoten aan hun achterlijf, die ze kwijtraken als ze in een vlinder veranderen.Rupsen hebben ook 3 paar echte poten, die de poten van de vlinder worden

Bouw van een rups
Rupsen hebben een grote kop met sterke kaken waarmee ze eten af kunnen bijten.Hun lange, zachte lichaam is verdeeld in 13 segmenten. De voorste segmenten worden het borstuk van het volwassen insect en de achterste het achterlijf.

Ademgaten
Rupsen hebben geen longen om mee te ademen.In plaats daarvan hebben ze kleine ademgaten(spirucala)die zuurstof in het lichaam brengen.Aan beide kanten van de rups zitten een paar ademgaten.

Ogen
Rupsen kunnen nauwelijks zien.Ze hebben 6 kleine ogen die alleen licht en donker waarnemen.

Vervellen
Na ongeveer een week wordt de huid van een groeiende rups te krap.Op de rug scheurt de huid open en daaronder verschijnt de nieuwe huid.In het begin is de nieuwe huid zacht en rekbaar.Zodra de rups de oude huis is kwijtgeraakt, rekt hij de nieuwe uit door lucht door zijn ademgaten te zuigen.Dan blijft hij een paar uur liggen om de nieuwe huid hard te laten worden

Hoofdstuk 4: Zintuigen

Vlinders hebben andere zintuigen dan mensen. In plaats van maar 2 ogen hebben ze samengestelde ogen: facet-ogen, die bestaan uit honderden of zelfs duizenden kleine lenzen. Ze hebben ook ongelofelijke gevoelige voelsprieten die ze niet alleen gebruiken om voedsel te ruiken maar ook om te horen en te voelen. De voelsprieten spelen een belangrijke rol bij het vinden van een partner en het bepalen waar de eieren afgezet worden. Ze nemen zelfs verandering in smaak en temperatuur waar. Vlinders kunnen ook goed proeven en ruiken met hun voeten of tarsi. Nachtvlinders horen geluiden met een soort trommelvliezen die wel tympanaalorganen noemen. Deze vliezen zitten op het borststuk of achterlijf en worden door geluiden in trilling gebracht.

Poten
Jij proeft iets met je tong. Maar veel vlinders proeven bladeren met hun poten! Wat ruik jij lekker
Een mannetjesvlinders heeft soms een geel borsteltje aan zijn achterlijf. Hij doopt dat in een geurstof en sprenkelt het over het wijfje, om haar verliefd te maken.

Geur-radar
Wijfjes van de nachtvlinders trekken mannetjes aan met een speciale geur. De mannetjes ‘ruiken’ die met hun gevoelige antennes, die vaak heel groot een veervormig zijn. Sommige nachtvlinders ruiken een wijfje van kilometers afstand!

Bijna blind
De meeste rupsen hebben twaalf ogen. Maar ze zien alleen licht en donker. Een paar soorten hebben helemaal geen ogen.

Stille nacht
Vlinders hebben geen oren zoals wij die hebben. Maar sommigen hebben een soort ‘oor’ aan de zijkant van hun lijf. Dat is hun verdediging tegen vleermuizen, die in het donker hoge pieptonen gebruiken om ze op te sporen.

Bolle ogen
Met zijn enorme ogen kan de vlinder naar alle kanten kijken en vooral goed bewegende dingen zien. Maar hij ziet niet scherp en kan minder kleuren zien dan wij.

Hoofdstuk 5: Voortplanting

Vlinders leven meestal erg kort en hebben dus weinig tijd om een partner te vinden.De meeste vrouwtjes leven maar een paar dagen dus moeten ze zo snel mogelijk eieren beginnen te leggen.Mannetjes komen meestal iets eerder uit hun pop dan vrouwtjes.Hierdoor kunnen sommige mannetjes met een pas uitgekomen vrouwtje paren terwijl haar vleugels nog zacht en gekreukt zijn.De meeste mannetjes maken hun vrouwtje met uitgebreide vluchten en dansen het hof.Mannetjes en vrouwtje worden tot elkaar aangetrokken door de vorm van elkaars vleugels en de kleurige opvallende patronen.De mannetjes verspreiden ook sterke geuren die de vrouwtjes stimuleren om dichterbij te komen en naast hen te landen.Dan cirkelen ze om elkaar heen en voeren ze ingewikkelde paringdansen uit.

Geurkracht
De geur van een vlinder speelt een grote rol bij het aantrekken van een partner.Bij de vrouwtjes zijn de geuren afkomstig uit de klieren op het achterlijf en bij de mannetjes uit speciale schubben die androconien worden genoemd.Mannetjes wrijven hun vleugels vaak over de voelsprieten van het vrouwtje.

Paren
Het mannetje landt fladderend bovenop het vrouwtje en gaat haar achterlijf met zijn uiteinde strelen.Dan draait het mannetjes zich om en kijkt in tegengestelde richting voor de paring.De vlinders kunnen zo urenlang aan elkaar vast blijven zitten.

Samen vliegen
Tijdens de paring blijven vlinders meestal op de grond of op een plant zitten.Maar als er gevaar dreigt, kunnen ze wegvliegen terwijl ze verbonden zijn, waarbij de ene de ander achteruittrekt.

1 partner
Mannetjesvlinders paren meerder keren tijdens hun leven.Vrouwtjes paren meestal maar 1 keer en concentreren zich dan op het leggen van de eitjes.Na de paring geven veel vrouwtjes een speciaal feromoon af dat andere mannetjes afstoot.

Hoofdstuk 6: Eieren

Vlinders beginnen hun leven als een klein ei.Sommige vrouwtjesvlinders verspreiden hun eieren na de paring gewoon tijdens het vliegen.Maar de meeste vrouwtjes zoeken een geschikte plaats om hun eieren af te zetten, afzonderlijk, of in een groep van wel 1000 of meer.De bladeren of stengels van bepaalde planten zijn gebruikelijke plekken omdat die uit het ei gekropen rupsen dan van de blaadjes kunnen eten.Een vrouwtjesvlinder gebruikt haar gevoelige voelsprieten om de juiste plantensoort te vinden. Met haar voeten stampt ze op of krabt ze aan de bladeren om te bepalen of de geur goed is en of er geen andere vlinder al eitjes afgezet heeft.Zodra ze haar eieren heeft gelegd, vliegt het vrouwtje weg. Vlinders ondergaan 3 veranderingen totdat ze volwassen zijn, het eitje wordt een pop, dan een pop en dan een vlinder.Zo’n complete Verwisseling noemen we een metamorfose.

1. De heliconiide legt haar eitjes op de punt van een blad.Uit ieder eitje komt een piepklein rupsje, die meteen begint te eten.

2. De rups wordt groter. Hij moet 4 of 5 keer zijn huid afwerpen voor hij volgroeid is. Dan wordt het tijd om een geschikt plekje te zoeken voor het verpoppen.

3. De pop is met een zijdeachtig spinsel aan de plant bevestigd. Door de slimme vermomming valt hij niet op tussen het bladgroen. Binnen in de pop verandert de rups in een vlinder

4. De vlinder komt volgroeid uit de pop tevoorschijn. De vlinder kan niet wegvliegen voordat zijn vleugels droog zijn

Eierstroom
Een vrouwtjesvlinder perst haar eieren 1 voor 1 door een legbuis (aan het eind van haar achterlijf) naar buiten. De eieren komen naar buiten in een soort lijk die hard wordt en ze op hun plek houdt.

Allerlei nesten
Sommige nachtvlinders leggen hun eieren langs een grasstengel, waardoor ze een deel van de stengel lijken.Andere vlinders leggen hun eieren in bungelende slierten of in rijen die als dakpannen overlappen.

Uitkomende eieren
De meeste dagvlindereieren komen een paar dagen nadat ze gelegd zijn uit.Maar sommige soorten eieren komen pas na de winter uit.Ze komen uit zodra de temperatuur begint te stijgen en de rupsen kans op overleven hebben.De eieren worden vlak voordat ze uitkomen donkerder van kleur.De kleine rupsen bijten zich een weg naar buiten.Hun kaken maken een rond gat in de schaal waar hun kop precies doorheen kan.

Hoofdstuk 7: Poppen

Na ongeveer een maand eten en groeien is een rups klaar om te verpoppen.De rups verandert dan in een volwassen vlinder.Poppen zijn weerloos en daarom spinnen veel rupsen van nachtvlinders ter bescherming een zijden cocon om zich heen.Andere verbergen zich in de grond als ze gaan verpoppen.De meeste poppen van dagvlinders zijn kaal, maar zijn meestal goed gecamoufleerd of verborgen in strooisel.Coconnen lijken levenloos, maar binnen is de rups geleidelijk en onafgebroken aan het veranderen.Dit proces, dat we een metamorfose nomen, duurt soms enkele dagen, maar bij sommige soorten kan het meer dan een jaar duren voordat het volwassen insect te voorschijn komt.

Sterke zijde
De kwetsbare, aan een draad hangende pop lijkt een gemakkelijke prooi voor een hongerig dier.Veel rupsen spinnen een cocon om de pop te beschermen.De meeste rovers kunnen de sterke zijde niet kapot krijgen.

Poppen zoeken
Poppen vind je op bladeren, twijgen, schors, maar ook in de grond.Rupsen klimmen uit de bomen en als ze op de grond zijn, graven ze een klein holletje voor zichzelf.Daar kunnen ze rustig in een pop veranderen.

Nieuwe huid-oude huid
De rups moet zich uit zijn oude vel wringen. Terwijl de huid van de pop wordt gevormd, valt die van de rups naar beneden.

Hoofdstuk 8: Nectar en voedsel

Vlinders kunnen geen voedsel kauwen.In plaats daarvan zuigen ze vloeistoffen op door hun lange roltong, die werkt als een rietje.Hun favorieten voedsel is nectar.Dat is een suikerachtige vloeistof die in honingklieren van bloemen gemaakt om insecten zoals vlinders en bijen aan te trekken.De meeste vlinders leven alleen van nectar en fladderen het grootste deel van hun korte leven van bloem naar bloem, op zoek naar dit sap.Sommige soorten die in bossen leven halen zoete vloeistoffen uit rottend fruit en uit sap dat uit beschadigde bomen komt.Enkele soorten zuigen zelfs op mest.Omdat hun voedsel niet erg voedzaam is, leven vlinders zelden meer dan een paar dagen.

Drinkrietje
Bij veel bloemen zijn de honingklieren diep verborgen, zodat de vlinders langs de meeldraden moeten strijken.Veel vlinders hebben een erg lange roltang waarmee ze de nectar toch kunnen bereiken,Ze dringen diep in de bloem door om het sap op te zuigen.

Vruchteneters
De eerste generatie gehakkelde aurelia’s verschijnt elk jaar vroeg in de zomer.Deze insecten drinken van de tere, witte bloemen van de braam, want de vruchten zijn dan nog niet rijp.De tweede generatie, die in de herfst voorkomt, leeft van de rijpe bramen.

Variatie in het bos
Veel bosvlinders drinken sappen uit verschillende bronnen.Het bonte zandoogje drinkt soms van wilde hyacinten, maar leeft voornamelijk van honingdauw.Dat is de suikerachtige afscheiding van luizen.Bloemenbladeren zijn vaak met honingdauw bedekt.

Hoofdstuk 9: Vijanden en ziekten

Veel vlinders leggen enorme aantallen eieren.Soms kan 1 vrouwtje er meer dan duizenden tegelijk leggen.Maar deze eieren worden vanaf het moment dat ze gelegd zijn bedreigd door roofdieren, parasieten en ziekten.Ook rupsen en volwassen vlinders hebben veel vijanden, waaronder vogels, vleermuizen, spinnen, wespen, en kevers.Rupsen worden ook aangevallen door parasitaire wespen en vliegen, die eitjes in hun lichaam leggen. Behalve door deze belagers worden vlinders bedreigd door ziektes en schadelijke schimmels.

Dodelijke vogels
Vogels zijn de gevaarlijkste vijanden van de vlinders.Veel soorten vogels jagen op volwassen insecten.In de lente zie je vogels zoals pimpelmezen vaak naar hun nest terugvliegen met hun bek vol met dikke, sappige rupsen voor hun rupsen.

Loerende vossen
Het lijkt onwaarschijnlijk dat vossen rupsen eten. Maar toen wetenschappers de maaginhoud van de dode vossen onderzochten, vonden ze enorme hoeveelheden rupsen. Vossen moeten zijn op bepaalde tijden wel gedwongen zijn op rupsen te eten als andere voedsel schaars is.

Giftige spinnen
Een vlinder die lange tijd bewegingloos op een bloem zit, is misschien niet aan het uitrusten. Hij kan gedood zijn door een krabspin.Op bloemhoofden vallen de zachte gele krabspinnen zo weinig op dat veel vlinders ze niet opmerken en het slachtoffers worden van hun dodelijke gif.

Andere oorzaken - doordat mensen veel ruimte nodig hebben om te wonen, te
werken en in auto en trein te rijden verdwijnen geschikte
leefgebieden voor vlinders - bestrijdingsmiddelen die in de landbouw gebruikt worden zijn ook schadelijk voor vlinders - zure regen en eutrofiëring (teveel voedingsstoffen in het milieu, onder andere door mest maar ook industrie en verkeer) maken de gebieden die er nog wel zijn minder geschikt voor vlinders. Bepaalde plantensoorten verdwijnen, of het gebied wordt heel ruig

Hoofdstuk 10: Bescherming

Steeds meer vlindersoorten worden zeldzaam of zelfs met uitsterven bedreigd.Hun leefgebied gaat verloren doordat mensen bossen kappen, hagen verwijderen, natte gebieden ontwateren en velden met pesticiden besproeien. Alle in het wild levende dieren zijn in zekere zin door de mensen in gevaar gebracht, maar vlinders hebben meer te lijden gehad dan de meeste andere. Voor de overleving is elke vlindersoort afhankelijk van bepaalde voedselplanten. Elke verandering in het leefgebied die nadelig is voor voedselplanten kan een een gevaar vormen voor vlinders. Zo zijn in Noord-Amerika door het omploegen van natuurlijke graslanden sommige parelmoervlinders heel erg in aantal afgenomen. In bergachtige gebieden zal de schitterende apollovlinders misschien als gevolg van toerisme uitsterven.

Fatale verzamelingen? In de 19e eeuw werden miljoenen vlinders door verzamelaars gevangen en gedood. Hun activiteiten hadden weinig effect op de populaties, omdat elk volwassen vrouwtje ruim voldoende eieren legt om het verlies weer goed te maken.Maar in de 20ste eeuw zijn sommige soorten door de vernietiging van hun leefgebied zo zeldzaam geworden dat het verzamelen van zelfs maar een paar vlinders het gevolg heeft dat ze uitsterven.

Kappen en branden
Regenwouden worden door projectontwikkelaars in brand gestoken om grond voor landbouw en steden te krijgen.Veel soorten vlinders worden door de vernietiging van hun leefgebied bedreigd.

Morpho-sieraden
Miljoenen prachtige blauwe morphovlinders worden verzameld en in sieraden verwerkt.Alleen de felgekleurde mannetjes worden gevangen, waardoor de minder kleurrijke vrouwtjes hun eitjes af kunnen zetten.

Hoofdstuk 11: Milieu

In de tuin
Tuinen vol kleurige, zoet geurende bloemen trekken overdag veel vlinders aan.’s Zomers zie je rupsen van bladeren eten, motten die zich in schors verbergen en vlinders die een op bloemen een zonnebad nemen.

In het bos
Bossen zijn de beste plaatsen om vlinders te zien.Op zonnige open plekken zie je vlinders rond bloemen fladderen of op takken en twijgen uitrusten.Kijk uit naar rupsen die bladeren en planten eten. Sommige soorten veroorzaken schade door bomen van al hun bladeren te beroven.

In de bergen
Als je in de zomer over een bergweide wandelt, zie je dat het er wemelt van de vlinders en motten.Het weer in de bergen kan echter snel om slaan.In een mum van tijd kan het gaan regenen en stormen. Insecten die op grote hoogte leven, moeten flink hun best doen om te overleven.

In het regenwoud
Nergens leven zoveel kleurige vlinders als in het tropisch regenwoud. De overvloedige regenval en gevarieerde plantengroei zijn ideaal.De beste plaatsen om vlinders te bekijken, zijn zonnige rivieroevers, open plekken in het bos en de nabijheid van bloemen

In de woestijn
Midden op de dag zal je in de woestijn niet veel vlinders tegenkomen. De meeste verschuilen zich om te ontkomen aan de brandende hitte van de zon.De beste tijd om vlinders te zoeken is ’s ochtends of ’s avonds.Je kan ze vinden bij waterpoelen waar gras en wilde bloemen groeien.

In het poolgebied
Wij hebben moeite met de strenge winters, wind en korte zomers van het poolgebied.Sommige vlinders leven hier echter het hele jaar.Ze zijn aangepast.Ze hebben een soort anitivries in hun bloed en zijn donker zodat ze snel warmte opnemen.

Hoofdstuk 12: Afdeling, groep, stam, andere soorten

Vlinders behoren tot de stam Arthropoda oftewel geleedpotigen. Die hebben allemaal poten die uit verschillende \'leden\' bestaan en een hard uitwendig skelet.En ze behoren tot de stam Lepidoptera
Tot de Arthropoda behoren ook bijvoorbeeld krabben, pissebedden, spinnen en duizendpoten. Binnen de Arthropoda behoren vlinders tot de klasse Insecta. Die
hebben de volgende kenmerken: - 6 poten - lichaam bestaande uit de delen kop, borststuk en achterlijf - 1 paar antennen

De vlinders vormen 1 van de 29 orden binnen de insectenklasse. Vlinders hebben een volledige gedaanteverwisseling (ze zijn
achtereenvolgens ei, rups, pop en vlinder en zien er dan steeds
anders uit). Verder hebben ze twee paar vleugels die bedekt zijn
met schubben. Er zijn weer verschillende vlinderfamilies te
onderscheiden.

Hoofdstuk 13: Vlinders in Nederland Er komen 53 soorten dagvlinders voor in Nederland.De vlinders die hieronder staan, zijn vlinders die veel voorkomen in ons land. Dagpauwoog Atalanta Distelvlinder Gehakkelde Aurelia Landkaartje Witje Citroenvlinder Oranjetipje Boomblauwtje Icarusblauwtje Koevinkje Bont Zandoogje Kleine Vos Hooibeestje Argusvlinder Kleine Vuurvlinder Bruin Zandoogje Oranje Zandoogje Dikkopje Koninginnepage