Astma

Wat is astma?

Astma is een chronische aandoening(ziekte) van de luchtwegen met een variabel verloop. Dat wil zeggen: klachtenvrije periodes worden afgewisseld met periodes van meer klachten. Dit(Vijf op de honderd mensen) komt voor bij mensen van jong tot oud waarvan vooral kinderen. Het is een van de meest voorkomende chronische aandoeningen.
Bij astma is er sprake van vernauwing van de luchtwegen.
Dit kan tot de volgende klachten leiden:
- kortademigheid (in aanvallen)
- een piepende, zagende of brommende ademhaling.
- hoesten.
- opgeven van slijm.
Als astmapatiënt zijn je luchtwegen gevoeliger voor prikkelingen en allergieën.

Hoe krijg je astma?

Astma is niet aan leeftijd gebonden. Iedereen kan het krijgen. Waarom sommige mensen het hebben of krijgen, is niet bekend. De aanleg voor astma is deels erfelijk. Tal van prikkels kunnen astma-aanvallen of een verslechtering van het astma veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn koude lucht, zware inspanning, stress of allergie opwekkende stoffen (allergenen). Allergenen zijn aanwezig in onze omgeving en kunnen allergische reacties opwekken in de luchtwegen. Voorbeelden van deze stoffen zijn: huisstofmijt, pollen, huidschilfers van dieren, milieuvervuiling, bepaalde voedingsstoffen, parfum en tabaksrook.

*Voordat ik verder ga over de vernauwing van de luchtwegen ga ik eerst in het kort laten zien hoe de lucht in de longblaasjes terechtkomt.

De aan- en afvoer van de lucht vindt plaats door de luchtwegen. Die begint bij de neus en de keel; de zogenaamde hogere luchtwegen.
De binnenkant van de luchtwegen is bekleed met slijmvlies en die zorgt ervoor dat de lucht al voor een deel bevochtigd wordt en dat kleine zwevende stofdeeltjes neerslaan.
Vooral de neus heeft hierbij een belangrijke taak. Als de lucht eenmaal de hogere luchtwegen is gepasseerd, dan gaat zij naar de lagere luchtwegen: langs de stembanden, door de lucht pijp en vervolgens door een vertakkend systeem van de luchtpijpjes. (Bronchiën) Waarna uiteindelijk de longblaasjes (Alveoli) bereikt worden. Dat is waar de uitwisseling van ademhalingsgassen plaatsvindt. Koolzuur (Co2) wordt er afgegeven aan de lucht, zuurstof (O2) wordt er opgenomen door het bloed.

Vernauwing van de luchtwegen:

Normaal zijn de luchtwegen wijd genoeg om in – en uitgaande lucht door te laten. Wanneer iemand een astma aanval krijgt gebeurt het volgende:
De luchtweg vernauwt zich. Dit leidt tot ongecontroleerde samentrekkingen (ook wel spasmen genoemd) van de spiertjes in de luchtwegen. Door de vernauwing van de luchtwegen die op deze manier ontstaat, kan de lucht moeilijker passeren. Je moet dus harde werken om voldoende lucht binnen te krijgen, wat vaak vergeleken wordt met ademen door een smal buisje.
Dit is het gevolg van een ontsteking van de luchtwegen. Het slijmvlies dat de luchtwegen aan de binnenkant bedekt zwelt op en gaat meer slijm maken. Tegelijkertijd trekken de spieren rondt de luchtwegen zich samen waardoor ze ingesnoerd worden.

Waardoor krijgt iemand een astma aanval?

Verschillende factoren zijn van invloed op de ontsteking bij astma.
De luchtwegen van astma patiënten zijn erg prikkelbaar. Het slijmvlies in de luchtwegen en ook de spiertjes kunnen ook op prikkels reageren.
Zoals huisstof, stuifmeel, huisschilfers van dieren, inspanning, schimmels, rook, geuren en mist.
Iemand kan klachten krijgen als het met een of meer van deze prikkels in aanraking komt.

Let wel: elke astma patiënt reageert weer verschillend: de ene is vooral gevoelig voor huisstof, de ander voor katten en weer een ander is gevoelig voor inspanning.

Soms hebben astma patiënten last van prikkels uit de omgeving en soms door invloeden vanuit het lichaam zelf.

Prikkels in de omgeving zijn:

Allergische prikkels

De meerderheid is allergisch. In dit geval treden de luchtweg klachten steeds op na contact met bepaalde prikkels, de zogenaamde allergenen.
Een allergische reactie kan binnen een half uur ontstaan maar ook veel later, na 6 tot 24 uur. Daarom is het vaak moeilijk de oorzaak van klachten op te sporen. Mensen komen dagelijks met zoveel prikkels in aanraking.

Bekende allergische prikkels:
- de huisstofmijt in huisstof
- stuifmeel van gras, bomen struiken en bloemen
- planten
- huidschilfers van dieren
- huidschilfers van mensen
- schimmelsporen
- sommige geneesmiddelen (bijv. aspirine)
- bepaalde voedselbestanddelen (dierlijk eiwit van vis, koemelk, kippenei en verder van noten enz.)
- insectengiffen (wesp, bij)
Het vaakst komt de allergie voor de huisstofmijt(75 %)voor, daarna de pollenallergie (33%) Allergie voor huidschilfers van dieren komt minder vaak voor.
De huismijt is niet met het blote oog zichtbaar. Het komt in alle huizen in Nederland voor. Het beestje bevindt zich in het huisstof, daaraan dankt het ook zijn naam. De Huismijt voedt zich voornamelijk met de huidschilfers van mens en dier. Het beestje leeft het prettigst in een warme vochtige omgeving. In vochtige huizen komen extra veel huisstofmijten voor. In de zomermaanden (warm) en in de herfst (nat) neemt hun aantal toe. De huisstofmijt komt voor in vloerbedekking, matrassen, kussens enz.
Vooral het bed is een goede plaats voor deze diertjes: warmte en door transpireren ook vochtig; en bovendien is er voldoende voedsel.
Niet-allergische prikkels

Van niet-allergische prikkels heeft iedereen last, maar een astma patiënt vaak veel intenser, eerder en anders: men reageert overgevoelig.

Bekende niet-allergische prikkels zijn:
- Tabaksrook
- Verbrandingsgassen van een gasfornuis
- Lucht van schoonmaakmiddelen (ammoniak en chloor)
- Sprays; bijv. toiletverfrisser, parfum, deodorant en haarlak.
- Lucht van drukinkt (een verse krant)

Infecties: verkoudheid en griep

Veel astmaklachten, vooral bij kinderen zijn een gevolg van luchtweg infecties: verkoudheid en griep. Het overgrote deel van deze infecties (80-90%) door virussen, zoals het griepvirus.

Inspanning

Astma patiënten krijgen het tijdens en na een flinke lichamelijke inspanning soms benauwd. Kortademigheid door inspanning duurt meestal niet langer dan 3 kwartier.

Emoties
Zowel positieve emoties (feestje) als negatieve emoties (verdriet)lijken bij sommige mensen benauwdheidklachten uit te lokken. Er is dan echter ook sprake van andere prikkels. De emotie is dan de druppel die de emmer doet overlopen.

Naast prikkels in de omgeving zijn er ook invloeden vanuit het lichaam:

Het dag- en nacht ritme
Ieder mens heeft een dag en nachtritme. ‘s Nachts is bijv. de bloeddruk lager, de ademhaling gaat trager, het hart werkt minder hard en de nieren produceren minder urine.
Dit verschil tussen dag en nacht geldt ook voor de prikkelbaarheid ( overgevoeligheid) van de luchtwegen. De prikkelbaarheid, maar ook de vernauwing van de luchtwegen, neemt tussen 1-4 uur (’s nachts)in de ochtend toe.
Dit verklaart waarom klachten van iemand met astma zovaak optreden in de nachtelijke uren.

Leeftijd
Vooral bij kinderen, door veranderingen van de hoeveelheid hormonen in het lichaam kunnen de klachten in de puberteit minder worden, maar soms worden ze juist erger. Als het kind erover heen groeit, heeft het zijn aanleg nog wel. Op latere leeftijd kunnen de klachten terugkomen. Met andere woorden de klachten van het kind kunnen per leeftijdsfase variëren.

Hormonale factoren
Bij veel meisjes en vrouwen nemen de klachten toe in de dagen voor de menstruatie. Pilgebruik en zwangerschap kunnen ook invloed hebben. Soms worden de klachten dan erger, maar het komt ook voor dat ze minder worden. Bij jongens nemen de klachten tijdens de puberteit soms af.

Erfelijke factoren
Voor het ontwikkelen van astma maar ook van allergie spelen erfelijke factoren een rol. Hoe dat precies verloopt, is nog niet goed bekend. Maar het is duidelijk dat de kans, dat een kind astma heeft of allergische is, toeneemt als een of beide ouders er ook aan leiden.

Wat zijn de oorzaken van astma?

Echte oorzaken voor astma zijn helaas nog niet bekend. Wel zijn er factoren die het risico op astma vergroten. Denk bijvoorbeeld aan astmapatiënten binnen de familie, roken tijdens de zwangerschap, kinderen die te vroeg zijn geboren of een laag geboortegewicht. Astma ontstaat vaak al op jonge leeftijd. Het aantal kinderen met astmatische klachten is de afgelopen twintig jaar fors gestegen. Een niet goed functionerend afweersysteem zou hiervan de oorzaak zijn. Teveel hygiëne en minder kinderziektes kunnen dan leiden tot astma en allergische reacties. Of deze theorie klopt, wordt momenteel onderzocht.

Veroorzakers van een verslechtering van astma of een astma-aanval zijn bepaalde prikkels waar iemand overgevoelig voor is. Dit kan zijn zoals eerder genoemd; huisstofmijt, pollen, huidschilfers van dieren, milieuvervuiling, bepaalde voedingsstoffen, parfum en tabaksrook, inspanning, koud weer, virus infecties (zoals een gewone verkoudheid) en bacteriële infecties. Astmapatiënten hebben ook vaak last van huiduitslag (eczeem) of hooikoorts.

Hoe ernstig is astma?

Dankzij medicijnen is astma over het algemeen goed te behandelen. Niet alleen verlichten ze de klachten, ook voorkomen ze dat het astma erger wordt. Er blijft echter een schaduwzijde. Astma is een chronische aandoening aan de luchtwegen met een variabel klachtenpatroon. Astmaklachten als kortademigheid, benauwdheid, piepende ademhaling en hoesten kunnen plotseling optreden. Door het onvoorspelbare karakter van astma heeft het gevolgen voor de kwaliteit van leven.

De astmasymptomen kunnen de astmapatiënten beperken in hun dagelijkse activiteiten. De plotseling optredende benauwdheid is zeer onprettig en ook beangstigend voor zowel de mensen met astma als ook voor hun omgeving. In uitzonderlijke gevallen is een astma-aanval levensbedreigend. Vooral als het astma niet goed en tijdig behandeld wordt.

Hoe lang duurt astma?

De klachten van astma zijn verschillend van aard en vinden onregelmatig plaats. Veel patiënten kennen goede en slechte periodes, andere patiënten kunnen dagelijks klachten hebben. Soms beïnvloedt het jaargetijde de aard van de klachten. Hoewel astma niet is te genezen kan het zijn dat iemand na jaren van klachten geen aanvallen meer krijgt. Maar het is ook mogelijk dat astma een leven lang duurt. Dankzij moderne geneesmiddelen kan men de klachten goed onder controle houden. Met de juiste behandeling kunnen veel mensen de klachten van het astma tot een minimum beperken.

Wat is er aan te doen?

Astma verbetert meestal niet vanzelf. Zonder medicijnen verergeren de klachten. Het is verstandig om als astmapatiënt zoveel mogelijk prikkels te vermijden. Vermijd bijvoorbeeld rokerige ruimtes, probeer je huis stofvrij te houden en zorg voor voldoende ventilatie. Helaas kunnen deze maatregelen kortademigheid niet altijd voorkomen. Gelukkig bestaan er effectieve geneesmiddelen om de kortademigheid te verminderen of op te heffen.
Vermijden van prikkels bijv. door goede ventilatie in huis, bestrijden van huisstofmijt (zit in matrassen, meubelstof, tapijt, stofnesten), zorgen voor rookvrije ruimte, geen huisdieren.

Hoe wordt astma behandeld?

Er bestaat helaas geen genezing voor astma. Wel kunnen de juiste geneesmiddelen de helpende hand bieden. Zo blijft astma onder controle en worden de klachten minder. Astma is een chronische aandoening van de luchtwegen met een variabel verloop. De behandeling van astma richt zich op het voorkomen van de ontsteking en het verwijden van de luchtwegen.
Veel patiënten gebruiken ontstekingsremmende medicijnen, corticosteroïden genaamd. Deze medicijnen worden vaak ingenomen via een inhalatie apparaatje. Deze ontstekingsremmers richten zich op de onderliggende ontsteking van astma. Zelfs als er geen klachten zijn, moeten astmapatiënten de ontstekingsremmende medicijnen blijven nemen, omdat dit het risico op het krijgen van astma aanvallen of astma verslechtering sterk vermindert. Hierdoor kunnen veel patiënten met astma een normaal leven leiden.
Naast de ontstekingsremmers gebruiken bijna alle astmapatiënten een luchtwegverwijder om de kortademigheid te verhelpen. De luchtwegverwijders zitten ook in een inhalator. Hier zit een luchtweg verwijdend medicijn in dat de luchtwegen open zet en er binnen enkele minuten voor zorgt dat patiënten weer lucht hebben. Astmapatiënten gebruiken de luchtwegverwijders ook tijdens een aanval.

Geneesmiddelen
Astma komt in verschillende mate voor. Sommige patiënten hebben iedere dag last van aanvallen, andere af en toe. In overleg met de arts kan worden bepaald welke medicijnen een patiënt nodig heeft. Soorten van Medicijnen

- Preventie middelen, dat wil zeggen: middelen om klachten te voorkomen.
- Luchtwegverwijders.
- Overige middelen, zoals: antibiotica, slijmverdunners en hoestmiddelen.

De luchtwegverwijders
Heb je één of twee keer per week last van kortademigheid? Dan volstaat het gebruik van alleen een luchtwegverwijder. Binnen enkele minuten kun je weer gemakkelijker ademen.

Last bij het sporten
Sommige mensen hebben alleen last wanneer ze sporten, dit is inspanningsastma. Voordat zij gaan sporten gebruiken ze een luchtwegverwijder als voorzorgsmaatregel.

Luchtwegverwijders met een lange werkingsduur
Er zijn ook luchtwegverwijders met een lange werkingsduur verkrijgbaar. Hun werkingsduur is 12 uur.

Bijwerkingen
Gelukkig zijn de bijwerkingen van de moderne astmamedicijnen meestal mild en tijdelijk. Veel astmapatiënten hebben niet of nauwelijks last van bijwerkingen. In het begin kun je van luchtwegverwijders trillende handen krijgen. Of een licht nerveus gevoel met soms wat hartkloppingen. Deze tijdelijk bijwerkingen verdwijnen vaak als je het middel langer gebruikt.
Ook de ontstekingsremmers hebben milde bijwerkingen. Sommige mensen kunnen wat hees worden. Daarom is soms verstandig om in overleg met de huisarts de dosering te verlagen. Om een schimmelinfectie in de keel te voorkomen, moet je na het inhaleren je mond spoelen. Raadpleeg altijd de bijsluiter of je arts als je denkt dat je last hebt van bijwerkingen.

Saneren

In uw eigen woonomgeving kan veel aan uw ziekte worden aangepast. We noemen dit saneren. Saneren betekent letterlijk:”gezond maken”
De beste behandeling is het voorkomen van de klachten. Het is beslist noodzakelijk om de sanering in samenwerking met deskundigen( de specialist, de arts, de wijkverpleegkundige) op te zetten.

Fysiotherapie

Fysiotherapie of oefening therapie als onderdeel van de behandeling kan tot gunstige resultaten leiden.
U kunt leren steeds een ademhalingstechniek te gebruiken. Dat komt in alle omstandigheden van pas: bij benauwdheid, maar ook als u bij inspanning last krijgt. Het gaat erom dat op het juiste moment de goede spieren worden aangespannen en ontspannen.

Omgaan met astma:

Leren omgaan met astma is een proces, waarin astma patiënten proberen evenwicht te vinden tussen beperkingen en mogelijkheden. Natuurlijk wordt de patiënt gedwongen rekening te houden met de beperkingen die de ziekte met zich meebrengt. Toch is dit maar de helft van het verhaal want omgaan met astma kan ook inhouden, dat patiënten actief op zoek gaan naar de dingen die wel mogelijk zijn. Dat blijkt vaak verrassend veel te zijn. En wat belangrijk is: vaak is de patiënt in staat om mogelijkheden te vergroten.
Omgaan met astma betekent, dat de patiënt de ziekte bewust leert te hanteren. Belangrijk is dat de patiënt leert de beperkingen van een leven met astma te accepteren.

Wat de patiënt zelf kan doen.

- Stoppen met roken, als de patiënt rookt.
- Familie en kennissen informeren.
- Medicijnen goed en volgens voorschrift gebruiken
- Praten met de dokter bij onduidelijkheid of onzekerheid.
- Wijkverpleging inschakelen.
- Om voorlichting vragen.
- Contact met andere patiënten zoeken.
- Iets aan de conditie (blijven) doen: een goede conditie draagt bij aan een vermindering van de klachten.

Astma fonds:

Het Astma Fonds doet heel erg veel, maar je kunt het toch in één woord samenvatten, namelijk: helpen. Het Astma Fonds helpt naast natuurlijk de mensen met luchtwegklachten (zowel leden als niet-leden), ook mensen in hun omgeving, zorgverleners en onderzoekers op allerlei manieren. Hoe precies, dat leest u hieronder.
Het Astma Fonds:
geeft informatie
behartigt uw belangen
verbetert de zorg
steunt onderzoek
verleent diensten

Weetjes.

- Een kind van ouders zonder astma heeft maar een kleine kans om last van astma te krijgen, namelijk zo’n 5 a 10 porcent. Als een van de ouders astmatisch is of allergisch, is er 50 procent kans dat hun kind er aanleg voor heeft. Als beide ouders het hebben is die kans wel 70 procent.

- Het woord astma is afkomstig uit het Grieks en het betekend: ‘zwaar, kort ademhalen, beklemming’.

- Het opvallende aan astma is dat de benauwdheid en andere klachten optreden in aanvallen en in periodes. Een aanval komt vaak ‘s nachts of ‘s morgens vroeg. Meestal hebben mensen met astma tijdens korte of langere periodes geen of weinig klachten. Toch blijven de luchtwegen dan ook ontstoken. Vandaar dat astma een chronische aandoening is.