Xenotransplantatie

Inhoudsopgave Deel 1. Inleiding: Soorten transplantatie Soorten transplantaties Xenotransplantatie Medische argumenten Ethische argumenten
Kunstmatige Organen Medische argumenten Ethische argumenten Tissue Engineering Medische argumenten Ethische argumenten

Deel 2. Ethische bezwaren tegen Xenotransplantatie Orgaandonatie een goede zaak? De oplossing Bronnen

Deel 1. Inleiding: Soorten transplantatie

Met orgaantransplantatie bedoelen we in het algemeen het overbrengen van organen van het ene organisme naar het andere, het is ook een verzamelnaam voor verschillende soorten transplantaties.

Orgaantransplantatie is op te delen in vier soorten: · Normale transplantatie (menselijke donor en menselijke ontvanger) · Xenotransplantatie (dierlijke donor en menselijke ontvanger) · ‘Kunstmatig orgaantransplantatie (synthetische donor, menselijke ontvanger) · Tissue Engineering (genetisch gekloonde donor, menselijke ontvanger) In dit werkstuk worden alleen xenotransplantatie,” kunstmatig orgaan” -transplantatie en tissue engineering besproken. Het meest in ontwikkeling en in de belangstelling is xenotransplantatie, dit is ook al vaker gelukt. Er worden nu al kunstmatige organen zoals protheses en kunstledematen gebruikt, maar kunstmatige organen zoals plastic harten en fijn-mechanische spieren zijn nog niet echt mogelijk. Wetenschappers hebben wel al theorieën, maar deze methodes zijn nog niet toegepast. Tissue engineering staat nog in zijn kinderschoenen, maar er zijn al bepaalde experimenten uitgevoerd, die aantoonden hoe het in zijn werk ging en deze experimenten zijn gelukt. Xenotransplantatie biedt op dit moment de meeste toekomst. Er zijn een paar bezwaren die het moeilijker maken en veel mensen hebben ook problemen met het idee van een varkenshart, geïmplanteerd in een mens. De ethische en medische bezwaren worden nader besproken.

Xenotransplantatie

Xenotransplantatie (xenos = vreemd) staat in het algemeen voor het overbrengen van weefsel van het ene (soort) organisme op het andere. Maar in algemeen taalgebruik wordt er vooral mee bedoeld: een orgaan van een dier in een mens implanteren. Er zijn veel problemen met xenotransplantatie, we kunnen deze problemen opsplitsen: · Ethische bezwaren (mensen hebben problemen met het idee van transplantatie van dierlijke organen om verscheidene redenen) · Medische bezwaren (er zijn bepaalde risico’s verbonden aan deze methode)

Het is al eens voorgekomen dat een man met een ernstige hartkwaal een varkenshart kreeg ingebracht. Dit kan beschouwd worden als een geslaagd experiment. Maar de problemen met xenotransplantatie zijn nog te groot. Ze moeten eerst opgelost worden voordat xenotransplantatie op grote schaal kan worden gebruikt. Deze problemen worden nader besproken (ethische bezwaren / medische bezwaren)

Medische bezwaren

Ziektekiemen zoals virussen en bacterien kunnen zo via het orgaan in het lichaam van de ontvanger terecht komen. Omdat het orgaan afkomstig is van een varken of een ander dier, kunnen de ziektes die normaal alleen bij dieren voorkomen ook bij mensen kunnen uitbreken, doordat mensen andere reacties kunnen hebben op ziektes dan dieren. Bovendien wordt het orgaan zo behandeld dat de structuur overeenkomt met die van de gastheer, om zo afstoting van het orgaan te voorkomen. Als ook de ziektekiemen behandeld worden, kunnen deze zich gedurende een tijd onopgemerkt voortplanten en dus een grotere bedreiging vormen. In deze ‘incubatieperiode’ kan de ziekte ook worden overgebracht op andere mensen. Men heeft onlangs geprobeerd de varkens met de benodigde organen in een steriele ruimte te laten leven, maar bepaalde gemuteerde eiwitten in de hersenen vormden ook ziektekiemen van binnenuit, wat de methode liet mislukken.

Ethische bezwaren

De ethische bezwaren zijn uitvoerig terug te vinden in het tweede deel van dit werkstuk.

Kunstmatige organen

Deze methode houdt in dat er een orgaan wordt gefabriceerd uit materialen zoals metaal, kunststof en rubber en wordt ingebracht bij de ontvanger. De werking van het orgaan is hetzelfde als bij een orgaan van organisch materiaal, alleen kan een mechanisch orgaan betere prestaties leveren. Deze methode laat men bij de film ‘Robocop’ en ‘Terminator’ zien: organen zijn hier van metaal gemaakt. Echte experi-menten met mechanische ingewanden hebben nog niet plaatsgevonden. Wel bestaan er al mechanische handen die samen kunnen knijpen als er een bepaalde actie wordt uitgevoerd (of aansluiten op pezen, zodat de vingers zoals normaal bestuurd worden).

Medische bezwaren

De problemen die bij xenotransplantatie ontstaan zijn er met kunstmatige organen niet, maar de techniek om deze organen te maken is er nog niet. Er kan weinig over deze methode verteld worden, men moet het gewoon ‘uitvinden’.

Ethische bezwaren

Er wordt weinig gereageerd op deze methode, doordat het orgaan niet uit andere mensen of dieren gehaald wordt. Mensen hebben geen bezwaren als de organen puur kunstmatig gefabriceerd worden uit levenloos materiaal.

Tissue Engineering

Tissue Engineering (= weefselkweek) gaat als volgt in zijn werk: De patiënt wordt genetisch gekloond, en in een kunstmatige baarmoeder geplaatst. Het lichaam van de kloon is genetisch vereenvoudigd tot alleen het orgaan dat nodig is. Het ontbrekende deel van het lichaam van de ontvanger wordt opnieuw opge- bouwd (kweek). Het orgaan dat zo ontstaat wordt bij de ontvanger ingeplaatst en wordt niet afgestoten, omdat de genetische informatie in de cellen van het orgaan overeenkomt met de genetische informatie in de cellen van de gastheer. Het gekloonde lichaam hoeft niet alleen te bestaan uit het orgaan, maar er mag geen zenuwstelsel aanwezig zijn (vanwege de ethische opvattingen vat dit moment). Deze methode is al uitgeprobeerd op kikkers. Gekloonde kikkers zonder hoofden bleven leven, maar de wet liet niet toe dat de kikkers langer dan tien dagen functio-neerden. Voor dit experiment werden kikkers gebruikt, omdat de genen en de functies van de genen van kikkers ook voorkomen bij mensen, alleen hebben mensen er nog allerlei genen bij.

Medische bezwaren

Het is een heel delicaat proces om de patiënt juist te klonen en de daarbij horende kosten zijn door bijna niemand te betalen, wat het een onaantrekkelijke me- thode maakt. Daardoor zal het voor wetenschappers ook minder prioriteit hebben deze methode te ontwikkelen. Natuurlijk neemt het uitzoeken van de functies van de genen ook veel tijd in beslag.

Ethische bezwaren

Het probleem dat bij deze methode ten tonele komt is dat het op dit moment ethisch onverantwoord beschouwd wordt, ondanks het missen van een zenuwstelsel. Men moet zich het gekloonde lichaam wel voorstellen als een wezen en je mag niet op grote schaal wezens vermoorden door het orgaan weg te halen. Hierdoor laat de wet niet toe dat deze methode echt wordt toegepast. Zelfs bij het experiment op de kikkers mocht het proces niet worden afgemaakt.

Deel 2. Ethische bezwaren tegen Xenotransplantatie

Naast de medische gronden voor het protest tegen xenotransplantatie zijn er vooral veel ethische argumenten hiertegen. Veel mensen zijn van mening dat het stelen van organen van dieren iets onmenselijks is. De dieren die “bestolen” worden houden hier vrijwel altijd letsel aan over. In het geval van een harttransplantatie sterft het dier, en bij bijvoorbeeld een longtransplantatie zal de bewegingscapaciteit van het dier sterk afnemen.

Op het moment wordt veel bezwaar geuit op het misbruiken van muizen. Een goed voorbeeld hiervan is de muis met het menselijk oor op zijn rug. Muizen worden veelvuldig gebruikt als proefdieren. Vooral omdat sommige soorten geen afstotingssysteem hebben. Dit maakt het mogelijk om menselijk weefsel te implanteren zonder dat dit wordt afgestoten. Daarnaast zijn ze klein en makkelijk te onderhouden. De geuite kritiek is vooral gebaseerd op gelijkheidsdenken. Veel mensen zijn van mening dat alle organismen gelijk zijn, maar blijkbaar zijn bepaalde organismen meer gelijk dan anderen. De hedendaagse mens gedraagt zich superieur ten opzichte van andere dier. Van alle dieren is alleen de mens in staat om organismen te klonen, en gebruikt dit als argument om het ook te mogen. De mens gebruikt dieren voor zijn eigen welzijn. Dit varieert van het testen van make-up tot veeteelt tot orgaandonoren. Opvallend is het verschil in hoeveelheid kritiek hierop.

De kritiek op het gebruik van dieren om de schadelijkheid van make-up vast te stellen is op het moment groot. Desondanks gebruikt een groot deel van de demonstranten zelf make-up, al dan niet getest op dieren. Bijzonder weinig kritiek is er op de veeteelt hoewel dit zeker niet veel minder cru is. Dit kan zijn omdat men er langzamerhand aan is gaan wennen. De enige bekende vorm van protest hiertegen is het worden van een vegetariër of veganist.

De vraag is dus hoe het kan dat er op zoveel verschillende manieren op dit dierenleed gereageerd wordt. Blijkbaar is het voor de mensen wel acceptabel dat dieren worden gebruikt om ons te voeden en ons uiterlijk verbeteren, maar bij de gedachte van verbetering van het medisch welzijn van de mens door het gebruik van (gekloonde) dieren als orgaandonor schrikken een hoop mensen terug.

Een reden hiervan valt te vinden bij de aan hangers van de Jehovaleer. Men is daar van mening dat op het moment dat er een bloedtransfusie wordt uitgevoerd of een transplantatie een willekeurig orgaan de nieuwe eigenaar de persoonlijke eigenschappen van de vroegere bezitter over neemt en zo dus min of meer deze persoon is geworden. Zo zijn er veel mensen bang dat wanneer een menselijk hart wordt vervangen door een dierlijk bijvoorbeeld dat van een varken, deze persoon meer instinctieve, dierlijk trekken gaat vertonen. Hoewel dit onmogelijk is blijf toch de vraag bestaan: “Waar ligt de biologische grens tussen mens en varken c.q. dier?” Wanneer is een mens meer dier dan mens? Is dit wanner hij meer dierlijke organen bevat dan menselijke, of speelt de “samenstelling” van het lichaam geen rol. Dit ligt voor iedereen anders.

Orgaandonatie een goede zaak?

Organen zijn slechts bruikbaar voor transplantatie als ze gewonnen zijn uit een lichaam dat doorbloed wordt. Orgaanuitname kan natuurlijk alleen bij een dode (een van de twee nieren die de meeste lichamen rijk zijn kan wel bij leven afgestaan worden). Orgaanuitname vindt plaats uit doodverklaarden waarvan 96% van de lichaamsfuncties nog werkt, die ademen en wier hart klopt. Hersendood heet deze toestand. Wanneer men besluit donor te worden stemt u dus in met de eis dat wanneer bij u de Hersendood is ingetreden u uw organen wilt afstaan. De vraag is alleen: “Is Hersendood wel een goede definitie van de Dood?”

Een opmerkelijk verhaal staat in het boek “Orgaandonatie De vragen, De antwoorden”. Auteur Han Kuik vat een artikel uit De Zuid Limburger van 1 mei 1996 samen: \"Jan Kerkhoffs uit Melick was hersendood verklaard en orgaanuitname werd voorgesteld. Zijn echtgenote weigerde dit en.... Kerkhoffs kwam na enkele dagen weer tot bewustzijn en leidt volgens het artikel weer een gezond en actief bestaan\".

Hieruit blijk dus dat artsen en ziekenhuizen zo naar donoren snakken dat men misschien veel te vroeg Hersendood concludeert. Hoe diep de coma of andere non-hersenactieve situatie ook moge zijn, artsen kunnen nooit 100% zeker stellen dat de patiënt niet ontwaakt of terugkeert naar een hersenactieve positie. Hersendood is dus geen goede definitie van de Dood, zeker niet wanneer men besluit donor te worden.

De oplossing

Maar als menselijke donoren ook geen oplossing bieden, Xenotransplantatie niet wordt goedgekeurd en Tissue Engineering compleet wordt verboden (zoals het eerste gedeelte is uitgelegd), blijven er dus alleen nog maar kunststoforganen als oplossing over. Maar op het moment is er nog niet voor elk orgaan een kunststofvervanger. Zoals u ziet is de ideale oplossing nog niet gevonden, of is op dit moment nog niet toegestaan, maar wetenschappers en ethologen werken hard aan een uitkomst.

Bronnen

De gebruikte bronnen zijn als volgt:

www.stelling.nl/xeno
www.biotechnologie.net-xenotransplantatie.htm
www.xenotransplantatie.nl