Malaria

Algemene informatie over malaria

Wat malaria?
Malaria is een infectieziekte die wordt overgebracht door malariaparasieten. De parasieten worden verspreid door de malariamug, van mens op mens. Malaria kan alleen worden overgebracht door een besmette vrouwelijke mug tussen zonsondergang en zonsopgang, bij een temperatuur tussen de 16 en 33 graden.
De mens kan door vier soorten malariaparasieten besmet raken, en deze veroorzaken dan drie verschillende ziektesoorten: malaria tropica, malaria tertiana of malaria quartana. Dat ligt er aan door welke parasiet het is veroorzaakt.
De drie soorten malaria zijn:
• Malaria Tropica
Malaria Tropica is de gevaarlijkste vorm van malaria en wordt veroorzaakt door de parasiet Plasmodium falciparum. Bij deze vorm krijg je eerst een grieperig gevoel met gewrichts- en spierpijn. Later krijg je last van koorts met koude rillingen, diarree en hoofdpijn, en daarna kun je snel ernstig ziek worden. Als je niet op tijd wordt behandeld dan ontstaan er complicaties zoals hersenmalaria, geelzucht, bloedarmoede en je nieren kunnen aangetast worden of je kunt in coma raken. Als je bij deze vorm van malaria niet wordt behandeld ga je binnen een paar weken dood.
• Malaria tertiana, malaria quartana
Deze vormen van malaria worden veroorzaakt door de parasieten Plasmodium vivax of Plasmodium ovale. Deze vormen van malaria zijn minder erg, want ze veroorzaken alleen koortsaanvallen met koude rillingen. Deze parasieten kunnen wel in de lever achterblijven en zo vele maanden tot jaren later nog malaria aanvallen veroorzaken, maar ze zijn niet dodelijk. De koortsaanvallen worden telkens veroorzaakt als uit uiteenvallende rode bloedcellen een nieuwe generatie jonge malariaparasieten vrijkomt. Dit is bij malaria quartana om de 72uur, en bij malaria tertiana komen deze aanvallen om de 48uur.

Levenscyclus van de malaria parasiet
1. Een vrouwelijke malariamug, die parasieten bij zich draagt, injecteert malaria parasieten in het bloed van een mens tijdens een steek.
2. Na de steek verdwijnen deze parasieten snel in de lever. De parasieten vermenigvuldigen zich in de cellen van de lever gedurende een periode van 5-16 dagen. Hierbij kunnen de eerste ziekteverschijnselen optreden.
3. De parasieten komen vrij uit de lever het bloed in en dringen rode bloedcellen binnen en gaan zich hierin weer vermenigvuldigen. De rode bloedcellen barste na rijping open en de jonge parasieten dringen weer nieuwe bloedcellen binnen. Deze cyclus in het bloed blijft zich herhalen en resulteert in een snelle toename van het aantal parasieten in het bloed en in de ziekte-verschijnselen van malaria.
4. Wanneer een malariamug weer een bloedmaal opneemt van deze patiënt, vermenigvuldigen de parasieten zich verder in de mug.
5. Deze parasieten(wel duizenden) komen in de speekselklieren van de mug terecht waar zij wachten om opnieuw geïnjecteerd te worden in het bloed van een mens bij een volgende steek.

Het voorkomen van malaria.
Malaria kun je voorkomen door jezelf te beschermen tegen muggenbeten doormiddel van kleding of sterke antimuggen sprays, lotions en dergelijke. Maar ook zijn er antimalaria middelen zoals malariaprofylaxe, een middel wat de parasieten in het lichaam doodt voordat er symptomen op kunnen treden.
Omdat de muggen vooral steken tussen zonsondergang tot zonsopgang, moet vooral in dit tijdsbestek worden gezocht naar bescherming tegen de muggenbeten.
Dat kan je doen door:
- s’Avonds te slapen onder een muskietennet (klamboe) die volledig intact is, en bij voorkeur is geïmpregneerd met permethrin (een middel tegen muggen dat nu nog alleen in het buitenland verkrijgbaar is) of in een muggenvrije kamer.
- Kleding te dragen dat zo veel mogelijk van het lichaam bedekt (lange mouwen, lange broeken, sokken, schoenen enzovoorts). Het liefs witte of andere lichte kleding, vooral géén zwart dit trekt muskieten aan
- Parfum zoveel mogelijk vermijden, dit kan muskieten aantrekken.
- Het is verstandig (als het mogelijk is) om de airco in het vertrek aan te zetten dit remt de activiteit van de muggen af.
- De stukken huid die onbedekt zijn insmeren met een muggenstift die DEET (diethyltoluamide)bevat, omdat de geur van deze stof muggen verdrijft.
- Het slikken van malaria tabletten (malariaprofylaxe) een middel wat de parasieten in het lichaam doodt voordat er symptomen op kunnen treden
- Op tijden van de hoogste muggenactiviteit zoveel mogelijk binnen te blijven.

Hoe is malaria te genezen?
Als je malaria hebt opgelopen en er is geen ziekenhuis of dokter in de buurt moet je zo snel mogelijk medicijnen innemen. De medicijnen moeten een andere samenstelling hebben als de middelen die al gebruikt worden ter preventie.
Medicijnen die je kunt gebruiken zijn:
Halofantrine: twee 250 mg tabletten iedere 6 uur en dat drie maal.
Malarone: vier tabletten tegelijk en dat drie dagen achter elkaar.
Mefloquine: twee tabletten 250 mg en na 6 uur weer twee tabletten.
Quinine sulfaat: 600 mg iedere 6-8 uur gedurende 3 dagen tot de koorts zakt en na de laatste quinine sulfaat dosis, eenmalig 3 tabletten Fansidar tabletten slikken (tegelijkertijd met heel veel water innemen).

Hoe vaak komt malaria voor?
Het is moeilijk te zeggen hoeveel mensen op dit moment malaria hebben omdat heel veel mensen in de ontwikkelingslanden het niet melden. Het aantal gemelde slachtoffers is 5,1 miljoen mensen. Dit aantal is in werkelijkheid veel hoger.

Hoeveel mensen lijden op dit moment aan malaria?
Er wordt geschat dat er ongeveer tussen 300 en 660 miljoen mensen malaria hebben.

Hoeveel mensen overlijden aan malaria?
Jaarlijks overlijden er tussen de 1.5 miljoen en 2.7 miljoen mensen aan malaria. Onder deze sterfgevallen zijn ongeveer 1 miljoen kinderen. Dat betekent dat er dus ongeveer 3000 kinderen per dag overlijden aan malaria. Als een vrouw zwanger is loopt zij tot 4 keer meer risico om malaria te krijgen en verdubbelt haar risico om te overlijden. De ziekte eist iedere 20 seconde wel ergens een slachtoffer. In Afrika is het percentage dat aan malaria overlijdt het hoogste.

In welke landen komt malaria voor?
Malaria komt voornamelijk voor in tropische en subtropische gebieden, op plekken waar het warm en vochtig is. Malaria is boven de 2000 meter zeldzaam. De malariagebieden bevinden zich in:
- heel West-, Centraal-, Oost- Afrika (b.v. Gambia, Kenia en Ghana)
- delen van Zuid-Afrika (b.v. Krugerpark)
- Zuid-Oost Azie (b.v. Vietnam en delen van Indonesië)
- Zuid-Amerika (b.v. Amazonegebied en Suriname).
- In Europa komen malaria-infecties alleen als importziekte voor.

Malaria in Nederland

Wanneer kwam malaria in Nederland voor?
Malaria werd in Nederland al in 1644 beschreven. In de Kroniek van Zeeland stonden de Zeeuwse koortsen beschreven. Malaria kwam tot ca. 1920 ook in Nederland voor.

Wat voor malaria kwam er voor in Nederland?
In Nederland kwam niet een levensgevaarlijke malariasoort voor, maar wel een lastige: de anderdaagse koorts. Je kreeg een koortsaanval en die duurde dan een dag. De dag erna had je nergens last van, maar de derde dag kwam de koorts weer terug. Daarna was de malaria-aanval weer over.

Wanneer was Nederland malaria vrij?
In 1959 werd in Nederland voor het laatst 'inheemse' malaria geconstateerd. Pas in 1970 kreeg Nederland als een van de laatste landen in Europa het predikaat 'malariavrij' van de Wereld Gezondheids Organisatie.

Hoe veel mensen uit Nederland krijgen per jaar nog malaria?
De GGD's in Nederland ontvangen jaarlijks ruim 500 meldingen van malaria. Bij ruim tweederde van de gevallen is het de meest ernstige vorm, de malaria tropica. Ruim 50% van alle patiënten heeft tijdens de reis onvoldoende of geen tabletten ingenomen om malaria te voorkomen.
Vijf procent van de reizigers komt in contact met de malariamug en daarvan krijgt slechts 1 procent malaria.

Uit welke landen nemen de Nederlanders de malaria mee?
Malaria wordt in Nederland nog steeds overwegend geïmporteerd vanuit Afrikaanse landen (63.6%). Er is een duidelijke toename van het aantal patiënten uit de Afrikaanse landen Gambia (vooral toeristen) en Ghana, Nigeria (vooral migranten en vluchtelingen). Daarnaast is er een groeiende vorm van geïmporteerde gevallen uit Indonesië en Suriname.

Kan malaria terugkeren naar Nederland?
Volgends de infectiedeskundige J. Nouwen van het Erasmus MC in Rotterdam wel.
Door de klimaatveranderingen neemt ook in Nederland de kans op terugkeer van infectieziekte als malaria toe. Volgens Nouwen zouden malariaparasieten door de temperatuurstijging in de toekomst ook in Nederland kunnen overleven. Daardoor kan zelfs malaria in de toekomst een bedreiging vormen voor de gezondheid van
Nederlanders. Volgens de Rotterdamse wetenschapper zal een uitbraak van een epidemie niet tot een grote ramp leiden. Nederland is door de recente dreiging van onder meer de longziekte SARS en vogelgriep alert op de uitbraak van ziektes, denkt
Nouwen.

Hoe probeert men de malariamug te bestrijden?

Onderzoekers zijn bezig verschillende manieren te vinden om de malariamug te bestrijden.

Met schimmels:
Het inzetten van schimmels als biologische bestrijding tegen de malariamug biedt een goed kans om besmetting met malaria drastisch te verminderen. De schimmel doodt niet alleen de mug maar remt ook nog de ontwikkeling van de ziekteverwekkende parasiet. Dat constateren twee internationale onderzoeksteams die hun bevindingen publiceren in twee artikelen in Science van 10 juni.
Entomologen van Wageningen Universiteit leverden de Nederlandse inbreng.
De methode die ze gebruiken is deze:
Op dag een landt de mug onschuldig op een doek die is geïmpregneerd met sporen van de grondschimmel 'Metarhizium anisopliae'. De schimmel sproeit een enzym op de mug dat zijn uitwendige skelet afbreekt, en zo kan hij het lijf van het insect binnen dringen. De mug wordt na 3 tot 10 dagen doodziek, en gaat hij dood.

Door geurmisleiding:
Wetenschappers gaan onderzoeken of malariamuggen kunnen worden misleid met behulp van geuren die lijken op menselijke luchtjes.
Dat meldt de Universiteit van Wageningen. Wetenschappers van de universiteit gaan voor dit internationale project samenwerken met twee vooraanstaande Amerikaanse universiteiten en gezondheidsinstituten in Tanzania en Gambia. De onderzoekers hopen een manier te vinden om het aantal gevallen van malaria in tropisch Afrika sterk te doen afnemen.
De malariamuggen herkennen niet een enkele geur van de mens, maar een complex aan verschillende luchtjes. De wetenschappers willen uitzoeken en testen welke geuren verwarring onder de muggen kunnen veroorzaken. Aan de Vanderbilt University in Nashville, Tennessee, en de Yale University in New Haven, Connecticut, bevindt zich een onderzoeksteam dat zich bezighoudt met het ontwikkelen van geuren waarvoor de antennes van de muggen zeer gevoelig zijn.
Willem Takken en Bart Knols van de Universiteit van Wageningen zullen vervolgens de meest interessante geuren bij de muggen testen en kijken wat hun reactie is. Vervolgens worden de stoffen die de sterkste reacties geven getest in een nagebootste natuurlijke situatie in Tanzania. De ideale mengsels komen uiteindelijk terecht in dorpen in Tanzania en Gambia, waar de geografische situaties tegengesteld zijn, waardoor er heel verschillende soorten muggen voorkomen. Zo kan worden gekeken of de uitkomsten toepasbaar zijn op het grootste deel van Afrika.

Feiten over malaria

• 1.5-2.7 miljoen doden per jaar, 90% kinderen jonger dan 5 jaar
• 300-660 miljoen besmettingen per jaar, waarvan 90% in Afrika
• €1,50 is genoeg voor een 3-daagse ACT-kuur voor kinderen, €6 voor een volwassene
• Komt voor in meer dan 100 landen
• Veroorzaakt door malariaparasieten, overgebracht door muggenbeten
• Er in totaal vier soorten malariaparasieten zijn, meest voorkomende en meest gevaarlijke Plasmodium falciparum
• Symptomen: hoge koorts, hoofdpijn en spierpijn
• Onbehandeld kan Malaria tropica leiden tot een coma en de dood
• Ruim 500 mensen in Nederland hebben malaria, dit brengen ze mee na dat ze gereisd hebben in een van de besmettingsgebieden