Ontbossing

Ontbossing is het op grote schaal kappen van bossen door mensen en geen nieuwe bomen er voor terug planten. (dit gebeurt het meest bij het tropische regenwoud) Of het op grote schaal verbranden van bos.

Er zijn verschillende soorten van ontbossing. De meest voorkomende en bekendste vorm is het kappen van bomen met machines en bulldozers. Omdat dit veel tijd in beslag neemt en door bijvoorbeeld het kapotmaken van andere bomen, door vervoer van boomstammen, wordt bos ook vaak platgebrand. Boeren willen bijvoorbeeld meer landbouwgrond en zetten vaak droge, bossen in brand. Deze manier is erg schadelijk. Omdat deze manier dus ook niet optimaal is, is er een nieuw systeem ontwikkeld. Hierbij wordt door een navigatiesysteem vanuit de ruimte gekeken welke bomen ‘kaprijp’ zijn. ‘Toekomstbomen’ en beschermde soorten worden zo behouden. Een voordeel is ook dat de bulldozers doelgericht via de kortste weg kunnen gaan kappen en zo min mogelijk ander bos beschadigen.

Alle tropische regenwouden hebben te maken met ontbossing. De tropische regenwouden bevinden zich in vele landen die rond of op de evenaar liggen. De gebieden waarin deze landen voornamelijk liggen zijn: - Midden-Amerika: Honduras, Nicaragua, Panama, en de Caribische landen en eilanden - Midden-Afrika: Nigeria, Zaïre, Kameroen, Madagascar, Ghana en Ivoorkust - Het Amazonegebied: Brazilië, Bolivia, Guyana, Venezuela en Colombia - Zuidoost-Azië: Indonesië, Filippijnen, Thailand, Vietnam, Maleisië

Al deze gebieden verliezen jaarlijks miljoenen hectaren bos. Er wordt geschat dat er jaarlijks tot 29 miljoen hectare regenwoud verdwijnt.

Vooral in het Amazonegebied, dat ligt in het noorden van Zuid-Amerika, wordt de laatste tijd ernstig gekapt. Bedrijven (vooral Aziatische) krijgen een steeds groter tekort aan kapgebieden in landen als Maleisië. Daarom wijken ze uit naar Latijns-Amerika en Afrika waar gemakkelijker gebieden te verkrijgen zijn. Tientallen grote houtkapbedrijven hebben in het hart van de Amazone enkele miljoenen hectaren regenwoud opgekocht. Hierdoor wordt het voortbestaan van de Amazone ernstig bedreigd. Dit terwijl het een onvoorstelbaar groot gebied is waarin, van alle 1,4 miljoen verschillende soorten planten en dieren die op aarde voorkomen, ongeveer de helft in dit gebied voorkomt. Nog maar tweederde van de Amazone is intact. In de laatste 30 jaar is in de Amazone een gebied van 589.000 km², groter dan Frankrijk, van de aardbodem weggevaagd.

Er zijn meerdere oorzaken van ontbossing van tropische regenwouden. Een belangrijke overeenkomst tussen deze verschillende oorzaken is, dat het allemaal menselijke oorzaken zijn. En het zijn veelal oorzaken die voortkomen uit de gedachte om zoveel mogelijk economisch voordeel te behalen. Doordat de wereldbevolking maar blijft groeien is er steeds meer vraag naar hout en producten die worden gemaakt uit hout, zoals papier. Door deze groeiende vraag worden er steeds meer bossen gekapt. Vooral de tropische regenwouden zijn hier ‘slachtoffers’ van. Het hout dat wordt gekapt is bijna altijd illegaal gekapt. Vaak vindt de legale kap stroomopwaarts plaats en de illegale kap stroomafwaarts langs het water plaats zodat de illegale gekapte bomen bij de legaal gekapte bomen terecht komen, zodat die bomen geïllegaliseerd woren. Uit onderzoek van de Braziliaanse regering is zelfs gebleken dat naar schatting 80 procent van het hout uit de Amazone illegaal is gekapt! Uit een onderzoek van het WNF blijkt dat 10 tot 20 procent van het in Nederland ingevoerde hout uit illegale handel afkomstig is.

Een andere oorzaak van ontbossing is de grotere behoefte aan landbouwgrond. Door het stijgende aantal wereldbewoners is er een steeds grotere vraag naar voedsel, dat op een zo goedkoop mogelijke manier geproduceerd moet worden. Ondernemers kopen grote stukken regenwoud en branden ze plat om er grasland van te maken. Na een aantal jaren is de grond uitgeput en zijn de veehouders gedwongen het volgende stuk regenwoud plat te branden. Platbranden is een directe oorzaak van ontbossing. Het is een eeuwenoude gewoonte maar door een steeds grootschaligere toepassing vormt het een ernstige bedreiging van het bos. Het wordt nu ook dieper in het bos toegepast door de wegen die meestal door de houtkapmaatschappijen zijn aangelegd. De kans op grote bosbranden wordt groter door ongecontroleerde kap. Door deze ongecontroleerde houtkap ontstaat een grote open ruimte en droogt de grond uit. Het afval van de kap dat blijft liggen is droog en zeer brandbaar waardoor een zeer brandgevaarlijke situatie ontstaat. De aanwezigheid van mensen met vuur vergroot het risico nog verder. Dit geldt zeker voor toeristische gebieden. De oorzaak van een brand is niet altijd te achterhalen, soms bestaat er twijfel over brandstichting.

Ontbossing veroorzaakt erosie. Dit komt doordat de wortels van de bomen de grond vasthouden, maar als er geen bomen met wortels meer zijn, wordt de grond blootgesteld aan weersomstandigheden als regen en wind. De grond wordt zo gemakkelijk weggespoeld of waait weg en daardoor verdwijnt veel vruchtbare grond, waardoor opnieuw ontbost moet worden en zo wordt het probleem van ontbossing nooit opgelost. Door de weggeslagen grond wordt de kans op overstromingen ook aanzienlijk groter omdat het water niet tegen gehouden wordt en de grond gewoon meespoelt. Overstromingen kunnen ook ontstaan doordat de bomen geen water meer opslaan en er zo meer water ‘vrij’ komt. Dit is een indirect gevolg van ontbossing maar wel zeer ernstig. De overstromingen in Bangladesh bijvoorbeeld zijn een gevolg van ontbossing in Nepal. Het rivierwater neemt ook veel zand en grond mee waardoor er middenin klei- en zandbanken ontstaan en het water krijgt vaak een vieze kleur.

Een ander gevolg van ontbossing is klimaatsverandering. De planten van tropische regenwouden slaan veel koolstof op en zetten dit om in zuurstof. Wanneer tropisch regenwoud gekapt wordt, zet het organische materiaal geen koolstof meer om in zuurstof en ontstaat er teveel koolstofdioxide en wordt warmte vastgehouden. Dit leidt tot een temperatuur verschil. Ook kan het de stijging van de zeespiegel tot gevolg hebben. Zonder bomen bereikt het zonlicht de aarde ook veel directer en droogt de grond uit waardoor er een woestijn zal ontstaan en het regenwoud nooit meer terug zal komen. De bomen verdampen ook grote hoeveelheden water waardoor een teveel en een tekort aan regenval wordt gecompenseerd.

De ontbossing brengt vooral veel tegenstanders met zich mee. Er zijn meer tegenstanders dan voorstanders. Vooral milieuorganisaties zoals Greenpeace en het WNF verzetten zich hevig tegen de ontbossing. Ze voeren veel actie om te zorgen dat de gevolgen van ontbossing beperkt worden, voor zover dat mogelijk is. Ook oefenen ze pressie uit op regeringen en afnemers van houtproducten. Greenpeace voert op dit moment een felle actie om de illegale houtkap in de Amazone stop te zetten. Een andere tegenstanders zijn natuurlijk de inwoners van Nederland. Dit komt omdat hun stemmen op politieke partijen als GroenLinks. Deze partij wil ontbossing zo veel mogelijk beperken en de illegale houtkap stopzetten.

Vooral de bevolking van de gebieden waar de ontbossing plaatsvindt, is tegen de ontbossing. Doordat bomen worden gekapt raken ze hun woongebied kwijt en worden ze als het ware verdreven uit hun woongebied. Ze zijn voor hun levensonderhoud en culturele gewoonten volledig afhankelijk van het regenwoud. Er zijn zelfs indianenstammen uitgemoord omdat ze hun woongebied niet wilden verlaten vanwege de grootschalige houtkap in hun gebied

Voorstanders zijn natuurlijk de houtkapbedrijven. Ze zijn afhankelijk van het geld dat de houtkap opbrengt. Als er maatregelen worden genomen tegen illegale houtkap worden zij er zeker de dupe van. Ze kunnen dan minder hout uitvoeren en worden gebonden aan strenge regels. Dit is zeker niet wat ze willen, want dan daalt hun opbrengst.

Doordat de gevolgen van ontbossing zeer ernstig kunnen zijn, zijn er verschillende oplossingen bedacht om de ontbossing tegen te gaan.

Een veel bedachte oplossing is het maken van strenge wetten en verplichtingen. Deze regels zijn er al wel, maar hebben vaak weinig effect. Er wordt heel veel illegaal gekapt. De controle hiervan gebeurt ook niet. Ook hebben de overheden vaak te weinig geld om boswachters te nemen. Het gebied een half uur laten controleren kost vaak net zo veel als een mogelijke bekeuring.

Herbeplanting wordt ook vaak als oplossing genoemd. Bij herbeplanting wordt op de plaats waar een boom gekapt is, weer een nieuwe geplant. Dit heet duurzame kap. Vaak heeft deze manier ook geen zin. De nieuw geplante bomen kunnen zich vaak niet of nauwelijks aanpassen en de kaalgekapte vlakte biedt niet voldoende voeding om te groeien. Deze bomen gaan dus ook vaak snel dood.

Ook op andere gebieden kunnen nieuwe technische verbeteringen het probleem van ontbossing op lossen. Het kappen via een navigatiesysteem vanuit de ruimte is bijvoorbeeld veel effectiever en minder schadelijk dan andere manieren. Helaas wordt deze techniek nog erg weinig toegepast omdat overheden en houtkapbedrijven geen geld hebben voor deze nieuwe investeringen. Ook in gebieden waar volledige kaalslag plaatsvindt is deze manier zinloos.

Tegenwoordig zijn er ook keurmerken voor hout. Een keurmerk garandeert dat de bevolking en de kleine houtkapmaatschappijen er een redelijk inkomen mee hebben, de rechten, gezondheid en veiligheid van de bosarbeiders gerespecteerd worden en dat er herbebost is. Maar omdat dit laatste niet altijd effectief is, is een keurmerk ook niet altijd betrouwbaar. Het FSC keurmerk (Forest Stewardship Council) is de bekendste omdat dit internationaal is. Deze organisatie geeft het keurmerk aan hout afkomstig uit duurzaam beheerde bossen. Nederland heeft ook een eigen keurmerk: het EKO-keurmerk wat uitgegeven wordt door de onafhankelijke instelling. Mensen zouden dus als ze het tropisch regenwoud willen behouden, hout met een keurmerk moeten kopen. Het zou echter nog beter zijn als de vraag naar hout af zal nemen. Veel mensen kopen ook geen tropisch hardhout, wat afkomstig is uit tropische regenwouden. Dit heeft niet veel zin omdat slechts 6% van het gekapte hout maar op de wereldmarkt terechtkomt. Omdat dit maar zo weinig is, zijn de gevolgen voor het land van herkomst te verwaarlozen. De rest wordt binnenlands afgezet en het grootste gedeelte van de bossen verdwijnt niet door kap maar door behoefte aan landbouwgrond.

Er zijn al wel veel oplossing bedacht en al vele jaren worden deze uitgeprobeerd, maar de ontbossing is nog niet veel verminderd. Er zullen dus betere oplossingen bedacht moeten worden voor het te laat is.

Probleem:  Tropisch regenwoud dreigt te verdwijnen door illigale houtkap van bossen

Gevolg:  Bodemerosie = grond spoelt- of waait weg

 Verdwijnen van dieren en planten

 Klimaatverandering

Oorzaken:  Arme landen met snel groeiende bevolking hebben meer woonruimte en grond nodig -> daarvoor word gekapt.

 Rijke landen kappen bossen om – veeteeltbedrijven - winnig van delfstoffen - export (maken van kozijnen enz) - wegen aanlegen voor vervoer hout

oplossingen: Tegen gaan ontbossing  Door arme landen: snelle groei bevolking kan het niet anders.

 Door rijke landen: - met geld en kennis helpen met opnieuw aanplanten - overschakelen op fsc en eco hout