Natuurrampen in amerika

Dossier actua

0. Inleiding

Voor de Verenigde Naties hadden de jaren negentig het decennium moeten worden van de bestrijding van natuurrampen. Maar in 1999 maakten we een opeenvolging van milieurampen met haast bijbelse omvang mee. Terwijl de dodencijfers in de Venezolaanse milieuramp blijven stijgen, voorspellen deskundigen nog ergere catastrofen.

Wat te doen om in een rampenstatistiek terecht te komen? Verhuis naar een krottenwijk op een onstabiele heuveltop in de buurt van een tropische kust. Hok daar met zoveel mogelijk mensen bijeen. En wacht tot de wereld wat opwarmt. Meer verdamping betekent meer regen, wat betekent dat de heuvel steeds drassiger wordt. Op een dag zal de aarde in modder veranderen en de sloppen zullen heuvelafwaarts glijden. Letterlijk.
Als de helling voldoende steil is, kan een bodemverschuiving snelheden halen tot 300 kilometer per uur. Niets houdt zoiets tegen. Wegen worden weggeveegd. Ziekenhuizen en medische centra met de grond gelijk gemaakt.

Voor reddingswerkers is het vrijwel onmogelijk het gebied binnen te dringen. Overlevenden raken er dan weer nauwelijks weg. Er is geen eten, geen zuiver water. De ontelbare doden bevinden zich in de modderlaag onder je voeten. Cholera en koortsepidemieën duiken vlug op. De verzwakte overlevenden zijn een makkelijke prooi. Het dodencijfer stijgt snel.
Het is net gebeurd in Venezuela, en het zal elders opnieuw gebeuren. Binnenkort.
Peter Walker is directeur rampbestrijding van het Rode Kruis-Comité in Genève. Hij heeft het al te vaak gezien.

,,Ten eerste: je huis is verdwenen in de modderstroom. Ten tweede: de akker waarop je werkte, is weggeveegd. Ten derde: de bodemverschuiving heeft ook andere stukken grond die voor landbouw in aanmerking komen, bedekt met een dikke laag slijk en puin.''
Hij denkt terug aan de orkaan Mitch. Die richtte in 1998 in Centraal-Amerika een ware ravage aan. Ook daar hadden de armsten onderdak gezocht in sloppen op steile hellingen. Zware slagregens veroorzaakten aardverschuivingen. Ruim tienduizend mensen kwamen om. ,,We praten over drie meter zand, puin en lijken die bovenop de akkers terechtkwam. De mensen hebben alles van de bodem opnieuw moeten opbouwen.''
De catastrofe in Caracas komt in de ultieme dagen van een decennium dat door de Verenigde Naties is omschreven als de tien jaren van verbeterde rampenbestrijding. Volgens de wereldorganisatie zijn mensen zich in de jongste periode meer bewust geworden van de natuurlijke gevaren die hen bedreigen. Ze nemen dan ook meer voorzorgsmaatregelen tegen mogelijke rampen.

Het optimisme in VN-rangen is niet volledig terecht. Meer rampen eisten meer slachtoffers. In de jaren negentig steeg de wereldbevolking met tienduizend mensen per uur. Zo'n 240.000 potentiële slachtoffers per dag. Net geen negentig miljoen per jaar, bijna een miljard in het voorbije decennium. Die bevolkingsaangroei situeert zich voornamelijk in de ontwikkelingslanden. Wanhopig op zoek naar werk, trekken velen naar de grote steden. Ze vestigen zich op gronden en in vervallen gebouwen die niemand anders wil.

Ook in de politieke geesten heeft een verschuiving plaatsgevonden. Het idee dat een staat moet instaan voor het welzijn van al z'n burgers is in de afgelopen tien jaar steeds meer afgekalfd. Daarnaast zijn er de klimatologische veranderingen. De planeet warmt op. Zeven van de tien heetste jaren van de eeuw deden zich voor in de jaren negentig. De andere drie waren eind de jaren tachtig. Een warmere oceaan veroorzaakt krachtiger cyclonen en orkanen. Er is een grotere verdamping en sterkere winden slaan deze watermassa's met toenemende kracht tegen bergwanden. Het laatste jaar was niet alleen het warmste van de eeuw, maar spant ook de kroon inzake slachtoffers van natuurrampen. Volgens het Rode Kruis kwamen meer dan 57.000 mensen om het leven. Zo'n 335 miljoen mensen verloren hun huis of hebben en houden, hun kinderen of hun hoop. De economische balans van de woedende natuurfenomenen wordt geschat op een slordige tweeduizend miljard frank.

,,Als er in de jaren negentig al een bewustzijn is gegroeid, dan is dat het besef dat rampen tegenwoordig meer mensen doden dan oorlogen'', zegt Walker. ,,De statistieken van 1998 zijn onthutsende lectuur. Dit jaar is nog erger. We hebben meer een beroep moeten doen op donateurs dan in om het even welk eerder jaar. Een deel van dat geld is gegaan naar de heropbouw van Kosovo. Maar in termen van natuurgeweld heeft 1999 een gruwzame staat van dienst.'' Zowat alle professionele rampenverantwoordelijken vrezen dat er ons nog ergere dingen te wachten staan.
Intussen zijn er overstromingen in Vietnam, Jemen en Congo. Vorige maand doodde een vloedgolf mensen op de Vanuatu-eilanden. Tevoren waren er de aardbevingen in Turkije en in Griekenland. Een verschrikkelijke cycloon wierp in oktober een enorme massa water op de kust van Orissa, in India. Drie opeenvolgende orkanen geselden de Amerikaanse oostkust. Rampendeskundigen hebben in 1999 ruim 75 catastrofes geregistreerd, gaande van overstromingen, droogtes, wervelstormen, aardbevingen en grondverschuivingen tot vulkaanuitbarstingen en bosbranden. Volgens hen is dat nog maar een begin. Er staan de wereldbevolking nog ergere tragedies te wachten dan Venezuela.

1. Droogte

MEXICO STAD - 31/7/2001

Door de aanhoudende droogte dit jaar worstelen meer dan 600.000 mensen in Centraal-Amerika met gebrek aan voedsel. Het is de ergste natuurramp in de regio sinds orkaan Mitch er drie jaar geleden ravages aanrichtte. Dat meldt het Wereldvoedselprogramma (WFP) van de Verenigde Naties.

HONDURAS - 31/7/2001

Honduras is het zwaarst geteisterd, maar ook Nicaragua en El Salvador zijn ernstig getroffen. Vorige week heeft de Hondurese regering in het grootste deel van het land een nationale noodtoestand voor voedsel afgekondigd. Ze zei dat duizenden kleine boeren hun oogst verloren door gebrek aan regen. WFP-verantwoordelijken die een rondreis maakten door het Hondurese platteland zeiden dat tot 185.000 mensen met ondervoeding worden bedreigd.

NICARAGUA – 31/7/2001

In Nicaragua heeft de regering laten weten dat meer dan de helft van de oogst van maïs, een hoofdschotel op het lokale menu, dit jaar verloren is. Dat verlies komt bovenop de armzalige oogst van vorig jaar. Dat heeft veel families gedwongen om minder te eten. In sommige gevallen moesten ze hun geblakerde velden verlaten om naar stadsgebieden te trekken.

2. Overstromingen

NICARAGUA – 31/7/2001

Terwijl het grootste deel van Nicaragua lijdt onder een gebrek aan regen, is een gebied bij de Mosquitokust aan de Caribische Zee de jongste weken geteisterd door zware regens en overstromingen. Daar hebben naar schatting 8.000 mensen, meestal Indianen bijna hun hele oogst verloren, zei een WFP-verantwoordelijke die het gebied bezocht. ,,Die mensen eten fruit dat normaal aan varkens wordt gegeven en dat bij mensen diarree en braken veroorzaakt,'' staat in het WFP-rapport over de toestand in de regio.

3. Aardbevingen

EL SALVADOR – 31/7/2001

In El Salvador, dat dit jaar al twee verwoestende aardbevingen meemaakte, is vooral het oosten en het noordwesten getroffen door het gebrek aan regen. De regering overweegt in die gebieden de noodtoestand uit te roepen. Internationale hulporganisaties zeggen dat ze een hulpstrategie voor de regio uitwerken.

4. Orkanen

TEGUCIGALPA – NICARAGUA – 02/11/2001

De tropische storm Michelle heeft tot hiertoe tien mensenlevens geëist in Honduras en Nicaragua. Er worden 26 mensen vermist. De storm lijkt uit te groeien tot een orkaan en is op weg naar het zuidwesten van Florida, Cuba en de noordwestelijke Cariben.

Michelle heeft gisteren windsnelheden van 110 kilometer per uur bereikt. Bovendien gaat de storm gepaard met zware regenval in het noorden en aan de Atlantische kust van Honduras.

Ongeveer 20.000 Hondurezen zijn dakloos. Duizenden mensen hebben hun huizen verlaten en zijn gevlucht naar hoger gelegen gebieden. In het departement Gracias à Dios in de Miskita-regio in het oosten van Honduras staat 95 procent van het land onder water. De meeste gewassen zijn verwoest.

In Nicaragua zijn bijna 6.000 mensen geëvacueerd en in Costa Rica 450. Het Nationaal Orkaancenter in de Verenigde Staten waarschuwt dat de Kaaimaneilanden en Jamaica de komende dagen erg zwaar weer te verduren krijgen.

CUBA – 06/11/2001

Michelle verwoest Cubaanse plantages

De orkaan Michelle raasde gisteren door de Bahama's. De straten van Nassau veranderden in rivieren. Eerder had het noodweer lelijk huisgehouden in Cuba. Er zijn zeker vijf doden gevallen. De plantages van fruit, suiker en koffie werden zwaar beschadigd.

Zondag waren 750.000 Cubanen geëvacueerd. President Fidel Castro nam gisteren de schade op. Vier mensen stierven onder ingestorte gebouwen; één verdronk. De straten van Havana waren bezaaid met puin. Toen de storm voorbij was geraasd, werden duizenden werkers naar de plantages gestuurd om het water te draineren en het afgevallen fruit te verzamelen.

Kort na aankomst van de orkaan, die in Midden-Amerika en Jamaica twaalf slachtoffers heeft gemaakt, werd de elektriciteit in het westelijk deel van het eiland afgesloten als voorzorgsmaatregel.

Volgens het Nationale Orkaancentrum van de Verenigde Staten had de orkaan een windkracht van meer dan 200 kilometer per uur met uitschieters naar boven. In Havana hadden de mensen zich in hun donkere huizen opgesloten terwijl de orkaan door de straten gierde. Voor Cuba was het de ergste storm sedert 1944.

In de Amerikaanse staat Florida hadden de autoriteiten de evacuatie gelast van de 80.000 bewoners van de Florida Keys, de eilandjes voor de zuidkust van de staat. Maar zondag bleek de orkaan kennelijk in oostelijke richting te zijn afgebogen.

GUATEMALA - 10/10/2001

In het Centraal-Amerikaanse land Belize zijn door de wervelstorm Iris zeker achttien mensen om het leven gekomen, onder wie zes Amerikaanse toeristen. De meeste andere doden zijn hoogstwaarschijnlijk ook buitenlandse toeristen.
De slachtoffers bevonden zich op een boot om te duiken bij de beroemde koraalriffen van Belize. Elf Amerikaanse toeristen worden vermist. Er wordt gevreesd voor hun leven. In buurland Guatemala eiste de orkaan Iris twee levens en werden gisteren nog vijf mensen vermist.

Iris raasde maandagnacht langs de kust met windsnelheden tot ruim 230 kilometer per uur. Het was de hevigste storm sinds Mitch, de orkaan die drie jaar geleden dood en verderf zaaide in Midden-Amerika.
Iris is inmiddels afgezwakt tot een tropische storm. Orkaanwaarschuwingen in Guatemala, Mexico, Belize en Honduras werden gisteren ingetrokken.

De orkaan ging gepaard met enorme regenval. Zo'n 100.000 mensen werden uit kustplaatsen van Belize geëvacueerd. Het kleine land aan de Caraïbische Zee heeft 240.000 inwoners.

De naar schatting 70.000 inwoners van Belize-Stad waren landinwaarts getrokken. Ook uit kleinere kustplaatsen zijn veel mensen weggetrokken. In enkele dorpen stortten bijna alle huizen in. Zeker negenhonderd mensen in Belize raakten dakloos

5. Vulkaanuitbarstingen

1991 - Filippijnen

In 1991 kwam de Pinatubo na eeuwenlange rust tot uitbarsting. De eruptie zorgde voor enorme verwoestingen. Zevenhonderd mensen kwamen om het leven en honderdduizenden raakten dakloos.

Vandaag deed zich ook weer een uitbarsting voor bij een andere vulkaan op de Filipijnen, de Mayon. Boven de vulkaan hangt een rookkolom van 10 kilometer hoog. Over schade of slachtoffers is nog niets bekend.
Sinds eind juni is de vulkaan al een aantal malen uitgebarsten. Ongeveer 45.000 inwoners van plaatsen aan de voet van de Mayon moesten geëvacueerd worden. Drie weken geleden konden ze naar hun huizen terugkeren nadat de autoriteiten het sein op veilig hadden gezet.

De Mayon, ruim 300 kilometer ten zuidoosten van de hoofdstad Manila, is door zijn perfecte kegelvorm een bekende toeristische trekpleister. In 400 jaar kende de vulkaan 49 uitbarstingen. De rampzaligste deed zich voor in 1814, toen 1200 mensen om het leven kwamen. Hun dorp raakte bedolven onder vulkanische modder

26/07/2001 - Filippijnen

Tien jaar na de uitbarsting van de Pinatubo op de Filippijnen dreigt de vulkaan weer tot een ramp te leiden. De krater is volgelopen met regenwater. Geologen waarschuwen dat door de watermassa de Pinatubo op springen staat, zo meldt de BBC. Als dat gebeurt, ontstaat een reusachtige modderlawine die de omliggende plaatsen bedreigt.
Het peil van het meer in de krater is in een maand met twee meter gestegen. Binnen enkele weken zou de krater het kunnen begeven, schatten de geologen. Volgens hulporganisaties loopt de stad Botolan, met 46.000 inwoners, het risico door de lawine getroffen te worden. De organisaties roepen de overheid op onmiddellijk in actie te komen om een ramp te voorkomen. Zo zou er een evacuatieplan opgesteld moeten worden.

07/09/2001 - Filippijnen

Vulkanologen zijn begonnen met het laten leeglopen van een kratermeer bij de Filipijnse vulkaan Pinatubo. Woensdag al werd een deel van de 40.000 omwonenden geëvacueerd.

Deskundigen waren bang dat als het water zou blijven stijgen, de kraterwand van de vulkaan op een gegeven moment zou bezwijken. Om het water op gecontroleerde wijze te laten weglopen hebben arbeiders een kanaal gegraven. De aarden ,,stop'' is donderdagochtend opgeblazen.

Bij een grote uitbarsting van de Pinatubo, negentig kilometer ten noorden van Manilla, zijn in 1991 ruim 800 mensen om het leven gekomen. De hele top werd van de berg afgeblazen. De krater die daardoor ontstond heeft zich nadien gevuld met regenwater. In juni 1998 tijdens de orkaan Mitch stortte in Nicaragua de wand van een soortgelijke krater op de vulkaan de Casita in, waardoor meer dan tweeduizend mensen omkwamen.