De Romeinen

De Romeinen
1. Wie waren de Romeinen op het gebied van de architectuur?

De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en nog veel meer. Veel elementen werden vaak ontleend van de Grieken, die op het gebied van sierlijkheid erg in de smaak vielen. Maar voor de rest is het fundamenteel totaal verschillend.

In de toepassing van materiaal waren de Romeinen ook vernieuwers. Het Romeinse beton (Opus Caementicium) bestond uit een mengsel van steengruis en steenblokken met kalk, zand en Pozzolana-aarde, dat gestort werd en vervolgens tot een steenharde massa uithardde (beton). Beton was een handige uitvinding, want het was sterk, goedkoop en gemakkelijker dan steenblokken. Kortom, de Romeinen hebben ook het beton uitgevonden.

Romeins Amfitheater in Tunesië

De Romeinse bouw werd nog lang aan uiterlijke Griekse vormen vastgehouden, zoals bijvoorbeeld bij de tempel; deze stond op een hoog podium, er was aan de voorkant een grote ‘trap’ aanwezig en zo waren en nog meer kenmerkelijke uiterlijkheden bij de tempel die waren afgeleid van de Griekse bouwkunst. Maar bij de Grieken kwamen ronde tempels meer voor.

2. Hoe leefden de Romeinen?

De verschillen tussen arm en rijk was erg groot, dat was ook goed te zien aan het woongenot van diegene. De rijke mensen bezitten een goed gegroepeerd huis met rondom een openlijke binnenplaats, het atrium. Hier kon je tot rust komen, en je terug trekken van al het lawaai en de drukte van de stad. Deze manier van bouwen is goed uitgedacht, want er worden nog een groot aantal van zulke soortgelijke woningen gebouwd. De arme mensen huurden een huis, of een gedeelte ervan. Het was altijd zo dat hoe minder geld je had, hoe hoger je te wonen kwam. De hele armen werden ondergebracht in kazernes, dat zijn grote bouwblokken van soms wel vijf hoog. Sommige mensen waren zo erg arm, dat ze niet eens een zolderkamertje of zelfs een hoek ervan konden betalen. Kon je dus niet aan onderdak komen, dan sliep je op de stoepen van gebouwen, op heuvels of onder de bogen van bruggen.

3. Welke oplossing hebben de Romeinen gevonden voor het aan- en afvoer van water?

Onze waterleidingen en rioleringen hebben wij aan de Romeinen te danken. De aanvoer van water naar bijvoorbeeld badhuizen (thermen), de huizen van de rijke Romeinen, naar de fonteinen of de waterbekkens ging als volgt: Het water stroomt door een geul in de boven kant van de aquaducten naar de watertorens die nodig waren voor de druk op het water. Vervolgens wordt het water vervoert door ondergrondse leidingen die van aardewerk of van lood waren. In de vierde eeuw v.Chr. zorgden veertien aquaducten voor gemiddeld zo’n 500-600 liter per dag per persoon. En in die tijd had Rome ook nog eens 1,5 miljoen inwoners! De al eerder behandelde woonkazernes zijn meestal niet aangesloten op de waterleiding. Met een beetje geluk had alleen de benedenverdieping water. Een aquaduct waren gemaakt van bak- of natuursteen. Deze aquaducten waren soms wel tien kilometer lang, dus daarom zocht men naar de zo goedkoop en praktisch mogelijke bouwmethode die geschikt was voor deze constructie van halfcirkelvormige bogen. Ook voor de afvoer van het water werd gezorgd. Het water ging door een riolering, de cloaca, die uitmondt in de rivier. Deze bevond zich ook onder de grond maar was niet altijd overal goed afgesloten en omdat niet iedereen toen even secuur was hebben sommige steden verschrikkelijk onder de stank geleden.

4. Welke woningen waren voor de Romeinse goden bestemd?

De woningen van de goden waren vanzelfsprekend ook de mooiste woningen. De tempels die voor de goden werden gebouwd waren vaak afgeleid van de Griekse bouwkunst. Toch probeerden de Romeinen hun tempels nóg mooier te maken. Dat kon je vaak ook uit de kapitelen opmaken. Zelfs de Korinthische stijl leek niet sierlijk genoeg te zijn voor de Romeinen, want de kapitelen werden samengesteld uit de Ionische én de Korinthische stijl. De woningen van de goden moesten als het ware ‘uitblinken’ in vergelijking met de gewone woningen, want die van goden waren de belangrijksten. Mooi zijn en indruk maken is voor een woonhuis van een god belangrijk. Een echte goeie tempel stond op een podium en bestond uit marmer, hoewel er toch veelal met baksteen werd gewerkt, want baksteen was goedkoop en praktisch. Daarom werd een tempel meestal gebouwd van baksteen, en afgedekt met platen van marmer. Tegen die muren werden zuilen, vaak als halve steunzuilen herhaald. Er werden niet alleen rechthoekige tempels, maar ook ronde tempels gebouwd (bijvoorbeeld het Pantheon in Rome. zie plaatje). Deze leken vaak op een cilinder en een bol waaruit het bouwwerk is samengesteld. De meeste koepels bestonden uit beton. Het beton werd in een mal gestort, de vorm van die mal was daarom ook bepalend voor het uiteindelijke resultaat.

5. Welke sporen hebben de Romeinen in Nederland achtergelaten?

In heel Nederland vind je nog steeds resten van de Romeinen. Veel oude gebouwen zijn in de Romeinse stijl gebouwd. Bijvoorbeeld in Leeuwarden, het gerechtsgebouw. Deze staat net zoals de Romeinse tempels,op een soort podium. Ook bevind zich een ‘trap’ aan de voorkant. Verdere uiterlijke kenmerken zijn de kapitelen. Tegenwoordig worden die al niet meer gebruikt. Toch worden nog steeds Romeinse gebouwen nagebouwd. Dit komt mede door het feit dat de Romeinse stijl in Nederland erg in smaak is gevallen. Maar niet alleen in Nederland vind je resten van de Romeinen. Door bijna heel Europa zijn wel Romeinse bouwwerken te vinden. Maar wil je echt veel, mooie Romeinse bouwwerken zien die nog steeds aardig goed in staat zijn, dan moet je zeker naar Italië gaan.

Conclusie

De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Veel uitvindingen zoals de waterleiding hebben wij aan hen te danken. Ook het beton was voor de Romeinen een belangrijke uitvinding. Het was goedkoop en praktisch. Ook bij tempels werd gebruik van beton gemaakt. Maar daar werden meestal marmeren platen tegen aan gedaan, omdat alleen maar marmer te duur zou worden. Eén van de belangrijkste uitvindingen was de waterleiding. Het vervoer van water naar de huizen van rijken, of naar Thermen ging via aquaducten. Het afvoer van het water ging onder de grond door. Op sommige plaatsen was deze niet goed afgesloten en als gevolg was er een verschrikkelijke stankoverlast. Er was een groot verschil tussen arm en rijk. De rijke mensen bezaten grote huizen met rondom een openlijke binnenplaats en een atrium. De arme mensen huurden een kamer of een deel ervan. Het was zo dat hoe armer je was, hoe hoger je woonde. De armen woonden dan meestal ook in kazernes, die soms wel vijf hoog waren. Er waren ook mensen die niet eens een zolderkamertje of een deel ervan konden betalen. Deze mensen belanden meestal op straat en sliepen op de stoep of onder de poorten van bruggen. De Romeinse goden hadden de mooiste woningen (tempels). Deze waren meestal van de Griekse tempels afgeleid. Je vind in Nederland nog steeds veel resten van de Romeinen. Maar niet alleen in Nederland. Ook op veel plaatsen in Europa zijn nog steeds veel oude Romeinse bouwwerken te vinden. Maar de echt mooie bouwwerken staan in Italië.

Literatuurlijst

‘De Vroegere Wereld’ door: Natascha Bär

‘De Romeinen in Nederland’ door: Dr. W.A. van Es

‘Geïlustreerde wereld geschiedenis van
de Archeologie’ door: Leone Fasani